( Caùc töø ngöõ quen thuoäc )

II. NOÄI DUNG KINH 108

1. Sau khi Theá Toân thò tòch khoâng bao laâu, toân giaû AØnanda trong thôøi gian ñang truù ôû Tònh xaù Truùc Laâm, thaønh Vöông xaù, ñi ñeá gaëp Baø-la-moân Gopaka-Moggallaøna taïi nôi laøm vieäc cuûa oâng. Baø-la-moân Gopaka nieàm nôû tieáp ñoùn toân giaû vaø neâu leân moät caâu hoûi raát ñaëc bieät raèng :

" Coù theå chaêng moät Tyû kheo thaønh töïu moät caùch troïn veïn, moät caùch ñaày ñuû taát caû caùc phaùp maø Theá Toân ñaõ thaønh töïu ? "

Toân giaû AØnanda khaúng ñònh : " Khoâng coù ". Moät ñeä töû laø vò soáng haønh ñaïo vaø tuøy haønh vaø seõ thaønh töïu phaùp aáy veà sau ( ôû ñôøi sau ).

2. Baø-la-moân Gopaka laïi neâu leân caâu hoûi ñaëc bieät thöù hai : " Thöa toân giaû AØnanda, coù vò Tyû kheo naøo ñöôïc Theá Toân saép ñaët :" Vò naày sau khi Ta dieät ñoä, seõ laø choã nöông töïa cho caùc Tyû kheo, vaø caùc Tyû kheo seõ y chæ vò naøy? "

Toân giaû AØnanda laïi khaúng ñònh : " Khoâng coù ".

3. Gopaka laïi neâu caâu hoûi thöù ba raát ñaëc bieät :

" Thöa toân giaû AØnanda, coù moät Tyû kheo naøo ñöôïc chuùng Taêng thoûa thuaän vaø moät soá ñoâng caùc vò Tyû kheo Tröôûng laõo saép ñaët : " Vò naøy, sau khi Theá Toân dieät ñoä seõ laø choã nöông töïa cho chuùng toâi vaø caùc Tyû kheo seõ y chæ vò naày ? "

Toân giaû AØnanda khaúng ñònh : " Khoâng coù ".

4. Gopaka hoûi caâu thöù tö :

" Nhö vaäy do nhaân gì duyeân gì caùc Tyû kheo coù theå hoøa hôïp ? "

Toân giaû AØnanda ñaùp : " Phaùp laø choã nöông töïa cuûa caùc Tyû kheo ".

Toân giaû giaûi thích :

- Caùc Tyû kheo soáng hoøa hôïp döïa vaøo giôùi boån Patimokkha.

5. Gopaka laïi hoûi caâu hoûi thöù naêm :

" Coù vò Tyû kheo naøo maø nay quùi vò cung kí,h, toân troïng leã baùi, cuùng döôøng vaø nöông töïa ? "

Toân giaû AØnanda ñaép : " Coù " vaø toân giaû giaûi thích yù coù naày :

- Ñoù laø vò Tyû kheo hoäi ñuû 10 phaùp khaû hyû sau ñaây :

5.1. Coù giôùi ñöùc ...

5.2. Vò aáy ña vaên ...

5.3. Vò aáy soáng tri tuùc...

5.4. Chöùng boán Saéc ñònh roõ raøng...

5.5. Chöùng Thaàn tuùc thoâng...

5.6. Chöùng Thieân nhó thoâng ( baûn dòch cuûa ÑTK.VN thieáu phaàn naày )...

5.7. Chöùng Tha taâm thoâng ...

5.8. Chöùng Tuùc meänh thoâng ...

5.9. Chöùng Thieân nhaõn thoâng ...

5.10. Chöùng Laäu taän thoâng ...

Ghi chuù :Chæ coù Theá Toân laø coù ñaày ñuû 10 phaùp treân. Toân giaû Xaù-Lôïi-Phaát vaø Muïc-Kieàn-Lieân vaøo cuoái ñôøi cuõng hoäi ñuû 10 phaùp aáy vaø ñaõ nhaäp voâ dö y Nieát baøn tröôùc Theá Toân.

6. Roài baáy giôø Baø-la-moân Vassakara, ñaïi thaàn cuûa xöù Magadha thöa vôùi toân giaû AØnanda :

" ... Toân giaû Gotama taùn thaùn taát caû thieàn ñònh ". Toân giaû AØnanda ñính chính :

Coù hai doøng thieàn ñònh :

- Moät doøng thieàn ñònh maø caùc haønh giaû soáng thaám nhuaàn nguõ caùi vaø duøng nguõ caùi laøm ñoái töôïng ñeå thieàn tu, thieàn tö, thieàn ñònh, thieàn nhaäp. Vôùi loaïi thieàn naày, Theá Toân khoâng taùn thaùn.

- Moät doøng thieàn ñònh ly duïc, tröø nguõ caùi, dieät taàm töù. Vôùi doøng thieàn naày, Theá Toân taùn thaùn.

III. BAØN THEÂM

1. Veà caâu traû lôøi cuûa toân giaû AØnanda cho caâu hoûi thöù nhaát cuûa Gopaka xaùc ñònh raèng haøng ñeä töû cuûa Theá Toân khoâng coù ai thaønh töïu ñaày ñuû, troïn veïn taát caû caùc phaùp maø Theá Toân ñaõ thaønh töïu. Ñieàu naày khaúng ñònh khoâng coù moät Tyû kheo naøo coù theå ñoùng vai troø ñaïo sö thay Theá Toân, sau khi Theá Toân nhaäp dieät. Treân thöïc teá, luùc truù theá Theá Toân coù xaùc nhaän hai ñaïi ñeä töû haøng ñaàu cuûa Theá Toân, toân giaû Saøriputta vaø Moggallaøna coù theå thay Theá Toân chuyeån vaän baùnh xe Phaùp luùc gaàn cuoái ñôøi cuûa hai toân giaû naày. Nhöng hai toân giaû naày ñaõ nhaäp Nieát baøn tröôùc Theá Toân. Söï kieän naày noùi leân truyeàn thoáng Phaät Phaùp, theo Nikaøya, khoâng theå coù hai Theá Toân cuøng coù maët ôû ñôøi.

2. Veà caâu traû lôøi cuûa toân giaû AØnanda cho caâu hoûi thöù hai cuûa Gopaka xaùc ñònh Theá Toân khoâng coù phuù chuùc ngöôøi thay theá vai troø ñaïo sö cuûa Theá Toân sau khi Theá Toân thò tòch. Ñaây chæ laø söï laäp laïi noäi dung cuûa caâu traû lôøi thöù nhaát cuûa toân giaû AØnanda.

3. Veà caâu traû lôøi thöù ba cuûa toân giaû AØnanda, xaùc ñònh chuùng Tyû kheo,goàm caùc ñaïi Tröôûng laõo, khoâng coù thoûa thuaän saép ñaët moät Tyû kheo naøo seõ laø choã nöông töïa cuûa chuùng Taêng, sau khi Theá Toân nhaäp dieät. Ñieàu naày laäp laïi noäi dung cuûa caâu traû lôøi thöù nhaát : do vì khoâng coù moät Tyû kheo naøo thaønh töïu troïn veïn caùc phaùp maø Theá Toân ñaõ thaønh töïu. Ñieàu naày cuõng xaùc ñònh truyeàn thoáng cuûa Chaùnh phaùp, theo kinh taïng Paøli, khoâng moät A-la-haùn Chaùnh Ñaúng Giaùc coù maët ôû ñôøi giöõa khoaûng thôøi gian hai Theá Toân ra ñôøi. Caàn löu yù raèng caùc vò Bích Chi Giaùc chæ laø moät A-la-haùn, maø khoâng phaûi laø moät A-la-haùn Chaùnh Ñaúng Giaùc.

4. Veà caâu traû lôøi thöù tö, toân giaû AØnanda laäp laïi lôøi daïy cuûa Theá Toân tröôùc ngaøy vaøo Voâ dö y Nieát baøn raèng : " Sau khi Nhö Lai nhaäp dieät, Chaùnh phaùp - con ñöôøng Giôùi, Ñònh, Tueä, hay taïng Luaät vaø taïng Kinh laø choã nöông töïa cuûa chuùng Taêng.

5. Veà caâu traû lôøi thöù naêm, toân giaû AØnanda noùi leân 10 phaùp khaû hyû maø moät Tyû kheo thaønh töïu troïn veïn ñeå trôû neân choã y chæ, nöông töïa cuûa chuùng Taêng. Chæ coù Theá Toân laø vò thaønh töïu troïn veïn 10 phaùp aáy; caùc ñeä töû cuûa Theá Toân chæ coù theå thaønh töïu veà sau - nghóa laø thaønh töïu sôùm nhaát laø vaøo thôøi kyø tieáp theo khi coù moät Theá Toân khaùc ra ñôøi.

6. Caâu traû lôøi thöù saùu cuûa toân giaû AØnanda xaùc ñònh Theá Toân khoâng taùn thaùn taát caû thieàn ñònh, maø chæ taùn thaùn doøng Thieàn ñònh ly duïc, ly taàm vaø töù, chöùng vaø truù ñeä töù thieàn Saéc ñònh ( vaø Tòch tònh truù ). Ñieàu naøy noùi leân con ñöôøng thieàn ñònh cuûa Phaät giaùo khaùc haún vôùi con ñöôøng thieàn ñònh khaùc trong vaên hoùa AÁn ñöông thôøi vaø xaùc ñònh giaùn tieáp raèng ñoù laø con ñöôøng ñoäc nhaát daãn ñeán Nieát baøn.

7. Caâu traû lôøi thöù saùu, bao goàm phaàn caét nghóa cuûa toân giaû AØnanda noùi leân moät saéc thaùi ñaëc thuø, raát ñaëc thuø cuûa Phaät giaùo : " Nöông töïa mình vaø nöông töïa Phaùp. Phaùp laø con ñöôøng Giôùi, Ñònh, Tueä, hay taïng Kinh vaø taïng Luaät raát thöïc, raát ngöôøi ( nhaân baûn ) vaø raát trí tueä.