Ngöôøi Cö Só [ Trôû Veà ] [Home Page]
Kinh Tham Saân Si
Thích Thieän Chaâu Baøi Kinh naày ñöôïc trích trong Töông öng Boä kinh (Samyutta-nikaya), taäp I, trang 70 (Pali Text Society).I. Giôùi Thieäu Noäi dung Kinh thuyeát minh ba phaùp:
1. Tham: öa muoán, ham meâ, ñaém say, thích thuù, coá giöõ, keo kieát, öng ñöôïc thoûa maõn, mong ñöôïc khoaùi laïc, danh voïng,...
2. Saân: chaùn gheùt, giaän döõ, thuø haän, noùng naûy, choáng traû,...
3. Si: ngu doát, ñaàn ñoän, laàm laïc, thaønh kieán, giaùo ñieàu, cuoàng tín, meâ tín,...
laø nhöõng nguyeân nhaân gaây ra baát haïnh, phieàn naõo vaø öu tö cho con ngöôøi.
Theo ñaïo Phaät, ba thöù ñoäc naày khoâng phaûi do thaàn linh taïo ra, do ñònh meänh an baøi, hay coù ra moät caùch may ruûi. Vì taát caû moïi phaûn öùng taâm lyù (taâm sôû) ñeàu do nhaân duyeân, ôû ñaây coù nghóa laø do taâm lyù vaø caûnh vaät xuùc taùc vôùi nhau maø phaùt sinh ra. Coù theå noùi tham saân si laø saûn phaåm cuûa taâm lyù chuû quan xaáu xa vaø ñoái töôïng khaùch quan oâ nhieãm. Ba phaùp naày ñöôïc duy trì vaø phaùt trieån lieân tuïc theo gioøng soáng cuûa chuùng sanh trong hieän taïi cuõng nhö trong quaù khöù vaø neáu khoâng ñöôïc dieät tröø thì chuùng vaãn toàn taïi vaø phaùt trieån trong töông lai: phuùt sau cuøng nhö caùc ñôøi sau cuûa moãi chuùng sanh. Chuùng hieän höõu vaø phaùt trieån nôi nhöõng con ngöôøi khoâng giaùc ngoä giaûi thoaùt qua haønh ñoäng xaáu aùc cuûa thaân (nhö gieát haïi, troäm cöôùp, taø haïnh) trong lôøi noùi xaáu aùc cuûa mieäng (nhö noùi doái, noùi theâu deät, noùi hai löôõi, noùi thoâ aùc) trong tö töôûng xaáu aùc cuûa yù (tham muoán, taøn baïo, hieåu sai).
Chuùng coù theå ñöôïc tìm thaáy moät caùch deã daøng nôi haønh ñoäng, ngoân ngöõ, vaø yù nghó cuûa baûn thaân cuõng nhö cuûa baûn thaân cuõng nhö cuûa keû khaùc. Kinh nghieäm cho ta bieát baát cöù ôû ñaâu hay luùc naøo, neáu tham saân si coù maët vaø ngöï trò thì cuoäc soáng rieâng hay chung ñeàu trôû neân xaáu xa ñau khoå. ñieàu caàn löu yù laø khoâng neân xem tham saân si nhö laø nhöõng gì tröøu töôïng, chæ hieän höõu trong taâm lyù con ngöôøi maø phaûi tìm thaáy söï hieän höõu cöïu theå cuûa chuùng qua nhöõng haønh ñoäng chieám ñoaït, boùc loät, taøn baïo, gieát haïi, qua nhöõng tö töôûng toái taêm, laàm laïc trong moïi sinh hoaït caù nhaân vaø taäp theå.
Tham saân si laø saûn phaåm cuûa con ngöôøi vaø xaõ hoäi vaø chính chuùng laø nguyeân nhaân laøm hö haïi cuoäc soáng an laønh cuûa loaøi ngöôøi gioáng nhö boâng tre nôû töø caây tre vaø laø bieåu töôïng suy taøn cuûa caây tre; nghóa laø khi tre troå boâng laø luùc tre taøn luïi.
Trong khi daïy cho con ngöôøi bieát Tham saân si laø nguyeân nhaân cuûa cuoäc soáng ñau khoå, caàn phaûi tieâu dieät, Phaät cuõng noùi cho chuùng ta coøn coù ba phaùp voâ tham, voâ saân, voâ si laø nhöõng yeáu toá taâm lyù caàn neân phaùt trieån ñeå xaây döïng cuoäc soáng an laønh.
Muoán phaùt trieån ba phaùp thieän naøy chuùng ta phaûi tu döôõng theo chaùnh ñaïo goàm Giôùi Ñònh Hueä.
II. Chaùnh Kinh
Taïi Tònh xaù ôû Savatthi, luùc baáy giôø, vua Pasenadi (Ba-tö-naëc) nöôùc Kosala ñi ñeán Theá Toân; sau khi ñaûnh leã Theá Toân roài ngoài xuoáng moät beân. Ngoài xuoáng moät beân roài, vua Pasenadi nöôùc Kosala baïch Theá toân:- Baïch Theá toân, coù bao nhieâu phaùp, khi khôûi leân trong noäi taâm cuûa ngöôøi seõ gaây ra baát lôïi, khoå ñau, vaø baát an cho ngöôøi aáy?
- Thöa ñaïi vöông, coù ba phaùp khi khôûi leân trong noäi taâm cuûa ngöôøi seõ gaây ra baát lôïi, khoå ñau, vaø baát an cho ngöôøi aáy. Nhöõng gì laø ba? Tham, Saân, Si (*), thöa ñaïi vöông, khi khôûi leân trong noäi taâm cuûa ngöôøi seõ gaây ra baát lôïi, khoå ñau vaø baát an cho ngöôøi aáy. Ba phaùp naày, thöa ñaïi vöông, khi khôûi leân trong noäi taâm moät ngöôøi seõ gaây ra baát lôïi, khoå ñau vaø baát an cho ngöôøi aáy:
Tham saân si laø taâm aùc cuûa ngöôøi.
Chuùng haïi ngöôøi nhö boâng tre (haïi tre).(*) Dòch giaû dòch goïn laïi ñeå khoûi laëp laïi.
----------------------
Chaân thaønh caùm ôn chò BY ñaõ coù thieän taâm giuùp ñaùnh maùy vi tính (Bình Anson, thaùng 2-2001).
[ Trôû Veà ]