Ngöôøi Cö Só          [ Trôû Veà ]          [Trang chuû]
Trung Boä Kinh - Baøi Kinh soá 9

Kinh Chaùnh Tri Kieán
(Sammaøditthi Sutta)

Hoøa thöôïng Thích Chôn Thieän

I . GIAÛI THÍCH TÖ Ø NGÖÕ  - Thaùnh ñeä töû: Ñeä töû cuûa baäc Thaùnh, Bích chi, Phaät.

- Tham tuøy mieân: Raøgaønusayam (Addiction to attachment): Tham tröôùc ñang dính maéc taâm, ñang coøn naèm yeân trong taâm. Taäp quaùn tham tröôùc; taäp khí tham.

- Saân tuøy mieân: Patighaønusayam (Addiction to shunning): Saân haän ñang dính maéc taâm, ñang coøn naèm yeân trong taâm. Taäp quaùn saân haän; taäp khí saân haän.

- Kieán maïn tuøy mieân: "Toâi laø", Ditthimaønaønusayam: (Addiction to the latent view "I am"): Caùc yù nieäm, quan nieäm veà "Toâi" hieän höõu (Toâi coù maët) ñang tieàm taøng trong taâm.

 II . NOÄI DUNG KINH CHAÙNH TRI KIEÁN

1. Kinh Chaùnh Tri Kieán do Toân giaû Saøriputta, baäc Töôùng quaân Chaùnh phaùp daïy.

Chaùnh tri kieán (sammaøditthi) laø chi phaàn daãn ñaàu cuûa Baùt Thaùnh ñaïo, laø linh hoàn cuûa "Ñaïo ñeá", cuûa moïi coâng phu tu taäp daãn ñeán thaønh töïu phaïm haïnh. Vaéng maët linh hoàn aáy thì chaúng coù gì goïi laø Phaät giaùo. Vì taàm quan troïng ñoù neân Toân giaû Saøriputta ñaõ caën keõ ñònh nghóa Chaùnh tri kieán raèng:

- Tueä tri baát thieän vaø caên goác cuûa baát thieän: Chaùnh tri kieán.

- Tueä tri thieän vaø caên goác cuûa thieän: Chaùnh tri kieán.

- Tueä tri ñöôïc thöùc aên (ñoaøn thöïc, xuùc thöïc, thöùc thöïc vaø tö nieäm thöïc) vaø caên goác cuûa thöùc aên: Chaùnh tri kieán.

- Tueä tri khoå (Khoå, taäp, dieät, ñaïo): Chaùnh tri kieán.

- Tueä tri töøng chi phaàn Duyeân khôûi: Chaùnh tri kieán.

 2. Khi haønh giaû coù Chaùnh tri kieán laø khi aáy haønh giaû ñoaïn taän tham tuøy mieân, saân tuøy mieân vaø kieán maïn tuøy mieân "Toâi laø" (ñoaïn taän si), khieán minh khôûi, voâ minh dieät, daãn ñeán ñoaïn taän khoå ñau trong hieän taïi.

3. Ñieåm ñaëc thuø vaø raát trieát, raát ñaïo cuûa baûn kinh laø ñieåm ñoaïn taän taäp khí (tuøy mieân) ngaõ töôûng, taäp quaùn veà yù nieäm "Toâi hieän höõu", hay "Toâi laø".

Töôûng raèng toâi coù maët ôû ñôøi laø söï hieän dieän cuûa voâ minh. Ñoaïn taän noù laø ñoaïn taän voâ minh, khieán minh khôûi. Ñoaïn taän voâ minh laø noäi dung cuûa ñoaïn taän khoå ñau (theo vaän haønh cuûa 12 chi phaàn Duyeân khôûi): muïc ñích cuûa giaûi thoaùt.

Ghi chuù: Ñoaïn taän goác kieán maïn tuøy mieân "Toâi laø" laø noäi dung haàu nhö töông ñöông vôùi noäi dung ñoaïn tröø 8 loaïi ngaõ töôûng trong kinh Kim Cang Baùt Nhaõ (Kinh Ñaïi thöøa Phaùt trieån).

III. BAØN THEÂM

1. Töø kinh "Nhaát Thieát Laäu Hoaëc", kinh soá 2, Ñöùc Theá Toân chæ roõ "saàu, bi, khoå, öu, naõo" cuûa con ngöôøi khôûi leân laø do taø kieán (kieán truø laâm, kieán hoang vu, kieán hyù luaän, kieán tranh chaáp, kieán kieát phöôïc). Taø kieán laø noäi dung cuûa nhaän thöùc "ta coù töï ngaõ" (caùc phaùp coù töï ngaõ). Y Ù nghóa naøy ñöôïc Toân giaû Xaù Lôïi Phaát goïi laø "kieán maïn tuøy mieân 'Toâi laø'". Taø kieán aáy laø voâ minh daãn ñeán khoå ñau. Ñeå daäp taét voâ minh, haønh giaû laøm sinh khôûi Chaùnh tri kieán khieán minh khôûi.

2. Toân giaû Xaù Lôïi Phaát daïy goác cuûa taâm baát thieän laø tham, saân, si; goác cuûa thöùc aên (ñoaøn thöïc, xuùc thöïc, thöùc thöïc, tö nieäm thöïc) hay goác cuûa "Nguõ thuû uaån" laø AÙi. Noùi goïn, goác cuûa khoå ñau laø AÙi (hay tham, saân, si) hay söï vaän haønh cuûa AÙi, cuûa voâ minh, cuûa 12 chi phaàn Duyeân khôûi.

Toân giaû ñaõ kheùo leùo vaø nheï nhaøng thay theá töø voâ minh hay si meâ (si muoäi) baèng yù nieäm "Toâi laø", "Toâi hieän höõu". Vaán ñeà trôû neân deã nhaän hôn, giaûn dò hôn. Taát caû nhöõng nieäm töôûng naøo lieân quan caùi "Toâi" nhö "cuûa Toâi", "Töï ngaõ cuûa Toâi" ñeàu laø söï hieän höõu cuûa voâ minh, khoå ñau. Xoùa boû nieäm töôûng aáy laø xoùa boû khoå ñau baèng coâng phu thöïc haønh con ñöôøng trung ñaïo "Baùt Thaùnh ñaïo".

3. Töø kinh soá 1 ñeán kinh soá 9 naøy ñeàu ñöôïc giaûng taïi vöôøn Caáp Coâ Ñoäc. Giôùi thieäu ñaày ñuû veà "con ñöôøng" raát trí tueä. Phaùp moân haàu nhö ñoäc nhaát ñeå thöïc hieän "Con ñöôøng" laø Töù nieäm xöù vaø ñöôïc giôùi thieäu ôû kinh soá 10, Trung Boä.

-ooOoo-

 (Nguyeät san Giaùc Ngoä, soá 74, thaùng 05-2002)
Source = BuddhaSasana
[Trích giaûng Trung Boä]

last updated: 17-02-2003