Ngöôøi Cö Só          [ Trôû Veà ]          [   Trang Chuû   ]

---

A . DAÃN NHAÄP

Kinh PHAÙP CUÙ laø moät boä Kinh raát xöa, ñöôïc xem laø kinh Lôøi Vaøng cho nhöõng ai coù chí nguyeän tu taâm, döôõng taùnh ñeå tieán thaân treân loä trình haønh ñaïo giaûi thoaùt. Töø laâu kinh Phaùp Cuù ñaõ trôû neân quen thuoäc vôùi Taêng Ni vaø Phaät Töû Vieät Nam ngay nhöõng caâu mang tính ca dao, daân ca laøm cho moïi ngöôøi deã ñoïc, deã nghe, deã hoïc, deã hieåu v.v...daàn daàn coù söï aên saâu, baùm reã vaøo loøng Daân Toäc, goùp phaàn khoâng nhoû trong vieäc xaây döïng, naâng cao phaåm giaù con ngöôøi. Töø ñoù nhöõng ñoùa hoa ñaïo ñöùc-trí hueä cuûa Phaät Giaùo voán coù saéc vaø höông thôm ngaùt laïi laø ngöôøi baïn coá tri luoân ñem ñeán nguoàn caûm höùng, an uûi, naâng ñôõ, hoä trì vaø caûi thieän ñôøi soáng taâm linh trong nhöõng böôùc thaêng traàm cuûa cuoäc soáng. Trong suoát 45 naêm thuyeát giaûng giaùo phaùp, Ñöùc Phaät ñaõ duøng voâ soá phöông phaùp ñeå hoùa ñoä chuùng sanh. Nhöõng phöông phaùp aáy ñeàu coù chöùa nhöõng baøi keä ngaén goïn, haøm xuùc, thuù vò, tinh tuùy, höõu ích vaø ñuùng theo chaân lyù. Ñoù chính laø nhöõng caâu Phaùp Cuù naèm taûn maùt trong Kinh- Luaät- Luaän thuoäc Nam Truyeàn vaø Baéc Truyeàn. Do vaäy, sau khi Ñöùc Phaät nhaäp Voâ Dö Nieát Baøn thì kinh Phaùp Cuù trôû thaønh aùng vaên baát huû cho caû hai giôùi Taïi Gia vaø Xuaát Gia.

Chính söï lan truyeàn roäng raõi cuûa kinh Phaùp Cuù neân daàn daàn deã daãn tôùi vieäc sai khaùc veà ngoân töø vaø yù nghóa cuûa kinh so vôùi nguyeân baûn. Vì theá, khi môùi xuaát gia hoïc ñaïo lieàn baét gaëp trong quyeån "Sa Di Luaät Giaûi" cuûa Hoøa Thöôïng Haønh Truï, phaàn Qui Sôn Caûnh Saùch, trang 497 coù ñoaïn vieát:

"Ñöùc Nhö Lai dieät ñoä chöa bao laâu, coù moät oâng Tyø Kheo, laàm tuïng baøi keä trong kinh Phaùp Cuù: "Neáu ngöôøi soáng traêm tuoåi, chaúng thaáy con Haïc giaø döôùi nöôùc, chaúng baèng soáng moät ngaøy maø ñaëng thaáy roõ ñoù" khi aáy ngaøi A Nan Toân giaû nghe roài nguoâi thaûn than raèng: "Chaùnh Phaùp Nhö Lai sao maø dieät mau laém vaäy!" Roài noùi vôùi Thaày Tyø Kheo kia raèng: Thöa Huynh! Ñöùc Phaät, Ngaøi noùi: "Neáu ngöôøi soáng traêm tuoåi chaúng thaáy sanh dieät, chaúng baèng soáng moät ngaøy maø thaáy roõ ñoù". OÂng Tyû Kheo aáy baáy giôø trôû veà thuaät laïi vôùi Boån sö, sö noùi: "Ôi! OÂng A Nan giaø caû, noùi hay laàm loän khoâng neân tin vaäy. Ngöôi cöù veà tuïng nhö tröôùc ñi."

OÂi! Xeùt nhö xöa ñôøi chaùnh phaùp haõy coøn laàm loän nhö theá ñoù. Huoáng ñôøi baây giôø caùch Phaät ñaõ xa, khoâng gaàn Thaày hay Baïn gioûi, laøm sao noùi ra cho nhaèm Kinh Luaät aáy ö?"

Qua ñoaïn trích treân, ngöôøi vieát nhaän thaáy nguyeân nhaân coù söï nhaàm laãn giöõa chöõ "sanh dieät" vôùi "haïc giaø" laø xuaát phaùt töø söï truyeàn khaåu cuûa kinh, truyeàn töø ngöôøi naøy qua ngöôøi noï neân daãn ñeán söï sai khaùc. Nhö theo baûn PaøLi caâu 113 trong Phaåm Ngaøn, töùc laø caâu 14 cuûa baûn phuï luïc ôû phía sau cho bieát: "Yo ca vassa- satam jìve apassam udaya – vyayam" (Ai soáng moät traêm naêm maø khoâng thaáy sanh töû). Vaø theo baûn Prakrit caâu 317 cho thaáy: "Ya ji vasa – s ado jivì apas u udaka - vaya". (Ai soáng moät traêm naêm maø khoâng thaáy sanh töû). Do laãn loän chöõ "Udaka-vaya" dòch laø "Sanh töû" ñoïc nhaàm thaønh "Udaka-bakam" dòch laø "Haïc nöôùc". Söï ñoïc nhaàm naøy cuõng do moät phaàn sau khi Ñöùc Phaät nhaäp dieät, phaàn ñoâng caùc vò Toå veà sau ñeàu laø goác Baø La Moân neân hoï cöù tin töôûng vaø chaáp chaët vaøo ngoân ngöõ cuûa mình, khoâng ñeå yù ñeán nghóa cuûa chöõ daãn ñeán söï nhaàm laãn nhö theá.

Vaø Thaày Leâ Maïnh Thaùt cuõng coù baøn veà vaán ñeà naøy trong quyeån Tö Töôûng "Thöû baøn veà moät phöông phaùp pheâ bình vaên hoïc", boä IV, soá 2 (1971), tr 101-112; soá 3 (1971), tr 127 – 134; soá 6 (1971), tr 85- 106. Thö Vieän Ñaïi Hoïc Vaïn Haïnh – Saøi Goøn.

Töø söï nhaàm laãn treân, ngöôøi vieát haèng suy nghó : Taát caû Taêng Ni sinh chuùng ta ñeàu mong sao töï moãi caù nhaân tröôùc heát phaûi nhìn nhaän ñaây laø vaán ñeà, laø maáu choát caàn phaûi tìm hieåu vaø nghieân cöùu kyõ tröôùc nhöõng kinh saùch veà Phaät giaùo thaät söï coù tính caùch lôïi ích cho söï haønh ñaïo giaûi thoaùt hay khoâng? Coù nhö vaäy, chuùng ta môùi trang bò neàn moùng vöõng chaéc cho söï haønh ñaïo giaûi thoaùt ôû chính ngay con ngöôøi mình. Töø söï nhaän ñònh toång quaùt nhö vaäy maø caùc nöôùc treân theá giôùi ñeàu ñaõ nghieân cöùu so saùnh Kinh Phaùp Cuù nhö S. LeùVi, L Apramaødavarga. Etude sur les recensions des-Dharmapada, JAS (xx) 1912, 203-94; vaø ngöôøi nghieân cöùu The Gaøndhaørì by John Brought (London, Oxford University Press, 1962); coøn ôû Vieät Nam nöôùc ta thì chöa thaáy ai so saùnh kinh Phaùp Cuù. Ñaây laø lyù do ngöôøi vieát choïn ñeà taøi: "Nghieân cöùu so saùnh vaên baûn kinh Phaùp Cuù chöõ Haùn vaø chöõ Paøli."

Kinh Phaùp Cuù coù taàm quan troïng trong kho taøng Phaùp Baûo Phaät Giaùo, neân ñöôïc dòch ra nhieàu thöù tieáng nhaát. Haàu heát caùc ngoân ngöõ quan troïng treân theá giôùi ñeàu coù baûn dòch kinh Phaùp Cuù vaø nhieàu taùc giaû ñaõ xem taäp naøy nhö moät Thaùnh Thö cuûa Ñaïo Phaät. Rieâng tieáng Vieät, hieän nay Kinh Phaùp Cuù coù khaù nhieàu baûn nhö sau:

- Kinh Phaùp Cuù do H.T Thích Trí Ñöùc dòch töø baûn Haùn vaên cuûa Phaùp Sö Lieãu Tham (töø baûn Paøli sang Haùn). Baûn naøy ñöôïc xuaát baûn laàn ñaàu tieân vaøo naêm 1959 vaø ñeán nay ñöôïc taùi baûn nhieàu laàn.

- Kinh Phaùp Cuù do AÙ Nam Traàn Tuaán Khaûi dòch töø baûn Anh-Haùn Ñoái Chieáu Hoøa dòch 1963 cuûa soaïn giaû Thöôøng Ban Ñaïi Ñònh.

- Kinh Phaùp Cuù do Phaïm Kim Khaùnh dòch töø Paøli-Anh cuûa Ñ.Ñ Narada ngöôøi Tích Lan, ñöôïc xuaát baûn naêm 1971.

- Kinh Phaùp Cuù do H.T Thích Minh Chaâu dòch töø baûn Paøli, ñöôïc tröôøng Cao Caáp Phaät hoïc Vieät Nam aán haønh 1989, nay laø Hoïc Vieän Phaät Giaùo Vieät Nam.

- Thi Hoùa Phaùp Cuù Kinh do Tònh Minh dòch töø baûn tieáng Anh cuûa Ñ.Ñ. Narada, 1990.

Haàu heát caùc vaên baûn treân ñeàu coù nguoàn goác töø baûn Tích Lan 26 phaåm 423 baøi keä do caùc dòch giaû dòch töø tieáng Haùn, tieáng Paøli, tieáng Anh. Ngoaøi ra, kinh Phaùp Cuù coøn coù nhieàu dò baûn nhö:

- Haùn dòch Phaùp Cuù kinh. Baûn naøy do Ngaøi Phaùp Cöùu ngöôøi AÁn ôû theá kyû thöù I tröôùc Coâng Nguyeân tuyeån taäp, nhoùm Ngaøi Duy Kyø Nan ñôøi Ngoâ Tam Quoác dòch sang Haùn, ñöôïc thaâu vaøo Ñaïi Chaùnh Taân Tu Ñaïi Taïng Kinh. ÑTK 210 tôø 559 a1 – 575 b10.

- Phaïn baûn Öu Ñaø Na phaåm, coøn goïi OÂ-Ñaø-Nam Phaåm, theo caâu Xaù Luaän Quang Kyù quyeån 1 noùi cuõng do Ngaøi Phaùp Cöùu tuyeån taäp, coù Phaïn baûn löu haønh ôû AÁn Ñoä.

- Taïng dòch Phaïn baûn Öu-Ñaø-Na phaåm vôùi teân laø Che-du-brjod-pahi tshoms, naèm trong Ñaïi Taïng Kinh Taây Taïng.

Kinh Phaùp Cuù ngoaøi vaên baûn vaø dò baûn nhö ñaõ keå treân, laïi coù kinh Phaùp Cuù Thí Duï vôùi nhöõng dò baûn nhö sau:

- Phaùp Cuù Kinh chuù (Dhammapada-tthakathaø) cuûa Ngaøi Phaät AÂm (Buddha-Ghosa), theá kyû thöù V vieát, baèng vaên Paøli.

- Haùn dòch Phaùp Cuù Thí Duï Kinh (Thuoäc ngöõ heä Paøli) cuõng chính ñeå giaûi thích yù nghóa, nhaân duyeân truyeän tích cuûa keä Phaùp Cuù.

- Haùn dòch Xuaát Dieäu Kinh do Ngaøi Taêng Giaø Baït Tröøng vaø Truùc Phaät Nieäm dòch vaøo naêm 398.

- Taïng dòch Öu-Ñaø-Na Phaåm Chuù Giaûi (Che-du-brjod-pahi tshoms-Kyirnam-parthrelpa).

Caùc baøi keä Phaùp Cuù Thí Duï naøy cuõng dòch ra tieáng Vieät nhö:

- Kinh Phaùp Cuù Thí Duï, Dòch giaû Thích Minh Quang, nhaø xuaát baûn TP. HCM-1994.

- Kinh Phaùp Cuù Thí Duï, Dòch giaû Thích Thieän Phaùt, nhaø xuaát baûn TP. HCM-1997.

- Chuù Giaûi Kinh Phaùp Cuù (Dhammapaødatthakathaø). Taùc Giaû: Bhadantaøcaøriya Buddhaghosa. Dòch Giaû: Tröôûng Laõo Phaùp Minh, nhaø xuaát baûn TP. HCM-1997

- Trích Truyeän Phaùp Cuù, Dòch Giaû T.V.Vieân Chieáu, nhaø xuaát baûn TP. HCM-2000.

Vì vaäy, khi ñi vaøo nghieân cöùu so saùnh kinh Phaùp Cuù, ngöôøi vieát thaät voâ cuøng ngaàn ngaïi vôùi soá vaên baûn vaø dò baûn khaù nhieàu. Muoán coù caùi nhìn nhaát quaùn veà lôøi Phaät daïy, ngöôøi vieát quyeát choïn hai vaên baûn coù cô sôû: 1) Kinh Phaùp Cuù - nguyeân taïng Paøli do H.T. Thích Minh Chaâu dòch; 2) Kinh Phaùp Cuù Ñaïi Chaùnh Taân Tu Ñaïi Taïng Kinh, ÑTK 210 tôø 559 a1-575 b10, ñeå so saùnh söï gioáng nhau vaø khaùc nhau nhö theá naøo. Taïi sao coù söï dò bieät naøy? Ñaây laø vaán ñeà maø ngöôøi vieát caàn muoán tìm hieåu veà giaùo lyù nguyeân thuûy ñeå laøm ngoïn ñuoác soi ñöôøng daãn loái cho haønh giaû ñi ñeán giaûi thoaùt, giaùc ngoä nhö Ñöùc Phaät töøng daïy:

Keû maát nguû cho raèng ñeâm raát daøi, ngöôøi löõ khaùch meät moûi cho raèng ñöôøng haõy coøn xa theá naøo? Thì cuõng nhö theá aáy, keû naøo chöa tìm ñöôïc chaân lyù, haèng phaûi bò sanh töû luaân hoài trong thôøi gian voâ taän." - Dhammapada- keä soá 60

Söï thaät, vôùi tinh thaàn ñi tìm moät giaù trò ñích thaät veà kinh Phaùp Cuù maø taäp tieåu luaän naøy ñöôïc ra ñôøi. Vaû laïi, cuõng coù duyeân may ñöôïc hoïc döôùi maùi tröôøng Hoïc Vieän Phaät Giaùo Vieät Nam taïi Thaønh Phoá Hoà Chí Minh, laïi ñöôïc gaëp Giaùo Sö Tieán Só Leâ Maïnh Thaùt ñoàng yù höôùng daãn ñeà taøi naøy, neân coù cô hoäi ñeå hoaøn thaønh toát tieåu luaän. Vôùi söï roäng lôùn cuûa Ñeà Taøi, ngöôøi vieát xin chæ taäp trung moät soá baøi tuïng phoå bieán nhaát trong caùc phaåm cuûa kinh Phaùp Cuù.

Maëc duø, noå löïc heát söùc mình vaø coá gaéng raát nhieàu trong khi vieát nhöng khoâng sao traùnh khoûi nhieàu ñieàu thieáu soùt trong vieäc tìm hieåu vaø trình baøy lôøi Phaät daïy. Kính mong Giaùo Sö höôùng daãn cuøng Chö Toân Ñöùc, caùc baïn ñoàng hoïc, chö vò thieän tri thöùc töø bi hoan hyû chæ giaùo ñeå kieán thöùc Phaät Hoïc ñöôïc taêng boå.

Phöôùc Vieân Töï, ngaøy 17/12/2000.
Kính buùt
Ni sinh Thích Nöõ Nguyeät Chieáu (Nguyeân Anh)

-ooOoo-

B. SO SAÙNH VAÊN BAÛN KINH PHAÙP CUÙ CHÖÕ HAÙN VAØ CHÖÕ PAØLI

1. VAÁN ÑEÀ VAÊN BAÛN CHÖÕ PAØLI:

Taát caû Kinh ñieån chöõ Paøli phaân thaønh 5 Nikaøya: 1. Dìgha-Nikaøya (Kinh Tröôøng Boä); 2. Majjhimanikaøya (Kinh Trung Boä); 3. Samyuttnikaøya (Kinh Töông Öng); 4. Anguttaranikaøya (Kinh Boä Taêng Chi); vaø 5. Khuddakanikaøya (Kinh Tieåu Boä) thì Dhamma-pada (Kinh Phaùp Cuù) laø moät Kinh thuoäc kinh thöù 5-Tieåu Boä Kinh (Khuddakanikaøya) trong kinh taïng Paøli.

Vaäy "Dhammapada" nghóa laø gì? Dhamma dòch laø Phaùp, Pada dòch laø Cuù (caâu). Dhammapada töùc laø nhöõng caâu ghi cheùp laïi lôøi daïy Ñöùc Phaät, neân thöôøng ñöôïc dòch laø Phaùp Cuù.

Chöõ "Dhamma" laø Phaùp, coù nhieàu nghóa nhö chaân lyù, giaùc ngoä, giaûi thoaùt haøm chöùa: laø giaùo phaùp, chaùnh phaùp, chaân lyù ñöôïc Ñöùc Phaät khai thò; laø Phaät ngoân, phaùp ngöõ hay nhöõng lôøi giaùo huaán cuûa Ñöùc Phaät veà chôn, thieän, myõ; laø kyû luaät, pheùp taéc, tín ngöôõng hình thöùc sinh hoaït cuûa Phaät Giaùo.

Chöõ "Pada" laø Cuù (caâu) nghóa laø ñöôøng loái, loái ñi, neàn taûng caên baûn. Pada cuõng coù nghóa laø baøn chaân, böôùc chaân.

Cuoái cuøng, "Dhammapada" coù theå coù nghóa laø nhöõng baøn chaân hay böôùc chaân ñöa ñeán chaân lyù giaùc ngoä, giaûi thoaùt; ñöa ñeán chaân, thieän, myõ v.v... Ñöôïc hieåu nhö laø "con ñöôøng chaân lyù, con ñöôøng ñaïo haïnh."

Kinh Dhammapada theo truyeàn thoáng ñöôïc xem laø boä kinh ñöôïc kieát taäp vaøo kyø kieát taäp thöù nhaát, ngay ba thaùng sau khi Ñöùc Phaät nhaäp Nieát Baøn. Coù theå noùi ñaây laø moät cuoán kinh chöùa ñöïng moät caùch goïn gheõ, ñaày ñuû giaùo lyù nguyeân thuûy cuûa Ñöùc Phaät. Hay noùi moät caùch khaùc laø moät cuoán kinh choïn loïc nhöõng lôøi daïy cuûa Ñöùc Phaät Thích Ca Maâu Ni khi coøn taïi theá. Ngaøi ñaõ truyeàn daïy trong khoaûng ba traêm tröôøng hôïp giaùo hoùa khaùc nhau trong suoát 45 naêm thuyeát phaùp ñoä sanh, Ngaøi ñaõ giaûng nhieàu phaùp ngöõ chöùa ñöïng nghóa lyù thaâm thuùy ñeå côûi môû nghieäp khoå cho chuùng sanh maø ñöa hoï ñeán Nieát Baøn an laïc. Nhöõng giaùo phaùp aáy ñöôïc trình baøy döôùi hình thöùc caùc baøi keä ñôn giaûn vaø suùc tích goàm phaàn lôùn laø boán caâu, thænh thoaûng leân ñeán saùu caâu vaø moãi caâu goàm coù taùm aâm ñoàng ñeàu, cuï theå qua 423 gaøthaø (baøi keä) chia laøm 26 vagga (phaåm) nhö sau:

01	Yamaka Vagga	Phaåm Song Yeáu	20 baøi keä
02	Appamaøda Vagga	Phaåm Khoâng Phoùng Daät	12 baøi keä
03	Citta Vagga	Phaåm Taâm	11 baøi keä
04	Puppha Vagga	Phaåm Hoa	16 baøi keä
05	Baøla Vagga	Phaåm Ngu	16 baøi keä
06	Pandita Vagga	Phaåm Hieàn Trí	14 baøi keä
07	Arahanta Vagga	Phaåm A La Haùn	10 baøi keä
08	Sahassa Vagga	Phaåm Ngaøn	16 baøi keä
09	Paøpa Vagga	Phaåm AÙc	13 baøi keä
10	Danda Vagga	Phaåm Hình Phaït	17 baøi keä
11	Jaraø Vagga	Phaåm Giaø	11 baøi keä
12	Atta Vagga	Phaåm Töï Ngaõ	10 baøi keä
13	Loka Vagga	Phaåm Theá Gian	12 baøi keä
14	Budda Vagga	Phaåm Phaät Ñaø	18 baøi keä
15	Sukha Vagga	Phaåm An Laïc	12 baøi keä
16	Piya Vagga	Phaåm Hyû AÙi	12 baøi keä
17	Kodha Vagga	Phaåm Phaãn Noä	14 baøi keä
18	Mola Vagga	Phaåm Caáu Ueá	21 baøi keä
19	Dhammattha Vagga	Phaåm Phaùp Truï	17 baøi keä
20	Magga Vagga	Phaåm Ñaïo	17 baì keä
21	Pakinnaka Vagga	Phaåm Taïp Luïc	16 baøi keä
22	Niraya Vagga	Phaåm Ñòa Nguïc	14 baøi keä
23	Naøga Vagga	Phaåm Voi	14 baøi keä
24	Tanhaø Vagga	Phaåm Tham AÙi	26 baøi keä
25	Bhikkhu Vagga	Phaåm Tyû Kheo	23 baøi keä
26	Braøhmana Vagga	Phaåm Baø La Moân	41 baøi keä

Moãi phaåm ñaët troïng taâm vaøo moät ñeà taøi chính, nhö "Phaåm Taâm" taäp hôïp caùc baøi keä veà taâm, nghóa laø tinh thaàn khoâng hình nhöng taïo taùc khoâng maát; hay "Phaåm A La Haùn" taäp hôïp caùc baøi keä noùi veà con ngöôøi noùi lôøi chaân chaùnh thì thoaùt ñöôïc duïc, taâm khoâng coøn ñaém tröôùc.v.v... Taát caû 26 Vagga (phaåm) trong Kinh Dhammapada-Phaùp Cuù ñeàu thích hôïp vôùi taâm tính trình ñoä vaø caên cô khaùc nhau cuûa ngöôøi nghe.

2. VAÁN ÑEÀ VAÊN BAÛN CHÖÕ HAÙN:

Caên cöù vaøo baøi töïa cuûa Kinh Phaùp Cuù, ÑTK 210 tôø 566 b14 – c 26, quaù trình hình thaønh vaên baûn chöõ Haùn ñöôïc trình baøy nhö sau:

"Keä Ñaøm Baùt laø yeáu nghóa trong kinh. Ñaøm ñoù laø Phaùp, Baùt ñoù laø Cuù, maø Kinh Phaùp Cuù coù vaøi baûn ñeå phaân bieät. Coù boä goàm 900 baøi keä, hoaëc coù boä 700 baøi keä vaø 500 baøi keä. Keä laø lôøi ñuùc keát laïi cuõng gioáng nhö thi tuïng vaäy. Ñoù chính laø Ñöùc Phaät thaáy söï vieäc neâu leân chaúng phaûi Ngaøi noùi trong cuøng moät luùc maø taát caû ñeàu coù nhaân duyeân ñöôïc phaân boá chaët cheõ trong caùc kinh. Ñöùc Phaät laø baäc Nhaát Thieát Trí, taùnh cuûa Ngaøi laø moät baäc ñaïi nhaân cho neân Ngaøi thöông xoùt chuùng sanh maø xuaát hieän nôi ñôøi, môû baøy ñaïo nghóa ñeå cöùu ñoä con ngöôøi. Trong 12 boä kinh, toång quaùt yeáu nghóa cuûa töøng theå loaïi maø chia ra laøm nhieàu boä. Sau khi Ñöùc Phaät nhaäp dieät, Ngaøi A Nan truøng tuyeân laïi 4 boä A Haøm (Tröôøng A Haøm, Trung A Haøm, Taïp A Haøm, Taêng Nhaát A Haøm). Kinh khoâng coù daøi ngaén, môû ñaàu ngaøi A Nan ñeàu tuïng: Nghe nhö vaày, vaø nôi choán Ñöùc Phaät thuyeát phaùp, laø nôi dieãn ñaït nhöõng lôøi ñaày ñuû töï thuyeát cuûa Ngaøi. Sau ñoù, naêm boä Sa Moân moãi moãi sao cheùp ra thaønh keä 4 caâu hoaëc 6 caâu trong caùc kinh roài so saùnh, phaùn ñònh yù nghóa vaøo caùc ñieàu chöông maø phaân bieät thöù loaïi, töøng phaåm. Ñoái vôùi 12 boä kinh khoâng ñaâu khoâng tham cöùu ruùt ra vaø khoâng coù moät teân goïi nhaát ñònh cho neân goïi laø Phaùp Cuù. Caùc Kinh laø phaùp ngoân, phaùp cuù do töø phaùp ngoân maø coù ra vaäy. Gaàn ñaây ngöôøi hoï Caùt coù löu truyeàn 700 baøi keä, nghóa cuûa keä raát saâu xa, ngöôøi dòch ra raát nhieàu. Do nghóa lyù aån saâu trong kinh maø khieán cho ngöôøi dòch laãn loän. Chæ coù Ñöùc Phaät laø khoù gaëp, giaùo phaùp cuõng khoù maø nghe ñöôïc. Laïi nöõa, Chö Phaät xuaát theá ôû Thieân Truùc neân ngoân ngöõ Thieân Truùc vôùi Haùn ngöõ khaùc aâm. Saùch cuûa Thieân Truùc goïi laø Thieân Thö, lôøi aâm noùi goïi laø Thieân Ngöõ. Do ngoân ngöõ vaø söï vaät baát ñoàng neân truyeàn ñaït söï chaân thaät chaúng phaûi laø chuyeän deã. Ngaøi Lam Ñieàu, An Haàu Theá Cao, Ñoâ Quyù Phaät Ñieàu dòch töø tieáng Phaïn ra tieáng Trung Hoa, söï thaät ñaït ñöôïc theå cuûa ngoân ngöõ nhöng vieäc aáy khoù coù ngöôøi keá thöøa. Ngöôøi sau löu truyeàn khoâng theå saâu saéc nhöng vaãn coøn toân troïng choã quyù baùu nhöõng baûn kinh, vaø taïm cho phaàn naøy ñaõ ñaït ñöôïc chæ thuù cuûa kinh.

Ngöôøi ñaàu tieân laø Duy Kyø Nan sinh ra ôû Thieân Truùc vaøo naêm thöù ba ñôøi Hoaøng Vuõ ñeán Vuõ Xöông, toâi môùi theo ngaøi Duy Kyø Nan maø nhaän ñöôïc boä saùch goàm 500 baøi keä, môøi ngöôøi ñoàng ñaïo Truùc Töôùng Dieãm dòch. Töôùng Dieãm, tuy gioûi tieáng Thieân Truùc nhöng maø chöa am hieåu ñaày ñuû Haùn ngöõ cho neân lôøi truyeàn ñaït cuûa Ngaøi hoaëc coøn Phaïn ngöõ, hoaëc laáy nghóa maø dòch thaønh aâm. Vì theá vaên nghóa chaát phaùc, lôøi cuûa noùi khoâng ñeïp, khoâng boùng baåy. Ñaàu tieân, Duy Kyø Nan noùi raèng: Lôøi cuûa Phaät nöông theo nghóa maø khoâng duøng söï trau chuoát ngoân töø, choïn laáy phaùp maø khoâng laáy choã nghieâm söùc. Phaøm ngöôøi truyeàn dòch kinh ñöôïc deã hieåu, chôù neân laøm maát ñi nghóa lyù cuûa Kinh. Ñöôïc nhö vaäy laø ñieàu hay nhaát, caàn thieát nhaát. Nhöõng ngöôøi ngoài ôû ñaïo traøng phieân dòch ñeàu cho raèng: Laõo Töû noùi ngoân töø trau chuoát thì khoâng ñaùng tin, lôøi ñaùng tin thì khoâng caàn hoa myõ. Khoång Töû cuõng noùi raèng: Thö vieát ra khoâng heát lôøi, lôøi noùi ra thì khoâng thaâu toùm ñöôïc heát yù. Ñoù laø nhöõng lôøi noùi cuûa baäc Thaùnh Nhaân. Y Ù cuûa baäc Thaùnh Nhaân thaâm thuùy voâ cuøng, nay thì ngöôøi truyeàn ñaït yù nghóa cuûa tieáng Phaïn caàn phaûi thaáu ñaït ñöôïc yù Kinh. Vì theá, töø nhöõng baøi keä ñöôïc ngöôøi dòch ra caàn phaûi chính lyù yeáu chæ, chôù khoâng caàn theâm trau chuoát vaên chöông. Neáu coù dòch nhöõng choã khoâng hieåu thì thieáu soùt khoâng theå truyeàn ñaày ñuû, cho neân phaàn nhieàu coù söï thieáu soùt, phaàn lôùn do söï coù ra ngoaøi nhöõng tröôøng hôïp maát maùt yù nghóa. Nhöng baøi keä Phaùp Cuù naøy, tuy lôøi moäc maïc, chaát phaùc maø yù chæ saâu saéc.

Vaên sô saøi, öôùc löôïc maø nghóa thì roäng lôùn neân söï vieäc ñöôïc daãn daét trong caùc kinh. Chöông phaåm coù ñaày ñuû, caâu cuù coù yù nghóa. Nhöõng ngöôøi môùi tu hoïc ôû taïi Thieân Truùc khoâng hoïc Kinh Phaùp Cuù cho laø vöôït quaù thöù baäc nhöng kinh naøy môùi chính laø quy taéc lôùn cho ngöôøi môùi hoïc vaø kho taøng saâu kín cuûa ngöôøi thaâm nhaäp. Khoù coù theå khai môû cho nhöõng ngöôøi sô cô phaân bieät nhöõng choã laàm laãn, duï daãn chuùng sanh ñi ñeán choã töï laäp. Coâng söùc tu hoïc ít, maø choã hieåu bieát thì roäng. Kinh naøy, thaät ñaùng cho laø coát yeáu vaø vi dieäu thay! Khi xöa luùc truyeàn ñaït kinh naøy. Toâi coù choã khoâng hieåu, gaëp luùc oâng Töôùng Dieãm ñeán cho neân theo ñoù môùi thöa hoûi vaø thoï nhaän laáy nhöõng baøi keä naøy roài ñöôïc theâm 13 phaåm nöõa, ñoàng thôøi so saùnh vôùi nhöõng baûn coå roài taêng boå hieäu ñính laïi, saép xeáp phaåm muïc gom laïi moät boä thaønh 39 phaåm goàm coù 752 baøi keä, ngoû haàu ñeå cho coù söï boå ích vaø roäng cho söï hoïc hoûi."

Qua baøi töïa giuùp chuùng ta hieåu ñöôïc phaàn naøo veà nguoàn goác vaø noäi dung cuûa kinh Phaùp Cuù. Kinh Phaùp Cuù coøn coù teân goïi Phaùp Cuù Taäp Kinh, Phaùp Cuù Taäp, Phaùp Cuù Luïc, Ñaøm Baùt Kinh, Ñaøm Baùt Keä. Ñoù chính laø Ñöùc Phaät thaáy söï vieäc maø neâu leân. Kinh khoâng coù daøi ngaén, môû ñaàu ñöôïc ngaøi A Nan ñeàu tuïng: Toâi nghe nhö vaäy vaø nôi choán Ñöùc Phaät thuyeát phaùp.v.v... Nghóa laø coù ñaày ñuû luïc chuûng thaønh töïu. Sau ñoù, naêm boä Sa Moân sao cheùp ra thaønh keä boán caâu, saùu caâu trong caùc kinh maø phaân bieät thöù loaïi, töøng phaåm. Gaàn ñaây ngöôùi hoï Caùt coù löu truyeàn 700 baøi keä, nghóa cuûa keä raát saâu, ngöôøi dòch ra raát nhieàu. Veà sau ngaøi Lam Ñieàu, An Haàu Theá Cao, Ñoâ Quyù Phaät Ñieàu dòch töø tieáng Phaïn ra tieáng Trung Hoa. Ngöôøi ñaàu tieân laø Duy Kyø Nan sinh ra ôû Thieân Truùc noùi raèng: Lôøi cuûa Phaät nöông theo nghóa maø khoâng duøng söï trau chuoát ngoân töø, choïn laáy phaùp maø khoâng laáy choã nghieâm söùc. Nhöõng ngöôøi ngoài ôû ñaïo traøng phieân dòch ñeàu cho raèng: Laõo Töû noùi ngoân töø trau chuoát thì khoâng ñaùng tin, lôøi ñaùng tin thì khoâng caàn hoa myõ. Khoång Töû cuõng noùi raèng: Thö vieát ra khoâng heát lôøi, lôøi noùi ra thì khoâng thaâu toùm ñöôïc heát yù. Ñoù laø nhöõng lôøi noùi cuûa baäc Thaùnh Nhaân. Y Ù cuûa baäc Thaùnh Nhaân thaâm thuùy voâ cuøng nay thì ngöôøi truyeàn ñaït yù nghóa cuûa tieáng phaïn caàn phaûi thaáu ñaït ñöôïc yù kinh. Vì theá, nhöõng baøi keä Phaùp Cuù naøy, tuy lôøi moäc maïc, chaát phaùc maø yù chæ saâu saéc. Vaên sô saøi, öôùc löôïc maø nghóa thì roäng lôùn neân söï vieäc ñöôïc daãn daét trong caùc kinh. Nhöõng ngöôøi môùi tu hoïc ôû taïi Thieân Truùc khoâng hoïc kinh Phaùp Cuù cho laø vöôït quaù thöù baäc, nhöng kinh naøy môùi chính laø quy taéc lôùn cuûa ngöôøi thaâm nhaäp. Kinh goàm 2 quyeån, 39 phaåm, 752 baøi tuïng do ngaøi Phaùp Cöùu, ngöôøi AÁn Ñoä soaïn, ngaøi Duy Kyø Nan nöôùc Ngoâ dòch vaøo thôøi Tam Quoác (coù thuyeát cho raèng do ngaøi Chi Khieâm vaø Truùc Töôùng Dieãm dòch vaøo naêm 224) ñöôïc xeáp vaøo Ñaïi Chaùnh Taân Tu Ñaïi Taïng Kinh, ÑTK 210 tôø 559a1 – 575 b10. Noäi dung gom goùp nhöõng baøi keä do Ñöùc Phaät noùi trong caùc kinh maø bieân taäp thaønh, ñöôïc theå hieän ôû moãi baøi keä coù boán caâu, saùu caâu, coù luùc taùm caâu; moãi caâu coù boán chöõ hay naêm chöõ. Kinh Phaùp Cuù trình baøy cuï theå qua hai quyeån vôùi 39 phaåm 752 baøi keä nhö sau:

Quyeån Thöôïng
 

10	Phaåm Phoùng Daät	20 baøi keä
11	Phaåm Taâm Y Ù	12 baøi keä
12	Phaåm Hoa Höông	17 baøi keä
13	Phaåm Ngu AÙm	21 baøi keä
14	Phaåm Minh Trieát	12 baøi keä
15	Phaåm La Haùn	10 baøi keä
16	Phaåm Thuaät Thieân	16 baøi keä
17	Phaåm AÙc Haønh	22 baøi keä
18	Phaåm Ñao Tröôïng	14 baøi keä
19	Phaåm Laõo Maïo	14 baøi keä
20	Phaåm AÙi Thaân	13 baøi keä
21	Phaåm Theá Tuïc	14 baøi keä

Quyeån Haï:
 

22	Phaåm Thuaät Phaät	21 baøi keä
23	Phaåm An Ninh	14 baøi keä
24	Phaåm Haûo Hyû	12 baøi keä
25	Phaåm Phaãn Noä	26 baøi keä
26	Phaåm Traàn Caáu	19 baøi keä
27	Phaåm Phuïng Trì	17 baøi keä
28	Phaåm Ñaïo Haønh	28 baøi keä
29	Phaåm Quaõng Dieãn	14 baøi keä
30	Phaåm Ñòa Nguïc	16 baøi keä
31	Phaåm Töôïng Duï	18 baøi keä
32	Phaåm AÙi Duïc	32 baøi keä
33	Phaåm Lôïi Döôõng	20 baøi keä
34	Phaåm Sa Moân	32 baøi keä
35	Phaåm Phaïm Chí	40 baøi keä
36	Phaåm Neâ Hoaøn	35 baøi keä
37	Phaåm Sanh Töû	18 baøi keä
38	Phaåm Ñaïo Lôïi	19 baøi keä
39	Phaåm Kieát Töôøng	19 baøi keä

3. ÑOÁI CHIEÁU GIÖÕA HAI VAÊN BAÛN CHÖÕ HAÙN VAØ CHÖÕ PAØLI:

Theo S. Leùvi trong "L.Apramaødavarga. EÙtude sur les recensions des Dharmapada, JAS (x.x) 1912, 203- 94" thì cho raèng vaên baûn tieáng Paøli vaø tieáng Haùn hoaøn toaøn khaùc nhau. Nhöng theo John Brough trong The Gaøndhaøri Dharmapada, Oxford University Press, laïi nhaän ñònh raèng giöõa hai vaên baûn tieáng Paøli vaø tieáng Haùn coù nhöõng ñieàu cô baûn gioáng nhau, beân caïnh ñoù coù nhöõng caùi khaùc nhau theo hai quan ñieåm: 1) ÔÛ vaên baûn tieáng Haùn coù theå ñöa theâm "thô" hay "nhöõng kinh khaùc" vaøo kinh Phaùp Cuù; 2) ÔÛ quan ñieåm naøy thì ngöôïc laïi, noùi do chính baûn Paøli maát. Coøn quan ñieåm baûn thaân ngöôøi vieát khi nghieân cöùu so saùnh thì caûm nhaän giöõa hai vaên baûn coù moät soá phaåm laïi chöùa ñieàu coát yeáu cô baûn veà noäi dung cuûa töøng phaåm laø hoaøn toaøn gioáng nhau. Tuy nhieân ôû vaên baûn Chöõ Haùn coù 39 phaåm 752 baøi keä thì soá phaåm vaø soá baøi keä laïi nhieàu hôn so vôùi baûn Paøli chæ coù 26 phaåm 432 baøi keä. Ñieàu naøy, coù theå cho raèng vaên baûn Paøli bò thieáu moät soá phaåm. Bôûi ôû baûn Haùn, töøng phaåm coù ghi chuù töông ñöông tieáng Paøli, ta coù theå laäp baûng ñoái chieáu nhö sau:

Baûng ñoái chieáu giöõa vaên baûn chöõ Haùn vaø chöõ Paøli:

SOÁ THÖÙ TÖÏ		TEÂN PHAÅM		SOÁ LÖÔ ÏNG BAØI KEÄ
HAÙN	PAØLI	HAÙN	PAØLI	HAÙN	PAØLI
1	0	Phaåm Voâ Thöôøng	Khoâng coù	21	0
2	0	Phaåm Giaùo Hoïc	Khoâng coù	29	0
3	0	Phaåm Ña Vaên	Khoâng coù	19	0
4	0	Phaåm Ñoác Tín	Khoâng coù	18	0
5	0	Phaåm Giôùi Thaän	Khoâng coù	16	0
6	0	Phaåm Duy Nieäm	Khoâng coù	12	0
7	0	Phaåm Töø Nhaân	Khoâng coù	18	0
8	0	Phaåm Ngoân Ngöõ	Khoâng coù	12	0
9	1	Phaåm Song Yeáu	Phaåm Song Yeáu	22	20
10	2	Phaåm Phoùng Daät	Phaåm Khoâng phoùng Daät	20	12
11	3	Phaåm Taâm Y Ù	Phaåm Taâm	12	11
12	4	Phaåm Hoa Höông	Phaåm Hoa	17	16
13	5	Phaåm Ngu AÙm	Phaåm Ngu	21	16
14	6	Phaåm Minh Trieát	Phaåm Hieàn Trí	12	14
15	7	Phaåm La Haùn	Phaåm A La Haùn	10	10
16	8	Phaåm Thuaät Thieân	Phaåm Ngaøn	16	16
17	9	Phaåm AÙc Haønh	Phaåm AÙc	22	13
18	10	Phaåm Ñao Tröôïng	Phaåm Hình Phaït	14	17
19	11	Phaåm Laõo Maïo	Phaåm Giaø	14	11
20	12	Phaåm AÙi Thaân	Phaåm Töï Ngaõ	13	10
21	13	Phaåm Theá Tuïc	Phaåm Theá Gian	14	12
22	14	Phaåm Thuaät Phaät	Phaåm Phaät Ñaø	21	18
23	15	Phaåm An Ninh	Phaåm An Laïc	14	12
24	16	Phaåm Haûo Hyû	Phaåm Hyû AÙi	12	12
25	17	Phaåm Phaãn Noä	Phaåm Phaãn Noä	26	14
26	18	Phaåm Traàn Caàu	Phaåm Caáu Ueá	19	21
27	19	Phaåm Phuïng Trì	Phaåm Phaùp Truï	17	17
28	20	Phaåm Ñaïo Haïnh	Phaåm Ñaïo	28	17
29	21	Phaåm Quaõng Dieãn	Phaåm Taïp Luïc	14	16
30	22	Phaåm Ñòa Nguïc	Phaåm Ñòa Nguïc	16	14
31	23	Phaåm Töôïng Duï	Phaåm Voi	18	14
32	24	Phaåm AÙi Duïc	Phaåm Tham AÙi	32	26
33	0	Phaåm Lôïi Döôõng	Khoâng Coù	20	0
34	25	Phaåm Sa Moân	Phaåm Tyø Kheo	32	23
35	26	Phaåm Phaïm Chí	Phaåm Baø La Moân	40	41
36	0	Phaåm Neâ Hoaøn	Khoâng Coù	35	0
37	0	Phaåm Sinh Töû	Khoâng Coù	18	0
38	0	Phaåm Ñaïo Lôïi	Khoâng Coù	19	0
39	0	Phaåm Kieát Töôøng	Khoâng Coù	19	0

Qua baûng so saùnh, giuùp chuùng ta bieát ñöôïc ôû vaên baûn Paøli thieáu caùc phaåm Sau: Phaåm Voâ Thöôøng (thöù 1); Phaåm Giaùo Hoïc (thöù 2); Phaåm Ña Vaên (thöù 3), Phaåm Ñoác Tín (thöù 4); Phaåm Giôùi Thaän (thöù 5); Phaåm Duy Nieäm (thöù 6); Phaåm Töø Nhaân (thöù 7); Phaåm Ngoân Ngöõ (thöù 8); Phaåm Lôïi Döôõng (thöù 33); Phaåm Neâ Hoaøn (thöù 36); Phaåm Sinh Töû (thöù 37); Phaåm Ñaïo Lôïi (thöù 38); Phaåm Kieát Töôøng (thöù 39). Toång coäng baûn Paøli thieáu 13 phaåm-256 baøi keä; vaø noäi dung ñeà taøi cuûa 13 phaåm naøy noùi veà Voâ Thöôøng; Giaùo Hoïc, Sinh Tö.v.v... ñeàu ñaët troïng taâm vaøo giaùo lyù cuûa Ñöùc Phaät daïy. Theo nhö chuùng ta thieát nghó, nhöõng giaùo lyù cuûa Ñöùc Phaät daïy khi coøn taïi theá thì Ngaøi khoâng theå naøo laïi khoâng quan taâm khi baøn veà vaán ñeà Voâ Thöôøng, Sanh Töû, Nieát Baøn v.v...

Maët khaùc, theo nhö baøi töïa cuûa Phaùp Sö AÁn Thuaän vieát cho baûn kinh Phaùp Cuù Haùn Vaên cuûa sö Lieãu Tham coù ñoaïn ghi: "Theo truyeàn thuyeát cuûa Höõu Boä thì sau khi Ñöùc Phaät dieät ñoä, Ñaïi Ñöùc Phaùp Cöùu (Dharmahata) tuøy neân choã laàn ñöôïc nghe, thuaän theo yù nghóa soaïn taäp ñaët thaønh teân phaåm. Nhö gom nhöõng caâu tuïng daïy lyù voâ thöôøng, laäp laøm phaåm voâ thöôøng, cho ñeán gom nhöõng baøi tuïng daïy veà Phaïm Chí laøm phaåm Phaïm Chí". (Xem Baø Sa Luaän 1) ñeàu laø chæ cho Phaùp Cuù, nhöng theo Ngaøi Chi Khieâm (khoaûng 230 T.L) trong baøi töïa Phaùp Cuù cuûa Ngaøi coù noùi: "Naêm boä chuùng Sa Moân ñeàu löôïm laët nhöõng baøi keä boán caâu, saùu caâu trong caùc Kinh, saép ñaët thöù lôùp theo nghóa lyù roài laøm thaønh töøng phaåm rieâng. Cho neân goïi Phaùp Cuù. Phaùp Cöùu laø ngöôøi ôû theá kyû I tröôùc Coâng Nguyeân, Ngaøi chæ laøm coâng vieäc caûi bieân. Bôûi vì töø caùc taäp Phaùp Cuù cuûa nguõ boä chuùng Sa Moân, cho ñeán khi caùc boä phaûi phaân chia, thì moãi boä ñieàu coù bieân theâm, caûi ñoåi. Tuy nhieân chuùng ñeàu laø trích töø trong kinh Phaät ra, chöù khoâng phaûi do söï taùi bieân, caûi bieân maø giaûm maát giaù trò".

Cuõng coù ngöôøi vieát: "Luùc Phaät coøn taïi theá, Ngaøi Buddhaghosa khoâng cho ghi cheùp Kinh, vì sôï tam sao thaát boån. Maáy Toå veà sau gioûi chöõ nghóa vaên chöông nhaát laø vò goác Baø La Moân seõ coù theå theâm bôùt laøm sai leäch nguyeân boån, Ngaøi chæ thuyeát baèng tieáng Paøli, tieáng bình daân xöù Magadha, khoâng coù chöõ Nam Phaïn, Baéc Phaïn (sanskrit) laø cuûa Ñaïo Baø La Moân, tuy hôi gioáng nhö tieáng Paøli, nhöng khoâng phaûi laø moät thöù tieáng nhö tieáng Vieät Nam ôû hai mieàn Nam, Baéc cuûa xöù ta" (Quyeån Chuù Giaûi Kinh Phaùp Cuù-tr 94, Q 1. Dòch Giaû Tröôûng laõo Phaùp Minh). Laïi nöõa, theo Töø Ñieån Phaät Hoïc Hueä Quang cuûa Phaät Quang Sôn cho bieát: "Baûn goác Kinh Phaùp Cuù chöõ Haùn coù nhieàu loaïi: Loaïi 1000 baøi tuïng; 900 baøi tuïng; 500 baøi tuïng… Naêm 224, ngaøi Duy Kyø Nan ñem veà 26 phaåm, 500 baøi tuïng, sau laïi theâm 13 phaåm, thaønh 39 phaåm - 752 baøi tuïng. Kinh naøy hieän coøn coù boán baûn khaùc laø: Kinh Phaùp Cuù (Paøli: Dhammapada); Phaåm Öu Ñaø Na (Phaïn: Udaøna- Varga, coøn goïi: OÂ ñaø nan phaåm), Che-du-brjod tshoms (baûn Taây Taïng), Kinh Phaùp Taäp Yeáu Tuïng, boán quyeån do ngaøi Thieân Töùc Tai dòch vaøo ñôøi Toáng-Trung Quoác (thuoäc heä tieáng Phaïn, ñöôïc xeáp vaøo Ñaïi Chaùnh Taïng Taäp 4). Trong ñoù baûn Paøli goàm coù 26 phaåm, 423 baøi tuïng (1 baøi tuïng coù nhieàu ñoaïn). Baûn naøy raát gioáng vôùi baûn do ngaøi Duy Kyø Nan thænh veà Trung Quoác". Quan ñieåm naøy deã gaây hieåu laàm hai vaên baûn hoaøn toaøn gioáng heät nhau. Theo baûng ñoái chieáu treân thì giöõa hai vaên baûn coù söï cheânh leäch veà soá phaåm vaø soá löôïng baøi keä. Chi tieát naøy cuõng cho thaáy hai vaên baûn coù phaàn khaùc nhau. Vaû laïi, moät soá nöôùc treân theá giôùi tröôùc ñaây coù so saùnh hai vaên baûn khaùc nhau nhöng Töø Ñieån Phaät Quang Sôn laïi cho baûn Paøli raát gioáng vôùi baûn chöõ Haùn do ngaøi Duy Kyø Nan thænh veà Trung Quoác. Ñieåm naøy, chuùng ta phaûi ñieàu soaùt laïi.

Do vaäy, khi baøn veà hai vaên baûn chöõ Haùn vaø chöõ Paøli thì chuùng ta neân hieåu raèng: Heát thaûy Phaät Phaùp ñeàu cuøng baét nguoàn töø thaân giaùo, ngöõ giaùo cuûa Ñöùc Theá Toân maø ñöôïc löu truyeàn maõi veà sau cho neân ñoâi luùc hoï chuù troïng lyù leõ cuûa nghóa caâu, hoaëc luùc thieân veà baûo thuû, cuïc boä v.v...Töø ñoù, hình thaønh ra nhieàu hoïc phaùi. Theá neân phaûi töø trong söï nghieân cöùu so saùnh môùi hieåu roõ tính coäng thoâng vaø tính sai bieät cuûa noù. Ñöôïc vaäy môùi coù theå nhìn nhaát quaùn veà lôøi Phaät daïy; vaø coù theå giaûi ñöôïc Phaät yù moät caùch hoaøn chænh, hieåu roõ ñöôïc caùch thích öùng vôùi theá gian voâ thöôøng löu bieán naøy. Coøn nhö cöù chaáp moät beà cho laø phaûi (baûn chöõ Haùn ñuû, baûn Paøli thieáu), hoaëc töï xöng nguyeân thuûy (baûn Paøli ñuùng, coøn baûn chöõ Haùn bò pha taïp bôûi ñaïo Baø La Moân, Ñaïo Hoài. v.v...), hoaëc töï xöng cöùu caùnh, mình phaûi ngöôøi traùi, thì ñoù laø moät boùng môø ñaùng sôï cuûa tieàn ñoà Phaät Giaùo vaäy. Ñeå hieåu roõ hôn, ngöôøi vieát xin ñi saâu vaøo phaàn chi tieát.

 III-a. Nhöõng Phaåm Khaùc Nhau Veà Vaên Baûn Chöõ Haùn Vaø Chöõ Paøli:

Y Theo baøi töïa ôû baûn chöõ Haùn cuûa ngaøi Phaùp Cöùu soaïn, cho bieát: "Khi xöa luùc truyeàn ñaït kinh naøy, ngaøi Duy Kyø Nan coù nhöõng choã khoâng hieåu nhaân luùc gaëp ngaøi Töôùng Dieãm roài theo ñoù môùi thöa hoûi vaø thoï nhaän nhöõng baøi keä laïi ñöôïc theâm 13 phaåm nöõa, ñoàng thôøi so saùnh vôùi baûn coå 26 phaåm 423 baøi keä roài taêng boå hieäu ñính laïi thaønh 39 phaåm 752 baøi keä". Ñoù laø 13 phaåm cuûa baûn Haùn maø phaåm Paøli khoâng coù. Möôøi ba phaåm aáy bao goàm: taùm phaåm ñaàu, boán phaåm cuoái vaø moät phaåm Lôïi Döôõng ôû gaàn cuoái cuûa vaên baûn. Noäi dung laàn löôït cuûa möôøi ba phaåm naøy nhö sau:

1/ PHAÅM VOÂ THÖÔØNG:

Phaåm naøy coù toång coäng 21 baøi keä. Trong ñoù, töø baøi keä soá 1 ñeán soá 17 laø moãi baøi coù 4 caâu, moãi caâu coù 4 chöõ; rieâng baøi keä soá 18 coù 6 caâu, moãi caâu coù 4 chöõ. Taát caû 21 baøi keä treân ñeàu ñaët troïng taâm vaøo ñeà taøi "Voâ Thöôøng". Nghóa laø ngöôøi nguû nhieàu thì hoân meâ, maïng soáng ñöôïc sung söôùng thì buoâng lung, tham ñaém nguõ duïc, chæ lo cung döôõng thaân mình. Vì hoï chaáp tröôùc baûn ngaõ, khoâng bieát voâ thöôøng, khoâng hieåu moïi vaät treân ñôøi ñeàu nhö vaäy, khoâng coù caùi gì tröôøng toàn; moïi ngöôøi ñeàu phaûi cheát, khoâng ai traùnh ñöôïc leõ naøy, cho neân chæ coù con ñöôøng ñaïo môùi laø chôn. Vì theá Ñöùc Phaät daïy chuùng sanh bieát raèng: "Laøm ngöôøi töø xöa ñeán nay coù boán vieäc ñaùng sôï nhaát ñoù laø : 1. Sanh phaûi giaø yeáu; 2. Beänh seõ tieàu tuïy; 3. Cheát thaàn thöùc ra ñi vaø 4. Xa lìa quyeán thuoäc". Roài Ñöùc Phaät ví maïng ngöôøi nhö doøng nöôùc chaûy lieàn noùi baøi keä soá 4:

Nhö haø söû löu
Vaõng nhi baát phaûn
Nhaân meänh nhö thò
Theä giaû baát hoaøn

Dòch:

Nhö doøng nöôùc chaûy,
Troâi maõi chaüng veà .
Maïng ngöôøi cuõng theá
Cheát roài khoâng laïi

2/ PHAÅM GIAÙO HOÏC:

Phaåm naøy coù toång coäng 29 baøi keä. Baøi keä töø soá 1 ñeán soá 4 laø moãi baøi coù 4 caâu, moãi caâu coù 5 chöõ. Baøi keä töø soá 5 ñeán soá 16, laø moãi baøi coù 4 caâu, moãi caâu coù 4 chöõ. Baøi keä töø soá 17 ñeán soá 22 laø moãi baøi coù 4 caâu, moãi caâu coù 5 chöõ. Baøi töø soá 23 ñeán soá 29, moãi baøi coù 4 caâu, moãi caâu coù 4 chöõ. Taát caû 29 baøi keä treân ñeàu ñaët troïng taâm vaøo ñeà taøi "Giaùo Hoïc". Y Ù noùi daãn daét ngöôøi tu haønh haõy tinh taán tu taäp ñaïo nghieäp, döùt tröø caùc aám caùi, taâm trong saùng, tinh thaàn ñònh tónh, môùi coù theå traùnh ñöôïc caùc khoå. Vaø "Giaùo Hoïc" coøn coù nghóa laø giaûi thích ngöôøi ngu muoäi thaáy ñöôïc ñaïo roõ raøng. Ví nhö ngöôøi xuaát gia hoïc ñaïo maø khoâng lo nieäm kinh trì giôùi, chæ bieát tham meâ lôïi döôõng cung phuïng cho huyeãn thaân, cöù aên no laïi nguû khoâng nhôù ñeán leõ voâ thöôøng. Ngöôøi muoán caàu ñaïo tröôùc phaûi döùt tröø si meâ roài sau môùi cheá phuïc taâm. Taâm laø nguoàn goác cuûa thieän, aùc. Muoán döùt tröø taän goác aùi duïc phaûi cheá phuïc taâm. Taâm an ñònh, yù thoâng hieåu môùi ñaéc ñaïo ñöôïc, nhö baøi keä soá 4.

Chaùnh kieán hoïc vuï taêng
Thò vi theá gian minh.
Sôû sinh phuùc thieân boäi.
Chung baát ñoïa aùc ñaïo

Dòch:

Chaùnh kieán luoân trau doài,
Laø aùnh saùng giöõ ñôøi.
Phöôùc ñöùc taêng ngaøn laàn,
Cheát khoâng ñoïa ñöôøng aùc.

3/ PHAÅM ÑA VAÊN:

Phaåm naøy coù 19 baøi keä, moãi baøi coù 4 caâu, moãi caâu coù 5 chöõ. Taát caû 19 baøi keä naøy ñeàu ñaët troïng taâm vaøo ñeà taøi "Ña Vaên". Nghóa laø khuyeân ngöôøi nghe nhieàu hoïc roäng thì ñöôïc baäc thaùnh, ñöôïc trí chaùnh giaùc. Cuõng nhö Ñöùc Phaät nhôø hoïc roäng giaùo phaùp khoâng bieát nhaøm chaùn, phuïng haønh chaùnh ñaïo khoâng coù giaûi ñaõi, tinh taán trì giôùi tu hueä khoâng coù phoùng daät, neân ñaït ñeán Nieát Baøn, cuï theå qua baøi keä soá 3.

Ña vaên naêng tröø öu
Naêng dó ñònh vi hoan
Thieän thuyeát cam loà phaùp
Töï trí ñaéc Neâ Hoaøn.

Dòch:

Nghe nhieàu döùt aâu lo
Luoân vui trong thieàn ñònh.
Kheùo noùi cam loà phaùp
Töï mình ñöôïc Nieát Baøn.

4/ PHAÅM ÑOÁC TÍN:

Phaåm naøy coù heát thaûy 18 baøi keä. Trong ñoù, baøi keä töø soá 1 ñeán soá 3, moãi baøi coù 4 caâu, moãi caâu coù 5 chöõ; töø baøi keä soá 4 ñeán soá 18, moãi baøi coù 4 caâu, moãi caâu coù 4 chöõ. Taát caû 18 baøi keä naøy ñaët troïng taâm vaøo ñeà taøi "Ñoác Tín". Nghóa laø ñoân ñoác nieàm tin, keát quaû ñeå thaønh laäp ñaïo, laø nguyeân nhaân ñeå trôû veà taâm nguyeän cuûa mình. Vì ngöôøi chöa bieát ñaïo ñöùc, khoâng tu giaûi thoaùt, cöù quen thoùi öông ngaïnh, doái traù, tham lôïi, buoâng lung theo tình yù khoù mong ñöôïc giaûi thoaùt khoå ñau. Neáu ngöôøi coù loøng tin, taâm kieân coá, thoï trì nguõ giôùi laøm Phaät Töû taïi gia bieát tu haønh lieàn ñöôïc trí hueä vaø haïnh laønh, laàn laàn ngöôøi aáy vöôït thoùat sanh töû nhö baøi keä soá 7.

Tín chi giöõ giôùi.
Tueä yù naêng haønh.
Kieän phu ñoä tueä
Tuøng thò thoaùt uyeân.

Dòch:

Loøng tin vaø giôùi luaät
Tueä quaùn sieâng tu haønh,
Baäc tröôïng phu trí tueä,
Qua ñöôïc vöïc töû sinh.

5/ PHAÅM GIÔÙI THAÄN:

Phaåm naøy coù 16 baøi keä, moãi baøi coù 4 caâu, moãi caâu coù 4 chöõ. Taát caû 16 baøi keä naøy ñeàu ñaët troïng taâm vaøo ñeà taøi "Giôùi Thaän". Y Ù noùi giöõ ñieàu khuyeân raên, khoâng phaïm ñieàu caám, veà sau khoûi aên naên. Do vaäy, ngöôøi haønh ñaïo phaûi laáy giôùi laøm caên baûn, laáy nhieáp taâm laøm coâng haïnh, coi nheï thaân theå, quyù troïng chaân lyù, xaû thaân caàu ñaïo. AÊn uoáng laø ñeå duy trì maïng soáng, tu taäp thieàn ñònh. Phaûi höôùng ñeán muïc tieâu ñaéc ñaïo maø tu hoïc chæ quaùn, döùt tröø voïng töôûng. Coøn neáu chæ lo cung döôõng thaân theå, chìu theo ñoøi hoûi thì laøm sao thoaùt ñöôïc khoå ñau? Cho neân Ñöùc Phaät daïy baøi keä soá 8.

Tyø Kheo laäp giôùi.
Thuû nhieáp chö caên
Thöïc tri töï tieát
Nguï yù linh öng.

Dòch:

Tyø Kheo giöõ giôùi.
Nhieáp giöõ caùc caên
AÊn bieát tieát ñoä,
Nguû nghó coù chöøng

6/ PHAÅM DUY NIEÄM:

Phaåm naøy coù toång coäng 12 baøi keä.baøi keä soá 1 coù 6 caâu, moãi caâu coù 5 chöõ. Töø baøi soá 2 ñeán soá 12, moãi baøi coù 4 caâu, moãi caâu coù 5 chöõ. Taát caû 12 baøi keä naøy ñeàu ñaët troïng taâm vaøo ñeà taøi "Duy Nieäm". Nghóa laø haõy caån thaän ñoái vôùi nhöõng nguyeân nhaân gaây ra toäi loãi. Cuõng coù nghóa nhöõng ñieàu nhoû töø tröôùc phaûi giöõ, trong phaûi töï mình suy nghó cho an oån môùi hieåu ñöôïc ñaïo. Nhö "Maïng ngöôøi mong manh saùng coøn toái maát. Voâ thöôøng nghieäp baùo khoâng heïn chôït ñeán. Chæ caàn quaùn saùt thaân töù ñaïi do ñaâu maø coù, taïm hôïp thaønh roài seõ hoaïi dieät. Ñaát, nöôùc, gioù, löûa seõ traû veà cho ñaát, nöôùc, gioù, löûa! Haõy tö duy tænh giaùc, taâm vaéng laëng khoâng coù voïng töôûng, chuyeân nieäm Tam Baûo, boá thí, giôùi ñöùc. Neáu coù theå bieát ñöôïc leõ voâ thöôøng thì cuõng nhö thaáy Phaät! Nghó ñeán vieäc ngaøy mai chæ laø voïng töôûng voâ ích." Do vaäy, Ñöùc Phaät daïy baøi keä soá 11.

Kyû tri töï giaùc yù
Thò vi phaùp ñeä töû
Thöôøng ñöông truù daï nieäm
Phaät döõ phaùp caäp chuùng.

Dòch:

Ñaõ bieát mình giaùc ngoä
Môùi laø ñeä töû Phaät
Thöôøng phaûi ngaøy ñeâm nhôù
Phaät, Phaùp, vaø chuùng Taêng

7/ PHAÅM TÖ Ø NHAÂN:

Phaåm naøy coù heát thaûy 18 baøi keä. Baøi keä töø 1 ñeán 6, moãi baøi coù 4 caâu, moãi caâu coù 4 chöõ. Rieâng baøi soá 7 vaø soá 10 thì moãi baøi coù 6 caâu, moãi caâu coù 4 chöõ. Coøn baøi soá 8, soá 9, soá 11 ñeán soá 18, moãi baøi coù 4 caâu, moãi caâu coù 4 chöõ. Taát caû 18 baøi keä naøy ñeàu ñaët troïng taâm vaøo ñeà taøi "Töø Nhaân". Y Ù noùi baäc ñaïi nhaân ñöùc bao truøm voâ löôïng. Ñieàu naøy khuyeân chuùng ta ñöôïc laøm ngöôøi phaûi bieát thöông yeâu caùc loaøi chuùng sanh ñeå nuoâi soáng cho mình. Vì khoâng coù ai laø khoâng tham soáng sôï cheát, cho neân gieát chuùng sanh nuoâi soáng baûn thaân mình toäi loãi raát naëng. Do vaäy, ñöôïc laøm thaân ngöôøi raát laø khoù , neân phaûi thöïc haønh taâm töø bi ñoái vôùi moïi loaøi chuùng sanh thì ñôøi ñôøi seõ ñöôïc an vui nhö baøi keä soá 1, Ñöùc Phaät daïy:

Vi nhaân baát saùt.
Thöôøng naêng nhieáp thaân
Thò xöù baát töû
Sôû thích voâ hoaïn

Dòch:

Laøm nhaân khoâng gieát
Thöôøng hay nhieáp thaân,
Choã ñoù baát töû.
Ñi ñaâu khoâng hoïa.

8/ PHAÅM NGOÂN NGÖÕ:

Phaåm naøy coù 12 baøi keä. Baøi keä töø soá 1 ñeán soá 4, moãi baøi coù 4 caâu, moãi caâu coù 4 chöõ. Töø baøi soá 5 ñeán soá 12, moãi baøi coù 4 caâu, moãi caâu coù 5 chöõ. Taát caû 12 baøi keä naøy ñeàu ñaët troïng taâm vaøo ñeà taøi "Ngoân Ngöõ". Nghóa laø: con ngöôøi sôû dó duøng lôøi noùi phaùt ra ñeå ñaøm luaän phaûi ñuùng vôùi chaân lyù, cho neân phaûi chuù yù thaän troïng, gìn giöõ lôøi noùi cho hoøa nhaõ, nghieâm tuùc, chôù noùi nhöõng lôøi aùc, chöôõi ruûa maéng nhieác nhau laø töï haïi cho mình. Do vaäy, Ñöùc Phaät lieàn daïy baøi keä soá 3.

Phu só chi sinh
Phuû taïi khaåu trung
Sôû dó traûm thaân
Do kyø aùc ngoân

Dòch:

Phaøm ngöôøi ôû ñôøi
Göôm ñao trong mieäng
Sôû dó cheùm mình,
Do lôøi noùi aùc.

9/ PHAÅM LÔ ÏI DÖÔÕNG:

Phaåm naøy thuoäc phaåm thöù 33 trong baûn Haùn, coù 20 baøi keä. Trong ñoù, baøi keä soá 1, 2 vaø soá 18 thì moãi baøi coù 4 caâu, moãi caâu coù 5 chöõ; caùc baøi keä coøn laïi, moãi baøi ñeàu 4 caâu, moãi caâu 4 chöõ. Taát caû 20 baøi keä ñaët troïng taâm vaøo ñeà taøi "Lôïi döôõng". Nghóa laø khuyeân ngöôøi phoøng tham muoán. Vì tham muoán laøm toån ñöùc cuûa mình, cho neân luùc naøo trong taâm cuûa hoï ñaày daõy xan tham, taät ñoá, giaän caøn, maéng chöôõi, truø ruûa, oâm loøng thaâm ñoäc v.v...khoâng theå nghó baøn laøm cho ueá sanh. Do vaäy, laø ñeä töû cuûa Phaät neân phaûi saùng suoát chôù coù tham lam, taät ñoá v.v... daàu mình ôû coõi naøo ñi chaêng nöõa. Vì theá, Ñöùc Phaät daïy baøi keä soá 4.

Tuy höõu thieân duïc
Tueä xaû baát tham
Nhaïo ly aân aùi
Vi Phaät ñeä töû.

Dòch:

Tuy duïc laïc coõi trôøi.
Saùng suoát boû khoâng tham
Vui vieãn ly aân aùi
Laø ñeä töû Phaät Ñaø.

10/ PHAÅM NEÂ HOAØN:

Phaåm naøy thuoäc phaåm thöù 36 trong baûn Haùn, coù toång coäng 35 baøi keä. Trong ñoù, baøi keä soá 1 vaø soá 13 ñeán soá 19, vaø keä töø soá 21 ñeán keä soá 35 laø moãi baøi coù 4 caâu, moãi caâu coù 5 chöõ. Baøi keä töø soá 2 ñeán soá 7, moãi baøi coù 4 caâu, moãi caâu coù 4 chöõ. Baøi keä töø soá 8 ñeán soá 12, moãi baøi coù 4 caâu, moãi caâu coù 6 chöõ. Rieâng baøi keä soá 20 coù 6 caâu, moãi caâu coù 5 chöõ. Taát caû 35 baøi keä ñeàu ñaët troïng taâm vaøo ñeà taøi "Neâ Hoaøn". Nghóa laø trôû veà ñaïo lôùn, tòch dieät ñoä ñöôïc sinh töû. Nhö baøi keä soá 24, Ñöùc Phaät daïy:

Lôïi thaéng baát tuùc thò
Tuy thaéng du phuïc khoå
Ñöông töï caàu thaéng phaùp
Dó thaéng voâ sôû sanh

Dòch:

Thaéng ngöôøi khoâng ñuû caäy,
Tuy thaéng, vaãn laïi khoå
Phaûi caàu phaùp töï thaéng,
Thaéng roài ñöôïc voâ sanh.

11/ PHAÅM SINH TÖÛ:

Phaåm naøy thuoäc phaåm thöù 37 trong baûn Haùn, coù toång coäng 18 baøi keä, moãi baøi coù 4 caâu, moãi caâu coù 5 chöõ. Taát caû 18 baøi keä naøy ñeàu ñaët troïng taâm vaøo ñeà taøi "Sinh Töû". Y Ù noùi caùc ngöôøi coù vong linh tuøy theo söï tu haønh maø chuyeån sanh. Nhö baøi keä soá 3, Ñöùc Phaät daïy:

Thò thaân vi töû vaät,
Tinh thaàn voâ hình phaùp.
Giaû linh töû phuïc sinh
Toäi phöôùc baát baïi vong

Dòch:

Thaân naøy laø vaät cheát
Tinh thaàn vaät voâ hình
Thaân cheát, thöùc taùi sinh.
Toäi phöôùc vaãn khoâng maát.

12/ PHAÅM ÑAÏO LÔ ÏI:

Phaåm naøy thuoäc phaåm thöù 38 trong baûn Haùn, coù toång coäng 19 baøi keä. Trong ñoù, coù baøi keä soá 16, 17 laø moãi baøi coù 6 caâu, moãi caâu coù 5 chöõ. Caùc baøi eä coøn laïi laø moãi baøi coù 4 caâu, moãi caâu coù 5 chöõ. Taát caû 19 baøi keä ñeàu ñaët troïng taâm vaøo ñeà taøi "Ñaïo Lôïi". Nghóa laø baát cöù nhöõng ai hay Cha, Meï, Thaày Toå khai môû con ñöôøng haønh thieän, dieät ñöôïc tieàn khieân oan traùi ñeå ñeán con ñöôøng chaùnh. Nhö baøi keä soá 1, Ñöùc Phaät daïy:

Nhaân tri phuïng kyø thöôïng
Quaân phuï sö ñaïo só
Tín giôùi thí vaên tueä.
Chung kieát sôû sinh an.

Dòch:

Ngöôøi bieát thôø baäc treân
Vua, Cha, Thaày, Ñaïo Só.
Coù tín, giôùi, thí, tueä.
Cheát toát, taùi sinh an.

13/ PHAÅM KIEÁT TÖÔØNG:

Phaåm naøy thuoäc phaåm thöù 39 trong baûn Haùn, coù 19 baøi keä, moãi baøi coù 4 caâu, moãi caâu coù 5 chöõ. Taát caû 19 baøi keä naøy ñeàu ñaët troïng taâm vaøo ñeà taøi "Kieát Töôøng". Y Ù noùi neáu mình tu haønh toát ñeïp boû ñöôïc caùi aùc vaø tu ñöôïc caùi thieän thì mình seõ ñöôïc höôûng caûnh toát ñeïp. Nhö baøi keä soá 5, Ñöùc Phaät daïy:

Khöù aùc tuøng töïu thieän
Tò söûu tri töï tieát
Baát daâm ö nöõ saéc
Thò vi toái kieát töôøng

Dòch:

Boû aùc theo ñieàu thieän,
Traùnh röôïu, bieát tieát cheá.
Khoâng daâm vôùi nöõ saéc,
Laø toái thöôïng kieát töôøng.

III-b. Nhöõng Phaåm Gioáng Nhau Veà Vaên Baûn Chöõ Haùn Vaø Chöõ Paøli:

ÔÛ hai vaên baûn Haùn vaø Paøli ñeàu coù 26 phaåm töông ñöông vôùi nhau. Töùc laø 26 phaåm coøn laïi cuûa baûn Haùn hoaøn toaøn gioáng vôùi 26 phaåm cuûa baûn Paøli. Ñieàu naøy chöùng minh raèng: Duø hai vaên baûn thuoäc hai ngöõ heä Haùn vaø Paøli nhöng noäi dung ñeà taøi cô baûn cuûa töøng phaåm ñeàu gioáng nhau. Tuy nhieân, soá löôïng baøi keä cuûa moãi phaåm ñoâi luùc coù söï cheânh leäch, coù phaåm baèng nhau, coù phaåm nhieàu, phaåm ít. Nhö chuùng ta ñeàu bieát kinh Phaùp Cuù laø taäp hôïp nhöõng baøi keä naèm raõi raùc trong caùc Kinh- Luaät- Luaän. Coù luùc nghóa cuûa moät baøi keä maø Ñöùc Phaät laïi tuøy theo caên taùnh cuûa chuùng sanh neân trình baøy trong nhieàu tröôøng hôïp khaùc nhau. Do vaäy, ñoâi khi nghóa cuûa töøng keä coù khaùc nhöng noäi dung cô baûn vaãn khoâng coù gì laï. Ñeå tìm hieåu ñieåm nhaát quaùn trong kinh, ngöôøi vieát xin laàn löôït giôùi thieäu töøng phaåm moät.

PHAÅM SONG YEÁU:

Phaåm naøy cuûa hai vaên baûn goàm nhöõng baøi keä song ñoái nhau, bao haøm caùc noäi dung ñoái laäp nhau, giöõa toát vaø xaáu, giöõa thieän vaø baát thieän, ñöôïc bieåu loä qua caùc haønh ñoäng cuûa chính mình ñaõ taïo vaø gaët laõnh keát quaû töø nhöõng haønh ñoäng taïo taùc aáy. Vôùi baûn Haùn coù 22 baøi keä vaø ôû baûn Paøli coù 20 baøi keä, ta coù theå laäp baûng ñoái chieáu nhö sau:

Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli
1	1	5	5	9	9	13	13	19	17
2	2	6	6	10	10	14	14	20	18
3	3	7	7	11	11	17	15	21	19
4	4	8	8	12	12	18	16	22	20

Qua baûng so saùnh treân, ta thaáy baûn Haùn coù theâm hai caâu 15, 16 laø moät caëp caâu ñoái nghóa vôùi nhau. Khuyeân con ngöôøi tu haønh coá gaéng töï saùch taán, chôù coù buoâng lung, phoùng tuùng. Nhìn vaøo baûng, vôùi 20 baøi keä coù soá caâu töông ñöông vôùi nhau. Nghóa laø noäi dung cuûa töøng baøi keä cuûa hai vaên baûn hoaøn toaøn gioáng nhau. Ñeå hieåu roõ hôn ngöôøi vieát xin trích daãn vaø phaân tích baøi keä thöù nhaát cuûa hai vaên baûn ñeå tìm ñieåm gioáng nhau:

Taâm vi phaùp boån,
Taâm toân taâm söû.
Trung taâm nieäm aùc.
Töùc ngoân töùc haønh.
Toäi khoå töï truy,
Xa lòch vu trieät

Dòch:

Taâm laø goác muoân phaùp
Taâm ñöùng ñaàu, sai söû
Trong taâm khôûi nieäm aùc
Noùi naêng hay haønh ñoäng
Toäi khoå lieàn theo sau
Nhö xe laên theo veát.

Manopubbangamaø dhammaø	Y Ù daãn ñaàu caùc phaùp
manosetthaø manomayaø	Y Ù laøm chuû, yù taïo
manasaø ce padutthena	Neáu vôùi yù voâ nhieãm
bhaøsati vaø karoti vaø,	Noùi leân hay haønh ñoäng
tato nam dukkhamanveti	Khoå naõo böôùc theo sau
cakkam va vahato padam	Nhö xe, chaân vaät keùo

Qua baøi keä treân, ôû baûn Haùn dòch "Taâm laø goác muoân phaùp". Coøn baûn Paøli dòch "Y Ù daãn ñaàu caùc phaùp". Dòch "Taâm hay Y Ù" nghóa vaãn laø moät. Vì "Manopubbangamaø" nghóa laø do taâm höôùng daãn neân goïi laø yù. Do vaäy, "Taâm daãn ñaàu" hay "Y Ù daãn ñaàu" ñeàu hieåu nhö nhau. Bôûi muoân söï muoân leõ ôû ñôøi ñeàu do taâm ngöôøi taïo ra, maø Phaät hoïc goïi laø phaùi duy taâm. Ñaïo Phaät chia taâm ra nhieàu thöù, nhöng ruùt laïi coù hai thöù taâm troïng yeáu nhaát: 1. Voïng taâm, caùi taâm nghó ngôi lan mang xaèng baäy. 2. Chôn taâm; caùi taâm nguyeân lai vaãn saùng laùng tinh thoâng, ñaày ñuû maàu nhieäm khoâng caàn phaûi nghó môùi bieát. Cuõng nhö taám göông trong suoát, vaät gì qua noù laø soi toû ngay, khaùc haún vôùi caùi taâm phaûi suy nghó môùi bieát, phaûi hoïc hoûi môùi hay. Noùi ñeán taâm, chuùng ta ñeàu lieân töôûng ñeán taâm sôû. Vì coù taâm thì khoâng theå khoâng coù taâm sôû, cho neân taâm sôû ôû ñaây chính laø Phaùp- Dhamma, bao truøm caû toát vaø xaáu, caû thieän vaø baát thieän. Nhöng ñoái vôùi baøi keä naøy, Phaùp- Dhamma laø nhöõng taâm baát thieän, heát thaûy moïi söï moïi vaät ôû theá gian ñeàu laø giaû caû, ñeàu do caùi voïng taâm taïo ra caû, neân goïi laø phaùp traàn. Taâm daãn ñaàu moïi haønh ñoäng vaø taùc duïng nhö thaønh phaàn chuû yeáu trong khi taùc haønh cuõng nhö trong khi quyeát ñònh hoaït ñoäng. Ñoù chính taâm ñieàu khieån taïo taùc haønh ñoäng baèng thaân, lôøi vaø yù thì khoå naõo lieàn (böôùc) theo sau, nhö xe laên theo veát (nhö xe, chaân vaät keùo), nghóa ñeàu gioáng nhau. Vì chöõ "trieät" ñöôïc hieåu caùi veát baùnh xe ñi qua, coøn "Pada" coù theå dòch laø chaân, daáu, veát. Tuy giöõa hai baûn thuoäc hai heä ngöõ vaên Haùn vaø Paøli nhöng noäi dung vaø yù nghóa hoaøn toaøn gioáng nhau.

2/ Baûn Haùn: PHAÅM PHOÙNG DAÄT – Baûn Paøli: KHOÂNG PHOÙNG DAÄT

Phaåm naøy cuûa hai vaên baûn goàm nhöõng baøi keä vôùi noäi dung khuyeán thieän, nhaéc nhôû laøm vieäc thieän, taïo thieän nghieäp, luoân luoân giöõ taâm ghi nhôù laáy mình. Caån thaän ñeà phoøng taø ñeå khoûi maát ñaïo, vaø thaän troïng neân bieát mình ñang laøm vieäc gì, khuyeân vaøo ñaïo hieàn. Vôùi baûn Haùn coù 20 baøi keä hôn baûn Paøli 8 baøi keä, ta coù theå laäp baûng ñoái chieáu nhö sau:
 

Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli
1	1	3	3	5	5	7	7	13	11
2	2	4	4	6	6	8	8	14	12

Qua baûng so saùnh treân, ôû baûn Haùn hôn baûn Paøli taùm baøi keä: keä soá 11,12, 15, 16,17, 18, 19, 20 vaø coù hai baøi keä khaùc nhau: keä soá 9 vaø soá 10 cuûa hai baûn. Nhìn vaøo baûng treân, giöõa hai baûn coù 10 baøi keä, nghóa töông ñöông gioáng nhau. Vaäy xin trích daãn vaø phaân tích baøi keä soá 1 cuûa hai baûn ñeå tìm ñieåm gioáng nhau.

Giôùi vi cam loà ñaïo
Phoùng daät vi töû kính
Baát tham taéc baát töû
Thaát ñaïo vi töï taùng

Dòch:

Giôùi laø ñaïo cam loà
Phoùng daät laø loái cheát
Khoâng tham thôøi khoâng cheát
Maát ñaïo laø töï cheát

Appamaødo amatapadam,	Khoâng phoùng daät, ñöôøng soáng
pamaødo maccunno padam,	Phoùng daät laø ñöôøng cheát
appamattaø na mìyanti	Khoâng phoùng daät, khoâng cheát
ye pamattaø yathaømataø	Phoùng daät nhö cheát roài

Qua baøi keä, ôû baûn Haùn dòch "Giôùi laø ñaïo cam loà". Coøn baûn Paøli "Khoâng phoùng daät ñöôøng soáng" nghóa ñeàu nhö nhau. Vì giôùi laø raên nhö, khuyeân raên maø Ñaïo Phaät cho laø kieâng: Saùt sanh, troäm caép, taø daâm, noùi xaèng, uoáng röôïu laø naêm giôùi. Coøn "Appamaøda" dòch laø khoâng phoùng daät, khoâng chao ñoäng, khoâng lay chuyeån, coù nghóa laø luoân luoân giöõ taâm nieäm vaø luoân luoân thaän troïng ñöa mình ñeán con ñöôøng baát dieät nhö Cam loà ñaïo. Ngöõ naøy ñoàng nghóa vôùi "Amatapada" laø söï chuyeån sang qua traïng thaùi khoâng cheát. Vì "amata" nghóa laø thuoác tröôøng sinh, traïng thaùi baát töû. Cuõng töông töï nhö : "phoùng daät" ñoàng nghóa vôùi "pamaødo" laø buoâng thaû, buoâng loûng, phoùng tuùng neân deã queân mình roài seõ ñöa con ngöôøi mình ñeán con ñöôøng dieät vong laø "Töû kính" hay "maccuno" cuûa voøng sanh töû luaân hoài. Cho neân Ñöùc Phaät haèng khuyeân chuùng sanh neân taêng tieán vieäc laønh, noå löïc tu taäp thaäp thieän, lieân tuïc kieân trì nhaãn naïi, khoâng neân phoùng daät haàu mong ñöôïc an vui Nieát Baøn.

3/ Baûn Haùn: PHAÅM TAÂM Yٍ – Baûn Paøli: PHAÅM TAÂM

Phaåm naøy taäp hôïp nhöõng baøi keä noùi veà ñeà taøi "Taâm hay Taâm yù", nghóa laø veà maët tinh thaàn khoâng hình töôùng neân khoâng coù theå nhìn bieát ñöôïc nhöng khi taïo taùc thì khoâng theå maát, noù vaãn toàn taïi. Ñoù chính laø nhöõng caâu keä khuyeân daïy chuùng ta neân giöõ vöõng taâm, khaéc phuïc tö töôûng xaáu, khuyeán khích chuùng ta neân höôùng taâm veà ñieàu thieän vaø xa laùnh nhöõng ñieàu baát thieän, haàu ñem laïi söï an vui cho chính mình. Vôùi baûn Haùn coù 12 baøi keä, baûn Paøli coù 11 baøi keä, ta coù theå laäp baûng ñoái chieáu nhö sau:
 

Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli
1	1	3	4	5	6	8	8	11	11
2	3	4	5	6	7	9	9	12	10

Qua baûng so saùnh treân, giöõa hai vaên baûn coù nhöõng caâu khaùc nhau nhö: baûn Haùn keä soá 7, soá 10; coøn baûn Paøli keä soá 2. Nhìn vaøo baûng so saùnh, giöõa hai vaên baûn coù 10 baøi keä nghóa hoaøn toaøn gioáng nhau. Ñeå hieåu roõ vaán ñeà naøy, xin trích daãn vaø phaân tích baøi keä soá 2 (baûn Haùn) töông ñöông vôùi keä soá 3 (baûn Paøli)

Khinh taùo nan trì
Duy duïc thò tuøng
Cheá yù vi thieän,
Töï ñieàu taéc ninh.

Dòch:

Khoù naém giöõ, khinh ñoäng,
Theo caùc duïc quay cuoàng.
Cheá phuïc yù ñieàu toát
Töï ñieàu lieàn an laïc.

Dunniggahassa lahuno	Khoù naém giöõ, khinh ñoäng
yatthakaømanipaøti no	Theo caùc duïc quay cuoàng
cittassa damatho saødhu cittam duntam sakhaøvaham	Laønh thay, ñieàu phuïc taâm Taâm ñieàu, an laïc ñeán

Qua baøi keä cho thaáy taâm voâ cuøng vi teá. Vôùi caùi taâm voâ hình, khoâng coù hình töôùng, khoâng coù maàu saéc, sanh dieät mau leï cho neân raát khoù kieåm soaùt. Chæ coù ngöôøi thieän trí môùi phoøng hoä taâm theo hai phaùp: 1. Nieäm laø söï ghi nhôù, khoâng lô ñaûng; 2. Tænh giaùc laø söï hieåu bieát vi teá, thaáu roõ baûn theå cuûa taâm. Moät khi caùi taâm ñöôïc kieåm soaùt haèng ñem laïi an laïc haïnh phuùc.

4/ Baûn Haùn: PHAÅM HOA HÖÔNG – Baûn Paøli: PHAÅM HOA

Phaåm naøy cuûa hai vaên baûn laáy hoa laøm ñeà taøi, haøm nguï yù so saùnh vôùi ñôøi soáng chaùnh ñaïo cuûa ngöôøi ñeä töû Phaät. Ñoù chính laø nhöõng baøi keä yù noùi töï mình hoïc cho ñöôïc thoâng suoát thì thaáy ñöôïc söï thaät cuûa taø nguïy vaø quay veà vôùi caùi chôn chaùnh. Vôùi baûn Haùn coù 17 baøi keä vaø baûn Paøli coù 16 baøi keä, ta coù theå laäp baûng ñoái chieáu nhö sau:
 

Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli
1	1	6	5	10	9	14	13
2	2	7	6	11	10	15	14
4	3	8	7	12	11	16	15
5	4	9	8	13	12	17	16

Qua baûng so saùnh treân, ta thaáy ôû baûn Haùn coù theâm keä soá 3. Vaø nhìn vaøo baûng, coù 16 baøi keä hoaøn toaøn gioáng nhau. Ñeå tìm nhöõng ñieåm gioáng nhau, xin trích daãn vaø phaân tích keä soá 4 (baûn Haùn) töông ñöông vôùi keä soá 3 (baûn Paøli).

Kieán thaân nhö maït
Huyeãn phaùp töï nhieân
Ñoaïn ma hoa phu
Baát coá sanh töû

Dòch:

Thaáy thaân nhö nöôùc boït
Phaùp taùnh, voán huyeãn hoùa
Chaët ñöùt baãy ma duï
Khoâng coøn coù töû sanh.

Phenuøamam kaøyam inam viditvaø marìcidhammam abhisambudhaøno chetvaøna Maørassa papuppha kaøni adassanam Maccuraøjassa gacche

Bieát thaân nhö boït nöôùc Ngoä thaân laø nhö huyeãn Beû teân hoa cuûa ma Vöôït taàm maét thaàn cheát

Qua baøi keä, ôû baûn Haùn dòch: "Thaáy thaân nhönöôùc boït", coøn baûn Paøli: "Bieát thaân nhö boït nöôùc", ñeàu nghóa nhö nhau. Vì chöõ "kieán" laø maét troâng thaáy, coøn hieåu laø "yù bieát" ñoàng nghóa vôùi töø ngöõ caên "vid", bieát tìm ra theå xaùc naøy töïa hoà nhö boït nöôùc (maït: hay Phena: boït); vaø thaáu trieät baûn chaát môø aûo cuûa noù. Töø ñoù ta môùi tieâu tröø nhöõng caønh hoa duïc voïng vaø vöôït ra khoûi taàm maét cuûa töû thaàn (Maccu: Söï cheát) töùc laø "khoâng coøn coù sanh töû".

5/ Baûn Haùn: PHAÅM NGU AÙM – Baûn Paøli: PHAÅM NGU

Phaåm naøy cuûa hai vaên baûn bao goàm nhöõng baøi keä neâu leân tính chaát söï meâ muoäi ngu daïi cuûa ngöôøi; vaø phaân traàn ñeå thaáy ñöôïc söï saùng suoát. Vôùi ngöôøi ngu aùm do voâ minh che laáp, aån chöùa trong mình ba caên baát thieän laø tham, saân, si cuøng lieân heä vôùi nhöõng vieäc laøm sai loãi ñeå gaët haùi nhöõng keát quaû khoâng an laønh. Vì theá, Ñöùc Phaät cho bieát ngöôøi ngu khoâng theå bieát ñöôïc chaân lyù cao sieâu cho neân phaûi chòu khoå thaät laâu daøi trong voøng sanh töû luaân hoài. Vôùi baûn Haùn coù 21 baøi keä vaø baûn Paøli coù 16 baøi keä, ta coù theå laäp baûng ñoái chieáu nhö sau:
 

Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli
1	1	6	4	8	6	10	8	12	10
4	3	7	5	9	7	11	9	15	11

Qua baûng so saùnh, ta thaáy ôû hai vaên baûn coù nhöõng baøi keä khaùc nhau nhö: Baûn Haùn keä soá 2, 3, 5, 13, 14, 16, 17; coøn baûn Paøli keä soá 2, 12, 13 14, 15, 16. Vaø nhìn vaøo baûng treân, thaáy coù 10 baøi keä nghóa ñeàu gioáng nhau. Ñeå hieåu roõ hôn, xin trích daãn vaø phaân tích keä soá 1 cuûa hai baûn ñeå tìm ñieåm gioáng nhau:

Baát mò daï tröôøng
Bì quyeàn ñaïo tröôøng
Ngu sanh töû tröôøng
Maïc tri chaùnh phaùp

Dòch:

Ñeâm daøi cho keû maát nguû
Ñöôøng xa cho ngöôøi meät moûi
Luaân hoài daøi cho keû ngu
Chöa tìm ñöôïc chôn dieäu phaùp.

Dìghaø jaøgarato ratti digham santassa yojanam dìgho baølaønam samsaøro saddhammam avijaønatam

Ñeâm daøi cho keû thöùc Ñöôøng daøi cho keû meät Luaân hoài daøi, keû ngu Khoâng bieát chôn dieäu phaùp

Qua baøi keä, baûn Haùn dòch : "Ñeâm daøi cho keû maát nguû" cuõng gioáng nhö baûn Paøli "Ñeâm daøi cho keû thöùc". Vì töø "mò" laø nguû say cho neân "baát mò" nghóa laø maát nguû, cuõng chính "jaøgarato" laø khoâng nguû hay thöùc. Cho neân, keû maát nguû cho raèng ñeâm raát daøi, ngöôøi moûi meät cho laø ñöôøng haõy coøn xa theá naøo? Thì cuõng gioáng nhö ngöôøi ngu, do voâ minh che ñaäy, do tham aùi khôûi leân neân quan nieäm coù thaân naøy. Do vaäy, ngöôøi ngu khi thaân hoaïi maïng chung laïi ñi thoï laõnh thaân khaùc, vaø cöù tieáp tuïc nhö theá. Do thoï laõnh, vò aáy khoâng giaûi thoaùt khoûi sanh giaø, beänh cheát, saàu bi khoå öu naõo. Nhö vaäy, ngöôøi ngu chöa tìm ñöôïc chaân lyù töùc chaùnh phaùp: hay Saddhammam. Töø voâ minh neân khoâng hieåu ñaây laø khoå, khoâng hieåu bieát ñaây laø khoå taäp, khoâng hieåu bieát ñaây laø khoå dieät, vaø khoâng hieåu bieát ñaây laø con ñöôøng ñi ñeán khoå dieät, neân hoï phaûi chòu sanh töû luaân hoài trong thôøi gian voâ taän.

6/ Baûn Haùn:PHAÅM MINH TRIEÁT – Baûn Paøli: PHAÅM HIEÀN TRÍ

Phaåm naøy cuûa hai vaên baûn goàm caùc baøi keä cho bieát tính chaát cao quyù cuûa ngöôøi Minh Trieát (Hieàn Trí), raát coù ích cho chuùng ta khi ñöôïc gaàn guõi hoïc hoûi vôùi nhöõng ngöôøi aáy. Vôùi baûn Haùn 12 baøi keä, baûn Paøli 14 baøi keä, ta coù theå laäp baûng ñoái chieáu nhö sau:
 

Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli
1	1	4	5	6	8	8	10	11	12+13
2	2+3	5	6+7	7	9	10	11	12	14

Qua baûng so saùnh ta thaáy ôû hai baûn coù nhöõng baøi keä khaùc nhau nhö: keä soá 3, soá 9 (baûn Haùn) vaø keä soá 4 (baûn Paøli). Vaø nhìn vaøo baûng treân, giöõa hai vaên baûn coù 10 baøi keä, nghóa ñeàu gioáng nhau. Nhöng trong ñoù, baûn Paøli coù 3 keä ñoâi cho neân 13 baøi keä ôû baûn Paøli töông ñöông vôùi 10 baøi keä cuûa Baûn Haùn. Ñeå hieåu roõ hôn, xin trích daãn vaø phaân tích keä soá 5 (baûn Haùn) töông ñöông vôùi keâ soá 6, 7 (baûn Paøli):

Thí nhö haäu thaïch.
Phong baát naêng di
Trí giaû yù troïng
Huûy döï baát khuynh
Thí nhö thaâm uyeân.
Tröøng tænh thanh minh.
Tueä nhaân vaên ñaïo
Taâm tònh hoan nhieân

Dòch:
 

Nhö taûng ñaù vöõng chaéc, Gioù thoåi chaüng ñoäng lay. Ngöôøi trí taâm an ñònh, Khen cheâ chaúng ñoåi thay.

Nhö hoà nöôùc raát saâu Trong laëng, saùng moät maøu. Ngöôøi trí hueä nghe ñaïo, Taâm thanh tònh heát saàu

Selo yathaø ekaghano, vaøtena na samìrati, evam nindaøpasamsaøsu, na saminjanti panditaø. Ya haøpi rahado gambhiro, vippasanno anaøvilo. Evam dhammaøni sutvaøna, Vippasìdanti panditaø.

Nhö hoà nöôùc raát saâu Trong laëng, saùng moät maøu. Ngöôøi trí hueä nghe ñaïo, Taâm thanh tònh heát saàu Nhö ñaù taûng kieân coá, Khoâng gioù naøo lay ñoäng Cuõng vaäy giöõa khen cheâ, Ngöôøi trí khoâng giao ñoäng Nhö hoà nöôùc saâu thaúm Trong saùng, khoâng khuaáy ñuïc. Cuõng vaäy, nghe chaùnh phaùp Ngöôøi trí höôûng tònh laïc

Qua baøi keä, baûn Haùn dòch "Nhö taûng ñaù vöõng chaéc " cuõng gioáng nhö ôû Paøli "Nhö taûng ñaù kieân coá". Vì chöõ "Haäu" laø chieàu daøy, nghóa laø caùi gì toát hôn, nhieàu hôn ñoàng nghóa vôùi "Ekaghano: kieân coá". Töông töï, chöõ "Di" laø dôøi ñi, deïp ñi. Cho neân ngöôøi trí bieát töï kieåm soaùt laáy mình, khoâng ñöôïc boàng boät, soâi noåi vaø cuõng khoâng ñöôïc naûn loøng tröôùc moïi thaêng traàm cuûa cuoäc ñôøi maø phaûi giöõ taâm vöõng chaéc nhö taûng ñaù kieân coá, vöõng chaéc khoù loøng lay chuyeån. Moät khi ñaït ñöôïc traïng thaùi nhö theá, ta seõ gaët haùi ñöôïc keát quaû an tònh, haïnh phuùc vaø trí hueä nhö ôû Baûn Haùn dòch "Nhö hoà nöôùc raát saâu" cuõng gioáng ôû Paøli "nhö hoà nöôùc saâu thaúm". Vì chöõ "Thaâm" laø beà saâu cuûa caùi ao, hoà thì nghóa töông ñöông vôùi "gambhira" dòch laø saâu thaúm. Cho neân nöôùc ôû trong hoà yeân laëng vaø trong suoát, khoâng coù chuùt caën naøo. Cuõng döôøng nhö theá aáy, ngöôøi trí (hay Panditaø) khi nghe phaùp thì taâm cuûa hoï seõ voâ cuøng thanh tònh. Ñaïo Phaät laáy taâm thanh tònh laøm coát yeáu nhö: Ñaát Phaät goïi laø Tònh Ñoä, choã tu haønh goïi laø Tònh Thaát v.v...Coøn ngöôøi tu haønh caàu ñöôïc veà nôi Phaät ôû goïi laø vaõng sanh Tònh Ñoä. Theá neân, taâm ngöôøi thieän trí (panditaø) trôû neân trong saùng, ñöôïc vui thích hay ñöôïc höôûng tònh laïc (vippasìdatì).

7/ Baûn Haùn: PHAÅM LA HAÙN – Baûn Paøli: PHAÅM A LA HAÙN

Phaåm naøy cuûa hai vaên baûn bao goàm nhöõng baøi keä ñeà caäp ñeán con ngöôøi noùi lôøi chaân chaùnh thì thoaùt ñöôïc caùi duïc, taâm khoâng coøn ñaém tröôùc. Töùc laø baäc tu haønh ñaõ ñoaïn taän moïi laäu hoaëc goïi laø Baäc ÖÙng Cuùng, ñaùng ñöôïc trôøi, ngöôøi cuùng döôøng. Baäc A La Haùn coøn goïi laø Voâ sinh, dieät tröø ñöôïc moïi thaèng thuùc troùi buoäc baèng trí hueä vaø chöùng ngoä Nieát Baøn, khoâng coøn taùi sanh nöõa. Ñieàu ñaëc bieät ôû hai baûn ñeàu coù soá löôïng baøi keä baèng nhau, vaø noäi dung cuûa töøng baøi keä cuõng gioáng nhau, töø keä soá 1 ñeán keä soá 10. Ñeå hieåu roõ hôn, xin trích daãn vaø phaân tích keä soá 1cuûa hai vaên baûn.

Khöù ly öu hoaïn
Thoaùt ö nhaát thieát
Phöôïc keát dó giaûi
Lónh nhö voâ noaõn

Dòch:

Tröôùc xa lìa saàu naõo,
Seõ giaûi thoaùt taát caû.
Moïi troùi buoäc ñaõ boû,
Laïnh luøng chaúng hôi aám.

Gataddhino visokassa Vippamuttassa sabbadhi Sabbaganthappahìnassa parilaøho na vijjati

Ñích ñaõ ñeán, khoâng saàu, Giaûi thoaùt ngöôøi taát caû, Ñoaïn tröø moïi buoäc raøng, Vò aáy khoâng nhieät naõo

Qua baøi keä, ñeà caäp ñeán phaåm haïnh vò A La Haùn (La Haùn) coù hai nhieät ñoä tinh thaàn vaø vaät chaát. Ñoái vôùi ngöôøi ñaõ traûi qua suoát cuoäc haønh trình, chaám döùt moïi öu phieàn (öu hoaïn) töùc laø ñaõ ñeán nôi (gata), thoaùt khoûi söï buoàn raàu (visoka). Vì khi coøn soáng, vò A La Haùn coøn thoï caûm nhieät ñoä cuûa theå xaùc, nhöng khoâng quan taâm ñeán. Coøn söùc noùng tinh thaàn, nhieät ñoä cuûa tham voïng, hay löûa tham aùi vò aáy khoâng coøn nöõa. Nghóa laø vò aáy hoaøn toaøn sieâu thoaùt, laø giaûi thoaùt taát caû laø giaûi thoaùt (vippamatta) khaép moïi nôi (sabbadhi). Vò aáy caét ñöùt moïi troùi buoäc nhö: Tham muoán, oaùn gheùt, v.v...Vì khi hoï caûm xuùc, vò aáy khoâng coù saàu muoän, than van. Vò aáy chæ caûm giaùc moät caûm thoï, töùc caûm thoï veà thaân, khoâng caûm thoï veà taâm. Vò aáy nhö thaät tueä tri söï taäp khôûi, söï chaám döùt vò ngoït, söï nguy haïi vaø söï xuaát ly cuûa moïi caûm thoï. Vò Thaùnh A La Haùn khoâng coøn bò troùi buoäc cuûa ñau khoå, hoaøn toaøn sieâu thoaùt, hoaøn toaøn töï do, thoaùt ra khoûi moïi dính maéc ñoái vôùi thaân nguõ uaån.

8/ Baûn Haùn: PHAÅM THUAÄT THIEÂN – Baûn Paøli: PHAÅM NGAØN

Phaåm naøy cuûa hai vaên baûn vôùi noäi dung chính yeáu caàn naém baét laø Ñöùc Phaät khuyeán khích chuùng ta neân tìm caàu chaát löôïng tu taäp hôn laø soá löôïng. Ñoù chính laø taäp hôïp nhöõng baøi keä yù noùi ngöôøi hoïc kinh, phaàn lôùn khoâng caàn hoïc nhieàu maø caàn phaûi hieåu roõ. Vôùi hai baûn Haùn vaø Paøli ñeàu coù 16 baøi keä töông ñöông vôùi nhau, ta coù theå laäp baûng ñoái chieáu nhö sau:
 

Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli
1	2	5	5	9	9	13	13
2	1	6	6	10	10	14	14
3	3	7	7	11	11	15	15
4	4	8	8	12	12	16	16

Qua baûng so saùnh, ñeå tìm hieåu saâu veà phaåm naøy, xin trích daãn vaø phaân tích baøi keä soá 2 (baûn Haùn) töông ñöông vôùi keä soá 1 (baûn Paøli).

Tuy tuïng thieân ngoân
Baát nghóa haø ích
Baát nhö nhaát nghóa
Vaên haønh khaû ñoä

Dòch:

Daàu tuïng ñöôïc ngaøn lôøi
Voâ nghóa coù ích gì
Chaúng baèng hieåu moät nghóa
Nghe thöïc haønh ñöôïc ñoä.

Sahassam api ce vaøcaø anatthapadasamhitaø, ekam atthapadam seyyo yam suøtvaø upasammati

Daàu noùi ngaøn ngaøn lôøi Nhöng khoâng gì lôïi ích Toát hôn moät caâu nghóa Nghe xong, ñöôïc tònh laïc.

Qua baøi keä, baûn Haùn dòch: "Daàu tuïng ñöôïc ngaøn lôøi", coøn baûn Paøli "Daàu noùi ngaøn ngaøn lôøi", nghóa ñeàu nhö nhau. Vì "tuïng hay noùi" vaãn laø moät, cho neân duø noùi raønh roït nhö tuïng ñöôïc ngaøn lôøi; cuõng nhö noùi ngaøn (sahassa) lôøi noùi (vaøcaø) nhöng khoâng gì lôïi ích. Thaät laø "Voâ nghóa coù ích gì?" chaúng baèng hieåu moät nghóa. Chöõ "nghóa" ôû ñaây ñöôïc hieåu laø yù nghóa cuûa giaùo phaùp, neáu nghe vaø thöïc haønh thì ñöôïc ñoä hay ñöôïc tònh laïc (upasammati). Vì hay "upasammati" theo nhaø Phaät baûo raèng: Ngöôøi ta ôû coõi ñôøi naøy laø coõi khoå, phaûi tu theo pheùp cuûa Phaät laø vöôït qua beå khoå. Vì theá xuaát gia tu haønh goïi laø theá ñoä, nhö saùu pheùp Ba La Maät: boá thí, trì giôùi, nhaãn nhuïc, tinh taán, thieàn ñònh, trí tueä goïi laø luïc ñoä. Nghóa laø saùu pheùp khieán ngöôøi trong beå khoå tu seõ sang coõi giaùc vaäy.

9/ Baûn Haùn: PHAÅM AÙC HAØNH – Baûn Paøli: PHAÅM AÙC

Phaåm naøy cuûa hai vaên baûn ñeàu taäp hôïp nhöõng baøi keä neâu leân lôïi ích trong vieäc gìn giöõ taâm cho ñöôïc thieän laønh vaø neân xa laùnh ñieàu aùc xaáu nhö chuùng ta laùnh xa con ñöôøng nguy hieåm. Ñöùc Phaät khuyeân chuùng ta khoâng neân xem thöôøng ñieàu aùc maø thöông xoùt cho nhöõng ngöôøi laøm aùc, toäi baùo khoâng theå traùnh ñöôïc hoaïn naïn. Vôùi baûn Haùn 22 baøi keä vaø baûn Paøli 13 baøi keä, ta coù theå laäp baûng ñoái chieáu nhö:
 

Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli
1	1	4	3	6	5	10	7	20	11
2	2	5	4	9	6	17	10	21	12

Qua baûng so saùnh ta thaáy giöõa hai vaên baûn coù nhöõng baøi keä khaùc nhau nhö: ÔÛ baûn Haùn keä soá 3, 7, 8, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 18, 19, 22; coøn baûn Paøli keä soá 8, 9, 13. Vaø nhìn vaøo baûng, coù 10 baøi keä nghóa ñeàu gioáng nhau. Ñeå hieåu roõ hôn, xin trích daãn vaø phaân tích keä soá 21 (baûn Haùn) töông ñöông vôùi keä soá 12 (baûn Paøli).

Phi khoâng phi haûi trung,
Phi aån sôn thaïch gian
Maëc naêng ö thöû xöù
Tî mieãn tuùc aùc öông

Dòch:

Daàu hö khoâng, bieån caû.
Hay nuùi ñaù xa xoâi.
Khoâng nôi naøo traùnh khoûi.
Quaû aùc nghieäp gaây roài

Na antalikkhe na samuddamajjhe na pabbataønanam vivaram pavissa na vijjati so jagatippadeso. Yatthatthito munceyya paøpakammaø

Khoâng treân trôøi, giöõa bieån. Khoâng laùnh vaøo ñoäng nuùi Khoâng choã naøo treân ñôøi Troán ñöôïc quaû aùc nghieäp

Qua baøi keä, giuùp chuùng ta thaáy ñöôïc baûn Haùn dòch: "Daàu hö khoâng, bieån caû" cuõng nhö baûn Paøli dòch: "Khoâng treân trôøi, giöõa bieån". Vì "hö khoâng" laø khoâng gian roäng lôùn, bao la, bao phuû caû theá giôùi maø töø ngöõ "antalikkhe" dòch laø treân trôøi. Coøn "haûi trung" töùc laø bieån caû meânh moâng thì töông ñöông vôùi ngöõ "samaddamajjhe" dòch laø giöõa bieån. Vì theá, khoâng phaûi treân trôøi, giöõa bieån hay hang nuùi maø ngöôøi taïo nghieäp aùc laïi coù theå tìm ñöôïc moät nôi naøo ñoù treân theá gian ñeå troán laùnh haäu quaû cuûa haønh ñoäng baát thieän maø mình ñaõ gaây ra. Ñuùng theo giaùo lyù cuûa Ñöùc Phaät daïy, khi taïo nghieäp aùc thì khoâng theå hoái loä hay gian laän baèng caùch naøo maø ta coù theå thay ñoåi ñöôïc ñònh luaät nhaân quaû, cuõng khoâng theå laãn troán nôi naøo treân theá gian daàu trôøi roäng meânh moâng, giöõa ñaïi döông saâu thaúm, hoaëc ôû thaâm sôn cuøng coác maø ta traùnh khoûi haäu quaû cuûa nghieäp ñaõ taïo.

10/ Baûn Haùn: PHAÅM ÑAO TRÖÔ ÏNG – Baûn Paøli: PHAÅM HÌNH PHAÏT

Phaåm naøy cuûa hai vaên baûn goàm nhöõng baøi keä khuyeán khích chuùng ta tuyeät ñoái oân hoøa, khoâng neân gaây toån haïi baát luaän vôùi moät chuùng sanh naøo. Tìm caàu haïnh phuùc cho mình vaø cho ngöôøi, khoâng duøng gaäy vaø hình phaït gaây toån haïi chuùng sanh. Ñöùc Phaät daïy: Ngöôøi Phaät Töû phaûi coù loøng töø, phaûi giöõ laáy haïnh khieâm toán, töï cheá laáy mình vaø nghieâm trì trau doài giôùi ñöùc ñeå tieâu tröø moïi khoå ñau. Vôùi baûn Haùn coù 14 baøi keä, coøn baûn Paøli coù 17 baøi keä, ta coù theå laäp baûng ñoái chieáu nhö:
 

Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli
1	1	4	6	7	11	10	14
2	4	5	9	8	12	11	15
3	5	6	10	9	13	12	16

Qua baûng so saùnh ta thaáy giöõa hai vaên baûn coù nhöõng baøi keä khaùc nhau: keä soá 13, 14 (baûn Haùn) vôùi keä soá 2, 3, 7, 8 (baûn Paøli). Vaø nhìn vaøo baûng, laïi thaáy coù 12 baøi keä gioáng nhau. Ñeå hieåu roõ hôn, xin trích daãn vaø phaân tích keä soá 8 (baûn Haùn) töông ñöông vôùi keä soá 12 (baûn Paøli).

Xaù traïch sôû höõu
Tai hoûa phaàn thieâu
Töû nhaäp ñòa nguïc
Nhö thò vi thaäp

Dòch:

Chính nhaø cöûa taøi saûn
Bò löûa chaùy tieâu tan
Möôøi laø sau khi cheát
Phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc

Athav assa agaøraøni aggi dahati paørako kaøyassa bhedaø duppanno nirayam sopapajjati

Hoaëc phoøng oác nhaø cöûa Bò hoûa tai thieâu ñoát Khi thaân hoaïi maïng chung AÙc tueä sanh ñòa nguïc

Qua baøi keä, ôû baûn Haùn dòch "Chính nhaø cöûa taøi saûn" nghóa cuõng gioáng baûn Paøli dòch "Hoaëc phoøng oác nhaø cöûa". Vì "xaù traïch", nghóa laø nhaø cöûa töông ñöông vôùi "agaøra" dòch laø nhaø, choã ôû. Neáu gaây taïo thieän aùc thì phöôùc hoïa seõ theo thaân nhö: nhaø cöûa bò löûa (hay aggi) chaùy tieâu tan; hay ñoát chaùy (dahati) laø do gaây taïo aùc nghieäp maø phaûi chòu laõnh tai hoïa. Cho neân, sau khi cheát thì ñoïa vaøo caûnh khoå ñòa nguïc töùc laø "niraya".

11/ Baûn Haùn: PHAÅM LAÕO MAÏO – Baûn Paøli: PHAÅM GIAØ

Phaåm naøy cuûa hai vaên baûn, taäp hôïp nhöõng baøi keä neâu leân nhöõng lôøi caûnh giaùc cuûa chuùng ta laø luùc naøo ta cuõng saün coù söï giaø ôû trong ta, chôù buoâng mình phoùng tuùng maø gaëp nhieàu khoù khaên vaø seõ phaûi hoái haän aên naên khi nhôù laïi nhöõng gì ñaõ ñaùnh maát ñi cuûa dó vaõng treû trung. Ñöøng ñeå khi giaø nua thì môùi hoái haän söï soáng cuûa mình, mình coù hoái haän cuõng khoâng lôïi ích gì. ÔÛ phaåm naøy baûn Haùn coù 14 baøi keä vaø baûn Paøli coù 11 baøi keä, ta coù theå laäp baûng ñoái chieáu nhö sau:
 

Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli
1	1	3	3	5	5	7	7	10	10
2	2	4	4	6	6	8	8	11	11

Qua baûng so saùnh, giöõa hai vaên baûn coù nhöõng baøi keä khaùc nhau nhö keä soá 9 (baûn Paøli), coøn keä soá 9, 12, 13, 14 (baûn Haùn). Vaø nhìn vaøo baûng, ta thaáy coù 10 baøi keä gioáng nhau. Ñeå hieåu roõ hôn xin trích daãn vaø phaân tích keä soá 3 cuûa hai vaên baûn:

Laõo taéc saéc suy
Beänh voâ quang traïch.
Bì hoaõn cô suùc.
Töû meänh caän xuùc

Dòch:

Giaø nhan saéc suy hao
Beänh thaân theå tieàu tuïy
Da nhaên vaø thòt nhaõo
Caùi cheát ñaõ caän keà.

Parijinnam idam ruøpam roganiddham pabhanguram bhijjati puøtisandeho maranantam hi jivitam

Saéc naøy bò suy giaø OÅ taät beänh, moûng manh Nhoùm baát tònh ñoå vôõ Cheát chaám döùt maïng soáng

Qua baøi keä, baûn Haùn dòch: "Giaø nhan saéc suy hao" cuõng nhö baûn Paøli dòch "Saéc naøy bò suy giaø", nghóa ñeàu gioáng nhau. Vì "ruøpa" dòch laø saéc töôùng. Ñaïo Phaät cho heát thaûy caùi gì coù hình coù töôùng ñeàu goïi laø saéc. Do vaäy, saéc naøy bò giaø nua, hao moøn "parijinnam" töùc laø saéc suy neân beänh thaân theå tieàu tuïy, cuõng chính laø nôi phaùt sanh beänh (roganiddham), moûng manh (padhanguram). Ñeán luùc da nhaên, thòt nhaõo laø chæ cho nhoùm baát tònh ñoå vôõ. Vì chöõ "puti" laø hoâi thuùi, gheâ gôùm; coøn "sandeho" laø chính baûn thaân, cho neân chöõ "putisandeho" ñöôïc dòch laø chính baûn thaân ñaõ hoâi thuùi thì laïi cho bieát caùi cheát ñaõ caän keà (maranantam).

12/ Baûn Haùn: PHAÅM AÙI THAÂN – Baûn Paøli: PHAÅM TÖÏ NGAÕ

Phaåm naøy cuûa hai vaên baûn, bao goàm nhöõng baøi keä noùi veà taàm quan troïng cuûa töï ngaõ, tinh thaàn traùch nhieäm veà haønh ñoäng cuûa töï ngaõ mình töï ngaõ mình. Vì töø ngöõ "Atta" dòch laø töï ngaõ, baûn ngaõ. Theo Phaät Giaùo, khoâng coù linh hoàn tröôøng cöûu hay moät thöïc theå ñôn thuaàn, khoâng bieán ñoåi do Thöôïng ñeá taïo neân hay xuaát ra töø moät linh hoàn. ÔÛ ñaây, danh töø "Atta" (töï ngaõ) coøn nghóa laø toaøn theå chaâu thaân, hoaëc moät caù nhaân, hoaëc caùi taâm, hay doøng troâi chaûy cuûa ñôøi soáng. ÔÛ phaåm naøy, vôùi baûn Haùn coù 13 baøi keä, vaø baûn Paøli coù 10 baøi keä, ñieåm ñaëc bieät töø baøi keä soá 1 ñeán soá 10 cuûa hai vaên baûn coù nghóa hoaøn toaøn gioáng nhau. Chæ coù baûn Haùn theâm keä soá 11,12,13. Vaäy xin trích daãn vaø phaân tích keä soá 1 cuûa hai vaên baûn ñeå tìm ñieåm gioáng nhau.

Töï aùi thaân giaû
Thaän hoä sôû thuû
Hy voïng duïc giaûi
Hoïc chính baát mò

Dòch:

Ngöôøi bieát quyù thaân mình
Caån thaän luoân giöõ gìn
Mong giaûi tröø caùc duïc
Hoïc ñaïo chaúng meâ tình.

Attaønam ce piyam jannaø rakkheyya nam surakkhitam tinnam annataram surakkhitam patijaggeyya pandito

Neáu bieát yeâu töï ngaõ Phaûi kheùo baûo veä mình Ngöôøi trí trong ba canh Phaûi luoân luoân tænh thöùc

Qua baøi keä, ôû baûn Haùn dòch: "Ngöôøi bieát quyù thaân mình", coøn baûn Paøli "neáu bieát yeâu töï ngaõ" thì ôû hai baûn nghóa ñeàu gioáng nhau. Vì "AÙi" laø yeâu thích, yeâu meán, yeâu quyù, thöông meán v.v...maø tieáng Paøli dòch laø "piya". Con ngöôøi phaûi caån thaän, kheùo leùo, giöõ gìn vaø baûo veä mình. Bôûi chính con ngöôøi laø keû töï cöùu mình vaø laø aùnh saùng soi roïi con ñöôøng cho mình. Töï ngaõ cuûa con ngöôøi laø saûn phaåm cuûa moät chuoãi caùc haønh ñoäng khoâng ngöøng bieán dòch. Vì theá, töï ngaõ cuûa con ngöôøi thì khoâng tröôøng cöûu vaø cuõng khoâng bí aån cho neân con ngöôøi phaûi mong ñoaïn tröø caùc duïc ñeå hoïc ñaïo chaúng meâ tình töùc laø con ngöôøi luùc naøo cuõng phaûi giaùc tænh (pandita) phoøng bò.

13/ Baûn Haùn: PHAÅM THEÁ TUÏC – Baûn Paøli: PHAÅM THEÁ GIAN

Phaåm naøy cuûa hai vaên baûn taäp hôïp nhöõng baøi keä maø ngöôøi ñôøi noùi theá gian huyeãn moäng phuø hoa, caàn nöông vaøo ñaïo maø tu haønh. Chöõ "Theá Gian", Ñöùc Phaät chæ cho chuùng ta veà maët thôøi gian cuûa ñôøi soáng, bao goàm kieáp quaù khöù, hieän taïi, vò lai, vaø theá gian cuûa tam giôùi goàm Duïc giôùi, Saéc giôùi, Voâ saéc giôùi veà maët khoâng gian. Coøn theo nghóa boùng cuûa "Theá gian" thì Ñöùc Phaät duøng ñeå chæ veà thaân nguõ uaån cuûa chuùng sanh. Vôùi baûn Haùn coù 14 baøi keä, baûn Paøli coù 12 baøi keä, ta coù theå laäp baûng ñoái chieáu nhö sau:

Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli
1	1	4	4	8	8
3	3	5	5	10	12

Qua baûng so saùnh, giöõa hai vaên baûn coù nhöõng baøi keä khaùc nhau nhö: Keä soá 2, 6, 7, 9,11, 12 (baûn Paøli), vaø keä soá 2, 6, 7, 9, 10, 11, 13, 14 (baûn Haùn). Coøn laïi coù 6 baøi keä, nghóa cuûa 6 baøi keä gioáng nhau hoaøn toaøn. Ñeå hieåu roõ hôn, xin trích daãn vaø phaân tích keä soá 3 cuûa hai vaên baûn:

Thuaän haønh chaùnh ñaïo
Vaät tuøy taø nghieäp
Haønh truï ngoïa an
Theá theá voâ hoaïn

Dòch:

Thöïc laøm chaùnh ñaïo.
Chôù theo taø nghieäp
Ñi, ñöùng, naèm an
Ñôøi ñôøi voâ hoaïn

Dhammam care sucaritam na nam duccaritam care dhammacaørì sukham seti asmim loke paramhi ca

Haõy kheùo soáng chaùnh haïnh Chôù soáng theo taø haïnh! Ngöôøi chaùnh haïnh höôûng laïc Caû ñôøi naøy, ñôøi sau.

Qua baøi keä, cho thaáy phaøm laøm ngöôøi vaø nhaát laø ngöôøi ñeä töû Phaät neân phaûi thöïc haønh theo chaùnh ñaïo. Nghóa laø con ñöôøng chaân chaùnh ñeå tu haønh ñeán nôi giaûi thoaùt maø tieáng Paøli goïi laø Dhamma. Chôù laøm theo taø nghieäp laø ngöôøi coù nhöõng yù töôûng xaáu xa höôùng veà duïc laïc. Soáng buoâng lung, phoùng tuùng, taïo nhöõng haønh ñoäng thaáp heøn, meâ laàm v.v...roài phaûi chòu nhieàu khoå ñau. Do ñoù, ngöôøi theo chaùnh ñaïo hay chaùnh haïnh thì taâm seõ ñöôïc thanh thaûn, an laïc khi ñi ñöùng naèm ngoài, vaø ngay caû ñôøi naøy, ñôøi sau khoâng bò tai hoaïn.

14/ Baûn Haùn: PHAÅM THUAÄT PHAÄT – Baûn Paøli: PHAÅM PHAÄT ÑAØ

Phaåm naøy, taäp hôïp nhöõng baøi keä noùi veà ñeà taøi "Phaät Ñaø" hay "Thuaät Phaät". Laø Ñaáng Giaùc Ngoä chaân chaùnh, ñaõ tænh giaùc voâ minh, thoâng suoát lyù Töù Ñeá vaø ñem ra giaùo hoùa chuùng sanh cuøng hieåu bieát. Ñöùc Phaät töï saùt chöùng vò trí cuûa mình khi Ngaøi noùi vôùi Toân giaû Xaù Lôïi Phaát (Saøriputa): "Nhöõng ai noùi veà ta moät caùch chaân chaùnh seõ noùi nhö sau: Moät vò höõu tình khoâng bò chi phoái, ñaõ sanh ra ôû ñôøi vì lôïi ích, vì an laïc cho chö thieân vaø nhaân loaøi" (Trung Boä I, soá 83). Cho neân Ngaøi khoâng chaúng phaûi chæ lôïi ích ñoä cho theá gian ñöôïc saùng suoát maø coøn cho ñöôïc lôïi ích saùng suoát thöïc teá. Vôùi baûn Haùn coù 21 baøi keä, vaø baûn Palì coù 18 baøi keä, ta coù theå laäp baûng ñoái chieáu nhö sau:

Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli
1	1	9	6	13	9	16	12	20	15
2	2	10	7	14	10	17	13	21	16
5	4	11	5	15	11	18	14

Qua baûng so saùnh, ta thaáy giöõa hai vaên baûn coù nhöõng baøi keä khaùc nhau nhö: Keä soá 3, 8, 17, 18 (Baûn Paøli) vaø keä soá 3, 4, 7, 8, 12, 19 (baûn Haùn). Chæ coù 14 baøi keä cuûa hai vaên baûn laø hoaøn toaøn gioáng nhau. Vaäy xin trích daãn keä soá 5 (baûn Haùn) töông ñöông vôùi keä soá 4 (baûn Paøli) ñeå thaáy ñieåm gioáng nhau:

Ñaéc sanh nhaân ñaïo nan
Sanh thoï dieäc nan ñaéc
Theá gian höõu phaät nan
Phaät phaùp nan ñaéc vaên

Dòch:

Khoù thay sanh laøm ngöôøi!
Khoù thay ñöôïc soáng coøn!
Khoù thay Phaät ra ñôøi!
Khoù thay ñöôïc nghe phaùp!

Kiccho manussapatilaøbho Kiccham maccaøna jìvitam Kiccham saddhammasavanam Kiccho Buddhaønam uppaødo

Khoù thay, ñöôïc laøm ngöôøi Khoù thay, ñöôïc soáng coøn Khoù thay, nghe dieäu phaùp Khoù thay, Phaät ra ñôøi

Qua baøi keä, ta thaáy nghóa baøi keä cuûa hai vaên baûn hoaøn toaøn gioáng nhau.

15/ Baûn Haùn: PHAÅM AN NINH – Baûn Paøli: PHAÅM AN LAÏC

Phaåm naøy, bao goàm nhöõng baøi keä vôùi ñeà taøi "An laïc" hay "An Ninh", nghóa laø ñöôïc bình an, xa lìa caùi aùc töùc laø vui ñeïp maø khoâng bò ñoïa. An laïc trong Phaät Giaùo coù hai loaïi: 1. An laïc veà vaät chaát (naëng veà theá tuïc), 2. An laïc veà tinh thaàn goïi laø (An laïc trong haïnh phuùc), laø caùi vui trong saïch khoâng nöông vaøo caùc caûnh, vaät, ngöôøi; laø caùi vui yeân laëng khoûi phieàn naõo. An laïc ngoaøi theá tuïc laø caùi vui phaùt sanh do söï hoãn hôïp vôùi caûnh, vaät, ngöôøi vaø phieàn naõo; laø caùi vui taïm bôï, nhaát thôøi, xen laãn nhieàu khoå ñau. Vôùi baûn Haùn coù 14 baøi keä vaø baûn Paøli coù 12 baøi keä, ta coù theå laäp baûng ñoái chieáu nhö sau:

Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli
1	1	3	3	6	5	10	10	12	12
2	2	4	4	7	6	11	7	14	9

Qua baûng so saùnh, ta thaáy giöõa hai vaên baûn coù nhöõng baøi keä khaùc nhau nhö: keä soá 8, 11 (baûn Paøli) vaø keä soá 5, 8, 9, vaø soá 13 (baûn Haùn). Vaø nhìn vaøo baûng coù 10 baøi keä töông ñöông vôùi nhau. Ñeå hieåu roõ hôn xin trích daãn vaø phaân tích keä soá 1 cuûa hai vaên baûn:

Ngaõ sinh dó an
Baát uaán ö oaùn
Chuùng nhaân höõu oaùn
Ngaõ haønh voâ oaùn

Dòch:

Ta soáng ñaõ yeân.
Khoâng chöùa oaùn hôøn
Giöõa ngöôøi hôøn oaùn
Ta khoâng oaùn hôøn.

Susukham vatajìvaøma verinesu averino verinesu manussesu viharaøma averino

Vui thay, chuùng ta soáng Khoâng haän, giöõa haän thuø! Giöõa nhöõng ngöôøi thuø haän. Ta soáng, khoâng haän thuø.

Qua baøi keä cho ta thaáy taâm an tònh coøn goïi laø taâm yeân laëng töùc laø söï an vui khoâng pha laãn vôùi moät caùi gì caû, thoaùt khoûi taát caû nhöõng caùi vui cuûa nguõ duïc.v.v...khoâng bò khích ñoäng bôûi tham, saân, si. Do vaäy, chuùng ta soáng ñeán moät luùc naøo ñoù taâm ta ñöôïc an tònh, nghóa laø khoâng coù oaùn vaø hôøn, khoâng coù haän thuø. Khi ñaõ ñöôïc traïng thaùi nhö vaäy thì duø giöõa nhöõng ngöôøi hôøn oaùn, thuø haän ta vaãn soáng khoâng oaùn hôøn, haän thuø.

16/ Baûn Haùn: PHAÅM HAÛO HYÛ– Baûn Paøli: PHAÅM HYÛ AÙI

Phaåm naøy cuûa hai vaên baûn bao goàm nhöõng baøi keä vôùi yù nghóa caám ngöôøi dôõn côït nhieàu, khoâng tham duïc töùc seõ khoâng öu phieàn, lo aâu. Vôùi noäi dung neâu leân hai khía caïnh cuûa Hyû AÙi-Haûo Hyû, goàm "hyû aùi thoâng thöôøng" laø xuoâi theo phaùp theá gian, hieän thaân cuûa nhöõng caên goác tham, saân, si thì nhöõng hyû aùi ñoù ñaùng gheâ sôï vaø xa laùnh. Hyû aùi khöôùc töø theá gian, vun boài chaùnh tri kieán, thaønh ñaït chöùng ngoä chaân lyù, xöùng ñaùng cho moïi ngöôøi aùi kính, vaø kieân coá trong giaùo phaùp. Ñoù laø chín traïng thaùi sieâu theá gian goàm boán Ñaïo, boán Quaû vaø Nieát Baøn. Chöùng ngoä chaân lyù toái thöôïng vaø Töù Thaùnh Ñeá (Khoå-Taäp-Dieät-Ñaïo). Töï hoaøn thaønh nhieäm vuï, vieân maõn moïi haïnh laø thöïc haønh ñaày ñuû Giôùi – Ñònh – Tueä. Baäc nhö vaäy ñaùng aùi kính trong ñôøi. Ñoái vôùi phaåm naøy, caû hai vaên baûn ñeàu coù 12 baøi keä, ta coù theå laäp baûng ñoái chieáu nhö sau:
 

Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli
1	1	3	3	5	5+6	7	9	9	11
2	2	4	4	6	7+8	8	10	10	12

Qua baûng so saùnh, ta thaáy ôû baûn Haùn coù theâm keä soá 11, 12. Vaø nhìn vaøo baûng coù 10 baøi keä, nghóa cuûa töøng keä gioáng vôùi nhau. Nhöng trong ñoù, baûn Paøli coù 2 keä ñoâi cho neân 12 baøi keä ôû baûn Paøli töông ñöông vôùi 10 baøi keä cuûa baûn Haùn. Ñeå tìm hieåu saâu hôn, xin trích daãn vaø phaân tích keä soá 4 cuûa hai vaên baûn.

AÙi hyû sanh öu
AÙi hyû sanh uùy
Voâ sôû aùi hyû
Haø öu haø uùy

Dòch:

Tham vui sanh ra lo
Tham vui sanh ra sôï
Neáu khoâng coù tham vui
Ñaâu coøn lo vaø sôï

Piyato jaøyati soko piyato jaõyati bhayam piyato vippamattassa natthi soko, kuto bhayam?

Do aùi sinh saàu öu Do aùi sinh sôï haõi Ai thoaùt khoûi tham aùi Khoâng saàu, ñaâu sôï haõi

Qua baøi keä, cho thaáy giöõa hai keä cuûa hai vaên baûn ñeàu do AÙi (Piya) maø sanh ra saàu öu (Soka), sinh ra sôï haõi (Bhaya). Vì "aùi" goïi ñuû laø "aùi duïc", laø maàm moùng, nguyeân nhaân cuûa bao khoå ñau. Con ngöôøi do voâ minh môùi laàm töôûng cho caùi giaû laø thaät, cho caùi khoå laø vui, môùi coù thaân yeâu ham muoán, say meâ theo nguõ traàn duïc laïc. Giaù nhö nhöõng ai bieát caùi nhaân cuûa caùc vieäc khoå laø goác bôûi loøng tham muoán, baèng caùch döùt loøng tham muoán thì caùi khoå khoâng coøn choã sanh khôûi. Nghóa laø khoâng coøn lo vaø sôï nöõa.

17/ PHAÅM PHAÃN NOÄ

Phaåm naøy cuûa hai vaên baûn bao goàm nhöõng baøi keä mang yù nghóa veà nhöõng lôøi Ñöùc Phaät khuyeân daïy chuùng ta: Haõy coá gaéng döùt boû taâm saân haän, cheá ngöï taâm phaãn noä vaø trau doài ñôøi soáng cao thöôïng, giöõ haïnh chaân thaät, nhaãn naïi v.v...seõ daàn daàn ñöa con ngöôøi chuùng ta ñeán choã thanh cao sieâu thoaùt. Vôùi baûn Haùn coù 26 baøi keä vaø baûn Paøli coù 14 baøi keä, ta coù theå laäp baûng ñoái chieáu nhö sau:

Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli
3	2	6	5	9	8	12	11	15	14
4	3	7	6	10	9	13	12
5	4	8	7	11	10	14	13

Qua baûng so saùnh giöõa hai vaên baûn coù nhöõng baøi keä khaùc nhau nhö: Keä soá 1 (baûn Paøli) vaø keä soá 1, 2, vaø soá 16 ñeán soá 26 (baûn Haùn). Vaø nhìn vaøo baûng, coù 13 baøi keä gioáng nhau. Ñeå hieåu roõ hôn, xin trích daãn vaø phaân tích keä soá 4 (baûn Haùn) töông ñöông vôùi keä soá 3 (baûn Paøli).

Nhaãn nhuïc thaéng khueå
Thieän thaéng baát thieän
Thaéng giaû naêng thí
Chí thaønh thaéng khi

Dòch:

Nhaãn nhuïc thaéng töùc giaän
Thieän thaéng ñöôïc khoâng thieän
Baäc trí thöôøng boá thí
Chaân thaät thaéng doái löøa

Akkodhena jine kodham asaødhum saødhunaø jine jine kadariyam daønena saccena alikavaødinam

Laáy khoâng giaän thaéng giaän Laáy thieän thaéng khoâng thieän Laáy thí thaéng xan tham Laáy chaân thaéng hö nguïy

Qua baøi keä, cho thaáy con ngöôøi laø moät chuùng sanh huyeàn bí coù nhieàu tieàm naêng phi thöôøng. Coù hai naêng löïc traùi ngöôïc luoân luoân aån chöùa trong moãi ngöôøi, moät laø höôùng veà cao thöôïng trong saïch, ñaëc taùnh cuûa baäc thaùnh nhaân; vaø moät loaïi höôùng veà ñieàu toäi loãi, dô baån cuûa keû saùt nhaân taøn baïo. Ñaëc tính cuûa phaãn noä, töùc giaän hay "Kodha" laø moät taät xaáu; vaø baát thieän hay "asaødhu" laø ñieàu kieän laøm cho chính mình bò xaáu xa, khoâng toát ñeïp. Cho neân, Ñöùc Phaät khuyeân daïy chuùng ta phaûi xöû duïng "taâm töø" vaø thöïc haønh "thaäp thieän" haàu ñem laïi cho chính mình nhieàu söï an laïc. "Baäc trí thöôøng boá thí" nghóa laø ngöôøi saùng suoát, hoïc cao, hieåu roäng luoân boá thí vôùi taâm quaûng ñaïi laø ngöôøi ñang töï dieät laàn moïi luyeán aùi ngaám ngaàm trong taâm. Vaø söï giaû doái aét haún khoâng ñem laïi an laïc cho nhöõng ai taïo ra nhöõng ñieàu aáy. Chæ coù haïnh chaân thaät haèng ñem laïi an vui haïnh phuùc cho ngöôøi chaân thieän cho neân chaân thaät thaéng doái löøa hay "alika"

18/ Baûn Haùn: PHAÅM TRAÀN CAÁU – Baûn Paøli: PHAÅM CAÁU UEÁ

Phaåm naøy cuûa hai vaên baûn bao goàm nhöõng baøi keä neâu leân nhöõng ueá tröôïc, oâ nhieãm laøm cho taâm bò dô ñuïc gaây ra nhöõng haønh ñoäng toäi loãi. Vaø trình baøy con ñöôøng chaùnh haïnh laøm tieâu tröø caùc oâ nhieãm, ueá haïnh. Vôùi baûn Haùn coù 19 baøi keä vaø baûn Paøli coù 21 baøi keä, ta coù theå laäp baûng ñoái chieáu nhö sau:
 

Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli
3	5	7	9	10	12	13	15	17	17
5	7	8	10	11	13	14	16	18	20
6	8	9	11	12	14	16	19	19	21

Qua baûng so saùnh, giöõa hai vaên baûn coù nhöõng baøi keä khaùc nhau nhö: Keä soá 1, 2, 3, 4, 6, 18 (baûn Paøli) vaø keä soá 1, 2, 3, 15 (baûn Haùn). Vaø nhìn vaøo baûng, coù 15 baøi keä töông ñöông nghóa vôùi nhau. Ñeå hieåu roõ hôn, xin trích daãn vaø phaân tích keä soá 7 (baûn Haùn) töông ñöông vôùi keä soá 9 (baûn Paøli).

Caáu trung chi caáu
Maïc thaäm ö si
Hoïc ñöông xaû aùc
Tyø kheo voâ caáu

Dòch:

Dô trong caùc thöù dô
Ngu si laø hôn heát
Tu hoïc döùt nghieäp aùc
Thaønh Tyø Kheo voâ caáu

Tato malaø malataram avijjaø paramam malam etam malam pahatvaøna nimmalaø hotha bhikkhavo.

Trong haøng caáu ueá aáy, Voâ minh, nhô toái thöôïng Ñoaïn nhô aáy Tyø Kheo Thaønh baäc khoâng ueá nhieãm

Qua baøi keä, cho thaáy coäi goác cuûa moïi phaùp caáu ueá laøm cho taâm dô ñuïc thöôøng laø tham, saân, si vaø aùi duïc goïi chung laø voâ minh "Avijjaø". Vì voâ minh neân khoâng hieåu bieát, khoâng nhaän thöùc ñöôïc ñieàu laønh, ñieàu aùc. Vaø chính voâ minh laø nguyeân nhaân ñaàu tieân laøm taâm trôû neân heøn haï, xaáu xa, laøm ñieàu toäi loãi, chòu nhieàu khoå ñau cuûa nghieäp aùc maø mình ñaõ gaây ra. Vò Tyø Kheo (Bihikkhu) muoán trôû thaønh baäc khoâng ueá nhieãm thì phaûi tu hoïc döùt tröø: naêm phaùp trieàn caùi, möôøi saùu phaùp tuyø phieàn naõo, taùm phaùp caáu ueá taâm vaø chín phaùp oâ tröôïc taâm.

19/ Baûn Haùn: PHAÅM PHUÏNG TRÌ – Baûn Paøli: PHAÅM PHAÙP TRUÏ

Phaåm naøy cuûa hai vaên baûn bao goàm nhöõng baøi keä noùi veà ñôøi soáng chaùnh haïnh, giaûng giaûi ñaïo nghóa, laáy chaùnh phaùp ñöùc haïnh laøm quyù, khoâng coù tham lam maø nöông vaøo giôùi luaät tìm laáy haïnh phuùc. Ñieàu ñaëc bieät, soá keä ôû phaåm naøy cuûa hai vaên baûn baèng nhau. Trong ñoù coù 15 baøi keä, nghóa töông ñöông vôùi nhau töø keä soá 3 ñeán soá 17 cuûa hai baûn. Chæ coøn laïi keä soá 1, 2 cuûa hai baûn khaùc nhau. Ñeå tìm hieåu gioáng nhau, xin trích daãn vaø phaân tích keä soá 4 cuûa hai vaên baûn:

Phuïng trì phaùp giaû
Baát dó ña ngoân
Tuy toá thieåu vaên
Thaân y phaùp haønh
Thuû ñaïo baát vong
Khaû vò phuïng phaùp

Dòch:

Ngöôøi phuïng trì chaùnh phaùp
Khoâng phaûi tuïng, noùi nhieàu
Tuy raèng nghe, hoïc ít
Song y phaùp haønh trì
Giöõ ñaïo khoâng queân laõng
Laø phuïng trì phaùp taïng.

Na taøvataø dhammadharo yaøvataø bahu bhaøsati yo ca appam pi sutvaøna dhammam kaøyena passati sa ve dhammadharo hoti yo dhammam nappamajjati

Khoâng phaûi vì noùi nhieàu Môùi xöng danh trì phaùp Nhöõng ai tuy nghe ít Nhöng thaân haønh ñuùng phaùp Khoâng phoùng tuùng chaùnh phaùp Môùi xöùng danh trì phaùp

Qua baøi keä, roõ raøng cho thaáy ngöôøi Phaät Töû phuïng trì chaùnh phaùp khoâng phaûi vì tuïng noùi nhieàu maø laø ngöôøi phaûi coá gaéng traùnh giöõ nhöõng ñieàu khoâng neân laøm, phaûi bieát kheùp mình trong giôùi luaät ñeå soáng ñôøi soáng lyù töôûng. Do vaäy, giôùi luaät laø neàn taûng cuûa taát caû ñöùc haïnh cho neân ñôøi soáng höôùng thöôïng cuûa ngöôøi ñeä töû laø soáng nöông töïa theo giôùi luaät.

20/ Baûn Haùn: PHAÅM ÑAÏO HAÏNH – Baûn Paøli: PHAÅM ÑAÏO

Phaåm naøy cuûa hai vaên baûn bao goàm nhöõng baøi keä noùi veà ñaïo coát yeáu laø ñaïo giaûi thoaùt. Ñoù laø chæ cho con ñöôøng cuûa baäc Thaùnh coù taùm ngaønh, laø con ñöôøng duy nhaát daãn ñeán Nieát baøn, laø con ñöôøng thanh tònh, daãn ñeán chöùng ngoä tam töôùng (voâ thöôøng, khoå ñau, voâ ngaõ) cuûa theá gian xa rôøi moïi phieàn naõo, tueä tri Töù Thaùnh Ñeá. Vôùi baûn Haùn coù 28 baøi keä vaø baûn Paøli coù 17 baøi keä, ta coù theå laäp baûng ñoái chieáu nhö sau:

Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli
1	1	4	5	8	9	11	13	16	17
2	2	5	6	9	11	14	15
3	3	6	8	10	12	15	16

Qua baûng so saùnh, giöõa hai vaên baûn coù nhöõng baøi keä khaùc nhau nhö: keä soá 7, 12, 13, 17 ñeán soá 28 (baûn Haùn) vaø keä soá 4, 7, 10, 14 (baûn Paøli). Vaø nhìn vaøo baûng coù 13 baøi keä nghóa töông ñöông vôùi nhau. Xin trích daãn vaø phaân tích keä soá 16 (baûn Haùn) töông ñöông vôùi keä soá17 (baûn Paøli), ñeå tìm ñieåm gioáng nhau.

Tueä giaûi thò yù
Khaû tu kinh giôùi
Caàn haønh ñoä theá
Nhaát thieát tröø khoå

Dòch:

Tueä tri ñöôïc yù naày
Neân tu trì kinh giôùi
Sieâng tu vöôït theá gian
Döùt tröø taát caû khoå

Etam atthavasam natvaø pandito silasamvuto nibbaønagamanammaggam khippam eva visodhaye

Bieát roõ yù nghóa naøy Baäc trí lo trì giôùi Mau leï laøm thanh tònh Con ñöôøng ñeán Nieát Baøn

Qua baøi keä, Ñöùc Phaät haèng khuyeân chuùng ta phaûi bieát töï cheá thaân taâm, kieåm soaùt moïi haønh vi, tö töôûng ñuùng theo leõ phaûi (giôùi), khi giôùi ñöùc ñöôïc vun boài hoaøn haûo thì tinh thaàn trôû neân thô thôùi nheï nhaøng, an tænh (ñònh). Caùi taâm an tònh, vaéng laëng, saùng ngôøi ñöa tôùi söï minh trieát roõ raøng nhö maûnh göông trong saùng (tueä) ñeå thaáu roõ baûn chaát cuûa vaïn vaät treân vuõ truï ñuùng theo thöïc taïi, nghóa laø thaáy roõ voâ thöôøng, khoå naõo, voâ ngaõ, roài ñoaïn taän tam ñoäc tham, saân, si; phaù vôõ thaân nguõ uaån luoân bieán ñoåi voâ löôøng. Do vaäy, caùc baäc Thaùnh thoaùt khoûi moïi heä luïy cuûa theá gian, ñaït thaønh haïnh phuùc tröôøng cöûu sieâu xuaát theá gian – Nieát Baøn.

21/ Baûn Haùn: PHAÅM QUAÕNG DIEÃN – Baûn Paøli: PHAÅM TAÏP LUÏC

Phaåm naøy cuûa hai vaên baûn bao goàm nhöõng baøi keä coù nhieàu yù nghóa veà moïi maët, thích hôïp trong vieäc suy nieäm vaø hoaïch ñònh cho mình moät höôùng ñi an laønh. Cuõng coù nghóa, phaøm giöõ gìn ñieàu thieän aùc töø vieäc nhoû cho ñeán vieäc lôùn ñeå maø chöùng ñaïo. Vôùi baûn Haùn coù 14 baøi keä vaø baûn Paøli coù 16 baøi keä, ta coù theå laäp baûng ñoái chieáu nhö sau:

Haùn	Paùli	Haùn	Paùli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli
1	1	3	3	7	15	9	12	13	14
2	2	4	4	8	8	10	13	14	16

Qua baûng so saùnh, giöõa hai vaên baûn coù nhöõng baøi keä khaùc nhau nhö: keä soá 5, 6, 11, 12 cuûa baûn Haùn vaø keä soá 5, 6, 7, 9, 10, 11 baûn Paøli. Vaø nhìn vaøo baûng coù 10 baøi keä, nghóa töông ñöông vôùi nhau. Vaäy xin trích daãn vaø phaân tích keä soá 14 (baûn Haùn) töông ñöông vôùi keä soá 16 (baûn Paøli).

Nhaát toïa nhaát xöù ngoïa
Nhaát haønh voâ phoùng töù
Thuû nhaát dó chaùnh thaân
Taâm laïc cö thoï gian

Dòch:

Ngoài naèm hay ñi ñöùng
Khoâng phoùng daät, tinh caàn
Luoân chaùnh thaân giöõ ñaïo
An vui soáng nuùi röøng

Ekaøsanam ekaseyyam eko caram atandito eko damayam attaønam vanante ramito siyaø

Ai ngoài naèm moät mình Ñoäc haønh khoâng buoàn chaùn Töï ñieàu phuïc moät mình Soáng thoûa maùi röøng saâu

Qua baøi keä, Ñöùc Phaät khuyeân chuùng ta khoâng neân phoùng daät, buoàn chaùn khi soáng moät mình; maø neân coá gaéng thieàn ñònh, töï kheùp mình vaøo kyû luaät, töï kieåm soaùt, töï thanh loïc taâm vaø giaùc ngoä. Töø ñoù, môùi coù theå nhaän thöùc ñöôïc raèng vaät chaát laø aûo huyeàn vaø thuù vui vaät chaát laø khoâng taïo haïnh phuùc thöïc söï. Ngöôøi Phaät Töû töï nguyeän lìa boû taát caû söï nghieäp treân ñôøi ñeå khoaùc laáy taám y vaøng vaø coá gaéng soáng hoaøn toaøn trong saïch. Töï nguyeän giöõ gìn giôùi luaät vaø raùng söùc naâng cao ñöùc haïnh ñeán toät cuøng ñeå trôû neân hoaøn toaøn vò tha trong moïi haønh ñoäng. Do vaäy, vò aáy soáng an vui thoûa maùi trong nuùi röøng.

22/ PHAÅM ÑÒA NGUÏC:

Phaåm naøy cuûa hai vaên baûn bao goàm nhöõng baøi keä dieãn taû nhöõng caûnh khoå cuûa nhöõng ngöôøi laøm vieäc aùc, ñoïa vaøo ñòa nguïc neâ leâ, thoï toäi aùc oan khieân. Qua ñoù nhaéc nhôû chuùng ta luoân thöùc tænh vôùi moãi haønh ñoäng cuûa mình vì caûnh khoå luoân chöïc chôø vôùi ngöôøi taïo aùc. Vôùi baûn Haùn coù 16 baøi keä vaø baûn Paøli coù 14 baøi keä, ta coù theå laäp baûng ñoái chieáu nhö sau:
 

Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli
1	1	5	5	8	8	13	11	16	14
2	2	6	6	9	9	14	12
4	4	7	7	12	10	15	13

Qua baûng so saùnh, giöõa hai vaên baûn coù nhöõng baøi keä khaùc nhau nhö: Keä soá 3 (baûn Paøli) vaø keä soá 3, 10, 11 (baûn Haùn). Vaø nhìn vaøo baûng treân coù 13 baøi keä nghóa töông ñöông vôùi nhau. Ñeå hieåu roõ hôn, xin trích daãn vaø phaân tích keä soá 1 cuûa hai vaên baûn.

Voïng ngöõ ñòa nguïc caän
Taùc chi ngoân baát taùc
Nhò toäi haäu caâu thuï
Thò haønh töï khieân vaõng

Dòch:

Noùi doái gaàn ñòa nguïc
Coù laøm noùi khoâng laøm
Caû hai coù quaû baùo
Qua laïi trong sanh töû

Abhuøtavaødi nirayam upeti yo caøpi katvaø na karomì ti caøha ubho pi te pecca samaø bhavanti nihinakammaø manujaø parattha

Noùi laùo ñoïa ñòa nguïc Coù laøm noùi khoâng laøm Caû hai cheát ñoàng ñaúng Laøm ngöôøi nghieäp haï lieät

Qua baøi keä cho thaáy "noùi khoâng thaät" vaøo caûnh khoå vaø ngöôøi ñaõ laøm roài noùi "toâi khoâng coù laøm" cuõng chòu caûnh khoå. Sau khi cheát, caû hai ñeàu phaûi chòu laõnh haäu quaû xaáu töø nôi haønh ñoäng aùc mình ñaõ taïo. Chuùng ta bieát trong thaäp aùc nghieäp nöông theo ba nôi (ba thaân, boán lôøi, ba yù) ñeå taïo nghieäp ñeán vôùi ngöôøi khaùc hay moät chuùng sanh khaùc. Do ñoù, Ñöùc Phaät duøng hình aûnh ñòa nguïc ñeå cho chuùng ta coù nhaän thöùc raèng: Ñoù laø nôi chuùng sanh phaûi chòu nhieàu khoå ñau, bò ñaùnh ñaäp, haønh haï, tra taán voâ cuøng thaûm khoác vaø khoå sôû. Tuy nhieân, chuùng ta khoâng neân nghó raèng chæ coù moät caûnh giôùi ñòa nguïc ôû thaät xa vôùi nhaân loaïi cuûa chuùng ta, cuõng coù theå ôû ngay trong chuùng ta, hieän höõu ngay trong theá gian naøy vôùi nhöõng ngöôøi ñaõ laøm nhöõng haønh ñoäng xaáu xa giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi roài cuoái cuøng chính haønh ñoäng aùc ñoù laøm cho ngöôøi taïo aùc phaûi chòu laáy bao noãi khoå ñau.

23/ Baûn Haùn:PHAÅM TÖÔ ÏNG DUÏ – Baûn Paøli: PHAÅM VOI

Phaåm naøy cuûa hai vaên baûn ñeàu taäp trung nhöõng baøi keä vaøo ñeà taøi "Voi", laø bieåu töôïng cuûa moät loaøi thuù to lôùn, coù nhieàu naêng löïc phi thöôøng, chòu ñöïng ñöôïc bao ñieàu khoù khaên. Vôùi bieåu töôïng haøm nguï yù leân ñöùc haïnh nhaãn naïi phi thöôøng, troïng ñieåm ñeå thaønh ñaït chaân lyù sieâu thoaùt. Ñieàu ñaëc bieät giöõa hai vaên baûn, hoaøn toaøn töông ñöông vôùi nhau töø keä soá 1 ñeán soá 14, nghóa cuûa töøng baøi keä ñeàⵠgioáng nhau. Tuy nhieân, ôû baûn Haùn coù theâm keä soá 15, 16, 17, 18. Ñeå hieåu roõ hôn, xin trích daãn vaø phaân tích keä soá 5 cuûa hai vaên baûn.

Nhö töôïng danh taøi thuû
Maõnh haïi nan caám cheá
Heä baùn baát döõ thöïc
Nhi do moä daät töôïng

Dòch:

Nhö voi teân taøi Thuû
Khoù keàm cheá hung haêng
Troùi laïi chaúng cho aên
Vaãn khaêng khaêng neát cuõ

 

Dhanapaølako naøma kunjaro katukappabhedano dunnivaørayo baddho kabalam na bhunjati sumarati naøgavannassa kunjaro

Con voi teân Taøi Hoä Phaùt duïc, khoù ñieàu phuïc Troùi buoäc, khoâng aên uoáng Voi nhôù ñeán röøng voi

Qua baøi keä, cho thaáy ngöôøi huaán luyeän voi ñeå ñieàu phuïc ñöôïc voi coù ba vieäc: Duøng moùc theùp moùc vaøo mieäng ñeå cheá phuïc söï cang cöôøng, hung haêng. Khoâng cho aên uoáng ñeå thaân theå suy yeáu, deã daïy. Vaø ñaùnh ñaäp chính laø cheá phuïc taâm noù. Coøn Ñöùc Phaät cuõng coù ba vieäc duøng ñeå ñieàu phuïc taát caû moïi ngöôøi, seõ ñoä thoaùt taát caû, lìa ba ñöôøng aùc, vaø tröôùc nhaát duøng ñeå töï ñieàu phuïc mình ñeán ñöôïc voâ vi, khoâng coøn sanh töû, öu bi khoå naõo. Ba vieäc aáy laø: Laáy chí thaønh ñieàu phuïc khaåu nghieäp Laáy töø bi trong saïch ñieàu phuïc taâm cang cöôøng Laâyù trí tueä dieät tröø ngu si che ngaên cuûa yù

24/ Baûn Haùn: PHAÅM AÙI DUÏC – Baûn Paøli: PHAÅM THAM AÙI

Phaåm naøy cuûa hai vaên baûn bao goàm nhöõng baøi keä neâu nhöõng tính nguy haïi cuûa aùi duïc. Nghóa laø ñieàu daâm duïc aân aùi cuûa ngöôøi ñôøi sinh ra raát nguy haïi. Do vaäy, Ñöùc Phaät khuyeân chuùng ta mau coá gaéng ñoaïn taän moïi phieàn naõo cuûa aùi duïc. Vôùi baûn haùn coù 32 baøi keä vaø baûn Paøli coù 26 baøi keä, ta coù theå laäp baûng ñoái chieáu nhö sau:
 

Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli
1	1	8	5	12	8	17	14	24	20	27	25
2	2	10	6	14	12	18	16	25	21
3	3	11	7	15	13	19	17	26	22

Qua baûng so saùnh, giöõa hai vaên baûn coù nhöõng baøi keä khaùc nhau nhö: Keä soá 4, 5, 6, 7, 9, 13, 16, 20, 21, 21, 22, 23, 28, 29, 30, 31, 32 (baûn Haùn) vaø keä soá 4, 9, 10, 11, 15, 18, 19, 23, 24, 26 (baûn Paøli). Vaø nhìn vaøo baûng cho thaáy 16 baøi keä, nghóa töông ñöông vôùi nhau, xin trích daãn vaø phaân tích keä soá 8 (baûn Haùn) töông ñöông vôùi keä soá 5 (baûn Paøli)

Nhö thoï caên thaâm coá
Tuy tieät du phuïc sanh
AÙi yù baát taän tröø
Trieáp ñöông hoaøn thuï khoå

Dòch:

Nhö caây reã saâu chaéc
Daàu chaët vaãn ñaâm caønh
Taâm aùi chöa döùt tuyeät
Khoå naõo laïi phaùt sanh

Yathaøpi muøle anupaddave dalhe chinno pi rukkho punareva ruøhati evam pi tanhaønusaye anuøhate nibbattatì dukkham idam punappunam

Nhö caây bò chaët ñoán Goác chöa haïi vaãn beàn AÙi tuyø mieân chöa nhoå Khoå naøy vaãn sanh hoaøi

Qua baøi keä cho thaáy "taâm aùi" ñöôïc ví nhö caây reã saâu chaéc, duø chaët ñoán nhöng goác caây chöa trieät haún thì noù vaãn ñaâm choài troå laù. Cuõng vaäy, taâm aùi coøn goïi laø aùi duïc (Tanhaø) chöa döùt tuyeät thì khoå naõo vaãn phaùt sanh. Bôûi aùi duïc coù nghóa laø luyeán aùi, khaùt khao, baùm víu. Coù ba loaïi aùi duïc: 1: AÙi duïc ñeo níu theo saùu caên, saùu traàn; 2: AÙi duïc ñeo níu theo nhöõng khoaùi laïc vaät chaát coù lieân quan ñeán chuû tröông ñoaïn kieán hay trieät dieät trong luùc höôûng duïc, nghó raèng taát caû seõ tieâu dieät sau khi cheát. Cho laø cheát laø heát; 3: AÙi duïc ñeo níu theo khoaùi laïc vaät chaát coù lieân quan ñeán chuû tröông thöôøng kieán töùc laø trong khi thoï höôûng, nghó raèng nhöõng khoaùi laïc naøy seõ maõi maõi toàn taïi, vónh cöûu tröôøng toàn.

25/ Baûn Haùn: PHAÅM SA MOÂN – Baûn Paøli: PHAÅM TYÛ KHEO

Phaåm naøy cuûa hai vaên baûn ñeàu taäp hôïp nhöõng baøi keä trình baøy ñôøi soáng phaïm haïnh chaân chaùnh cuûa moät ngöôøi ñeä töû Phaät. Nghóa laø soáng haïnh khöôùc töø moïi cuoäc vui thuù theá gian ñeå choïn laáy ñôøi soáng tu só, töï cheá caùc haønh ñoäng, ñieàu ngöï caùc caên ñeå chæ nhaèm vaøo muïc tieâu duy nhaát laø giaûi thoaùt Nieát Baøn. Vaø chính vò Sa Moân naøy daïy chaùnh phaùp cho ñeä töû laõnh thoï tu haønh ñeå ñaéc ñaïo giaûi thoaùt thanh tònh. Vôùi baûn Haùn coù 32 baøi keä vaø baûn Paøli coù 23 baøi keä ta coù theå laäp baûng ñoái chieáu nhö sau :

Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli
1	1	5	6	9	10	13	14	17	18	21	22
2	2	6	7	10	11	14	15	18	19	22	23
3	4	7	8	11	12	15	16	19	20
4	5	8	9	12	13	16	17	20	21

Qua baûng so saùnh giöõa hai vaên baûn coù nhöõng baøi keä khaùc nhau nhö: keä soá 3 (baûn Paøli) vaø keä soá 23, 24 ñeán keä soá 32 (baûn Haùn). Vaø giöõa hai vaên baûn coù 22 baøi keä gioáng nhau, xin trích daãn vaø phaân tích keä soá 18 (baûn Haùn) töông ñöông vôùi keä 19 (baûn Paøli) ñeå tìm ñieåm gioáng nhau.

Chæ thaân chæ ngoân
Taâm thuû huyeàn maëc
Tyø kheo khí theá
Thò vi thuï tòch

Dòch:

Thaân ngöng lôøi cuõng ngöng
Taâm an truù thieàn ñònh
Tyø Kheo lìa theá tuïc
Laø baäc thöôøng tòch tònh

Santakaøya santavaøco Santavaø susamaøhito vantalokaømiso bhikkhu upasanto ti vuccati

Thaân tònh, lôøi an tònh An tònh, kheùo thieàn tònh Tyø Kheo boû theá vaät Xöùng danh "baäc tòch tònh"

Qua baøi keä cho thaáy raèng vò Tyø Kheo luoân tinh taán trau doài trí tueä, ñoàng thôøi cuõng töï thaáy coù boån phaän giuùp ñôõ nhöõng ngöôøi khaùc cuøng tieán hoùa vôùi mình, luoân hoïc hoûi ñeå trôû neân saùng suoát. Khoâng laøm phieàn ai, khoâng muoán cho ai phaûi lo laéng veà mình, caùc vò Tyø Kheo soáng nhö loaøi ong bieát huùt maät cuûa hoa nhöng khoâng laøm toån thöông ñeán ñôøi soáng cuûa hoa. Töø boû taát caû söï nghieäp cuûa caûi, khoâng giöõ laáy moät moùn chi cuûa theá gian. Nhu caàu cuûa moät vò Tyø Kheo thaät laø ít oûi. Bao nhieâu taøi saûn cuûa caùc vò naøy chæ goàm voûn veïn trong haïnh tri tuùc.

26/ Baûn Haùn:PHAÅM PHAÏM CHÍ – Baûn Paøli : PHAÅM BAØ LA MOÂN

Phaåm naøy cuûa hai vaên baûn bao goàm nhöõng baøi keä neâu leân tính haïnh vôùi ñaày ñuû yù nghóa cuûa moät vò Baø La Moân, khoâng vì sanh tröôûng trong moät gia ñình ôû giai caáp Baø La Moân maø trôû thaønh vò Baø La Moân. Nhöng vì hoï ñaõ thaønh ñaït muïc tieâu toái thöôïng, chöùng ñaéc quaû A La Haùn giaûi thoaùt, thaønh ñaït chaân lyù vaø ñaày ñuû chaùnh haïnh. Cuõng ñoàng nghóa vôùi "Phaïm Chí" laø lôøi noùi vieäc laøm thanh baïch cuûa ngöôøi hoïc ñaïo goïi laø ñaïo só cao thöôïng. Vôùi baûn Haùn coù 40 baøi keä vaø baûn Paøli coù 41 baøi keä, ta coù theå laäp baûng ñoái chieáu nhö sau:
 

Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli	Haùn	Paøli
1	1	8	8	15	15	22	22	31	31	38	39
2	2	9	9	16	16	25	25	32	32	39	40
3	3	10	10	17	17	26	26	33	34	40	41
4	4	11	11	18	18	27	27	34	35
5	5	12	12	19	19	28	28	35	36
6	7	13	13	20	20	29	29	36	37
7	6	14	14	21	21	30	30	37	38

Qua baûng so saùnh, giöõa hai vaên baûn coù nhöõng baøi keä khaùc nhau nhö: keä soá 23, 24 (baûn Haùn) vaø keä soá 23, 24, 33 (baûn Paøli). Vaø giöõa hai vaên baûn coù 38 baøi keä töông ñöông nghóa vôùi nhau. Ñeå hieåu roõ hôn, xin trích daãn vaø phaân tích keä thöù 40 (baûn Haùn) töông ñöông vôùi keä 41 (baûn Paøli).

Töï tri tuùc maïng
Boån sôû caùnh lai
Ñaéc yeáu sanh taän
Dueä thoâng ñaïo huyeàn
Minh nhö naêng maëc
Thò vò phaïm chí

Dòch:

Töï bieát tuùc maïng mình
Voán töø ñaâu laïi ñaây
Ñaït ñöôïc sanh dieät taän
Thoâng toû ñöôïc ñaïo maàu
Saùng suoát vaø vaéng laëng
Ñoù goïi laø Phaïm chí

Pubbenivaøsam yo vedì saggaøpaøyan ca passati atho jaøtikkhayam patto abhinnaø vosito muni sabbavositavo saønam tam aham bruømi braøhmanam

Ai bieát ñöôïc ñôøi tröôùc Thaáy thieän giôùi, ñoïa xöù. Ñaït ñöôïc sanh dieät taän Thaéng trí, töï vieân thaønh Baäc Maâu Ni ñaïo só Vieân maõn moïi thaønh töïu Ta goïi Baø La Moân

Qua baøi keä, cho thaáy baäc Hieàn Thaùnh ñaõ thaáu hieåu choã ôû tröôùc cuûa mình (Pubbenivaøsa), ñaõ thaáy nhöõng caûnh nhaøn vaø khoå. Ñaõ ñeán möùc taän cuøng cuûa moïi kieáp soáng, ngöôøi ñaõ vôùi trí tueä cao sieâu, töï mình caûi tieán vaø hoaøn taát ñôøi soáng phaïm haïnh thieâng lieâng vaø chaám döùt moïi duïc voïng. Vò aáy Nhö Lai goïi laø Baø La Moân.

C. KEÁT LUAÄN

Baét ñaàu ñi vaøo nghieân cöùu moät vaên baûn, chuùng ta luoân luoân gaëp nhieàu nguoàn taøi lieäu phaùt xuaát töø nhieàu nguoàn khaùc nhau. Moãi moät ngoân ngöõ phaûi ñöôïc coi nhö ñaïi bieåu cho moät neàn vaên hoïc truyeàn khaåu cuûa moät lôùp ngöôøi hoäi thoaïi baèng noù. Noùi caùch khaùc, ôû tieåu luaän naøy kinh Phaùp Cuù thuoäc hai ngöõ heä Haùn vaø Paøli neân hình thöùc vaø tö töôûng giöõa hai vaên baûn treân coù phaàn khaùc nhau. Cuï theå ôû vaên baûn chöõ Haùn chia laøm hai quyeån Thöôïng vaø quyeån Haï; vaø trong 39 phaåm thì 13 phaåm khoâng coù ôû vaên baûn Paøli. Töø ñoù, daãn tôùi tö töôûng cuûa hai vaên baûn cuõng coù khaùc. Chaúng haïn nhöõng phaåm khaùc nhau hoïc lyù, nhö 13 phaåm ôû baûn Haùn taäp trung vaøo 13 ñeà taøi maø baûn Paøli ñöôïc xem nhö thieáu: Voâ thöôøng, Giaùo hoïc, Ña vaên, Ñoác tín, Giôùi thaän, Duy nieäm, Töø nhaân, Ngoân ngöõ, Lôïi döôõng, Neâ hoaøn, Sinh töû, Ñaïo lôïi, Kieát töôøng. Noäi dung 13 ñeà taøi naøy naèm goïn trong 256 baøi keä.

Vaø ngay nhöõng phaåm gioáng nhau, thì soá löôïng baøi keä khaùc nhau nhö baûn Haùn: Phaåm Song Yeáu theâm keä soá 15,16. Phaåm Phoùng Daät theâm keä soá 11,12,15,16,17,18,19,20. Phaåm Hoa theâm phaåm soá 3.v.v...

Thaäm chí trong caùc phaåm gioáng nhau nhöng soá thöù töï baøi keä khoâng gioáng nhau nhö: Phaåm Song Yeáu, keä soá 17,18,19,20,21,22 (baûn Haùn) töông ñöông keä soá 15,16,17,18,19,20, (baûn Paøli); phaåm Phoùng Daät, keä soá 13,14 (baûn Haùn) töông ñöông keä soá 11,12 (baûn paøli); phaåm Taâm Y Ù, keä soá 2,3,4,5,6,12 (baûn Haùn) töông ñöông keä soá 3,4,5,6,7,10 (baûn Paøli).v.v...

Vaø cuï theå trong nhöõng baøi keä gioáng nhau thì soá caâu trong nhöõng baøi keä aáy khaùc nhau nhö: phaåm Song Yeáu, baûn Haùn keä soá 21 coù 6 caâu töông ñöông baûn Paøli keä soá 19 coù 4 caâu. Phaåm AÙc Haønh, baûn Haùn keä soá 9 coù 6 caâu töông ñöông baûn Paøli keä soá 6 coù 4 caâu. Phaåm Traàn Caáu, baûn Haùn keä soá 13 coù 4 caâu töông ñöông baûn Paøli keä soá 15 coù 6 caâu.v.v...

Qua phaàn trình baøy nhöõng soá lieäu ôû treân nhaèm nhaán maïnh giöõa hai vaên baûn coù nhöõng dieàu khaùc nhau. Vì vaäy coù nhöõng söï sai khaùc aáy? Ngöôøi vieát thieát nghó, trong töông lai caàn laøm roõ hôn nöõa. Ngay vaên baûn kinh Phaùp Cuù, thöïc ra coù nhöõng caâu naèm trong vaên hoïc AÁn Ñoä töø laâu. Phaät giaùo laáy töø AÁn Ñoä hay AÁn Ñoä laáy töø Phaät giaùo laø moät leõ nöõa. Ñaây cuõng chính laø vaán ñeà caàn nghieân cöùu trong töông lai.

Nhìn chung, vieäc nghieân cöùu so saùnh kinh Phaùp Cuù chöõ Haùn vaø chöõ Paøli thuoäc hai heä phaùi khaùc nhau. ÔÛ Haùn taïng dòch töø moät ngoân ngöõ Phaät giaùo Nguyeân thuûy naøo ñoù? Döôùi aùnh saùng nhöõng nghieân cöùu cuûa Lueders, caâu traû lôøi taát phaûi khaúng ñònh: Chuùng chæ laø nhöõng dòch giaû vôùi moät möùc ñoä töï trò naøo ñoù. Noùi laø dòch ngöõ töï trò, vì chuùng khoâng phaûi laø dòch ngöõ thuaàn tuùy, maø laø nhöõng ngoân ngöõ nhaèm chuyeån hoùa tö töôûng nguyeân thuûy Phaät giaùo cho taát caû moïi ngöôøi ôû nhieàu töøng lôùp xaõ hoäi vaø ñòa phöông khaùc nhau. Vieäc chuyeån hoùa tö töôûng naøy nhö moät vieäc thuyeát giaùo cuûa nhöõng thaønh vieân toå chöùc trong Giaùo Hoäi Phaät Giaùo Vieät Nam ta ngaøy nay. Ñoái vôùi heát thaûy hoïc phaùi, heát thaûy thaùnh ñieån cuûa Phaät, chuùng ta khoâng theå naøo quyeát ñònh tính thöïc taïi cuûa moãi hoïc phaùi, moãi thaùnh ñieån. Chuùng ta coøn phaûi ñoái dieän vôùi nhöõng sai laàm coù theå cuûa quaù trình chuyeån hoùa töø moät ngoân ngöõ nguyeân thuûy qua nhöõng ngoân ngöõ truyeàn khaåu khaùc nhau, ñeå roài keát ñoïng moät caùi nhìn ñoàng nhaát, ñoàng dieän giaùo lyù caùc heä phaùi döïa vaøo nieàm tin raèng söï thaät cuûa caùc phaùp khoâng theå coù hai. Töø ñoù, giuùp cho moïi ngöôøi ñoàng toân suøng quy ngöôõng vaø töï do löïa choïn chôù khoâng theo sai leäch.

Vì theá, kinh Phaùp Cuù maõi cho ñeán baây giôø vaãn ñöôïc xem laø boä kinh truyeàn khaåu raát sôùm. Vaø hieän nay, kinh naøy laø boä kinh nhaät tuïng quyù baùu cho haøng Taêng giôùi xuaát gia haønh trì; vaø haøng cö só taïi gia cuõng laáy ñoù phuïng haønh ñeå soáng moät ñôøi soáng an laønh thanh khieát. Vì hình aûnh trong kinh Phaùp Cuù laø hình aûnh moät con ngöôøi baèng noã löïc tu taäp cuûa töï thaân ñaõ ñaït ñöôïc giaùc ngoä, giaûi thoaùt. Ñoù chính laø hình aûnh Ñöùc Phaät – Ñaáng tueä giaùc vieân maõn; laø ñoái töôïng höôùng thöôïng con ngöôøi; laø nhaø ñaïo ñöùc hoïc vó ñaïi cuûa nhaân loaïi. Moãi haønh vi hay lôøi noùi cuûa Ngaøi ñeàu ñem laïi söï an vui maùt meû cho taát caû moïi ngöôøi. Ngaøi luoân luoân soáng trong söï maùt meû. Chaùnh phaùp cuûa Ñöùc Phaät laø moät phöông thuoác maùt goàm toaøn laø nhöõng ñieàu ñuùng theo chaân lyù vaø coù lôïi ích. Tuy nhieân, Ñöùc Phaät chæ laø moät vò ñaïo sö, moät ngöôøi chæ ñöôøng. Hoïc theo chaùnh phaùp cuûa Ngaøi, ta phaûi töï noã löïc tu taäp, roài cuõng nhö Ñöùc Phaät khaéc phuïc chöôùng ngaïi ñeå truyeàn baù chaùnh phaùp, xaây döïng moät ñôøi soáng thieát thöïc nhaân baûn cho toaøn nhaân loaïi. Chính Ñöùc Phaät ñaõ xaùc ñònh vaø tuyeân boá khoâng ai laø ñaïo sö cuûa Ngaøi. Ñöùc Phaät laø baäc voâ sö maø chuùng ta caàn phaûi neân nhôù, ñoù laø:

"Ta haøng phuïc taát caû
Ta roõ bieát taát caû
Khoâng bò nhieãm phaùp naøo
Ta töø boû taát caû
AÙi dieät, töï giaûi thoaùt
Ñaõ töï mình thaéng trí
Ta – ai goïi thaày ta?"
(Dhammapada – keä soá 353)

Ni Sinh Thích Nöõ Nguyeät Chieáu
Tröôøng Cao Caáp Phaät Hoïc. TP. Hoà Chí Minh. Khoa IV.

Source: Phaät Hoïc Thöôøng Thöùc, Taiwan, http://www.phathocthuongthuc.com/

---

[ Trôû Veà ]