Ngaøi A Nan Ñaø baïch Phaät:

-- Baïch Theá Toân! Cho ñeán möùc ñoä naøo laø vöøa ñuû ñeå noùi: "Vò Tyø Kheo thieän xaûo veà duyeân khôûi".

-- ÔÛ ñaây naøy A Nan Ñaø, vò Tyø Kheo neân bieát nhö sau:

Neáu caùi naøy coù, caùi kia coù, do caùi naøy sanh, caùi kia sanh, neáu caùi naøy khoâng coù, caùi kia khoâng coù, do caùi naøy dieät, caùi kia dieät, töùc laø Voâ minh duyeân Haønh, Haønh duyeân Thöùc, Thöùc duyeân Danh Saéc, Danh Saéc duyeân Luïc Nhaäp, Luïc Nhaäp duyeân Xuùc, Xuùc duyeân Thoï, Thoï duyeân AÙi, AÙi duyeân Thuû, Thuû duyeân Höõu, Höõu duyeân Sanh, do duyeân Sanh, Laõo, Töû, Saàu, Bi, Khoå, Öu, Naõo sanh khôûi.

Nhö vaäy, naøy A Nan Ñaø laø söï taäp khôûi cuûa toaøn boä khoå uaån naøy. Nhöng do dieät tröø, söï dieät tröø, söï ly duïc hoaøn toaøn cuûa chính Voâ Minh naøy, caùc Haønh dieät, do caùc Haønh dieät Danh Saéc dieät. Do Danh Saéc dieät Luïc nhaäp dieät. Do Luïc nhaäp dieät Xuùc dieät. Do Xuùc dieät Thoï dieät. Do Thoï dieät AÙi dieät. Do AÙi dieät Thuû dieät. Do Thuû dieät Höõu dieät. Do Höõu dieät Sanh dieät. Do Sanh dieät Laõo, Töû, Saàu, Bi, Khoå, Öu, Naõo ñoaïn dieät. Nhö vaäy laø ñoaïn dieät hoaøn toaøn cuûa khoå uaån naøy. Cho ñeán nhö vaäy naøy A Nan Ñaø laø vöøa ñuû ñeå noùi vò Tyø Kheo thieän xaûo veà Duyeân khôûi.

(Döïa theo baûn dòch Vieät cuûa HT Minh Chaâu)

Bình giaûng:

Phaät chæ nguyeân nhaân ñöa con ngöôøi vaøo ñöôøng sanh töû vaø moái manh giaûi thoaùt sanh töû moät caùch roõ raøng laø 12 nhaân duyeân. Söï lieân quan cuûa 12 nhaân duyeân raát maät thieát, nhö sôïi daây xích coù 12 voøng... Khôûi ñaàu cuûa 12 voøng ñoù laø Voâ minh. Bôûi moät nieäm baát giaùc neân hieän coù Voâ minh. Töø Voâ minh neân coù khôûi nieäm sanh dieät taïo nghieäp töùc laø Haønh. Bôûi do Haønh thuùc ñaåy Thöùc ñi thoï sanh töùc laø Thöùc. Thöùc laø saéc chaát hoøa hôïp thaønh baøo thai goïi laø Danh Saéc (vaät chaát vaø tinh thaàn). Do coù Danh Saéc neân coù Luïc nhaäp (maét, tai, muõi, löôõi, thaân, yù). Bôûi coù Luïc nhaäp neân coù Xuùc, coù Xuùc neân sanh caûm Thoï. Vì caûm thoï neân coù thoï vui hoaëc thoï khoå. Neáu thoï khoå thì sanh taéng (gheùt), thoï vui thì sanh AÙi (öa). Do AÙi neân muoán baûo veä vaät mình yeâu thích töùc coù Thuû. Bôûi chaáp thuû neân môùi coù thaân sau laø Höõu. Do coù thaân sau neân môùi coù Giaø, Beänh, Cheát, Öu, Bi, Khoå, Naõo. Ñoù laø theo chieàu löu chuyeån (sanh dieät) töùc laø theo chieàu thuaän cuûa sanh töû.

Traùi laïi, neáu trí hueä quaùn saùt döùt si meâ ñieân ñaûo, töùc laø phaù voâ minh. Voâ minh heát thì nieäm sanh dieät cuõng heát, töùc laø döùt haønh. Haønh dieät thì thöùc cuõng heát (thöùc dieät). Thöùc heát thì danh saéc cuõng heát. Danh saéc heát thì luïc nhaäp cuõng khoâng, luïc nhaäp khoâng neân khoâng coù xuùc, xuùc khoâng thì thoï cuõng khoâng, thoï khoâng thì aùi cuõng khoâng, aùi khoâng thì thuû cuõng khoâng, thuû khoâng thì thaân sau cuõng döùt, thaân sau döùt, söï giaø, cheát, lo buoàn, khoå naõo cuõng theo ñoù ñoaïn döùt. Tu taäp quaùn saùt nhö theá goïi laø "quaùn hoaøn dieät". Nghóa laø quaùn ngöôïc chieàu sanh töû ñeå ñöôïc giaûi thoaùt.

Toùm laïi, nhìn vaøo 12 nhaân duyeân chuùng ta thaáy voâ minh laø chuû ñoäng ñaàu moái sanh töû, tieâu dieät voâ minh laø giaûi thoaùt sanh töû. Bôûi ñaàu moái coøn thì chi maït ngoïn ngaønh tieáp noái sanh tröôûng, ñaàu moái dieät thì chi maït ngoïn ngaønh theo ñoù heát saïch.

Vaäy neân ngöôøi tu taäp phaûi quaùn trieät lyù nhaân duyeân cuûa Phaät daïy vaø duøng thanh kieám trí tueä saéc beùn, thaúng tay chaët ñöùt sôïi daây voâ minh raøng buoäc chuùng ta trong nhieàu kieáp ñeå ra khoûi nguïc tuø sanh töû.