Ngöôøi Cö Só [ Trôû Veà ] [Home Page] [ Index Vieät ] [Index Pali]
Ñöùc Phaät cuûa chuùng ta - Thích Minh Chaâu
Ñaïo ñöùc trong neáp soáng ngöôøi Phaät töû
Tyø kheo Thích Minh Chaâu
Nhaân ngaøy leã Phaät Ñaûn naêm nay, chuùng toâi xin trình baøy veà ñeà taøi: "Neáp soáng Phaät Giaùo", moät ñeà taøi maø chính Ñöùc Boån Thích Ca ñaõ giaûng thuyeát nhieàu laàn, nhöng cuï theå vaø roõ raøng laø trong caùc baøi Kinh Ñöùc Phaät daïy ngöôøi con trai cuûa mình laø La Haàu La , sau khi La Haàu La xuaát gia. Nhöõng baøi Kinh naøy ñeàu coù baûn dòch trong Trung boä Kinh II, Kinh thöù 61 vaø 62 vaø trong Trung boä Kinh III, kinh thöù 147.
Kinh naøy ñaõ ñöôïc Vua A Duïc, theá kyû thöù tö tröôùc Coâng nguyeân khaéc treân bia kyù Bhaøbraø, keâu goïi moïi ngöôøi xuaát gia vaø taïi gia Phaät töû caàn phaûi tuïng ñoïc Kinh naøy.
Chuùng ta khoâng phaûi laø con trai Ñöùc Phaät nhö La Haàu La, nhöng ñeàu laø ngöôøi con tinh thaàn cuûa Ñöùc Phaät. Nhöõng lôøi chí tình vaø ñaày trí tueâ cuûa Ñöùc Phaät. Nhöõng lôøi daïy chí tình vaø ñaày trí tueä cuûa Ñöùc Phaät ñoái vôùi La Haàu La, caùch ñaây gaàn ba ngaøn naêm taïi AÁn Ñoä cuõng laø lôøi daïy ñoái vôùi taát caû chuùng ta, nhöõng con ngöôøi Phaät Vieät Nam, xuaát gia cuõng nhö taïi gia, nam cuõng nhö nöõ, treû cuõng nhö giaø.
Hoâm nay, nhaân ngaøy Ñaïi Leã Phaät Ñaûn trang troïng, chuùng ta haõy cuøng nhau suy ngaãm veà nhöõng lôøi giaùo huaán cuûa Ñöùc Phaät veà neáp soáng ñaïo, neáp soáng Phaät giaùo.
Ñöùc Phaät noùi: "Naøy, La Haàu La, nhaø ngöôi nghó theá naøo? Muïc ñích cuûa caùi göông laø gì?".
La Haàu La traû lôøi: "Baïch Theá Toân, muïc ñích laø ñeå phaûn tænh"
"Cuõng vaäy, Ñöùc Phaät daïy: "Naøy La Haàu La, sau khi phaûn tænh nhieàu laàn, haõy haønh thaân nghieäp, sau khi phaûn tænh nhieàu laàn, haõy haønh khaåu nghieäp, sau khi phaûn tænh nhieàu laàn, haõy haønh yù nghieäp".
Neáp soáng ñaïo laø neáp soáng luoân luoân coù phaûn tænh, khoâng buoâng troâi, khoâng phoùng tuùng. Caùi göông maø Ñöùc Phaät noùi khoâng phaûi laø caùi göông soi maët, maø laø caùi göông taâm hoàn soi chieáu laïi moïi yù nghó, lôøi noùi vaø vieäc laøm cuûa mình coù hôïp hay khoâng vôùi neáp soáng ñaïo; neáp soáng Phaät giaùo, töùc laø nhö lôøi Phaät daïy La Haàu La, coù haïi hay khoâng coù haïi ñoái vôùi mình; ñoái vôùi ngöôøi, coù lôïi hay khoâng coù lôïi, ñoái vôùi mình vaø ñoái vôùi ngöôøi, ñem laïi haïnh phuùc hay laø gaây ra ñau khoå baát haïnh cho mình vaø cho ngöôøi.
Vì sao Ñöùc Phaät laïi khuyeân chuùng ta phaûi phaûn tænh nhieàu laàn?
Ñoù laø do quaù trình dieãn bieán cuûa nghieäp, coù theå chia laøm ba giai ñoaïn: giai ñoaïn moät laø giai ñoaïn duïng taâm, cuõng goïi laø taùc yù. Thoâng thöôøng, chuùng ta goïi laø yù muoán. Thí duï hoâm nay laø ngaøy Leã Phaät Ñaûn. Nhöng ngay töø ngaøy hoâm qua vaø tröôùc nöõa, coù vò ñaõ coù yù muoán hoâm nay ñeán chuøa leã Phaät, nghe giaûng, laøm nhieàu Phaät söï vaø thieän söï khaùc. Nhöng cuõng coù nhöõng vò chaéc chæ laø soá raát ít nhaân ngaøy Leã Phaät Ñaûn laïi muoán ñi xem boùi, xem toaùn, mong ñöôïc "vaøo caàu" moät chuyeán ñeå phaùt taøi, phaùt loäc.
Ngay trong giai ñoaïn yù muoán naøy, chuùng ta cuõng phaûi phaûn tænh, phaûi xeùt xem muoán nhö vaäy laø ñuùng hay khoâng ñuùng, hôïp hay khoâng hôïp vôùi neáp soáng ñaïo, neáp soáng Phaät giaùo, coù lôïi laïc cho mình vaø cho ngöôøi hay khoâng, ñem laïi haïnh phuùc hay laø gaây ra ñau khoå, cho mình vaø cho ngöôøi hay laø cho caû hai.
Neáu trong giai ñoaïn yù muoán, quyù vò phaûn tænh thaáy vaøo ngaøy Leã Phaät ñaûn maø ñi xem boùi xem toaùn laø khoâng thích hôïp, laø neâu göông xaáu meâ tín dò ñoan cho vôï con, hoï haøng beø baïn vaø nhöõng ngöôøi khaùc thì quyù vò haõy kieân quyeát töø boû yù muoán ñoù ñi. Ngöôïc laïi, ñoái vôùi yù muoán ñi chuøa, leã Phaät, nghe thuyeát giaûng, laøm nhieàu Phaät söï vaø thieän söï khaùc. Caùc vò phaûn tænh thaáy yù muoán ñoù laø toát ñeïp, ñem laïi an laïc cho mình vaø cho ngöôøi khaùc, hieän nay cuõng nhö veà sau, thì quyù vò haõy cöông quyeát thöïc hieän yù muoán ñoù, maø cuõng chính vì tuyeät ñaïi ña soá caùc vò ñaõ coù yù muoán toát ñeïp ñoù, cho neân hoâm nay chuùng toâi coù duyeân laønh thuyeát giaûng trong moät hoäi chuùng ñoâng ñaûo vaø hoà hôûi nhö theá naøy.
Neáu moïi vieäc chuùng ta laøm, moïi lôøi chuùng ta noùi, moïi yù nghó cuûa chuùng ta ñeàu ñöôïc phaûn tænh xem xeùt caån thaän ngay töø trong giai ñoaïn yù muoán, nhö lôøi Ñöùc Phaät daïy La Haàu La, thì bao nhieâu sai laàm, toäi aùc vaø baát haïnh ñaõ khoâng xaûy ra trong theá giôùi ñaày ñau thöông naøy.
Ñöùc Phaät noùi: "Naøy La Haàu La, neáu trong khi phaûn tænh ngöôi bieát "Thaân nghieäp naøy ta muoán laøm, thaân nghieäp naøy cuaû ta coù theå ñöa ñeán töï haïi, coù theå ñöa ñeán haïi ngöôøi, coù theå ñöa ñeán caû hai, thôøi thaân nghieäp naøy laø baát thieän, ñöa ñeán ñau khoå. Moät thaân nghieäp nhö vaäy, naøy La Haàu La, nhaø ngöôi nhaát ñònh chôù coù laøm. Naøy La Haàu La, neáu sau khi phaûn tænh, ngöôøi bieát: "Thaân nghieäp naøy ta muoán laøm, thaân nghieäp naøy cuaû ta khoâng coù theå ñöa ñeán töï haïi, khoâng coù theå ñöa ñeán haïi nguôøi, khoâng coù theå ñöa ñeán haïi caû hai, thôøi thaân nghieäp naøy laø thieän, ñöa ñeán an laïc, ñem ñeán quaû baùo an laïc. Moät thaân nghieäp nhö vaäy laø thieän, naøy La Haàu La, nhaø ngöôi neân laøm".
Giai ñoaïn hai laø giai ñoaïn moät vieäc ñaõ baét ñaàu laøm, ñang laøm. Ngay trong giai ñoaïn naøy, giai ñoaïn vieäc laøm ñang dieãn bieán, chuùng ta vaãn tieáp tuïc phaûn tænh: vieäc naøy chuùng ta ñang laøm hôïp hay khoâng hôïp vôùi neáp soáng ñaïo, neáp soáng Phaät giaùo, coù gaây thieät haïi cho mình, cho ngöôøi khaùc, cho caû hai hay khoâng, hay laø ngöôïc laïi, coù ñem an laïc cho mình, cho ngöôøi khaùc, cho caû hai hay khoâng? Neáu qua phaûn tænh, xeùt thaáy laø coù haïi cho mình, cho ngöôøi, cho caû hai thì chuùng ta haõy cöông quyeát tieáp tuïc vieäc laøm ñoù, duø coù khoù khaên caûn trôû.
Cuõng nhö ngaøy hoâm nay, quyù vò hoan hæ ñeán ñaây leã Phaät, nghe thuyeát phaùp, laøm nhieàu thieän söï vaø Phaät söï, trong loøng quyù vò caûm thaáy an laïc, haïnh phuùc, trí tueä caùc vò taêng tröôûng. Neáu quyù vò xeùt thaáy ñaùng nhö vaäy thì quyù vò haõy yeân taâm tieáp tuïc laøm, trong ngaøy leã Phaät ñaûn naøy cuõng nhö trong caùc ngaøy leã Phaät khaùc, hay laø moãi khi coù ñieàu kieän.
Traùi laïi, coù nhöõng vieäc quyù vò ñang laøm, ñang tieán haønh, nhöng trong quaù trình laøm, quyù vò xeùt thaáy khoâng coù lôïi cho mình, cho ngöôøi, khoâng coù lôïi cho caû hai, thì duø yù muoán ban ñaàu coù toát chaêng nöõa, quyù vò cuõng neân chaám döùt ngay coâng vieäc ñoù.
Ñöùc Phaät daïy La Haàu La raèng: "Naøy La Haàu La, khi nhaø ngöôi ñang laøm moät thaân nghieäp, nhaø ngöôi caàn phaûn tænh thaân nghieäp aáy nhö sau: Thaân nghieäp naøy ta ñang laøm, thaân nghieäp naøy cuûa ta ñöa ñeán töï haïi, ñöa ñeán haïi ngöôøi, ñöa ñeán haïi caû hai, thôøi thaân nghieäp naøy laø baát thieän, ñöa ñeán ñau khoå, ñem ñeán quaû baùo ñau khoå. Naøy La Haàu La, neáu trong khi phaûn tænh, nhaø ngöôi bieát thaân nghieäp ñang laøm laø baát thieän, nhö vaäy thì nhaø ngöôi haõy töø boû moät thaân nghieäp nhö vaäy. Nhöng neáu, naøy La Haàu La, trong khi phaûn tænh, nhaø ngöôi bieát nhö sau: thaân nghieäp nay ta ñang laøm khoâng ñöa ñeán töï haïi, khoâng ñöa ñeán haïi ngöôøi, khoâng ñöa ñeán haïi caû hai, thôøi thaân nghieäp naøy laø thieän, ñöa ñeán an laïc, ñem ñeán quaû baùo an laïc, thaân nghieäp nhö vaäy, naøy La Haàu La, nhaø ngöôi caàn phaûi tieáp tuïc laøm."
Giai ñoaïn ba laø giai ñoaïn khi moät vieäc ñaõ ñöôïc laøm xong. Chuùng ta cuõng caàn phaûn tænh xem, vieäc maø chuùng ta ñaõ laøm coù hôïp hay khoâng hôïp vôùi neáp soáng ñaïo, neáp soáng Phaät giaùo, coù gaây thieät haïi hay khoâng cho mình vaø cho ngöôøi, coù gaây thieät haïi hay khoâng cho caû hai, coù ñem laïi an laïc vaø haïnh phuùc hay khoâng cho mình vaø cho ngöôøi khaùc hay laø cho caû hai. Neáu phaûn tænh vaø nhaän thaáy vieäc ñaõ laøm coù gaây thieät haïi cho mình vaø cho ngöôøi khaùc hay laø cho caû hai, thì chuùng ta phaûi thaønh thaät aên aên hoái loãi, trung thöïc boäc loä loãi laàm vôùi vò ñaïo sö hay laø vôùi nhöõng ngöôøi baïn ñoàng tu, ñoàng ñaïo cuûa mình. Sau ñoù, haï quyeát taâm töø nay khoâng laøm laïi moät vieäc laøm coù haïi nhö vaäy nöõa. Nhöng neáu, qua phaûn tænh, nhaän thaáy vieäc mình ñaõ laøm laø hôïp vôùi neáp soáng ñaïo, neáp soáng Phaät giaùo, ñem laïi haïnh phuùc an laïc cho mình vaø cho ngöoøi khaùc, hay cho caû hai, thì chuùng ta thaät söï hoan hyû, saün saøng laøm laïi vieäc ñoù moät laàn nöõa, nhieàu laàn nöõa moãi khi coù ñieàu kieän, vì haïnh phuùc an laïc cuûa baûn thaân mình vaø cuûa moïi ngöôøi.
Chính Ñöùc Phaät cuõng ñaõ khuyeán caùo La Haàu La neân laøm nhö vaäy, sau moãi vieäc laøm cuaû mình: "Naøy La Haàu La, sau khi nhaø ngöôi laøm xong moät thaân nghieäp, nhaø ngöôi caàn phaûi phaûn tænh thaân nghieäp aáy nhö sau: "Thaân nghieäp naøy ta ñaõ laøm, thaân nghieäp naøy cuûa ta ñöa ñeán töï haïi, ñöa ñeán haïi ngöôøi khaùc, ñöa ñeán haïi caû hai, thôøi thaân nghieäp naøy laø baát thieän, ñöa ñeán ñau khoå, ñem ñeán quaû baùo ñau khoå, neáu trong khi phaûn tænh, naøy La Haàu La, nhaø ngöôi bieát nhö sau: Thaân nghieäp naøy ta ñaõ laøm, ñöa ñeán töï haïi, ñöa ñeán haïi ngöôøi, ñöa ñeán haïi caû hai, thôøi thaân nghieäp naøy laø baát thieän ñöa ñeán ñau khoå, ñem ñeán quaû baùo ñau khoå. Moät thaân nghieäp nhö vaäy, naøy La Haàu La, nhaø ngöôi caàn phaûi thöa leân, caàn phaûi toû loä, caàn phaûi trình baøy tröôùc caùc vò Ñaïo sö, hay tröôùc caùc vò ñoàng Phaïm Haïnh coù trí. Sau khi ñaõ thöa leân, toû loä, trình baøy, caàn phaûi phoøng hoä trong töông lai".
"Laïi nöõa, neáu trong khi phaûn tænh, naøy La Haàu La, nhaø ngöôi bieát nhö sau: Thaân nghieäp naøy ta ñaõ laøm, khoâng ñöa ñeán töï haïi, khoâng ñöa ñeán haïi ngöôøi, khoâng ñöa ñeán haïi caû hai, thôøi thaân nghieäp naøy laø thieän, ñöa ñeán an laïc ñem ñeán quaû baùo an laïc. Do vaäy, naøy La Haàu La, nhaø ngöôi phaûi an truù trong nieàm hoan hyû, töï mình tu hoïc ngaøy ñeâm trong caùc thieän phaùp".
Ñoái vôùi moãi vieäc laøm cuûa thaân, töùc laø thaân nghieäp, duø khi coøn laø yù muoán, hay laø khi ñang laøm, hay laø sau khi ñaõ laøm xong, Ñöùc Phaät ñeàu khuyeân La Haàu La cuõng nhö taát caû Phaät töû chuùng ta ñeàu neân tænh taùo xem xeùt, laø thieän hay laø baát thieän, neáu laø thieän, thì haõy tu hoïc ngaøy ñeâm ñeå taêng tröôûng nhöõng vieäc laøm thieän ñoù. Vaø neáu laø baát thieän thì cuõng haõy coá gaéng ngaøy ñeâm ñeå döùt boû, ñoaïn tröø, ñeà phoøng, aên naên, hoái loãi, ñeå cho nhöõng phaùp baát thieän ñoù khoâng bao giôø coøn taùi phaïm nöõa.
Khoâng nhöõng ñoái voùi vieäc laøm nôi thaân, maø caû ñoái vôùi lôøi noùi, ñoái vôùi moãi yù nghó chôùm nôû trong taâm mình, Ñöùc Phaät cuõng ñeàu khuyeân chuùng ta phaûn tænh xem xeùt laø thieän hay baát thieän. Neáu laø thieän, thì hoïc taäp phaùt huy taêng tröôûng leân, neáu laø baát thieän, thì phaán ñaáu khoâng meät moûi ñeå dieät tröø, xoùa boû. Vaø chæ sau nhieàu laàn phaûn tænh nhö vaäy ñoái vôùi vieäc laøm, lôøi noùi vaø yù nghó cuaû mình, chuùng ta môùi coù theå tieán daàn tôùi choã taát caû ba nghieäp cuûa chuùng ta, thaân nghieäp, khaåu nghieäp, yù nghieäp daàn daàn ñöôïc trong saïch saùng suûa, hoaøn toaøn hôïp vôùi neáp soáng ñaïo, neáp soáng Phaät giaùo. Chuùng ta, daàn daàn thöïc hieän theo ñuùng lôøi daïy cuûa Ñöùc Phaät, nhö ñaõ ghi trong Kinh Phaùp Cuù:
"Khoâng laøm moïi ñieàu aùc,Taâm yù giöõ trong saïch, phaûi laø moái quan taâm thöôøng xuyeân vaø haøng ñaàu cuûa moïi Phaät töû chuùng ta, xuaát gia hay taïi gia. Vì sao vaäy? Thöa quyù vò, ñaây laø vì, thoâng thöôøng, ngöôøi ta suy nghó tröôùc roài môùi noùi, môùi laøm, taát caû chuùng ta ñeàu taâm nieäm caâu keä I cuûa Kinh Phaùp Cuù:
Thaønh töïu caùc haïnh laønh,
Taâm giöõ yù trong saïch,
Chính lôøi chö Phaät daïy"."Y Ù daãn ñaàu caùc Phaùp,Nghóa laø: Taâm yù ñaõ baát thieän, nhô baån, ñaày tham saân si, thì lôøi noùi, haønh ñoäng vôùi taâm yù nhö vaäy cuõng seõ baát thieän, nhô baån, ñaày tham saân si, vaø ñem laïi quaû baùo ñau khoå.
Y Ù laøm chuû, yù taïo,
Neáu vôùi yù oâ nhieãm,
Noùi leân hay haønh ñoäng,
Khoå naõo böôùc theo sau,
Nhö baùnh xe vaät keùo"Traùi laïi, nhö Kinh Phaùp Cuù noùi:
"Neáu vôùi yù thanh tònh,Neáp soáng ñaïo, neáp soáng Phaät giaùo, laø neáp soáng vôùi taâm yù trong saïch. Ñoù cuõng chính laø neáp soáng haïnh phuùc. Moät nieàm haïnh phuùc mình töï taïo cho mình, ñem laïi cho mình chöù khoâng phaûi ngöôøi naøo khaùc, duø laø cha meï, baø con cuõng khoâng laøm ñöôïc. Ñoù chính laø yù töù cuaû caâu keä 43 trong kinh Phaùp Cuù:
Noùi leân hay haønh ñoäng,
An laïc böôùc theo sau,
Nhö boùng khoâng rôøi hình"."Ñieàu meï cha, baø conTaâm höôùng chaùnh laø taâm thieän, taâm laønh, taâm trong saïch.
Khoâng coù theå laøm ñöôïc,
Taùm höôùng chaùnh laøm ñöôïc,
Laøm ñöôïc toát ñeïp hôn!".Traùi laïi, con ngöoøi coù taâm baát thieän cuõng laø ngöôøi baát haïnh nhaát treân ñôøi, moät noãi baát haïnh coøn lôùn lao hôn, ñaùng sôï hôn laø ñieàu aùc keû thuù ñem laïi cho mình nöõa. Kinh Phaùp Cuù vieát:
"Oan gia haïi oan gia,Vì sao Kinh Phaùp Cuù laïi noùi nhö vaäy? Ñaáy laø vì taâm baát thieän laø keû thuø ôû beân trong, keû thuø laøm haïi ngaám ngaàm, cho neân cuõng laø keû thuø ñaùng sôï hôn caû.
Keû thuø haïi keû thuø,
Khoâng baèng taâm höôùng taø,
Gaây aùc cho töï thaân".Coù vò neâu caâu hoûi: Laøm sao giöõ ñöôïc cho taâm yù luoân luoân thieän laønh trong saïch? Laøm sao giöõ cho taâm yù khoâng coøn nghó aùc, nghó baát thieän? Laøm sao ñöøng coù tham saân si, bôùt tham saân si, maëc duø vaãn bieát tham saân si laø sai traùi, ñau khoå?
Ñoù laø moät caâu hoûi raát chính ñaùng, Ñöùc Phaät ñaõ töøng noùi: "Roái ren thay loaøi ngöôøi!" (Kinh Kandakara, Trung boä II Kinh 51) . Coù ngöôøi bieát huùt thuoác laø coù haïi nhöõng vaãn huùt, bieát uoáng röôïu laø coù haïi nhöng vaãn uoáng. Ñoù laø söùc maïnh cuaû thoùi quen, moät söùc maïnh ñaùng sôï. Cuõng nhö moät ngöôøi ñi maõi trong söông mai, theá naøo aùo cuõng thaám söông. Muoán cho aùo mình ñöôc khoâ, phaûi phôi phoùng bao nhieâu ngaøy! Ñoái vôùi taâm ngöôøi cuõng vaäy. Taâm ngöôøi nghó aùc hay nghó thieän cuõng thaønh thoùi quen. Maø ñaõ thaønh thoùi quen, nhaát laø thoùi quen xaáu thì cuõng phaûi coù coâng phu, maát thôøi gian môùi tröø boû ñöôïc.
Tröôùc heát phaûi töï taïo cho mình moät moâi tröôøng toát vôùi nhöõng moâi tröôøng toát, nhöõng thieän trí thöùc, nhö saùch Phaät thöôøng noùi. Trong kinh Tieåu Kinh Maõn Nguyeân (Kinh Trung Boä soá 110), Ñöùc Phaät giôùi thieäu cho chuùng ta roõ theá naøo laø neáp soáng cuûa moät ngöôøi baát thieän. Moät ngöôøi baát thieän, laø moät ngöôøi ñaày nhöõng taùnh baát thieän, nhö khoâng coù loøng tin, khoâng bieát xaáu hoå, khoâng bieát sôï haõi, nghe ít, bieáng nhaùc, thaát nieäm, keùm trí tueä. Ngöôøi baát tieän suy tö nhö ngöôøi baát chaùnh, suy tö töï laøm haïi mình, suy tö laøm haïi ngöôøi khaùc, suy tö laøm haïi caû hai. Ngöôøi baát thieän noùi naêng nhö ngöôøi baát chaùnh: Noùi laùo, noùi hai löôõi, noùi lôøi ñoäc aùc, noùi lôøi phuø phieám. Ngöôøi baát thieän haønh ñoäng nhö ngöôøi baát chaùnh, saùt sanh, laáy cuûa khoâng cho, taø haïnh trong caùc duïc. Nhö vaäy, vôùi nhöõng ñònh nghóa treân chuùng ta bieát ngay theá naøo laø ngöôøi baát thieän vaø giuùp chuùng ta töï traùnh khoâng trôû thaønh ngöôøi baát thieän.
Phaät töû thöôøng xuyeân ñeán ñaây Leã Phaät, nghe giaûng kinh ñoïc saùch Phaâaït, cuøng nhau noùi chuyeän ñaïo lyù, laøm caùc vieäc Phaät söï vaø thieän söï, ñoù chính laø töï taïo cho mình moät moâi tröôøng toát baøi tröø nieäm aùc, naåy sinh nieäm laønh, nieäm thieän. Moät ngöôøi laøm thì khoù, hay laø môùi baét ñaàu laøm thì khoù. Nhöng neáu coù toå chöùc, nhieàu ngöôøi cuøng laøm vaø laøm nhieàu laàn, thaønh quen, thaønh neáp thì coâng vieäc khoù khaên maáy cuõng seõ hoaøn thaønh toát ñeïp.
Coù moâi tröôøng toát roài, coù baïn beø toát roài, chuùng ta coøn phaûi noå löïc baûn thaân nöõa.
Kinh An Truù Taàm (Kinh thöù 20, Trung Boä Kinh 1), daïy chuùng ta phöông phaùp noå löïc ñuùng ñaén ñeå nuoâi döôõng nieäm laønh, loaïi tröø nieäm aùc. Kinh An Truù Taàm noùi coù naêm bieän phaùp taát caû:
-- Bieän phaùp thöù nhaát: laø laáy nieäm laønh xua ñuoåi nieäm aùc. Thí duï, laáy nieäm töø bi xua ñuoåi nieäm saân giaän Ñöùc Phaät duøng ví duï ngöôøi thôï moäc kheùo, duøng moät caùi neâm hay (Y Ù nghó laønh) ñaùnh baät moät caùi neâm khaùc (yù nghó aùc).
-- Bieän phaùp thöù hai: Laø ngaãm nghó veà haäu quaû tai haïi cuûa nieäm aùc seõ daãn tôùi toäi aùc vaø söï tröøng phaït. Cuõng nhö moät ngöôøi quan saùt thaáy mình ñang ñeo xung quanh coå moät caùi xaùc choù cheát, sôï quaù, lieàn vöùt boû ñi. Cuõng nhö hieän nay, ngöôøi nghieän thuoác laù suy nghó thaáy huùt thuoác coù theå gaây cho mình vaø con caùi mình (ngöûi khoùi thuoác) maéc beänh ung thö, phaùt sôï beøn boû thuoác huùt.
-- Bieän phaùp thöù ba: laø coá gaéng, queân nieäm aùc ñi, ñöøng nghó tôùi noù nöõa. Phaät laáy ví duï moät ngöôøi nhaém maét ñeå khoûi phaûi thaáy moät vaät gì ñoù coù theå thuùc ñaåy mình laøm aùc.
-- Bieän phaùp thöù tö: laø haõy chaän gioøng nieäm aùc laïi, ñeå cho noù giaûm bôùt söùc maïnh. Ñöùc Phaät duøng ví duï moät ngöôøi ñang chaïy, chuyeån sang ñi, roài chuyeån sang ñöùng, roài ngoài, roài naèm. Toâi coù theå laáy ví duï huùt thuoác ñeå minh hoïa lôøi Phaät. Moät ngöôøi nghieän, thaáy bao thuoác laù caàm ngay laáy, ruùt thuoác ñaùnh dieâm chaâm, hít hai ba hôi luoân. Baây giôø thaáy bao thuoác, khoan caàm laáy bao, vaø khi ñaõ caàm laáy bao roài, thì khoan ruùt ñieáu thuoác rqa, khoan chaâm dieâm, hay laø ñaõ chaâm dieâm roài, thì khoan hít moät hôi v.v... Bôûi vì, moãi khi döøng laïi nhö vaäy, chuùng ta ñeàu coù theå phaûn tænh, nhôù ñeán lôøi daën cuûa thaày thuoác veà thuoác laù gaây beänh ung thö nhö theá naøo, lôøi nhaén cuûa vôï huùt thuoác toán tieàn nhö theá naøo v.v... nhôø vaäy, coù theå ngaên khoâng huùt thuoác nöõa.
-- Bieän phaùp thöù naêm: laø duøng yù chí, nghò löïc khoáng cheá nieäm aùc, khoâng cho noù sanh khôûi, Phaät ví duï moät ngöôøi khoeû vaät ngaõ moät ngöôøi yeáu.
Treân ñaây laø naêm bieän phaùp khoáng cheá vaø loaïi tröø nieäm aùc, ñöôïc Ñöùc Phaät giaûng trong Kinh "An Truù taàm". Ñoù laø nhöõng lôøi daïy thieát thöïc vaø cuï theå, moïi ngöôøi ñeàu coù theå aùp duïng trong cuoäc soáng haøng ngaøy. Moät ñieàu chuùng ta caàn ghi nhôù laø taát caû caùc nieäm ñeàu voâ thöôøng, duø aùc hay thieän, neáu noù khoâng ñöôïc nuoâi döôõng baèng nhöõng nieäm töông öùng vaø nhaát laø vieäc laøm töông öùng. Toâi laáy ví duï nieäm huùt thuoác cuûa ngöôøi huùt thuoác laù. Nieäm huùt thuoác ñoù ñöôïc nuoâi döôõng baèng nhöõng nieäm nhö laø huùt thuoác laø voâ haïi, huùt thuoác theâm saùng kieán, huùt moät ñieáu coù theå giaûm thoï vaøi ba giaây nhög cöôøi moät tieáng laïi taêng thoï baûy giaây v.v.. Neáu chuùng ta khoâng nuoâi döoõng nieäm huùt thuoác baèng nhöõng nieäm nhö vaäy, traùi laïi choáng ñoái noù, baøi tröø noù baèng nhöõng nieäm nhö huùt thuoác gaây beänh ung thö, huùt thuoác haïi phoåi, huùt thuoác toán tieàn v.v.. thì nieäm huùt thuoác coù theå daàn daàn khoâng coøn chi phoái chuùng ta nhö tröôùc nöõa. Vaø chuùng ta coù theå tieán tôùi boû thuoác laù maø khoâng gaëp khoù khaên gì.
Moät ñieàu nöõa, chuùng ta cuõng caàn ghi nhôù laø nieäm thieän noùi chung maïnh hôn nieäm aùc, cuõng nhö aùnh saùng maïnh hôn boùng toái vaäy. Nieäm aùc sôõ dó chi phoái chuùng ta ñöôïc laø vì chuùng ta khoâng bieát noù laø ac. Neáu nhaän maët noù ñöôïc laø aùc, thì töï nhieân noù seõ tan bieán ñi. Chính vì vaäy, maø Kinh saùch Phaät khuyeân chuùng ta neân luoân luoân chaùnh nieäm tænh giaùc, bieát roõ mình ñang nghó gì, noùi gì, laøm gì vaø yù nghó ñoù, lôøi noùi ñoù, vieäc laøm ñoù laø thieän hay baát thieän, ñem laïi an laïc hay ñau khoå cho mình vaø cho ngöôøi. Coù ngöôøi nghó aùc maø khoâng bieát mình laø aùc. Con ngöôøi nhö theá raát khoù tu taäp boû aùc laøm laønh. Cuõng nhö coù ngöôøi laøm ñieàu thieän maø khoâng bieát mình laøm ñieàu thieän thì cuõng raát khoù taêng tröôûng ñieàu thieän.
Cuoäc soáng cuûa ngöôøi Phaät töû phaûi laø moät cuoäc soáng tænh taùo, bieát thieän laø thieän ñeå phaùt huy ñieàu thieän voán coù, hoïc nhöõng ñieàu thieän mình chöa coù. Ñoàng thôøi cuõng phaûi bieát aùc laø aùc thì môùi loaïi boû ñieàu aùc mình ñaõ phaïm vaø phoøng hoä nhöõng ñieàu aùc chöa sanh khôûi. Noùi toùm laïi, taêng ñieàu thieän voán coù, hoïc nhöõng ñieàu thieän chöa coù, boû ñieàu aùc voán coù, traùnh ñieàu aùc chöa coù: ñoù phaûi laø neáp soáng tinh taán cuûa moïi Phaät töû chuùng ta.
Ñoù cuõng laø ñònh nghóa chöõ "Chaùnh tinh taán", Sammaø vaøyama, trong Baùt chaùnh ñaïo maø Ñöùc Phaät khuyeân taát caû Phaät Töû chuùng ta caàn phaûi haønh trì. "Vò Thaùnh ñeä töû soáng tinh caàn tinh taán töø boû caùc phaùp baát thieän, thaønh töïu caùc thieän phaùp, noå löïc kieân trì tinh taán, khoâng töø boû gaùnh naëng ñoái vôùi thieän phaùp". (Taêng Chi II, trang 18).
Treân ñaây, chuùng toâi coù noùi duøng nieäm thieän xöa ñuoåi nieäm aùc. Caùc vò coù theå hoûi ñoù laø nieäm thieän gì?.
Caùc Kinh Phaät thöôøng daïy phaùp tu "Taùm chaùnh ñaïo" baèng chaùnh Tri kieán, chaùnh tö duy, chaùnh ngöõ, chaùnh nghieäp, chaùnh maïng, chaùnh tinh taán, chaùnh nieäm, chaùnh ñònh, taùm phaùp moân taùc thaønh con ngöôøi toaøn thieän, taùm phaùp moân xaây döïng moät neáp soáng Phaät giaùo hoaøn myõ, thieát thöïc öùng duïng vaøo ñôøi soáng thöïc taïi. Moät con ngöôøi chí thieän taát nhieân phaûi laø con ngöôøi coù tri kieán chôn chaùnh coù tö duy chôn chaùnh, coù ngoân ngöõ chôn chaùnh, coù ba nghieäp chôn chaùnh, coù sinh keá chôn chaùnh, coù yù nieäm chô chaùnh vaø coù thieàn ñònh chôn chaùnh.
Thöïc laø sai laàm khi coù moät ngöôøi naøo ñoù buoäc toäi ñaïo Phaät chuùng ta nhö laø tieâu dieät moïi tình caûm cuûa con ngöôøi, nhö laø phi nhaân baûn! Traùi laïi, coù theå noùi ñaïo Phaät laø ñaïo nhaân baûn nhaát bôøi vì noùi giuùp cho moïi ngöoøi phaán ñaáu ñeå trôû thaønh nhöõng con ngöôøi hoaøn thieän, nhöõng baäc Thaùnh treân theá gian naøy, nhöõng con ngöôøi hoäi töï moät caùch ñaày ñuû vaø hoaøn myõ nhaát nhöõng ñöùc haïnh töø bi vaø trí tueä. Con ngöôøi coù trí tueä vaø tình thöông roäng lôùn (töø bi): ñoù phaûi laø höôùng phaán ñaáu cuûa taát caû chuùng ta, vì ñoù laø maãu möïc, cuûa con ngöôøi hoaøn thieän theo quan ñieåm Phaät giaùo.
Ñoù laø moät höôùng phaán ñaáu cuï theå, khoâng coù gì laø vieãn voâng xa vôøi, Ñöùc Phaät vaø haèng bao theá heä ñeä töû ñaéc ñaïo cuûa Ngaøi chöùng toû con ngöôøi maãu möïc hoaøn thieän ñoù khoâng phaûi laø moät caáu truùc khoâng töôûng maø ñaõ laø, ñang laø, seõ laø nhöõng con ngöôøi soáng, thöïc taïi neáu bieát coá gaéng phaán ñaáu theo con ñöôøng. Baùt chaùnh ñaïo maø Ñöùc Phaät ñaõ vaïch ra.
Giaù trò baát huû cuûa ñaïo Phaät chính laø ôû choã noù vaïch ra con ñöôøng cuï theå giuùp cho moãi ngöôøi chuùng ta trôû thaønh con ngöôøi hoaøn thieän, con ngöôøi soáng haïnh phuùc vaø töï do, con ngöôøi maãu möïc veà trí tueä vaø tình thöông roäng lôùn.
Ñoù cuõng chính laø böùc thoâng ñieäp maø Ñöùc Phaät ñeå laïi chuùng ta: böùc thoâng ñieäp keâu goïi moïi ngöôøi chuùng ta haõy phaán ñaáu ñeå trôû thaønh nhöõng con ngöôøi hoaøn thieän, nhöõng con ngöôøi giaûi thoat khoûi ba ñoäc Tham, Saân vaø Si, nhöõng con ngöôøi taâm giaûi thoaùt vaø trí tueä giaûi thoaùt, xöùng ñaùng laø hoïc troø ñöùc Phaät, con ñeû tinh thaàn cuaû Ñöùc Phaät.
Trong theá giôùi ñaày haän thuø naøy, chuùng ta haõy soáng khoâng haän thuø, haõy neâu göông saùng cuûa cuoäc soáng ñaày tình thöông. Trong theá giôùi ñaày boùng toái naøy, boùng toái cuûa ñe doïa chieán tranh, vaø neáp soáng phi ñaïo ñöùc, chuùng ta haõy thaép leân ngoïn ñeøn cuûa trí tueä, cuûa hieåu bieát vaø thoâng caûm.
Xaõ hoäi khoâng nhìn chuùng ta, ñaùnh giaù chuùng ta qua saùch Phaät vaø töôïng Phaät, maø nhìn chuùng ta, ñaùnh giaù chuùng ta qua con ngöôøi cuï theå cuûa chuùng ta, qua vieäc laøm vaø lôøi noùi cuï theå cuûa chuùng ta, coù theå hieän trung thaønh hay töông phaûn laïi vôùi yù töôûng töø bi vaø trí tueä cuûa Ñaïo Phaät.
Ñöùc Phaät cuõng vaäy, Ngaøi nhìn chuùng ta ñaùnh giaù chuùng ta khoâng phaûi qua töôïng, tranh Phaät, qua saùch Phaät ghi cheùp lôøi Ngaøi coù ñuùng hay khoâng, maø laø qua neáp soáng haøng ngaøy cuï theå cuûa Taêng ni Phaät töû chuùng ta coù thaät laø neáp soáng ñaïo, neáp soáng Phaät giaùo hay khoâng. Neáu thaät söï, chuùng ta soáng, öùng xöû, haønh ñoäng theo ñuùng nhöõng lôøi daïy cuaû Phaät, thì duø Ñöùc Phaät coù nhaäp Nieát Baøn caùch ñaây ba ngaøn naêm, nhöng Ngaøi vaãn luoân luoân ôû beân caïnh chuùng ta, theo doõi höôùng daãn, khích leä chuùng ta.
Trong ngaøy leã Phaät Ñaûn trang troïng naøy, chuùng toâi hy voïng ñoù laø nieàm tin cuûa taát caû chuùng ta, vaø taát caû chuùng ta seõ soáng theo nieàm tin ñoù.
Kính chuùc taát caû quyù vò troïn höôûng moät muøa Phaät Ñaûn traøn ñaày Töø bi vaø Trí tueä.
Nam moâ Boån sö Thích Ca Maâu Ni Phaät.
Tyø kheo Thích Minh Chaâu
Chaân thaønh caùm ôn anh HDC ñaõ coù thieän taâm giuùp ñaùnh maùy laïi quyeån saùch naøy (11/99).
[Lôøi noùi ñaàu]
(1) Lòch söû Ñöùc Phaät Thích Ca; (2) Ñöùc Phaät cuûa chuùng ta;
(3) Ñaïo Phaät vaø chöõ Hieáu; (4) Ñaïo ñöùc trong neáp soáng ngöôøi Phaät töû[ Trôû Veà ]