Lôøi daïy quan troïng cuûa Theá Toân, trong kinh 90, veà Nhaát thieát trí ñuùng nhö sau:

Paøli : " Na ' tthi so samano vaø braøhmano vaø yo sakideva sabbannassati sabbam dakkhìti, n' etam thaønam vijjatìti ".

English : " I, sire, claim to have spoken the words thus : There is neither a recluse nor a brahman who at one and the sametime can know all, can see all, this situation does not exist ".

Vieät dòch ( Ñaïi taïng kinh VN, 1992 ): " Thöa ñaïi vöông, Ta töï xem laø ñaõ noùi nhöõng lôøi sau : ' Khoâng coù moät Sa-moân hay Baø-la-moân naøo coù theå trong moät luùc, bieát hoaøn toaøn vaø thaáy hoaøn toaøn ', khoâng theå coù söï tình nhö vaäy."

Ghi chuù cuûa baûn dòch Anh ngöõ ( Footnote ) veà töø Paøli : Sakideva :" MA.iii.357 says " who, with one 'adverting' ( of the mind ). On thought, one ' impulsion ', can know and see the whole past, future and present '.

Nhö theá töø sakideva caàn ñöôïc dòch laø trong moät nieäm thay vì trong moät luùc ( khoâng ñöôïc roõ raøng).

II. NOÄI DUNG KINH KANNAKATTHALA

1. Luùc Theá Toân truù taïi Ujunna, gaàn Loäc Uyeån, ñaïi vöông Pasenadi nhaân coù coâng vieäc ñi ñeán gaàn Loäc Uyeån, ñeán yeát kieán Theá Toân, thöïc söï, töø thaâm taâm nhö chuùng ta coù theå caûm nhaän, laø ñeå chieâm ngöôõng toân nhan Theá Toân, ñeå haàu thaêm söùc khoûe cuûa Theá Toân, nhöng theo truyeàn thoáng " Noùi naêng nhö Chaùnh phaùp vaø im laëng nhö Chaùnh phaùp ", ñaïi vöông thöôøng caàu thænh Theá Toân chæ daïy moät soá vaán ñeà Phaät Phaùp.

2. Ñaïi vöông Pasenadi ñaõ hoûi veà boán vaán ñeà :

2.1. Veà Nhaát thieát trí :" Khoâng coù ai trong moät nieäm coù theå thoâng roõ caû quaù khöù, hieän taïi vaø vò lai ".

2.2. Hoûi veà thanh tònh, bình ñaúng giöõa boán giai caáp maø xaõ hoäi AÁn ñöông thôøi " phaân bieät ".

Veà maët söï thaät cuûa taâm lyù höôùng ñeán giaûi thoaùt, khoâng coù söï khaùc bieät, sai bieät naøo giöõa boán giai caáp ( veà tín taâm, veà quaân bình taâm sinh vaät lyù, veà loøng chaân thaät, veà tinh caàn tinh taán vaø veà trí tueä sinh dieät )

2.3. Hoûi veà chö thieân ( Duïc giôùi Thieân ):

- Chö Thieân naøo coù naõo haïi taâm thì sanh veà coõi ñôøi.

- Chö Thieân naøo khoâng coù naõo haïi taâm, khoâng sanh taïi ñaây.

2.4. Hoûi veà Phaïm Thieân ( Sô Thieàn Saéc giôùi ):

- Phaïm Thieân naøo coù naõo haïi taâm thì seõ sanh laïi taïi ñaây.

- Phaïm Thieân naøo khoâng coù naõo haïi taâm thì seõ khoâng sanh taïi ñaây.

Caùc caâu traû lôøi cuûa Theá Toân ñaõ khieán ñaïi vöông Pasenadi thoaûi maùi, hoan hyû chaáp thuaän.

III. BAØN THEÂM

1. Coù naêm kinh, trong soá 10 kinh töø kinh 81 ñeán kinh 90, lieân heä ñeán ñaïi vöông Pasenadi ( Ba-tö-naëc ).

Kinh soá 89 laø kinh ñaëc bieät dieãn ñaït taâm tö cuûa ñaïi vöông Pasenadi ñoái vôùi Theá Toân vaø Taêng giaø : Vua Pasenadi töø choã khoâng chaáp nhaän Theá Toân vaø töø choã tham cöùu taát caû caùc Hoäi chuùng ngoaïi ñaïo ñöông thôøi, ñi ñeán choã traân troïng chaáp nhaän, cung kính Theá Toân, Chaùnh phaùp vaø Taêng giaø. Coù theå xem caùc phaùt bieåu cuûa ñaïi vöông Pasenadi laø moät söï ñaùnh giaù maãu möïc cuûa trí thöùc Baùc hoïc cuûa xaõ hoäi AÁn ñöông thôøi veà Phaät giaùo vaø veà caùc toå chöùc toân giaùo, trieát hoïc phi Phaät giaùo. Vì theá baûn kinh 89 seõ laø taøi lieäu tham khaûo raát caàn cho coâng taùc nghieân cöùu, ñoái chieáu hoïc veà toân giaùo AÁn.

2. Nhaän ñònh, ñaùnh giaù cuûa ñaïi vöông Pasenadi vaøo tuoåi 80 sau nhieàu chuïc naêm quan saùt, theo doõi, tham cöùu tröïc tieáp laø moät nhaän ñònh, ñaùnh giaù raát coù giaù trò.

Theá Toân vaø Taêng giaø ñaõ ñöôïc ñaïi vöông Pasenadi ñaùnh giaù vaøo thôøi ñieåm Theá Toân saép vaøo Nieát Baøn, sau nhieàu thaäp kyû quan saùt, tieáp caän, tham cöùu, trao ñoåi, ñöôïc xem nhö chính noäi dung Giaùo hoäi Phaät giaùo ñöôïc ñaùnh giaù vaäy vaø ñöôïc ñaùnh giaù raát toaøn dieän.

3. Caâu hoûi veà Nhaát thieát trí trong kinh 90 naày laø moät caâu hoûi raát ñaëc bieät vaø ñaõ nhaän ñöôïc lôøi daïy raát ñaëc bieät cuûa Theá Toân :

- Söï ñính chính lôøi phaûn aûnh veà söï tuyeân boá cuûa Theá Toân vaø Nhaát thieát trí noùi leân söï xaùc nhaän raèng : toaøn kieán, toaøn tri, Nhaát thieát trí thì caùc Sa-moân vaø Baø-la-moân haønh ñuùng phaïm haïnh thì coù theå ñaït ñöôïc.

- Lôøi tuyeân boá chính thöùc cuûa Theá Toân thì xaùc nhaän raèng : Khoâng theå coù söï kieän chæ trong moät nieäm coù theå thaáy bieát roõ taát caû, bieát roõ quaù khöù, hieän taïi vaø vò lai, duø ñoái vôùi baát cöù ai ôû ñôøi naày ( ñoái vôùi Theá Toân, baäc Toaøn giaùc, muoán bieát roõ baát cöù ñoái töôïng naøo trong theá giôùi, Ngaøi cuõng phaûi taùc yù, höôùng taâm veà ñoái töôïng ñoù môùi coù theå thaáy bieát )

- Lôøi tuyeân boá veà boán giai caáp cuûa Theá Toân noùi leân roõ raèng :

* Söï phaân bieät, kyø thò boán giai caáp laø vaán ñeà xaõ hoäi, chính trò, maø khoâng phaûi laø vaán ñeà cuûa thöïc taïi, cuûa giaûi thoaùt.

* Lôøi tuyeân boá cuûa chö Thieân Duïc giôùi vaø Phaïm Thieân ( Phaïm Thieân laø ñaáng giaùo chuû cuûa Baø-la-moân giaùo hay AÁn giaùo ).

Coù theå sanh laïi cuoäc ñôøi naày hay khoâng sanh laïi laø tuøy theo nghieäp löïc taïo ra coù taâm lyù naõo haïi hay khoâng coù taâm lyù naõo haïi : hoï khoâng phaûi laø caùc ñaáng saùng theá, nhöõng thöïc theå ôû ngoaøi sinh töû.