Ngöôøi Cö Só          [ Trôû Veà ]          [Trang Chuû]
     Khaùi quaùt lòch söû truyeàn baù kinh ñieån
vaø nhöõng ñaëc ñieåm cuûa Kinh taïng Nikaøya
Thích Vieân Giaùc

Kinh taïng Nikaøya, Paøli vaø A-haøm Haùn taïng laø nhöõng boä kinh thuoäc Phaät giaùo truyeàn thoáng, coøn goïi laø Kinh taïng Nguyeân thuûy. Ñoù laø nhöõng boä kinh chöùa ñöïng nhöõng gì Ñöùc Phaät ñaõ daïy suoát trong 45 naêm truyeàn giaùo, goàm nhöõng giaùo lyù caên baûn nhö Töù dieäu ñeá, Duyeân khôûi, Voâ ngaõ... Caùc nhaø nghieân cöùu Phaät hoïc, caùc Söû gia ñeàu coi Kinh taïng Nguyeân thuûy laø taøi lieäu ñaùng tin caäy nhaát vaø gaàn guõi nhaát ñeå xaùc ñònh nhöõng gì maø Ñöùc Phaät tuyeân thuyeát.

I. Lòch söû kieát taäp kinh ñieån

Sau khi Ñöùc Phaät nhaäp Nieát-baøn 3 thaùng, moät ñaïi hoäi ñöôïc trieäu taäp ñeå tuïng ñoïc laïi nhöõng lôøi Ñöùc Phaät daïy nhaèm giöõ gìn kho taøng Phaùp baûo. Ñaây laø laàn kieát taäp kinh ñieån ñaàu tieân.

Sau khi Phaät nhaäp dieät 100 naêm, moät ñaïi hoäi khaùc ñöôïc trieäu taäp ñeå minh ñònh laïi nhöõng gì laø ñuùng vôùi lôøi Phaät daïy vaø nhöõng gì ñi leäch höôùng; chuû yeáu laø moät vaøi vaán ñeà tranh caõi veà giôùi luaät, coù 10 ñieàu môùi phaùt sinh: Dieâm tònh, chæ tònh, tuï laïc gian tònh, truï xöù tònh, tuøy yù tònh, cöûu truï tònh, sinh hoøa hieäp tònh, baát ích luõ ni sö ñaøn tònh, thuûy tònh, kim tieàn tònh. Nhöõng vò cho 10 ñieàu treân laø phi phaùp ñaõ taùch rieâng thaønh Thöôïng toïa boä, nhöõng vò chuû tröông thöïc hieän 10 ñieàu caûi caùch thì taùch rieâng thaønh Ñaïi chuùng boä - Söï phaân chia ñaàu tieân cuûa giaùo ñoaøn Phaät giaùo. Nhöõng kinh ñieån cuûa caû hai boä phaùi vaãn laø kinh ñieån Nguyeân thuûy vaø vaãn duy trì baèng phöông thöùc ñoïc tuïng thuoäc loøng chöù khoâng vieát thaønh vaên. Ñaây laø laàn kieát taäp kinh ñieån thöù hai.

Laàn kieát taäp kinh ñieån thöù ba vaøo khoaûng naêm 200 ñeán 234 naêm sau khi Ñöùc Phaät nhaäp Nieát-baøn. Hai boä phaùi chính laø Thöôïng toïa vaø Ñaïi chuùng saûn sinh ra nhieàu boä phaùi, goàm khoaûng 20 boä phaùi. Giaùo lyù ñöôïc giaûi thích tuøy theo khuynh höôùng cuûa boä phaùi. Trong ñoù, Ñaïi Thieân (Mahadeva), moät hoïc giaû Phaät töû khaù noåi tieáng ñaõ ñöa ra 5 ñieàu giôùi haïn cuûa quaû vò a-la-haùn: Dö sôû duï, voâ tri, do döï, tha linh nhaäp vaø ñaïo nhaân thanh coá khôûi. Ñieàu ñoù laøm moïi ngöôøi hoang mang. Töø aûnh höôûng chuû tröông cuûa Ñaïi Thieân vaø maët khaùc - aûnh höôûng cuûa giaùo nghóa Baø-la-moân laãn loän vaøo giaùo lyù Phaät giaùo, vua A-duïc quyeát ñònh uûng hoä trieäu taäp ñaïi hoäi Phaät giaùo döôùi söï chuû toïa cuûa ngaøi Moggalipputta Tissa (Moäc-kieàn-lieân Ñeá-tu), thaày cuûa vua A-duïc. Kyø naøy goïi laø laàn kieát taäp thöù ba, chaán chænh laïi söï pha taïp trong giaùo lyù. Thöôïng toïa boä luùc baáy giôø ñöôïc goïi laø Phaân bieät thuyeát boä (Vibhajyavada), ñöôïc vua A-duïc ñôõ ñaàu vaø uûng hoä maïnh meõ. Phaân bieät thuyeát boä laø cha ñeû cuûa Ñoàng dieäp boä, chính Ñoàng dieäp boä (Tamrasatiyah) ñaõ kieát taäp 5 boä Nikaøya raát ñaày ñuû. Naêm boä Nikaøya naøy ñöôïc hoaøng töû Mahinda sau khi xuaát gia ñem khaåu truyeàn ôû Tích Lan.

Moät heä phaùi khaùc khaù maïnh cuõng phaùt xuaát töø Thöôïng toïa boä laø phaùi Thuyeát nhaát thieát höõu boä (Sarvastivada) khoâng ñöôïc vua A-duïc uûng hoä vì hoï chuû tröông luaän lyù hôn laø kinh luaät. Hoï chuyeån daàn leân Ñoâng baéc AÁn, ñaët caên cöù ñòa taïi Ca-thaáp-di-la (Kasmira), daàn daàn hoï truyeàn baù chaùnh phaùp toaøn coõi bieân cöông phía Baéc vaø sang caùc nöôùc laân caän. Ñeán ñôøi vua Ca-nò-saéc-ca (Kaniskha), nhaø vua heát loøng uûng hoä vaø toå chöùc ñaïi hoäi kieát taäp kinh ñieån. Ñaây ñöôïc coi nhö laàn kieát taäp kinh ñieån thöù tö, vaøo khoaûng ñaàu theá kyû thöù II sau Taây lòch. Truyeàn thoáng Phaät giaùo Baéc toâng ñöôïc truyeàn baù töø phaùi naøy qua 4 boä A-haøm, Luaät taïng vaø moät soá luaän thö. Kyø kieát taäp naøy môùi ñöôïc cheùp thaønh vaên.

Rieâng 5 boä Nikaøya ñöôïc Mahinda mang qua Tích Lan vaãn giöõ phong caùch truyeàn khaåu cho ñeán khi moät ñaïi hoäi kieát taäp ñöôïc toå chöùc taïi Tích Lan ôû laøng Aluvihata. Ñaây laø laàn ñaàu tieân 3 taïng Paøli ñöôïc cheùp baèng chöõ treân laù buoâng vaøo naêm 83 tröôùc Taây lòch. Laàn naøy goïi laø laàn kieát taäp kinh ñieån thöù tö (Kinh taïng Nikaøya).

II. Caùc Boä A-Haøm vaø Nikaøya

1. A-haøm (Agama) dòch laø Phaùp quy hay Voâ tyû phaùp, goàm coù 4 boä:

a/. Tröôøng A-haøm (Dirghagama), 22 quyeån, do ngaøi Phaät-ñaø-da-xaù (Buddhayasas) vaø Truùc Phaät Nieäm dòch (412 TL, y cöù Phaùp taïng boä).

b/. Trung A-haøm (Madhyamagama), 60 quyeån, do ngaøi Taêng-giaø-ñeà-baø (Sanghadeva) dòch vaøo khoaûng naêm 397 TL. Boä naøy laø neàn taûng cuûa Höõu boä.

c/. Taïp A-haøm (Samyukta-agama), 50 quyeån, do ngaøi Caàu-na-baït-ñaø-la (Gunabhadra) dòch naêm 435 TL (y cöù cuûa Höõu boä.

d/. Taêng Nhaát A-haøm (Ekottara-agama), 50 quyeån.

2. Nikaøya boä goàm 5 quyeån:
a/. Tröôøng boä kinh (Dìgha-Nikaøya).

b/. Trung boä kinh (Majhima-Nikaøya).

c/. Töông öng boä kinh (Samyutta-Nikaøya).

d/. Taêng chi boä kinh (Angttara-Nikaøya).

e/. Tieåu boä kinh (Khuddaka-Nikaøya).

Tröôøng A-Haøm töông ñöông vôùi Tröôøng Boä - cheùp nhöõng baøi phaùp daøi. Trung A-Haøm vaø Trung Boä cheùp nhöõng baøi phaùp baäc trung. Töông Öng Boä töông ñöông vôùi Taïp A-Haøm - cheùp nhöõng lôøi kinh coù noäi dung töông töï nhau. Taêng Nhaát vaø Taêng Chi - cheùp nhöõng baøi saép xeáp theo con soá. Rieâng Tieåu Boä Kinh thì Paøli taïng môùi coù - ghi cheùp nhöõng caâu keä vaén taét.

III. Nhöõng Ñaëc Ñieåm cuûa Giaùo Lyù Nguyeân Thuûy

1. Caû hai truyeàn thoáng A-haøm vaø Nikaøya ñeàu thuoäc truyeàn thoáng Nguyeân thuûy, maëc duø con ñöôøng truyeàn baù coù khaùc nhöng noäi dung thì khoâng khaùc nhau maáy. Tö töôûng cuûa hai truyeàn thoáng ñeàu giöõ ñöôïc phong caùch vaø höông vò cuûa thôøi Nguyeân thuûy Phaät giaùo.

2. Caû hai ñöôïc giöõ gìn baèng phöông thöùc khaåu truyeàn suoát moät thôøi gian khaù daøi khoaûng 400 naêm sau Phaät nhaäp dieät.

3. Theå loaïi vaên töôøng thuaät, kyù söï, duøng ñieäp töø vaø truøng cuù neân raát deã chaùn khi ñoïc. Tuy nhieân kinh phaûn aùnh tö töôûng, hoïc thuaät, sinh hoaït, taäp quaùn, toân giaùo... cuûa xaõ hoäi ñöông thôøi.

4. Dieãn ñaït tö töôûng Phaät hoïc moät caùch thieát thöïc gaàn guõi vôùi taâm lyù con ngöôøi, nhöõng ví duï deã hieåu vaø lyù luaän giaûn ñôn nhöng raát chaët cheõ. Nhaát laø nhöõng ñònh nghóa caên baûn cuûa thuaät ngöõ Phaät hoïc raát roõ raøng.

5. Kinh chöùa ñöïng raát nhieàu nhöõng lôøi daïy phaûn aùnh quan ñieåm cuûa Phaät veà caùc vaán ñeà tu taäp, phöông caùch soáng, loái öùng xöû, veà caùc vaán ñeà lyù luaän, xaõ hoäi... raát deã trích daãn vaø deã nhôù.

6. Tö töôûng Nguyeân thuûy chöùa ñöïng tö töôûng goác hay tö töôûng neàn cuûa tö töôûng Ñaïi thöøa.

IV. Vaán Ñeà Ñaïi Thöøa vaø Tieåu Thöøa

Tröôùc ñaây ta thöôøng cho raèng giaùo lyù Nguyeân thuûy laø giaùo lyù Tieåu thöøa khoâng ñöa ñeán quaû vò toái haäu thaønh Phaät, chæ coù giaùo lyù Ñaïi thöøa môùi laø giaùo lyù chaân chính cuûa Phaät. Ngöôïc laïi, caùc nhaø sö Nguyeân thuûy thì cho raèng giaùo lyù Nguyeân thuûy môùi chính truyeàn laø cuûa Phaät, coøn giaùo lyù Ñaïi thöøa laø ngoaïi ñaïo. Söï baát ñoàng quan ñieåm aáy ñaõ laøm baêng giaù moái quan heä cuûa hai truyeàn thoáng caû ngaøn naêm. Ngaøy nay vôùi nhöõng phöông tieän tieán boä, moïi maët trong xaõ hoäi ñeàu thay ñoåi, nhöõng quan ñieåm Tieåu thöøa vaø Ñaïi thöøa khoâng coøn thích hôïp. Qua nghieân cöùu, cho thaáy raèng:

1. Thôøi kyø Phaät giaùo Nguyeân thuûy cho ñeán thôøi kyø Boä phaùi (sau Ñöùc Phaät 400 naêm) chöa coù danh töø Ñaïi thöøa hay Tieåu thöøa. Danh töø Ñaïi thöøa vaø Tieåu thöøa xuaát hieän ñoàng thôøi vôùi kinh ñieån Ñaïi thöøa khoaûng theá kyû thöù I tröôùc hoaëc sau Taây lòch.

2. Danh töø Tieåu thöøa khoâng neân hieåu laø Thöôïng toïa boä, maø laø chæ cho giai ñoaïn Boä phaùi, söï tranh chaáp veà ñöôøng loái haønh ñaïo maø luùc baáy giôø caùc Boä phaùi quaù chuù troïng veà lyù luaän vaø hình thöùc.

3. Ngaøy nay khoâng coù heä Tieåu thöøa naøo coù maët treân theá giôùi. Naêm 1950, Hoäi Phaät Töû Thaân Höõu Theá Giôùi (World Fellowship of Buddhists, WFB) hoïp taïi Colombo (Tích Lan) ñaõ nhaát trí quyeát nghò loaïi boû danh töø Tieåu thöøa khi noùi ñeán Nam toâng Phaät giaùo.

4. Giaùo lyù ñöôïc phaân laøm hai truyeàn thoáng: Truyeàn thoáng Nguyeân thuûy vaø truyeàn thoáng Phaùt trieån. Veà maët ñòa lyù, truyeàn thöøa thì goïi laø Phaät giaùo Baéc toâng vaø Phaät giaùo Nam toâng. Söû duïng töø ngöõ Nguyeân thuûy vaø Phaùt trieån noùi leân tính xuyeân suoát cuûa caây ñaïi thoï, giaùo lyù ñaïo Phaät, maø phaàn goác, reã laø Nguyeân thuûy; phaàn thaân ngoïn caønh laù laø Phaùt trieån. Khoâng moät caây naøo coù theå goïi laø caây khi khoâng coù goác hay ngoïn. Söï nhaát quaùn trong heä thoáng giaùo lyù phaûi ñöôïc thieát laäp vaø khoâng ra ngoaøi hai heä thoáng Nguyeân thuûy vaø Phaùt trieån - caû hai boå sung cho nhau. Nhöõng tö töôûng Phaät giaùo Phaùt trieån ñeàu phaûi mang tính keá thöøa giaùo lyù Nguyeân thuûy, neáu khoâng thì giaùo lyù Phaùt trieån seõ maát ñi giaù trò cuûa noù.

5. Maëc duø truyeàn thoáng Nguyeân thuûy vaø Phaùt trieån coù nhöõng khaùc bieät, tuy nhieân, nhöõng khaùc bieät aáy khoâng cô baûn. Traùi laïi, nhöõng ñieåm töông ñoàng laïi raát cô baûn nhö sau:

a/. Caû hai ñeàu nhìn nhaän Ñöùc Phaät Thích-ca Maâu-ni laø baäc Ñaïo sö.

b/. Caû hai ñeàu chaáp nhaän vaø haønh trì giaùo lyù Töù thaùnh ñeá, Baùt chaùnh ñaïo, Duyeân khôûi...; ñeàu chaáp nhaän phaùp aán Khoå, Khoâng, Voâ ngaõ; ñeàu chaáp nhaän con ñöôøng tu taäp: Giôùi-Ñònh-Tueä.

c/. Caû hai ñeàu töø choái veà moät ñaáng toái cao saùng taïo vaø ngöï trò theá giôùi.

Toùm laïi, Kinh taïng Nguyeân thuûy laø kinh taïng ghi cheùp laïi nhöõng lôøi Phaät vaø Thaùnh chuùng moät caùch ñaày ñuû nhaát. Kinh taïng naøy mang tính thieát thöïc gaàn guõi vôùi taâm lyù con ngöôøi vaø söï sinh hoaït cuûa xaõ hoäi. Ñaây laø cô sôû giaùo lyù maø chuùng ta laáy laøm neàn taûng cho moïi nghieân cöùu, thöïc taäp vaø nhaát laø hieåu moät caùch ñuùng ñaén tö töôûng ñaïo Phaät phaùt trieån.

Tuy nhieân, traûi qua hôn 400 naêm khaåu truyeàn vaø hôn 2000 naêm truyeàn baù, kinh giaùo khoâng traùnh khoûi söï thieáu soùt hoaëc theâm thaét cuûa ngöôøi thoï trì, nghóa laø vaãn khoâng mang tính Nguyeân thuûy thuaàn tuùy. Nghieân cöùu kinh ñieån Phaùt trieån maø khoâng naém vöõng heä thoáng Nguyeân thuûy thì ñoä chuaån xaùc khoâng cao. Neáu coi Kinh taïng Nguyeân thuûy laø thaáp keùm thì raát laø sai laàm vaø nguy hieåm. Caây ñaïi thoï giaùo phaùp phaûi laø moät caây hoaøn haûo töø goác reã cho ñeán ngoïn ngaønh./.

Source: Ñaïo Phaät Ngaøy Nay, http://members.nbci.com/_XMCM/budtoday


[ Trôû Veà ]