(Caùc töø ngöõ ñaõ trôû neân quen thuoäc ñoái vôùi ngöôøi ñoïc).

II. NOÄI DUNG KINH DAÁU CHAÂN VOI

1. Trong caùc daáu chaân cuûa loaøi thuù röøng, daáu chaân voi laø lôùn nhaát. Töông töï, giaùo lyù Töù Thaùnh ñeá laø giaùo lyù neàn taûng, haøm chöùa taát caû thieän phaùp. Noùi khaùc ñi, caùc giaùo lyù khaùc cuûa Phaät giaùo chæ laø trieån khai Thaùnh ñeá qua caùc theå caùch khaùc nhau, giôùi thieäu nhieàu khía caïnh khaùc nhau, baèng ngoân ngöõ, thi thieát khaùc nhau. 
Baûn kinh daøi Daáu Chaân Voi laø moät trong nhieàu hình thöùc trình baøy aáy.

2. Baùt khoå thuoäc Khoå Thaùnh ñeá ñöôïc nhieáp vaøo "Nguõ thuû uaån" qua lôøi daïy "noùi toùm laïi, naêm uaån laø khoå" .

- Baûn kinh 28 naày trình baøy "Naêm uaån laø khoå" nhieáp vaøo Saéc uaån, bôûi naêm uaån khoâng taùch rôøi nhau. Saéc uaån thì coù noäi saéc laø thaân con ngöôøi, ngoaïi saéc laø thaân theá giôùi vaät lyù, bao goàm noäi töù ñaïi vaø ngoaïi töù ñaïi. Ngoaïi töù ñaïi bieåu hieän raát roõ taùnh voâ thöôøng, bieán hoaïi, bieán dòch cuûa chuùng.Caùc ñaïi ôû trong thaân cuõng vaäy. Do ñoù, ñoái vôùi Saéc uaån, khoâng coù gì ñeå coù theå noùi laø Toâi, cuûa Toâi hay Toâi laø. Giaùc saùt nhö theá, khi noäi saéc gaëp gôõ ngoaïi saéc, hay caên, traàn gaëp gôõ. Baáy giôø thöùc hieän khôûi. Söï gaëp gôõ cuûa caên, traàn vaø thöùc goïi laø xuùc; do xuùc maø coù caûm thoï; do coù caûm thoï maø töôûng, tö, aùi, thuû hieän khôûi. Ñoù laø doøng chaûy cuûa taäp hôïp caùc duyeân. Tueä tri nhö theá thì thaáy roõ trong "Nguõ thuû uaån" khoâng coù gì coù theå noùi laø Toâi, cuûa Toâi hay Toâi laø.

Thaáy nhö vaäy thì taâm seõ khoâng tham aùi hay phaãn noä tröôùc baát cöù gì xaûy ñeán vôùi thaân, duø laø caùi cöa hai löôõi ñang caét xeû thaân chaân tay. An truù taâm nhö theá laø laøm ñuùng lôøi ñöùc Phaät daïy, nieäm seõ daàn daàn oån ñònh, khoâng dao ñoäng, xaû vaø nhaát taâm hieän khôûi. Ñeán ñaây laø haønh giaû ñaõ laøm ñöôïc nhieàu.

3. Quan saùt nhö theá khi saùu caên laønh maïnh tieáp xuùc vôùi saùu traàn. Baáy giôø saùu thöùc hieän khôûi; xuùc, thoï, töôûng, tö hieän khôûi. Taát caû caùc saéc hieän khôûi ñeàu thuoäc Saéc uaån; taát caû thoï hieän khôûi ñeàu thuoäc Thoï uaån; taát caû caùc töôûng hieän khôûi ñeàu thuoäc Töôûng uaån; taát caû caùc tö hieän khôûi ñeàu thuoäc Haønh uaån; taát caû caùc thöùc hieän khôûi ñeàu thuoäc Thöùc uaån.

Tham aùi naêm uaån khôûi leân laø Khoå taäp; giaùc tænh töø boû tham aùi laø Khoå dieät. Thöïc hieän ñöôïc taâm töø boû laø ñaõ laøm ñöôïc raát nhieàu.

4. Quan saùt nhö theá vôùi trí tueä thì hieän roõ Töù Thaùnh ñeá trong "Nguõ thuû uaån", hay Nguõ thuû uaån laø nhieáp vaøo Töù Thaùnh ñeá vaø laø söï vaän haønh cuûa chính Duyeân khôûi. Taïi ñaây, hieän roõ lôøi ñöùc Phaät daïy: "Ai thaáy lyù Duyeân khôûi laø thaáy phaùp, ai thaáy phaùp laø thaáy lyù Duyeân khôûi".

III. BAØN THEÂM

1. Khoå ñau cuûa moãi ngöôøi treân thöïc teá chæ hieän khôûi trong söï vaän haønh cuûa "Nguõ thuû uaån", hay trong söï vaän haønh cuûa söï xuùc tieáp giöõa saùu caên vaø saùu traàn. Söï vaän haønh ñöôïc ñieàu ñoäng bôûi "taäp khí" chaáp thuû ngaõ hay voâ minh, nhö baûn kinh soá 1 hieån thò. Neáu coâng phu quan saùt giaùc tænh maïnh veà söï thaät Duyeân khôûi, thì khaû naêng ñieàu ñoäng cuûa voâ minh yeáu daàn ñi, keùo theo söï nguoäi daàn ñi cuûa loøng tham aùi. Taêng cöôøng lieân tuïc coâng phu quan saùt vaø giaùc tænh naøy thì tham aùi seõ ñi ñeán muoäi löôïc vaø taét haún, ly tham vaø töø boû seõ hieän khôûi.

2. Taäp khí chaáp thuû ngaõ laø do nghieäp aùi, thuû töø quaù khöù ñeå laïi vaø ñöôïc nuoâi döôõng, phaùt trieån qua aûnh höôûng cuûa neàn vaên hoùa höõu ngaõ cuûa gia ñình, xaõ hoäi taùc ñoäng. Do ñoù, con ñöôøng daäp taét taäp khí aáy laø con ñöôøng thöïc haønh Vaên, Tö, Tu veà söï thaät Duyeân khôûi, Voâ ngaõ. 

Ñaây chæ laø ñieåm cöông yeáu cuûa nhaän thöùc veà con ñöôøng ruùt ra töø nhöõng lôøi daïy cuûa Toân giaû Xaù Lôïi Phaát qua kinh daøi Daáu Chaân Voi.