- Töï mình thieåu duïc: Attanaø ca appiccho (Desiring little for himself): Muoán ít cho töï thaân, hay töï thaân muoán ít.

- Töï mình tri tuùc: Attanaø ca santuttho (Being content for himself): Bieát ñuû. Baèng loøng veà nhöõng gì mình ñang coù, ñang laø.

- Töï mình ñoäc cö: Attanaø ca pavivitto (Being aloof himself): Soáng moät mình ôû nôi xa vaéng.

- Töï mình khoâng öa thích hoäi chuùng: Attaøna ca asamsattho (Being not sociable himself): Khoâng tuï hoïp aên uoáng, nghe, nhìn, noùi chuyeän.

- Töï mình tinh caàn: Attanaø ca aøraddhaviriyo (One of stirred up energy): Töï noã löïc lieân tuïc.

- Töï mình thaønh tuïu giôùi haïnh: Attanaø ca sìlasampanno (One who is himself endowed with moral habit): Töï giöõ giôùi thaønh töïu, thanh tònh.

- Töï mình thaønh töïu ñònh: Attanaø ca samaødhi sampanno (One who is himself endowed with concentration): Thaønh töïu Ñònh uaån; thaønh töïu töù Saéc ñònh, hay töù Saéc vaø töù Khoâng ñònh.

- Töï mình thaønh töïu trí tueä : Attanaø ca paddaøsampanno (One who is endowed with intuitive wisdom) : Thaønh töïu trí tueä höõu hoïc thaáy roõ söï thaät nhö thaät cuûa caùc hieän höõu.

- Töï mình thaønh töïu giaûi thoaùt: Attanaø ca vimuttisampanno (One who is himself endowed with freedom): Thaønh töïu taâm giaûi thoaùt caét ñöùt caùc kieàt söû.

- Töï mình thaønh töïu tri kieán giaûi thoaùt: Attanaø ca vimuttidanadassanasampanno (One who is himself endowed with the knowledge and vision of wisdom): Thaønh töïu trí tueä thaáy bieát mình ñaõ giaûi thoaùt. 

1. Giôùi thanh tònh: Sìla visuddhi (Purity of moral habit): Giöõ troïn thanh tònh 5 giôùi, 10 giôùi, Baùt quan trai giôùi, 250/225 giôùi hoaëc 350 giôùi.

2. Taâm thanh tònh: Citta visudhi (Purity of mind): Nhieáp phuïc heát caùc taâm caáu ueá vaø chöùng ñaéc ñeán ñeä töù Saéc ñònh (thaønh tuïu Ñònh uaån). Vôùi haønh giaû haønh Thieàn quaùn, coù theå chæ caàn an truù ñeä nhaát Saéc ñònh.

3. Kieán thanh tònh: Ditthi visudhi (Purity of view) Thaáy söï thaät cuûa caùc hieän höõu raèng: Caùi goïi laø Ta vaø theá giôùi chæ laø moät quaù trình vaän haønh taâm lyù vaø vaät lyù quyeän vaøo nhau. Khoâng thaáy coù moät töï ngaõ naøo hieän höõu caû.

4. Ñoaïn nghi thanh tònh (hay Thanh tònh thaéng vöôït nghi ngôø): Kankhaøvitarana visudhi (Purity through crossing over doubt): Thaáy roõ quaù trình taâm lyù vaø vaät lyù töï phoâ baøy söï thaät Duyeân khôûi, söï toàn taïi vaø söï tan raõ cuûa caùc caûm thoï, caùc töôûng... Baáy giôø haønh giaû caûm thoï an laïc traøn ngaäp thaân taâm, döùt nghi taâm. 

5. Ñaïo phi ñaïo tri kieán thanh tònh: Maggaømaggadaønadassana visudhi (Purity of knowledge and insight into the way and what is not the way): Taïi ñaây, haønh giaû bieát roõ caùc caûm thoï hæ, laïc ñeàu laø chöôùng ngaïi cho söï phaùt trieån trí tueä roäng lôùn, lieàn giaùc tænh roài khôûi caûm thoï. Ñaây goïi laø ñaéc ñöôïc trí bieát roõ caùi gì laø Ñaïo vaø caùi gì laø chöôùng ñaïo (hay Phi ñaïo). Baáy giôø haønh giaû töï mình bieát chaéc raèng, caûm nhaän raèng: giôø ta môùi thöïc söï haïnh phuùc.

6. Ñaïo tri kieán thanh tònh: Patipadaìaønadassana visuddhi (Purity of knowledge and insight into the course): Haønh giaû, taïi ñaây thaáy raát roõ quaù trình thöïc haønh, tu taäp; thaáy roõ hieän töôïng tan raõ cuûa caùc quaù trình thaân vaø taâm, thaáy khoâng coù gì hieän höõu nöõa (töông ñöông ñònh Voâ sôû höõu). Haønh giaû caûm nhaän in nhö maát thieàn quaùn (vì maát ñoái töôïng thieàn quaùn) caùc ñoái töôïng chuù taâm ñeàu tan raõ. Thaáy roõ ba phaùp aán: khoå, voâ thöôøng, voâ ngaõ.

7. Tri kieán thanh tònh: Daøòadassa visudhi (Purity arising from knowledge and insight): Thanh tònh do thaáy vaø bieåt. Haønh giaû ñi vaøo caùc Thaùnh quaû (Thaùnh ñaïo vaø Thaùnh quaû) ñi ñeán thaønh töïu Nguõ caên, Nguõ löïc, Thaát giaùc chi vaø Baùt Thaùnh ñaïo.

8. Voâ thuû tröôùc Nieát baøn: Anupaødaø parinibbaøna (Nibbaøna without attachment): Nieát baøn cuûa khoâng chaáp thuû: An truù vaøo ñònh Voâ thuû tröôùc laøm Nieát baøn (tòch dieät) .

II. NOÄI DUNG KINH TRAÏM XE

1. Ñöùc Theá Toân xaùc ñònh moät vò Tyû kheo ñöôïc taäp theå caùc ñoàng phaïm haïnh taùn thaùn, xöùng ñaùng laø vò giaùo giôùi, vò khai thò, vò trình baøy, vò khích leä, vò laøm cho phaán khôûi, vò laøm cho ñoàng phaïm haïnh hoan hyû, laø vò ñaõ ñaït caùc thaønh töïu nhö sau:

- Thieåu duïc, tri tuùc, ñoäc cö, khoâng öa thích hoäi chuùng vaø tinh taán.
- Thaønh töïu Giôùi, Ñònh, Tueä, Giaûi thoaùt vaø Tri kieán giaûi thoaùt ñoàng thôøi nhieät taâm giuùp caùc ñoàng phaïm haïnh cuõng thaønh töïu nhö theá.

2. Maåu ñaøm ñaïo giöõa hai Ñaïi Toân giaû Xaù Lôïi Phaát vaø Maõn Töø Töû cuõng chuyeân chôû noäi dung thaønh töïu treân, nhöng xoaùy maïnh vaøo Giôùi, Ñònh, Tueä, baûy böôùc thaønh töïu tröôùc khi vaøo Voâ thuû tröôùc Nieát baøn, bao goàm:

1) Giôùi thanh tònh
2) Taâm thanh tònh
3) Kieán thanh tònh
4) Ñoaïn nghi thanh tònh
5) Ñaïo phi ñaïo tri kieán thanh tònh
6) Ñaïo tri kieán thanh tònh
7) Tri kieán thanh tònh

8) Voâ thuû tröôùc Nieát baøn

Muïc tieâu choã ñeán cuûa vua Pasenadi laø Saøketa, khoâng phaûi laø caùc traïm döøng chaân. Cuõng theá, muïc tieâu cuûa ñôøi soáng phaïm haïnh laø Voâ thuû tröôùc Nieát baøn, maø khoâng phaûi laø Giôùi thanh tònh, Taâm thanh tònh..., Tri kieán thanh tònh.

Böôùc ñi khoâng phaûi laø nôi ñeán. Nhöng moãi böôùc ñi ñeàu caàn thieát cho söï thaønh töïu nôi ñeán.

III. BAØN THEÂM

1. Kinh Traïm Xe khoâng baøn ñeán phaùp haønh, maø chæ giôùi thieäu caùc neùt cöông yeáu veà loä trình daãn ñeán muïc tieâu phaïm haïnh.

Nhö chieác xe vaø caùc traïm nghæ döøng chaân chæ laø phöông tieän ñeå vua Pasenadi ñeán Saøketa; cuõng vaäy, caùc haïnh thieåu duïc, tri tuùc..., vaø caùc thaønh töïu Giôùi, Ñònh, Tueä, cho ñeán ñieåm tri kieán thanh tònh, chæ laø phöông tieän ñeå haønh giaû ñeán Voâ thuû tröôùc Nieát baøn.

2. Nhö vua Pasenadi ñi treân loä trình "töø boû caùc traïm döøng chaân" ñeå ñeán Saøketa, cuõng vaäy,haønh giaû luoân luoân di chuyeån treân loä trình taâm lyù vôùi yù höôùng töø boû, xaû ly caùc thaønh töïu ñeå ñeán ñích sau cuøng: Voâ thuû tröôùc Nieát baøn. ÔÛ ñaây, cuõng haøm chöùa yù nghóa "Phaùp thöôïng öng xaû" trong kinh Xaø Duï. Ñaây laø queâ höông cuûa chaân lyù vaø haïnh phuùc cuûa voâ löôïng kieáp tìm kíeám cuûa bao nhieâu vuøng vaên hoùa!

3. Trong baûn kinh Traïm Xe, ngoaøi noäi dung giaùo lyù, toaùt leân hai ñieåm truyeàn thoáng caàn cho caùc nhaø nghieân cöùu Phaät hoïc, ñaëc bieät laø nghieân cöùu truyeàn thoáng trong Kinh taïng Nikaøya:

- Ñieåm thöù nhaát: Toân giaû Maõn Töø Töû taùn thaùn Toân giaû Xaù Lôïi Phaát vôùi lôøi taùn thaùn ñaëc bieät. Khoù tìm thaáy ôû caùc baûn kinh Nikaøya, A Haøm vaø Phaùt trieån, raèng: "Toâi ñang luaän baøn vôùi baäc ñeä töû ñöôïc xem laø ngang haøng vôùi Baäc Ñaïo Sö maø khoâng ñöôïc bieát laø Toân giaû Saøriputta". Theá laø kinh ñaõ tieát loä Toân giaû Xaù Lôïi Phaát ôû caän keà quaû vò Phaät, Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc. Ñaây haún laø thôøi ñieåm gaàn thôøi ñieåm nhaäp Voâ dö y Nieát baøn cuûa Toân giaû Xaù Lôïi Phaát vaøo cuoái cuoäc ñôøi. Ñaây cuõng laø ñieåm xaùc nhaän Toân giaû Xaù Lôïi Phaát ñaõ vöôït qua giôùi haïn cuûa moät A la haùn Thanh vaên ñeä töû.

- Ñieåm thöù hai: Toân giaû Maõn Töø Töû laø baäc A la haùn maø sinh thôøi khoâng vaän duïng tha taâm thoâng ñeå nhaän ra ngöôøi ñang ñoái thoaïi laø Toân giaû Xaù Lôïi Phaát, maõi cho ñeán khi phaùt hieän ñöôïc ñaïi tueä bieåu hieän qua caùc caâu hoûi vaø caâu traû lôøi cuûa Toân giaû vaø ñöôïc nghe chính Toân giaû Xaù Lôïi Phaát töï giôùi thieäu teân mình. Cho hay, caûnh giôùi Voâ thuû tröôùc Nieát baøn ñaõ ñeå laïi sau löng caùi noäi dung goïi laø taâm thanh tònh, giaûi thoaùt, vaø tri kieán thanh tònh. Coøn bieát bao nhieâu yù nghóa khaùc haøm aån trong söï kieän naøy maø caùc ngaønh nghieân cöùu coù theå phaùt hieän!