Cuoái naêm 1995 vöøa qua, toâi laïi coù duyeân may kính thænh ñöôïc ba boä kinh quyù: The Middle Length Discourses, baûn dòch tieáng Anh cuûa boä Majjhima Nikaya; Trung Boä Kinh, baûn dòch Vieät ngöõ töø taïng Pali; vaø Trung A Haøm, baûn dòch Vieät ngöõ töø Haùn taïng.

Baûn Dòch Vieät Ngöõ

Theo toâi ñöôïc bieát thì coâng taùc dòch Trung Boä Kinh töø Pali sang Vieät ngöõ ñaõ baét ñaàu thöïc hieän trong thaäp nieân 1960, vaø caùc baûn thaûo ñaõ ñöôïc phoå bieán giaûng daïy trong giôùi Taêng Sinh taïi Vieät Nam töø thôøi ñoù. Theâm vaøo ñoù, moät vaøi baøi kinh quan troïng (Töù Nieäm Xöù, Quaùn Nieäm Hôi Thôû, ...) cuõng ñaõ ñöôïc quyù vò Hoøa Thöôïng, Thöôïng Toïa trích dòch vaø phoå bieán trong caùc taäp saùch rieâng reû.

Tuy nhieân, vaøo cuoái naêm 1992, Vieän Nghieân Cöùu Phaät Hoïc Vieät Nam ñaõ phaùt haønh toaøn boä Trung Boä Kinh. Boä kinh naày goàm 3 quyeån, ñoùng bìa cöùng, chöõ vaøng, in treân giaáy moûng, raát ñeïp. Ñaây laø moät phaàn trong chöông trình phaùt haønh Ñaïi Taïng Kinh baèng Vieät ngöõ, phieân dòch töø caû hai heä: heä Pali vaø heä Haùn-Sanskrit. Song song vôùi Trung Boä Kinh, coøn coù phaùt haønh boä Trung A Haøm, goàm 4 quyeån.

Trong khi Trung Boä Kinh goàm coù 152 baøi kinh giaûng thì boä Trung A Haøm laïi coù ñeán 222 baøi kinh. Tuy nhieân quyù vò Hoøa Thöôïng dòch giaû cuõng coù cho keøm moät baûn muïc luïc ñoái chieáu, so saùnh caùc baøi kinh trong hai heä vaên töï. Töø ñoù chuùng ta thaáy raèng vieäc keát taäp kinh ñieån trong heä Sanskrit coù phaàn khaùc chuùt ít so vôùi heä Pali: coù nhieàu baøi kinh trong Tröôøng Boä, Töông Öng, Taêng Chi cuûa heä Pali thì laïi ñöôïc heä Sanskrit ñöa vaøo Trung A Haøm. Tuy nhieân cuõng coù moät vaøi baøi kinh trong Trung A Haøm maø khoâng thaáy keát taäp trong heä Pali. Vì vaäy maø soá löôïng caùc baøi kinh trong Trung A Haøm coù phaàn nhieàu hôn so vôùi Trung Boä Kinh.

Baûn Dòch Anh Ngöõ

Baûn dòch Anh ngöõ coù teân laø The Middle Length Discourses of the Buddha, Nhöõng Baøi Giaûng Côõ Trung cuûa Ñöùc Phaät. Goïi laø côõ trung vì caùc baøi giaûng naày töông ñoái ngaén hôn, so vôùi caùc baøi giaûng daøi ñöôïc keát taäp trong Tröôøng Boä Kinh (Digha Nikaya, The Long Discourses), nhöng laïi töông ñoái daøi hôn, so vôùi caùc baøi kinh trong caùc boä Töông Öng vaø Taêng Chi.

Ñaây laø moät baûn dòch thöù hai baèng Anh ngöõ. Tröôùc ñoù, vaøo naêm 1954, baø I. B. Horner cuûa hoäi Pali Text Society, London, ñaõ dòch baûn ñaàu tieân, coù töïa laø "The Collection of The Middle Length Sayings".

Song song vôùi coâng taùc dòch thuaät cuûa hoäi Pali Text Society, Tyø khöu Nanamoli cuûa hoäi Buddhist Publication Society, Sri Lanka, cuõng tieán haønh thöïc hieän moät baûn dòch khaùc, trong khoaûng thôøi gian 1953-1956. Tuy nhieân, sau khi hoaøn taát baûn thaûo ñaàu tieân thì ngaøi vieân tòch vaøo naêm 1960. Baûn thaûo ñoù ñaõ ñöôïc Tyø Khöu Khantipalo xem laïi, vaø ñaõ cho aán haønh 90 baøi kinh quan troïng nhaát vaøo naêm 1976, vôùi töïa ñeà "A Treasury of the Buddha's Words".

Töø ñoù, Tyø khöu Bodhi, moät nhaø Phaät hoïc noãi tieáng ngöôøi Myõ vaø hieän nay laø Chuû tòch hoäi Buddhist Publication Society, tieáp tuïc coâng taùc duyeät vaø hieäu chænh caùc baûn dòch, vaø ñaõ hoaøn taát coâng taùc naày vaøo naêm 1995 vôùi toaøn boä 152 baøi kinh.

Baûn Anh ngöõ coù phaàn phong phuù vaø chi tieát hôn caùc baûn Vieät ngöõ. Ngoaøi phaàn dòch kinh, caùc dòch giaû coøn keøm theo phaàn giôùi thieäu, 60 trang, veà nguoàn goác vaø boá cuïc boä kinh, veà cuoäc ñôøi Ñöùc Phaät vaø caùc ñieåm caên baûn cuûa Phaät Phaùp trích töø boä kinh. Sau ñoù laø 15 trang toùm taét töøng baøi kinh moät. Ñaëc bieät hôn heát laø phaàn chuù thích goàm 200 trang, ghi chuù vaø giaûng giaûi caùc chi tieát lòch söû cuûa töøng baøi kinh, vaø cuoái cuøng laø phaàn töø vöïng ñoái chieáu Pali-Anh, raát höõu ích cho caùc nhaø Phaät hoïc.

Sô Löôïc Veà Trung Boä Kinh

Coù hoïc giaû cho raèng Trung Boä Kinh, vaø Trung A Haøm, laø moät boä kinh quan troïng nhaát, bao goàm taát caû caùc tinh hoa vaø caùc phaùp moân quan troïng nhaát cuûa Ñaïo Phaät. Boä kinh bao goàm caùc baøi giaûng quan troïng cuûa Ñöùc Phaät veà caùc caùch tu haønh, tònh taâm. Ngoaøi ra, boä kinh coøn giuùp chuùng ta thaáy ñöôïc caùc sinh hoaït haèng ngaøy cuûa Ñöùc Phaät vaø Taêng Ñoaøn trong 45 naêm truyeàn ñaïo.

Maëc duø nhieàu baøi kinh trong Trung Boä Kinh laø ñeå giaûng daïy caùc tu só, nhöng chuùng ta cuõng coøn thaáy coù nhieàu baøi kinh maø Ñöùc Phaät giaûng daïy cho caùc thaønh phaàn khaùc trong xaõ hoäi, trong nhieàu tröôøng hôïp vaø hoaøn caûnh khaùc nhau: töø caùc baäc vua chuùa vöông giaû, chö thieân, caùc baäc chaân tu khoå haïnh cuûa caùc giaùo phaùi khaùc, cho ñeán nhöõng noâng daân, thöông gia, töôùng cöôùp, hoïc giaû, vaø caùc nhaø huøng bieän, v.v... Trong ñoù chuùng ta ñöôïc dòp tìm hieåu vaø hoïc hoûi nhöõng phaùp moân quan troïng cuûa Ngaøi nhö: Töù Dieäu Ñeá, Baùt Chaùnh Ñaïo, Voâ Ngaõ, Nieát Baøn, Thaäp Nhò Nhaân Duyeân, Nghieäp Haønh vaø Taùi Sinh, Caùc Baäc Thieàn, Caùc Phaùp Quaùn Nieäm, Caùc Baäc Giaûi Thoaùt, Caùc Theá Giôùi Luaân Hoài, v.v...

Boä kinh khoâng nhöõng chæ keát taäp caùc baøi giaûng cuûa Ñöùc Phaät, maø cuõng coøn keát taäp caùc baøi giaûng quan troïng cuûa caùc vò ñaïi ñeä töû cuûa Ngaøi vaøo thôøi ñoù. Ngoaøi caùc baøi kinh giaûng cuûa Ñöùc Phaät, chuùng ta coøn thaáy 9 baøi kinh cuûa ngaøi Xaù Lôïi Phaát (Sariputra), 7 baøi kinh cuûa ngaøi A Nan (Ananda), 4 baøi cuûa ngaøi Ñaïi Ca Chieân (Maha Kaccana), 2 baøi cuûa ngaøi Ñaïi Muïc Kieàn Lieân (Maha Moggallana) vaø moät baøi phaùp thoaïi cuûa Ni sö Dhammadinna ñöôïc Ñöùc Phaät khen ngôïi laø baäc Ñaïi Trí Tueä.

Neáu coù dòp, toâi seõ maïn pheùp xin trình baøi caùc baøi giaûng trong Trung Boä Kinh moät caùch chi tieát hôn. ÔÛ ñaây toâi chæ xin traân troïng giôùi thieäu caùc boä kinh vöøa môùi xuaát baûn naày ñeán quyù baïn ñaïo Phaät töû ñeå chuùng ta cuøng nghieân cöùu vaø hoïc hoûi.

Tham Khaûo:

1. Bikkhu Nanamoli and Bikkhu Bodhi (1995), The Middle Length Discourses of the Buddha, Buddhist Publication Society, Sri Lanka, ISBN 955-24-0121-6
2. Trung Boä Kinh (1992), Vieän Nghieân Cöùu Phaät Hoïc Vieät Nam, Saøi Goøn.
3.Trung A Haøm (1992), Vieän Nghieân Cöùu Phaät Hoïc Vieät Nam, Saøi Goøn.