Ghi Chuù :

(1) Trong baûn dòch Vieät ngöõ, Ñaïi Taïng Kinh Vieät Nam, 1992, ñoaïn thöù ba ( keå töø ñaàu kinh ghi raèng)  : 

" ÔÛ ñaây, caùc aùc, baát thieän yù naøy daãn ñeán tham duïc, saân haän, khích ñoäng vaø chính nhöõng phaùp aáy taùc thaønh chöôùng ngaïi trong vieäc tu taäp cuûa caùc ñeä töû cuûa caùc baäc Thaùnh... "

(2) Ñoaïn 4 cuûa baûn dòch Vieät ngöõ (ibid) ghi :

" Laïi nöõa, naøy caùc Tyû kheo, vò Thaùnh ñeä töû suy nghó nhö sau: ' Nhöõng duïc hieän taïi vaø nhöõng duïc töông lai, nhöõng duïc töôûng hieän taïi vaø nhöõng duïc töôûng töông lai, phaøm baát cöù saéc phaùp gì, laø boán ñaïi chuûng vaø saéc do do boán ñaïi chuûng taïo thaønh'..." Vieát ñuùng laø :

" Laïi nöõa naøy caùc Tyû kheo, vò ñeä töû cuûa baäc Thaùnh suy nghó nhö sau: ' nhöõng duïc hieän taïi vaø nhöõng duïc töông lai, nhöõng duïc töôûng hieän taïi vaø nhöõng duïc töôûng töông lai, vaø baát cöù saéc phaùp gì ñeàu laø saéc phaùp bao goàm boán ñaïi chuûng vaø nhöõng gì do boán ñaïi chuûng taïo thaønh '... "

(3) Phaàn giöõa cuûa ñoïan ba ghi :

"... Vaäy ta haõy an truù vôùi taâm quaûng ñaïi, ñaïi haønh, chieán thaéng theá giôùi, sau khi xaùc ñònh vò trí cuûa yù... "

Vieát ñuùng laø :

"... Vaäy ta haõy an truù vôùi taâm quaûng ñaïi, ñaïi haønh, chieán thaéng theá giôùi, vôùi quyeát ñònh taâm... "

(4) Trang 102, Trung III, Ñaïi taïng Kinh VN, 1992, ghi :

" Toân giaû AØnanda baïch Theá Toân : ' Baïch Theá Toân, ôû ñaây vò Tyû kheo haønh trì nhö vaäy vaø suy nghó : ' Neáu ( tröôùc ) khoâng coù nhö vaäy, thôøi coù theå khoâng laø cuûa ta; neáu ( nay ) khoâng coù nhö vaäy thôøi coù theå seõ khoâng laø cuûa ta. Ta ñoaïn tröø nhöõng gì hieäncouø vaø nhöõng gì ñaõ coù ' . Vaø nhö vaäy vò aáy ñöôïc xaû. Baïch Theá Toân, moät vò Tyû kheo nhö vaäy coù chöùng ñöôïc cöùu caùnh Nieát baøn khoâng "

Vieát ñuùng ( vaø saùt nghóa ) nguyeân baûn laø :

"... Toân giaû AØnanda baïch Theá Toân ; ' Baïch Theá Toân, ôû ñaây vò Tyû kheo haønh trì nhö vaäy vaø suy nghó : ' Neáu noù ñaõ khoâng hieän höõu, noù ñaõ khoâng laø cuûa ta; neáu nay noù khoâng hieän höõu, noù khoâng laø cuûa ta '; ta nay ñoaïn tröø nhöõng gì ñang coù vaø nhöõng gì ñaõ coù ' - nhö vaäy vò Tyû kheo chöùng ñaéc xaû. Baïch Theá Toân, vò Tyû kheo naày coù ñaéc ñöôïc Nieát baøn toái haäu khoâng ? "

II. NOÄI DUNG KINH

1. Moät thôøi Theá Toân ôû thò traán Kammassadhamma thuoäc daân Kuru ñaõ giaûng daïy cho caùc Tyû kheo veà söï hö ñoái, nguy hieåm cuûa duïc laïc ( sensual pleasures ); duïc laïc thuoäc ma giôùi caàn ñöôïc loaïi boû ñeå thaønh töïu caùc lôïi ích giaûi thoaùi.

2. Duïc laïc trong hieän taïi, töông lai, caùc duïc töôûng hieän taïi vaø töông lai laø phaùp chöôùng ngaïi. Ñeå loaïi boû chöôùng ngaïi naày, vò Tyû kheo caàn laøm sinh khôûi vaø an truù vaøo caùc taâm voâ löôïng, taâm Saéc vaø voâ saéc ( taâm ñaïi haønh ) ñeå thaønh töïu taâm baát ñoäng trong hieän taïi chìm saâu vaøo trí tueä; vò Tyû kheo caàn thieàn quaùn ñoái töôïng cuûa duïc laø caùc saéc, do Töù ñaïi vaø caùc saéc do Töù ñaïi sanh, khôûi leân, an truù trong taâm thanh tònh cuûa thaáy bieát naày; thieàn quaùn caùc duïc vaø caùc saéc ( ñoái töôïng cuûa duïc ) laø voâ thöôøng khoâng ñaùng ñeå ham muoán, chaáp tröôùc. Ñoù laø ba haønh ñaïo veà lôïi ích baátñoäng "

3.Vò Tyû kheo caàn thieàn quaùn caùc duïc, duïc töôûng hieän taïi vaø töông lai vaø caû baát ñoäng töôûng ( thaønh töïu caùc phaùp haønh treân ) neáu ñöôïc ñoaïn dieät thì taâm lieàn an tònh, thaønh töïu ñeä nhaát haønh ñaïo veà lôïi ích voâ sôû höõu xöù.

4. Vò Tyû kheo thieàn quaùn : " Ngaõ vaø ngaõ sôû laø troáng khoâng "; ñaây laø ñeä nhò haønhñaïo veà lôïi ích Voâ sôõ höõu xöù.

5. Vò Tyû kheo thieàn quaùn : " Ngaõ vaø ngaõ sôû khoâng coù maët baát cöù ôû ñaâu, döôùi hình thöùc naøo ". Ñaây laø ñeä tam haønh ñaïo veà lôïi ích Voâ sôû höõu xöù.

6. Vò Tyû kheo thieàn quaùn : Caùc duïc, duïc töôûng, Baát ñoäng töôûng, Saéc töôûng, taát caû caùc töôûng ñöôïc ñoaïn dieät thì taâm tòch tònh, thuø dieäu cuûa Phi töôûng, phi phi töôûng xöù. Ñaây laø haønh ñaïo veà lôïi ích Phi töôûng phi phi töôûng xöù.

7. Vò Tyû kheo " ñoaïn tröø nhöõng gì ñang coù vaø ñaõ coù " seõ ñaéc ñöôïc xaû. Neáu vò aáy hoan hyû trong xaû aáy, thuû tröôùc xaû aáy, thuûû tröôùc phi töôûng phi phi töôûng xöù, thì seõ khoâng theå ñaéc ñöôïc Nieát baøn toái haäu. Neáu khoâng thuû tröôùc xaû aáy, thì seõ ñaéc Nieát baøn toái haäu.

III. BAØN THEÂM

1. Duïc laïc, hay nguõ duïc laïc laø ñoái töôïng troùi buoäc taâm con ngöôøi maõnh lieät nhaát. Do duïc töôûng maø loøng duïc ngaøy caøng maïnh, caùc duïc laïc caøng troùi buoäc maïnh meõ hôn. Loøng duïc vaø ñoái töôïng cuûa duïc (saéc, thinh, höông, vò, xuùc ) trôû neân nhö leõ soáng vaø söï thaät cuûa söï soáng con ngöôøi. Do duïc maø nuoâi döôõng, phaùt trieån tham, saân. Baûn chaát cuûa duïc laø si muoäi, neân duïc töôûng nuoâi döôõng vaø phaùt trieån maïnh tham, saân, si (coäi nguoàn cuûa caùc aùc phaùp, baát thieän phaùp) vaø laø chöôùng ngaïi lôùn nhaát cuûa coâng phu tu taäp giaûi thoaùt.

2. Böôùc giaûi thoaùt ñaàu tieân laø ñoái ñaàu vôùi duïc laïc, duïc töôûng vaø ñoaïn tröø chuùng. Khi duïc töôûng ñöôïc caét ñöùt thì taâm an tònh, baát ñoäng coù maët, thieàn quaùn ñöôïc phaùt trieån : caùi thaáy bieát veà söï thaät duyeân sinh, höõu vi, voâ thöôøng cuûa caùc thöù saéc phaùp vaø cuûa duïc töôûng ñöôïc an laäp, phaùt trieån: trí tueä ñöôïc phaùt huy.

3. Phaùt trieån maïnh thieàn quaùn aáy, phaùt trieån maïnh caùi thaáy bieát raèng : Ngaõ vaø ngaõ sôû khoâng thöïc coù, laø troáng roãng, thì taâm seõ vaøo giaûi thoaùt baát ñoäng cuûa Voâ sôû höõu xöù vaø phi töôûng phi phi töôûng xöù. Taïi ñaây, neáu haønh giaû hoaøn toaøn xaû ly, khoâng chaáp thuû vaøo caûm thoï xaû, vaøo tri kieán aáy thì seõ theå nhaäp Chaùnh trí, ñaéc Nieát baøn toái haäu.

Nhö vaäy, ôû ñaây Nieát baøn laø ñoàng nghóa vôùi Thuû dieät, Thoï dieät, Töôûng dieät hay Bguõ thuû uaån dieät. Noù cuõng ñoàng nghóa vôùi AÙi dieät.

4. Baûn kinh 106 giôùi thieäu ñích ñieåm, hay tinh yeáu cuûa coâng phu giaûi thoaùt. Taïi ñaây, saéc thaùi ñaëc thuø cuûa giaùo lyù Phaät giaùo cuõng hieän roõ. Vaán ñeà coøn laïi duy nhaát cuûa haønh giaû laø quyeát taâm ñoaïn duïc, ñoaïn tröø chaáp tröôùc ngaõ vaø ngaõ sôû.