Ngöôøi Cö Só          [ Trôû Veà ]          [Trang chuû]


Trung Boä Kinh - Baøi Kinh soá 2

Kinh Taát Caû Laäu Hoaëc
(Sabbaøsava Sutta)

Hoøa thöôïng Thích Chôn Thieän

I. GIAÛI THÍCH TÖ Ø NGÖÕ:  

- Jetavana : Thaéng laâm hay Kyø-ñaø-laâm. ÔÛ AÁn ñoä ngaøy tröôùc coù hai loaïi röøng:

Röøng do con ngöôøi troàng, gaây döïng. Jetavana thuoäc loaïi röøng naøy.
Röøng töï nhieân, hoang daõ. - Anathapindika (Caáp Coâ Ñoäc): Teân ngöôøi cö só, ñeä töû cuûa Ñöùc Gotama, ñaõ daâng cuùng khu vöôøn vaø tònh xaù Jetavana.

- Nhö lyù taùc yù: Yoniso ca manasikaøram = Wise attention: Khôûi nieäm raèng nhaän thöùc höõu ngaõ seõ laøm daáy khôûi tham, saân, si daãn ñeán saàu, bi, khoå, öu, naõo, ñi vaøo sinh töû; nhaän thöùc voâ ngaõ, duyeân khôûi seõ laøm daáy khôûi voâ tham, voâ saân, voâ si, daãn ñeán thaéng tri, lieãu tri caùc phaùp, chôn chaùnh giaùc ngoä Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc. Taùc yù höõu ngaõ goïi laø "Phi nhö lyù taùc yù".

- Tri kieán ñoaïn tröø: Laø Chaùnh tri kieán thaáy roõ thaân nguõ uaån, vaø theá giôùi laø voâ thöôøng, voâ ngaõ. Thaáy bieát naøy seõ daäp taét caùi thaáy höõu ngaõ laøm daáy leân 36 tö duy lieân heä töï ngaõ (self) nhö: "Ta coù maët trong thôøi quaù khöù..., chính töï ngaõ cuûa ta noùi, caûm giaùc, höôûng thoï quaû baùo caùc nghieäp thieän aùc ñaõ laøm choã naøy choã kia, chính töï ngaõ cuûa ta laø thöôøng haèng, seõ vónh vieãn toàn taïi".

Chaùnh tri kieán naøy seõ daäp taét caùc taø kieán, kieán truø laâm, kieán hoang vu, kieán kieát phöôïc, kieán hyù luaän, kieán tranh chaáp. Chaùnh tri kieán naøy seõ giuùp haønh giaû bieát nhöõng gì caàn taùc yù, nhöõng gì khoâng neân taùc yù, ñi ñeán thaáy roõ söï thaät cuûa "Töù Thaùnh ñeá". Taïi ñaây chaùnh tri kieán coù coâng naêng caét ñöùt 3 kieát söû ñaàu: thaân kieán, nghi vaø giôùi caám thuû, ñaéc phaùp nhaõn. Ñaây laø yù nghóa "tri kieán ñoaïn tröø".

- Phoøng hoä ñoaïn tröø: Khi saùu caên tieáp xuùc vôùi saùu traàn thì taâm tham hoaëc taâm saân, taâm si khôûi leân bieåu hieän ra haønh ñoäng cuûa thaân, khaåu, yù baát thieän. Caùc haønh ñoäng naøy seõ laøm phaùt sinh caùc laäu hoaëc duïc laäu, höõu laäu, voâ minh laäu vaø nuoâi döôõng caùc laäu hoaëc phieàn naõo. Do ñoù haønh giaû caàn coù söï caûnh giaùc, an truù chaùnh kieán, tænh giaùc gìn giöõ maét, tai, muõi, löôõi, thaân vaø yù. Ñaây chæ laø coâng phu giöõ gìn, phoøng hoä thuoäc Giôùi hoïc, chöa ñi vaøo coâng phu deïp tröø laäu hoaëc. Söï phoøng hoä caùc caên seõ cheá ngöï ñöôïc caùc taâm lyù gaây neân taøn haïi, nhieät naõo goïi laø "phoøng hoä ñoaïn tröø".

- Thoï duïng ñoaïn tröø: Thoï duïng laø söû duïng caùc phöông tieän soáng ñeå hoã trôï coâng phu giaûi thoaùt, thöïc haønh phaïm haïnh. Ñoù laø söï söû duïng y phuïc, thöùc aên, saøng toïa, choã ôû, xem chuùng chæ laø phöông tieän maø khoâng söû duïng ñeå höôûng thuï, giaûi trí, thích thuù hay ñeå laøm ñeïp. Cuõng caàn thaän troïng traùnh xa nhöõng nôi ñem laïi nguy hieåm, hay nghi ngôø veà phaïm haïnh - vuøng quaân söï, laàu xanh, vaät quyù, goùa phuï v.v... Ñaây laø yù nghóa "thoï duïng ñoaïn tröø" caùc taøn haïi, nhieät naõo coù theå khôûi sinh, thuoäc coâng phu hoä trì giôùi boån.

- Kham nhaãn ñoaïn tröø: Xaõ hoäi voán ñaày daãy caùc baát coâng, baát nhö yù, tranh chaáp, baïo haønh..., maø ngöôøi tu phaûi giaùp maët: caùc hieåu laàm, vu khoáng, maï lî, caùc raén rít, ruoài muoãi... Vôùi caùc ñoái töôïng naøy, ngöôøi tu caàn kham nhaãn ñeå traùnh caùc phieàn naõo gaây trôû ngaïi coâng phu giaûi thoaùt. Ñaây laø yù nghóa "kham nhaãn ñoaïn tröø" thuoäc coâng phu hoä trì giôùi.

- Traùnh neù ñoaïn tröø: Coù nhöõng thöù ôû ñôøi ñem laïi nguy hieåm, phieàn naõo maø khoâng theå ñoái trò baèng tri kieán, phoøng hoä, thoï duïng, hay kham nhaãn, maø phaûi baèng söï laùnh maët, traùnh neù nhö ñoái vôùi voi döõ, ngöïa, traâu, boø döõ, ñieân, raén ñoäc, hoá saâu, vöïc thaúm ñaàm laày, ngöôøi ñieân, say, hung baïo; nhöõng nôi nguy haïi, gaây tai tieáng v.v... Vôùi caùc ñoái töôïng naøy thì phöông thöùc ñoái trò toát nhaát laø "traùnh neù". Ñaây laø yù nghóa "traùnh neù ñoaïn tröø" thuoäc phaïm truø hoä trì coâng phu trì giôùi.

- Tröø dieät ñoaïn tröø: Taïi ñaây khoâng döøng laïi ôû coâng vieäc ngaên ngöøa, maø laø coâng vieäc tieãu tröø, theo doõi taâm ñeå ñoaïn tröø, daäp taét caùc taâm duïc, saân, traïo cöû, hoân traàm, nghi vaø caùc baát thieän taâm khôûi leân töø chuùng. Ñaây laø coâng phu thöïc haïnh Töù nieäm xöù ñeå ñoaïn tröø "nguõ caùi", cheá ngöï duïc giôùi taâm, laøm sinh khôûi caùc ñaïi haønh taâm - taâm saéc giôùi, cho ñeán taâm ñeä töù Saéc ñònh. Ñaây laø yù nghóa "tröø dieät ñoaïn tröø" chuaån bò ñi vaøo caùc "ñaïi haønh taâm" ñeå haønh thieàn quaùn Duyeân khôûi - Voâ ngaõ, Voâ thöôøng hay Töù voâ löôïng taâm.

- Tu taäp ñoaïn tröø: Tu taäp ñöôïc ñeà caäp trong baûn kinh soá 2 laø tu taäp Thaát giaùc chi (tham khaûo theâm Töông Öng Boä kinh V). Sau khi haønh "tröø dieät ñoaïn tröø", ñoaïn tröø ñöôïc "nguõ caùi" vaø caùc aùc, baát thieän taâm thì nieäm löïc ñöôïc cuûng coá. Töø ñaây, haønh giaû thöïc haønh "nhö lyù taùc yù" lieân tuïc thì laàn löôït Nieäm giaùc chi, Traïch phaùp giaùc chi, Tinh taán, Hyû, Khinh an, Ñònh, Xaû giaùc chi thaønh töïu vieân maõn. Coâng phu naøy laø thuaàn thieàn quaùn phaùt trieån maïnh taâm lyù tham, taâm töø boû seõ caét ñöùt caùc kieát söû (10 kieát söû) vaø laäu hoaëc (duïc laäu, höõu laäu, voâ minh laäu) ñoaïn taän khoå ñau.

- Taø kieán: Micchaødtthi hoaëc ditthigatam: wrong view: Nhaän thöùc sai laàm cho raèng caùc hieän höõu coù töï ngaõ thöôøng haèng.

- Kieán truø laâm: Ditthigaharam (Holding wrong views): Tích luõy naëng neà caùc taø kieán.

-Kieán hoang vu: Ditthithikantaøram (the wilds of wrong views): Taø kieán naëng, toái taêm nhö caùc caùnh röøng hoang daõ.

- Kieán hyù luaän: Ditthivisuøkam (wriggling of wrong views): Chæ caùc nhaän thöùc quanh co, voâ boå.

- Kieán tranh chaáp: Ditthivipphanditam (scuffling of wrong views): Caùc taø kieán daãn ñeán tranh chaáp, ñaáu tranh, chieán tranh.

- Kieán kieát phöôïc: Ditthisamyojanam (fetters of wrong views): Chæ caùc taø kieán troùi buoäc taâm thöùc giaûi thoaùt .

 II. NOÄI DUNG GIAÙO LY Ù CUÛA KINH

1. Neáu baûn kinh soá 1 giôùi thieäu caùc phieàn naõo, laäu hoaëc khôûi leân laø do nhaän thöùc höõu ngaõ, do khoâng thaéng tri, khoâng lieãu tri caùc hieän höõu, thì baûn kinh soá 2 giôùi thieäu caùc phöông caùch ñeå nhieáp phuïc, loaïi tröø caùc phieàn naõo laäu hoaëc aáy.

2. Caùc phieàn naõo laäu hoaëc daáy khôûi do hai ñoäng cô chính:

a) Do tham, saân vaø si taâm taùc ñoäng
b) Do ngoaïi caûnh taùc ñoäng Do ñoù, caùc phöông caùch nhieáp phuïc cuõng bao goàm hai nhoùm: - Nhoùm ñoaïn tröø phieàn naõo khôûi leân töø taâm: goàm coù "tri kieán ñoaïn tröø", "tu taäp ñoaïn tröø" (thuoäc Tueä) vaø "tröø dieät ñoaïn tröø" (thuoäc Ñònh).

- Nhoùm ngaên ngöøa phieàn naõo khôûi leân do ngoaïi caûnh taùc ñoäng: goàm "phoøng hoä ñoaïn tröø", "thoï duïng ñoaïn tröø", "kham nhaãn ñoaïn tröø" vaø "traùnh neù ñoaïn tröø".

 Con ñöôøng giaûi thoaùt khoûi nhaát thieát laäu hoaëc vaãn laø con ñöôøng truyeàn thoáng cuûa Giôùi hoïc, Ñònh hoïc vaø Tueä hoïc maø Ñöùc Theá Toân trình baøy qua nhieàu theå caùch kheá cô khaùc nhau suoát 45 naêm giaùo hoùa.

III . BAØN THEÂM

1. Kinh soá 1, Trung Boä, ñeà caäp ñeán khoå ñau vaø caùc nhaân duyeân daãn ñeán khoå ñau. Kinh soá 2 thì ñeà caäp con ñöôøng cheá ngöï vaø daäp taét khoå ñau. Cô baûn cuûa con ñöôøng aáy laø Giôùi, Ñònh, Tueä bieåu hieän qua baûy phöông caùch thöïc hieän. Hai baûn kinh raát cô baûn naøy ñaët neàn taûng treân hai ñieåm giaùo lyù troïng taâm: söï thaät cuûa khoå, vaø söï thaät veà con ñöôøng dieät khoå daãn ñeán trí tueä toaøn giaùc thaáy nhö thaät caùc hieän höõu vaø chaân haïnh phuùc.

Hai baûn kinh ñeàu nhaán maïnh vai troø cuûa Thaéng tri, Lieãu tri vaø coâng phu "Nhö lyù taùc yù" laøm noåi baät saéc thaùi trí tueä cuûa giaùo lyù Phaät giaùo: böôùc ñi ñaàu tieân vaø böôùc ñi cuoái cuøng laø böôùc ñi trí tueä. Coâng phu giaûi thoaùt khoâng moät khaéc rôøi khoûi Thieàn quaùn veà söï thaät Duyeân khôûi hieån loä söï thaät voâ ngaõ, voâ thöôøng vaø khoå ñau cuûa moïi chuùng sinh, daäp taét moïi ngaõ nieäm...

Veà sau, Baùt nhaõ toâng vaø Duy thöùc toâng tieáp tuïc giôùi thieäu coâng phu Thieàn quaùn aáy. Ñaây laø neùt giaùo lyù raát truyeàn thoáng cuûa haàu heát caùc boä phaùi Phaät giaùo, do vì: daäp taét caùc ngaõ töôûng laø daäp taét taø kieán, voâ minh; daäp taét voâ minh laø daäp taét Aaõi, daäp taét khoå ñau.

2. Phaàn giaùo lyù "laäu hoaëc do tri kieán ñoaïn tröø" neâu roõ 36 taùc yù veà höõu ngaõ (caùi Toâi) laøm daáy khôûi duïc aùi, höõu aùi vaø voâ höõu aùi daãn ñeán sinh töû vaø khoå naõo; nhaän thöùc söï thaät voâ ngaõ seõ daäp taét 36 ngaõ töôûng aáy.

Ba möôi saùu taùc yù taø kieán treân laø noäi dung cuûa "Taäp ñeá", vaø "tri kieán ñoaïn tröø" laø noäi dung cuûa "Dieät ñeá"; con ñöôøng thöïc hieän "tri kieán ñoaïn tröø" cho ñeán thôøi ñieåm khoå dieät laø noäi dung cuûa "Ñaïo ñeá".

3. Baûn kinh soá 2 ñaõ xoaùy maïnh vaøo ñieåm nhieáp phuïc caùc ngaõ nieäm, nhieáp phuïc chaáp thuû, töông töï Phaät giaùo Phaùt trieån. Noái keát vôùi söï thaät Duyeân khôûi maø Ñöùc Theá Toân giaùc ngoä döôùi coäi boà ñeà, chi phaàn AÙi, Thuû luoân luoân cuøng coù maët, nhöng tuøy duyeân maø khi thì Theá Toân phaân tích Thuû, khi thì phaân tích AÙi, khi thì phaân tích Thöùc. Duy thöùc thì trieån khai chi phaàn Thöùc; Baùt nhaõ thì trieån khai chi phaàn Thuû; caùc kinh Nikaøya, A Haøm (Töù ñeá) thì nhaán maïnh chi AÙi; giaùo lyù nhaân quaû thì taäp chuù ñi vaøo Haønh. Nhö theá roõ laø kinh soá 1 vaø kinh soá 2 thöïc söï giôùi thieäu phaàn giaùo lyù raát neàn taûng vaø raát truyeàn thoáng cuûa haàu heát caùc boä phaùi Phaät giaùo, töø ñoù coù theå trieån khai ra voâ cuøng.

4. Veà vaán ñeà saéc thaùi Thieàn ñònh cuûa kinh soá 2 

Ñònh hoïc, hay 37 phaåm trôï ñaïo thuoäc Ñaïo ñeá, ñöôïc baûn kinh giôùi thieäu qua hai neùt tinh yeáu cuûa "Tröø dieät ñoaïn tröø" vaø "Tu taäp ñoaïn tröø "nhö sau:

a) "Nhö lyù giaùc saùt" (wisely reflective): daäp taét ngay caùc duïc nieäm, saân nieäm, haïi nieäm, caùc aùc nieäm, baát thieän nieäm khôûi leân trong taâm: ñaây laø coâng phu theo doõi taâm cuûa "Töù nieäm xöù" ñeå ñoaïn tröø "Nguõ caùi". Noùi khaùc ñi, coâng phu nieäm xöù naøy ñöôïc thöïc haønh ñeå vaøo ñeä nhaát Saéc ñònh, coù theå vaøo thaúng ñeán ñeä töù Saéc ñònh laøm neàn taûng toát cho coâng phu thöïc haønh "Thaát giaùc chi".

b) Tu taäp "Thaát giaùc chi": Tieáp tuïc coâng phu "Nhö lyù giaùc saùt" laø coâng phu "Nhö lyù taùc yù" ñeå laàn löôït xaû ly AÙi, Thuû, thaønh töïu Nieäm giaùc chi, Traïch phaùp giaùc chi, Hyû, Khinh an, Ñònh vaø Xaû giaùc chi. Taïi ñaây haønh giaû seõ taän tröø duïc laäu, höõu laäu vaø voâ minh laäu.

 Trong hai coâng phu tu taäp vöøa neâu treân voán ñaõ haøm aån coâng phu Töù chaùnh caàn, Töù nhö yù tuùc, Nguõ caên, Nguõ löïc vaø Baùt Thaùnh ñaïo. Giôùi, Ñònh vaø Tueä. 

Ñaây laø saéc thaùi raát ñaëc thuø cuûa thieàn ñònh Phaät giaùo, noåi baät neùt Thieàn quaùn (Vipassana) maø caùc baûn kinh tieáp theo seõ trieån khai töøng phaàn.

-ooOoo-

 (Nguyeät san Giaùc Ngoä, soá 69, thaùng 12-2001)
Source = BuddhaSasana
[Trích giaûng Trung Boä]

last updated: 17-02-2003