Ngöôøi Cö Só [ Trôû Veà ] [Trang Chuû] [ Index Vieät ] [Index Pali]
Trung Boä Kinh
Majjhima Nikaya51. Kinh Kandaraka
(Kandaraka sutta)
Nhö vaày toâi nghe.
Moät thôøi Theá Toân ôû taïi Campa, treân bôø hoà Gaggara cuøng vôùi ñaïi chuùng Tyû-kheo. Roài Pessa, con trai ngöôøi huaán luyeän voi vaø Du só Kandaraka ñi ñeán choã Theá Toân ôû Pessa, con trai ngöôøi huaán luyeän voi sau khi ñeán, ñaûnh leã Theá Toân roài ngoài xuoáng moät beân. Coøn du só Kandaraka noùi leân vôùi Theá Toân nhöõng lôøi hoûi thaêm, sau khi noùi leân nhöõng lôøi hoûi thaêm thaân höõu roài ñöùng moät beân. Du só Kandaraka ñöùng moät beân, sau khi nhìn quanh chuùng Tyû-kheo ñang giöõ im laëng, thaät im laëng, lieàn baïch Theá Toân:
-- Thaät vi dieäu thay, Toân giaû Gotama! Thaät hy höõu thay, Toân giaû Gotama! Chuùng Tyû-kheo naøy ñöôïc Toân giaû Gotama chôn chaùnh höôùng daãn. Toân giaû Gotama, caùc vò A-la-haùn, Chaùnh Ñaúng Giaùc trong thôøi quaù khöù, khoâng bieát quyù vò Theá Toân aáy ñaõ coù moät chuùng Tyû-kheo tuyeät dieäu nhö vaäy, maø quyù vò aáy chôn chaùnh höôùng daãn, nhö nay chuùng Tyû-kheo ñöôïc Toân giaû Gotama chôn chaùnh höôùng daãn? Toân giaû Gotama, caùc vò A-la-haùn, Chaùnh Ñaúng Giaùc trong töông lai, khoâng bieát quyù vò Theá Toân aáy seõ coù moät chuùng Tyû-kheo tuyeät dieäu nhö vaäy, maø quyù vò aáy seõ chôn chaùnh höôùng daãn, nhö nay chuùng Tyû-kheo ñöôïc Toân giaû Gotama chôn chaùnh höôùng daãn?
-- Thaät söï laø vaäy, naøy Kandaraka! Thaät söï laø vaäy, naøy Kandaraka! Naøy Kandaraka, caùc vò A-la-haùn, Chaùnh Ñaúng Giaùc trong thôøi quaù khöù, nhöõng vò Theá Toân aáy ñaõ coù moät chuùng Tyû-kheo tuyeät dieäu nhö vaäy, maø quyù vò aáy chôn chaùnh höôùng daãn, nhö nay chuùng Tyû-kheo ñöôïc Ta chôn chaùnh höôùng daãn. Naøy Kandaraka, caùc vò A-la-haùn, Chaùnh Ñaúng Giaùc trong thôøi töông lai, nhöõng vò Theá Toân aáy seõ coù moät chuùng Tyû-kheo tuyeät dieäu nhö vaäy, maø quyù vò aáy chôn chaùnh höôùng daãn, nhö nay chuùng Tyû-kheo ñöôïc Ta chôn chaùnh höôùng daãn.
Naøy Kandaraka, trong chuùng Tyû-kheo naøy, coù nhöõng vò Tyû-kheo laø baäc A-la-haùn, caùc laäu ñaõ taän, tu haønh thaønh maõn, caùc vieäc neân laøm ñaõ laøm, ñaõ ñaët gaùnh naëng xuoáng, ñaõ thaønh ñaït lyù töôûng, ñaõ taän tröø höõu kieát söû, ñaõ ñöôïc giaûi thoaùt nhôø chaùnh trí. Naøy Kandaraka, trong chuùng Tyû-kheo naøy, coù nhöõng Tyû-kheo laø baäc höõu hoïc, giôùi luaät kieân trì, giôùi haïnh kieân trì, saùng suoát, haïnh nghieäp saùng suoát, soáng vôùi taâm kheùo an truù Boán Nieäm xöù. Theá naøo laø boán? ÔÛ ñaây naøy Kandaraka, Tyû-kheo soáng quaùn thaân treân thaân, nhieät taâm tænh giaùc, chaùnh nieäm, ñeå nhieáp phuïc tham öu treân ñôøi; soáng quaùn thoï treân caùc caûm thoï, nhieät taâm tænh giaùc, chaùnh nieäm, ñeå nhieáp phuïc tham öu treân ñôøi; soáng quaùn taâm treân taâm, nhieät taâm, tænh giaùc, chaùnh nieäm ñeå nhieáp phuïc tham öu treân ñôøi; soáng quaùn phaùp treân caùc phaùp, nhieät taâm, tænh giaùc, chaùnh nieäm, ñeå nhieáp phuïc tham öu treân ñôøi.
Ñöôïc nghe noùi vaäy, Pessa, con trai ngöôøi huaán luyeän voi baïch Theá Toân:
-- Thaät vi dieäu thay, baïch Theá Toân! Thaät hy höõu thay, baïch Theá Toân! Boán Nieäm xöù naøy ñaõ ñöôïc Theá Toân kheùo trình baøy, ñeå chuùng sanh ñöôïc thanh tònh, ñeå saàu bi ñöôïc vöôït qua, ñeå khoå öu ñöôïc dieät tröø, ñeå chaùnh lyù ñöôïc thaønh ñaït, ñeå Nieát-baøn ñöôïc chöùng ngoä. Baïch Theá Toân, chuùng con laø haøng taïi gia, maëc ñoà traéng, thænh thoaûng chuùng con soáng kheùo an truù taâm vaøo Boán Nieäm xöù naøy. ÔÛ ñaây, Baïch Theá Toân, chuùng con soáng quaùn thaân treân thaân, nhieät taâm, tænh giaùc, chaùnh nieäm, ñeå nhieáp phuïc tham öu treân ñôøi; chuùng con soáng quaùn thoï treân caùc caûm thoï, nhieät taâm, tænh giaùc, chaùnh nieäm, ñeå nhieáp phuïc tham öu treân ñôøi; chuùng con soáng quaùn taâm treân taâm, nhieät taâm, tænh giaùc, chaùnh nieäm, ñeå nhieáp phuïc tham öu treân ñôøi; chuùng con soáng quaùn phaùp treân caùc phaùp, nhieät taâm, tænh giaùc, chaùnh nieäm, ñeå nhieáp phuïc tham öu treân ñôøi. Thaät vi dieäu thay, baïch Theá Toân! Thaät hy höõu thay, baïch Theá Toân! Baïch Theá Toân, Theá Toân hieåu ñöôïc haïnh phuùc vaø söï baát haïnh cuûa chuùng sanh trong khi loaøi ngöôøi soáng trong söï roái ren nhö vaäy, trong söï caën baõ nhö vaäy, trong söï xaûo quyeät nhö vaäy. Baïch Theá Toân, roái ren thay nhö loaøi ngöôøi. Baïch Theá Toân, côûi môû thay nhö loaøi thuù vaät. Baïch Theá Toân, con coù theå nhieáp phuïc con voi, moät caùch khieán con voi aáy moãi khi ñi hay ñeán Campa, lieàn trình baøy moïi söï gian doái, giaû doái, xaûo traù, xaûo quyeät. Nhöng baïch Theá Toân, nhöõng ngöôøi ñaày tôù cuûa chuùng con, nhöõng ngöôøi phuïc dòch, nhöõng ngöôøi laøm coâng, thaân haønh hoï laøm moät caùch, khaåu haønh hoï laøm moät caùch khaùc, yù haønh hoï laøm moät caùch khaùc nöõa. Thaät vi dieäu thay, baïch Theá Toân! Thaät hy höõu thay, baïch Theá Toân! Theá Toân bieát ñöôïc haïnh phuùc vaø söï baát haïnh cuûa chuùng sanh, trong khi loaøi ngöôøi soáng trong söï roái ren nhö vaäy, trong söï caën baõ nhö vaäy, trong söï xaûo quyeät nhö vaäy. Baïch Theá Toân, roái ren thay nhö loaøi ngöôøi! Baïch Theá Toân, côûi môû thay, nhö loaøi thuù vaät!
-- Thaät nhö vaäy, naøy Pessa! Thaät nhö vaäy, naøy Pessa! Naøy Pessa, roái ren thay, nhö loaøi ngöôøi! Côûi môû thay, nhö loaøi thuù vaät! Naøy Pessa, coù boán haïng ngöôøi naøy coù maët ôû treân ñôøi. Theá naøo laø boán? ÔÛ ñaây, naøy Pessa, coù ngöôøi töï haønh khoå mình, chuyeân taâm töï haønh khoå mình. ÔÛ ñaây, naøy Pessa, coù ngöôøi haønh khoå ngöôøi, chuyeân taâm haønh khoå ngöôøi. ÔÛ ñaây, naøy Pessa, coù ngöôøi vöøa töï haønh khoå mình, chuyeân taâm haønh khoå mình, vöøa haønh khoå ngöôøi, chuyeân taâm haønh khoå ngöôøi. ÔÛ ñaây, naøy Pessa, laïi coù ngöôøi vöøa khoâng haønh khoå mình, khoâng chuyeân taâm haønh khoå mình, vöøa khoâng haønh khoå ngöôøi, khoâng chuyeân taâm haønh khoå ngöôøi. Ngöôøi aáy khoâng haønh khoå mình, khoâng chuyeân taâm haønh khoå mình, khoâng haønh khoå ngöôøi, khoâng chuyeân taâm haønh khoå ngöôøi, ngay trong hieän taïi khoâng tham duïc, tòch tònh, caûm thaáy maùt laïnh, caûm giaùc laïc thoï, töï ngaõ truù vaøo Phaïm theå. Naøy Pessa, boán haïng ngöôøi naøy, haïng ngöôøi naøo, ñöôïc taâm OÂng thích yù nhaát?
-- Baïch Theá Toân, haïng ngöôøi töï haønh khoå mình, chuyeân taâm haønh khoå mình, haïng ngöôøi naøy taâm con khoâng thích yù. Baïch Theá Toân, haïng ngöôøi haønh khoå ngöôøi, chuyeân taâm haønh khoå ngöôøi, haïng ngöôøi naøy taâm con khoâng thích yù. Baïch Theá Toân, haïng ngöôøi vöøa töï haønh khoå mình, chuyeân taâm haønh khoå mình, vöøa haønh khoå ngöôøi, chuyeân taâm haønh khoå ngöôøi, haïng ngöôøi naøy taâm con khoâng thích yù. Baïch Theá Toân, haïng ngöôøi vöøa khoâng töï haønh khoå mình, khoâng chuyeân taâm töï haønh khoå mình, vöøa khoâng haønh khoå ngöôøi, khoâng chuyeân taâm haønh khoå ngöôøi, haïng ngöôøi khoâng töï haønh khoå mình khoâng haønh khoå ngöôøi, ngay trong hieän taïi khoâng coù tham duïc, tòch tònh, caûm thaáy maùt laïnh, caûm giaùc laïc thoï, töï ngaõ truù vaøo Phaïm theå, haïng ngöôøi naøy, taâm con thích yù.
-- Naøy Pessa, vì sao OÂng khoâng thích yù ba haïng ngöôøi naøy?
-- Baïch Theá Toân, haïng ngöôøi töï haønh khoå mình, chuyeân taâm haønh khoå mình, haïng ngöôøi naøy haønh khoå mình, haønh haï mình, trong khi töï ao öôùc laïc, nhaøm chaùn khoå; do vaäy, taâm con khoâng thích yù haïng ngöôøi naøy. Baïch Theá Toân, haïng ngöôøi haønh khoå ngöôøi, chuyeân taâm haønh khoå ngöôøi, haïng ngöôøi naøy, haønh khoå ngöôøi khaùc, haønh haï ngöôøi khaùc, trong khi ngöôøi khaùc ao öôùc laïc, nhaøm chaùn khoå; do vaäy, taâm con khoâng thích yù haïng ngöôøi naøy. Baïch Theá Toân, haïng ngöôøi vöøa haønh khoå mình, chuyeân taâm haønh khoå mình, vöøa haønh khoå ngöôøi, chuyeân taâm haønh khoå ngöôøi, haïng ngöôøi naøy haønh khoå, haønh haï mình vaø ngöôøi khaùc, trong khi mình vaø ngöôøi khaùc ao öôùc laïc, nhaøm chaùn khoå; do vaäy, taâm con khoâng thích yù haïng ngöôøi naøy. Nhöng baïch Theá Toân, ngöôøi vöøa khoâng haønh khoå mình, khoâng chuyeân taâm haønh khoå mình, vöøa khoâng haønh khoå ngöôøi, khoâng chuyeân taâm haønh khoå ngöôøi, haïng ngöôøi naøy khoâng haønh khoå mình, khoâng haønh khoå ngöôøi, ngay trong hieän taïi khoâng tham duïc, tòch tònh, caûm thaáy maùt laïnh, caûm giaùc laïc thoï, töï ngaõ truù vaøo Phaïm theå; do vaäy, taâm con thích yù haïng ngöôøi naøy. Vaø naøy, baïch Theá Toân, chuùng con phaûi ñi, chuùng con coù nhieàu coâng vuï, coù nhieàu coâng vieäc phaûi laøm.
-- Naøy Pessa, OÂng haõy laøm nhöõng gì OÂng nghó laø hôïp thôøi.
Roài Pessa, con trai ngöôøi huaán luyeän voi hoan hyû tín thoï lôøi Theá Toân daïy, töø choã ngoài ñöùng daäy, ñaûnh leã Theá Toân, thaân phía höõu höôùng veà Ngaøi roài ra ñi.
Roài Theá Toân, sau khi Pessa, con trai ngöôøi huaán luyeän voi ra ñi khoâng ñöôïc bao laâu, lieàn noùi vôùi caùc Tyû-kheo:
-- Naøy caùc Tyû-kheo, Pessa, con trai ngöôøi huaán luyeän voi laø baäc coù trí; Pessa, con trai ngöôøi huaán luyeän voi laø ngöôøi coù ñaïi trí tueä. Naøy caùc Tyû-kheo, neáu Pessa, con trai ngöôøi huaán luyeän voi ngoài theâm moät chuùt nöõa, cho ñeán khi Ta phaân tích roäng raõi hôn boán haïng ngöôøi naøy, thôøi anh ta seõ thaâu ñaït ñöôïc nhieàu lôïi ích. Tuy vaäy, naøy caùc Tyû-kheo, Pessa, con trai ngöôøi huaán luyeän voi nhö vaäy cuõng ñaõ thaâu ñaït ñöôïc nhieàu lôïi ích.
-- Baïch Theá Toân, nay ñaõ ñeán thôøi. Baïch Thieän Theä, nay ñaõ ñeán thôøi ñeå Theá Toân phaân tích roäng raõi hôn boán haïng ngöôøi naøy. Sau khi nghe Theá Toân, caùc Tyû-kheo seõ thoï trì.
-- Vaäy naøy caùc Tyû-kheo, haõy nghe vaø kheùo leùo taùc yù, Ta seõ giaûng.
-- Thöa vaâng, baïch Theá Toân.
Caùc Tyû-kheo aáy vaâng ñaùp Theá Toân. Theá Toân noùi nhö sau:
-- Naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø haïng ngöôøi haønh khoå mình, chuyeân taâm haønh khoå mình? ÔÛ ñaây, naøy caùc Tyû-kheo, coù ngöôøi soáng loõa theå soáng phoùng tuùng khoâng theo leã nghi, lieám tay cho saïch, ñi khaát thöïc khoâng chòu böôùc tôùi, ñi khaát thöïc khoâng chòu ñöùng moät choã, khoâng nhaän ñoà aên mang ñeán, khoâng nhaän ñoà aên daønh rieâng, khoâng nhaän môøi ñi aên, khoâng nhaän töø nôi mieäng noài, khoâng nhaän töø nôi mieäng chaûo, khoâng nhaän taïi ngöôõng cöûa, khoâng nhaän giöõa nhöõng caây gaäy, khoâng nhaän giöõa nhöõng coái giaõ gaïo, khoâng nhaän töø hai ngöôøi ñang aên, khoâng nhaän töø ngöôøi ñaøn baø coù thai, khoâng nhaän töø ngöôøi ñaøn baø ñang cho con buù, khoâng nhaän töø ngöôøi ñaøn baø ñang giao caáu ngöôøi ñaøn oâng, khoâng nhaän ñoà aên ñi quyeân, khoâng nhaän taïi choã coù choù ñöùng, khoâng nhaän taïi choã coù ruoài bu, khoâng aên caù, aên thòt, khoâng uoáng röôïu naáu, röôïu men. Vò aáy chæ nhaän aên taïi moät nhaø, hay chæ nhaän aên moät mieáng, hay vò aáy chæ nhaän aên taïi hai nhaø, hay chæ nhaän aên hai mieáng... hay vò aáy chæ nhaän aên baûy nhaø, hay vò aáy chæ nhaän aên baûy mieáng. Vò aáy nuoâi soáng chæ vôùi moät baùt, nuoâi soáng chæ vôùi hai baùt,... nuoâi soáng chæ vôùi baûy baùt. Vò aáy chæ aên moät ngaøy moät böõa, hai ngaøy moät böõa,... baûy ngaøy moät böõa. Nhö vaäy vò aáy soáng theo haïnh tieát cheá aên uoáng cho ñeán nöûa thaùng môùi aên moät laàn. Vò aáy chæ aên coû hoang, aên luùa taéc, aên luùa hoang, aên da vuïn, aên rong nöôùc, aên boät taám, aên vaùng gaïo, aên boät vöøng, aên coû hay aên phaân boø. Vò aáy aên traùi caây, aên reã caây trong röøng, aên traùi caây ruïng ñeå soáng. Vò aáy maëc vaûi gai thoâ, maëc vaûi gai thoâ laãn vôùi caùc vaûi khaùc, maëc vaûi taåm lieäm roài quaêng ñi, maëc vaûi phaán taûo y, maëc voû caây tirita laøm aùo, maëc da con sôn döông ñen, maëc aùo beän baèng töøng maûnh da con sôn döông ñen, maëc aùo baèng coû caùt töôøng, maëc aùo voû caây, maëc aùo baèng taám goã nhoû, maëc aùo baèng toùc beän laïi thaønh meàn, maëc aùo baèng ñuoâi ngöïa beän laïi, maëc aùo baèng loâng cöøu. Vò aáy laø ngöôøi soáng nhoå raâu toùc, laø ngöôøi chuyeân soáng theo haïnh nhoå raâu toùc, laø ngöôøi theo haïnh thöôøng ñöùng, töø boû choã ngoài, laø ngöôøi ngoài choõ hoû, chuyeân soáng theo haïnh ngoài choõ hoû, moät caùch tinh taán, laø ngöôøi duøng gai laøm giöôøng, thöôøng nguû naèm treân giöôøng gai, soáng moät ñeâm taém ba laàn, theo haïnh xuoáng nöôùc taém (ñeå goät saïch toäi loãi). Nhö vaäy döôùi nhieàu hình thöùc, vò aáy soáng töï haønh khoå mình, chuyeân taâm haønh khoå mình. Nhö vaäy, naøy caùc Tyû-kheo, ñöôïc goïi laø haïng ngöôøi töï haønh khoå mình, chuyeân taâm haønh khoå mình.
Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø haïng ngöôøi haønh khoå ngöôøi, chuyeân taâm haønh khoå ngöôøi? ÔÛ ñaây, caùc Tyû-kheo, coù ngöôøi gieát traâu boø, laø ngöôøi gieát heo, laø ngöôøi gieát vòt, saên thuù, laø thôï saên, thôï ñaùnh caù, aên troäm, ngöôøi xöû töû caùc ngöôøi aên troäm, cai nguïc vaø nhöõng ngöôøi laøm caùc ngheà ñoäc aùc khaùc. Nhö vaäy, naøy caùc Tyû-kheo, ñöôïc goïi laø haïng ngöôøi haønh khoå ngöôøi, chuyeân taâm haønh khoå ngöôøi.
Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø haïng ngöôøi vöøa haønh khoå mình, chuyeân taâm töï haønh khoå mình, vöøa haønh khoå ngöôøi, chuyeân taâm haønh khoå ngöôøi? ÔÛ ñaây, naøy caùc Tyû-kheo, coù ngöôøi laøm vua, thuoäc giai caáp Saùt-ñeá-lò, ñaõ laøm leã quaùn ñaûnh, hay moät Baø-la-moân trieäu phuù. Vò naøy cho xaây döïng moät giaûng ñöôøng môùi veà phía Ñoâng thaønh phoá, caïo boû raâu toùc, ñaép aùo da thoâ, toaøn thaân boâi thuïc toâ vaø daàu, gaõi löng vôùi moät söøng nai, ñi vaøo giaûng ñöôøng vôùi ngöôøi vôï chính vaø moät Baø-la-moân teá töï. Roài vò aáy naèm xuoáng döôùi ñaát troáng trôn chæ coù laùt coû. Vò vua soáng vôùi söõa töø vuù moät con boø caùi, coù con boø con cuøng moät maàu saéc; baø vôï chính soáng vôùi söõa töø vuù thöù hai; vaø vò Baø-la-moân teá töï soáng vôùi söõa töø vuù thöù ba. Söõa töø vuù thöù tö duøng ñeå teá löûa. Coøn con ngheù con thì soáng vôùi ñoà coøn laïi. Vò vua noùi nhö sau: "Haõy gieát moät soá boø ñöïc ñeå teá leã, haõy gieát moät soá ngheù ñöïc ñeå teá leã, haõy gieát moät soá ngheù caùi ñeå teá leã, haõy gieát moät soá deâ ñeå teá leã, haõy gieát moät soá cöøu ñeå teá leã, haõy chaët moät soá caây ñeå laøm coät teá leã, haõy thaâu löôïm moät soá coû dabbha ñeå laøm choã teá leã. Vaø nhöõng ngöôøi noâ tyø, nhöõng ngöôøi phuïc vuï, nhöõng ngöôøi laøm coâng, nhöõng ngöôøi naøy vì sôï ñoøn gaäy, vì sôï nguy hieåm, vôùi maët traøn ñaày nöôùc maét, khoùc loùc laøm caùc coâng vieäc. Nhö vaäy, naøy caùc Tyû-kheo, ñöôïc goïi laø haïng ngöôøi vöøa töï haønh khoå mình, chuyeân taâm töï haønh khoå mình, vöøa haønh khoå ngöôøi, chuyeân taâm haønh khoå ngöôøi.
Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø haïng ngöôøi vöøa khoâng töï haønh khoå mình, khoâng chuyeân taâm töï haønh khoå mình, vöøa khoâng haønh khoå ngöôøi, khoâng chuyeân taâm haønh khoå ngöôøi, haïng ngöôøi naøy khoâng töï haønh khoå mình, khoâng haønh khoå ngöôøi, hieän taïi soáng khoâng tham duïc, tòch tònh, caûm thaáy maùt laïnh, caûm thaáy laïc thoï, töï ngaõ truù vaøo Phaïm theå?
ÔÛ ñaây, naøy caùc Tyû-kheo, Nhö Lai xuaát hieän ôû ñôøi laø baäc A-la-haùn, Chaùnh Bieán Tri, Minh Haïnh Tuùc, Thieän Theä, Theá Gian Giaûi, Voâ Thöôïng Só, Ñieàu Ngöï Tröôïng Phu, Thieân Nhaân Sö, Phaät, Theá Toân. Nhö Lai sau khi rieâng töï chöùng ngoä vôùi thöôïng trí, theá giôùi naøy laø Thieân giôùi, Ma giôùi, Phaïm thieân giôùi, goàm caû theá giôùi naøy vôùi Sa-moân, Baø-la-moân, Thieân, Nhôn, laïi tuyeân boá ñieàu Ngaøi ñaõ chöùng ngoä. Ngaøi thuyeát phaùp sô thieän, trung thieän, haäu thieän, ñaày ñuû vaên nghóa, Ngaøi truyeàn daïy Phaïm haïnh hoaøn toaøn ñaày ñuû thanh tònh.
Ngöôøi gia tröôûng hay con ngöôøi gia tröôûng, hay moät ngöôøi sanh ôû giai caáp (haï tieän) nghe phaùp aáy, sau khi nghe phaùp, ngöôøi aáy sanh loøng tín ngöôõng Nhö Lai. Khi coù loøng tín ngöôõng aáy, ngöôøi aáy suy nghó: "Ñôøi soáng gia ñình ñaày nhöõng trieàn phöôïc, con ñöôøng ñaày nhöõng buïi ñôøi. Ñôøi soáng xuaát gia phoùng khoaùng nhö hö khoâng. Thaät khoâng deã gì cho moät ngöôøi soáng ôû gia ñình coù theå soáng theo Phaïm haïnh hoaøn toaøn ñaày ñuû, hoaøn toaøn thanh tònh, traéng baïch nhö voû oác. Vaäy ta neân caïo boû raâu toùc, ñaép aùo caø-sa, xuaát gia, töø boû gia ñình, soáng khoâng gia ñình". Moät thôøi gian sau, ngöôøi aáy boû taøi saûn nhoû, hay boû taøi saûn lôùn, boû baø con quyeán thuoäc nhoû, hay boû baø con quyeán thuoäc lôùn, caïo boû raâu toùc, ñaép aùo caø-sa, vaø xuaát gia, töø boû gia ñình, soáng khoâng gia ñình.
Vò aáy xuaát gia nhö vaäy, haønh trì caùc hoïc giôùi vaø haïnh soáng caùc Tyû-kheo, töø boû saùt sanh, traùnh xa saùt sanh, boû tröôïng, boû kieám, bieát xaáu hoå, sôï haõi, coù loøng töø, soáng thöông xoùt ñeán haïnh phuùc taát caû chuùng sanh vaø loaøi höõu tình. Vò aáy töø boû laáy cuûa khoâng cho, traùnh xa laáy cuûa khoâng cho, chæ mong nhöõng vaät ñaõ cho, töï soáng thanh tònh, khoâng coù troäm cöôùp. Vò aáy töø boû ñôøi soáng khoâng Phaïm haïnh, soáng theo Phaïm haïnh, soáng ñôøi soáng vieãn ly, traùnh xa daâm duïc haï lieät.
Vò aáy töø boû noùi laùo, noùi nhöõng lôøi chaân thaät, lieân heä ñeán söï thaät, chaéc chaén, ñaùng tin caäy, khoâng löôøng gaït ñôøi. Vò aáy töø boû noùi hai löôõi, traùnh xa noùi hai löôõi, nghe ñieàu gì ôû choã naøy, khoâng ñeán choã kia noùi ñeå sanh chia reõ ôû nhöõng ngöôøi naøy; nghe ñieàu gì ôû choã kia, khoâng ñi noùi vôùi nhöõng ngöôøi naøy ñeå sanh chuyeän chia reõ ôû nhöõng ngöôøi kia. Nhö vaäy, vò aáy soáng hoøa hôïp nhöõng keû ly giaùn, khuyeán khích nhöõng keû hoøa hôïp, hoan hyû trong hoøa hôïp, thích thuù trong hoøa hôïp, haân hoan trong hoøa hôïp, noùi nhöõng lôøi ñöa ñeán hoøa hôïp. Vò aáy töø boû noùi ñoäc aùc, traùnh xa lôøi noùi ñoäc aùc, noùi nhöõng lôøi noùi dòu hieàn, ñeïp tai, deã thöông, thoâng caûm ñeán taâm, tao nhaõ, ñeïp loøng nhieàu ngöôøi; vò aáy noùi nhöõng lôøi noùi nhö vaäy. Vò aáy töø boû lôøi noùi phuø phieám, traùnh xa lôøi noùi phuø phieám, noùi ñuùng thôøi, noùi chaân thaät, noùi coù yù nghóa, noùi phaùp, noùi luaät, noùi nhöõng lôøi ñaùng ñöôïc gìn giöõ, nhöõng lôøi hôïp thôøi, hôïp lyù coù maïch laïc heä thoáng, coù ích lôïi.
Vò aáy töø boû khoâng laøm haïi ñeán caùc haït gioáng vaø caùc loaïi caây coû, duøng moät ngaøy moät böõa, khoâng aên ban ñeâm; töø boû caùc moùn aên phi thôøi; töø boû khoâng ñi xem muùa, haùt, nhaïc, caùc cuoäc trình dieãn; töø boû khoâng duøng voøng hoa, höông lieäu, daàu thoa, trang söùc, vaø caùc thôøi trang; töø boû khoâng duøng giöôøng cao vaø giöôøng lôùn; töø boû khoâng nhaän vaøng vaø baïc; töø boû khoâng nhaän caùc haït soáng; töø boû khoâng nhaän thòt soáng, töø boû khoâng nhaän ñaøn baø con gaùi; töø boû khoâng nhaän noâ tyø gaùi vaø trai; töø boû khoâng nhaän cöøu vaø deâ; töø boû khoâng nhaän gia caàm vaø heo; töø boû khoâng nhaän voi, boø, ngöïa vaø ngöïa caùi; töø boû khoâng nhaän ruoäng nöông ñaát ñai; töø boû khoâng duøng ngöôøi laøm moâi giôùi hoaëc töï mình laøm moâi giôùi; töø boû khoâng buoân baùn; töø boû caùc söï gian laän baèng caân, tieàn baïc vaø ño löôøng; töø boû caùc taø haïnh nhö hoái loä, gian traù, löøa ñaûo; töø boû khoâng laøm thöông toån, saùt haïi, caâu thuùc, böùc ñoaït, troäm caép, cöôùp phaù.
Vò aáy soáng bieát ñuû, baèng loøng vôùi taám y ñeå che thaân vôùi ñoà aên khaát thöïc ñeå nuoâi buïng, ñi taïi choã naøo cuõng mang theo (y vaø bình baùt). Nhö con chim bay ñeán choã naøo cuõng mang theo hai caùnh, cuõng vaäy, Tyû-kheo baèng loøng vôùi taám y ñeå che thaân, vôùi ñoà aên khaát thöïc ñeå nuoâi buïng, ñi taïi choã naøo cuõng mang theo. Vò aáy thaønh töïu Thaùnh giôùi uaån naøy, noäi taâm höôûng laïc thoï khoâng khuyeát phaïm.
Khi maét thaáy saéc, vò aáy khoâng naém giöõ töôùng chung, khoâng naém giöõ töôùng rieâng. Nhöõng nguyeân nhaân gì, vì con maét khoâng ñöôïc cheá ngöï, khieán tham aùi, öu bi, caùc aùc, baát thieän phaùp khôûi leân, vò aáy töï cheá ngöï caùc nguyeân nhaân aáy, hoä trì con maét, thöïc haønh söï hoä trì con maét. Khi tai nghe tieáng... muõi ngöûi höông... löôõi neám vò... thaân caûm xuùc... yù nhaän thöùc caùc phaùp, vò aáy khoâng naém giöõ töôùng chung, khoâng naém giöõ töôùng rieâng, nhöõng nguyeân nhaân gì, vì yù caên khoâng ñöôïc cheá ngöï, khieán tham aùi, öu bi, caùc aùc baát thieän phaùp khôûi leân, vò aáy cheá ngöï nguyeân nhaân aáy, hoä trì yù caên, thöïc haønh söï hoä trì yù caên. Vò aáy thaønh töïu Thaùnh hoä trì caùc caên naøy noäi taâm höôûng laïc thoï khoâng ueá nhieãm.
Vò aáy khi ñi tôùi, khi ñi lui ñeàu tænh giaùc; khi nhìn thaúng, khi nhìn quanh ñeàu tænh giaùc; khi co tay, khi duoãi tay ñeàu tænh giaùc; khi mang y keùp, bình baùt, thöôïng y ñeàu tænh giaùc; khi aên, uoáng, nhai, nuoát ñeàu tænh giaùc; khi ñi ñaïi tieän, tieåu tieän ñeàu tænh giaùc; khi ñi, ñöùng, ngoài, naèm, thöùc, noùi, yeân laëng ñeàu tænh giaùc.
Vò aáy thaønh töïu Thaùnh giôùi uaån naøy, thaønh töïu Thaùnh hoä trì caùc caên naøy, thaønh töïu Thaùnh chaùnh nieäm tænh giaùc naøy, löïa moät truù xöù thanh vaéng, nhö khu röøng, goác caây, khe nuùi, hang ñaù, baõi tha ma, luøm caây ngoaøi trôøi, ñoáng rôm.
Sau khi aên xong vaø ñi khaát thöïc trôû veà, vò aáy ngoài kieát-giaø, löng thaúng taïi choã noùi treân, vaø an truù chaùnh nieäm tröôùc maët. Vò aáy töø boû duïc tham ôû ñôøi, soáng vôùi taâm thoaùt ly duïc tham, goät röûa taâm heát duïc tham. Töø boû saân haän, vò aáy soáng vôùi taâm khoâng saân haän, loøng töø maãn thöông xoùt taát caû chuùng sanh höõu tình, goät röûa taâm heát saân haän. Töø boû hoân traàm thuïy mieân, vò aáy soáng thoaùt ly hoân traàm thuïy mieân, vôùi taâm töôûng höôùng veà aùnh saùng chaùnh nieäm tænh giaùc, goät röûa taâm heát hoân traàm thuïy mieân. Töø boû traïo cöû, hoái quaù, vò aáy soáng khoâng traïo cöû, noäi taâm traàm laëng, goät röûa taâm heát traïo cöû, hoái quaù. Töø boû nghi ngôø, vò aáy soáng thoaùt khoûi nghi ngôø, khoâng phaân vaân löôõng löï, goät röûa taâm heát nghi ngôø ñoái vôùi thieän phaùp.
Vò aáy sau khi töø boû naêm trieàn caùi naøy, caùc phaùp laøm taâm caáu ueá, laøm trí tueä trôû thaønh yeáu ôùt, vò aáy ly duïc, ly phaùp baát thieän, chöùng vaø truù Thieàn thöù nhaát, moät traïng thaùi hyû laïc do duïc sanh, vôùi taàm vôùi töù.
Vò aáy dieät taàm vaø töù, chöùng vaø truù Thieàn thöù hai, moät traïng thaùi hyû laïc do ñònh sanh, khoâng taàm khoâng töù, noäi tónh nhaát taâm.
Vò aáy ly hyû truù xaû, chaùnh nieäm tænh giaùc, thaân caûm söï laïc thoï maø caùc baäc Thaùnh goïi laø xaû nieäm laïc truù, chöùng vaø an truù Thieàn thöù ba.
Vò aáy xaû laïc, xaû khoå, dieät hyû öu ñaõ caûm thoï tröôùc, chöùng vaø truù Thieàn thöù tö, khoâng khoå, khoâng laïc, xaû nieäm thanh tònh.
Vôùi taâm ñònh tónh, thanh tònh, trong saùng, khoâng caáu nhieãm, khoâng phieàn naõo, nhu nhuyeán, deã söû duïng, vöõng chaéc, baát ñoäng nhö vaäy, vò aáy höôùng taâm ñeán tuùc maïng trí. Vò aáy nhôù ñeán caùc ñôøi soáng quaù khöù, nhö moät ñôøi, hai ñôøi, ba ñôøi, boán ñôøi, naêm ñôøi, hai möôi ñôøi, boán möôi ñôøi, naêm möôi ñôøi, moät traêm ñôøi, moät ngaøn ñôøi, moät traêm ngaøn ñôøi, nhieàu hoaïi kieáp, nhieàu thaønh kieáp. Vò aáy nhôù raèng: "Taïi choã kia, ta coù teân nhö theá naøy, doøng hoï nhö theá naøy, giai caáp nhö theá naøy, aên uoáng nhö theá naøy, thoï khoå laïc nhö theá naøy, tuoåi thoï ñeán möùc nhö theá naøy. Sau khi taïi choã kia, ta ñöôïc sanh ra taïi choã noï. Taïi choã aáy, ta coù teân nhö theá naøy, doøng hoï nhö theá naøy, giai caáp nhö theá naøy, aên uoáng nhö theá naøy, thoï khoå laïc nhö theá naøy, tuoåi thoï ñeán möùc nhö theá naøy. Sau khi cheát taïi choã noï, ta ñöôïc sanh ra ôû ñaây". Nhö vaäy vò aáy nhôù ñeán nhöõng ñôøi soáng quaù khöù, cuøng vôùi caùc neùt ñaïi cöông vaø caùc chi tieát.
Vôùi taâm ñònh tónh, thanh tònh, trong saùng, khoâng caáu nhieãm, khoâng phieàn naõo, nhu nhuyeán, deã söû duïng, vöõng chaéc, baát ñoäng nhö vaäy, vò aáy höôùng taâm ñeán sanh töû trí cuûa chuùng sanh. Vò aáy vôùi thieân nhaõn thuaàn tònh, sieâu nhaân, thaáy söï soáng vaø cheát cuûa chuùng sanh. Vò aáy tueä tri roõ raèng chuùng sanh ngöôøi haï lieät keû cao sang, ngöôøi ñeïp ñeõ keû thoâ xaáu, ngöôøi may maén keû baát haïnh ñeàu do haïnh nghieäp cuûa hoï. Vò aáy nghó raèng: "Thaät söï nhöõng vò chuùng sanh naøy thaønh töïu nhöõng aùc haïnh veà thaân, thaønh töïu nhöõng aùc haïnh veà lôøi noùi, thaønh töïu nhöõng aùc haïnh veà yù, phæ baùng caùc baäc Thaùnh, theo taø kieán, taïo caùc nghieäp theo taø kieán. Nhöõng ngöôøi naøy, sau khi thaân hoaïi maïng chung, phaûi sanh vaøo coõi döõ, aùc thuù, ñoïa xöù, ñòa nguïc. Coøn nhöõng vò chuùng sanh naøy thaønh töïu nhöõng thieän haïnh veà thaân, thaønh töïu nhöõng thieän haïnh veà lôøi noùi, thaønh töïu nhöõng thieän haïnh veà yù, khoâng phæ baùng caùc baäc Thaùnh, theo chaùnh kieán, taïo caùc nghieäp theo chaùnh kieán, nhöõng ngöôøi naøy, sau khi thaân hoaïi maïng chung, ñöôïc sanh leân caùc thieän thuù, Thieân giôùi, treân ñôøi naøy". Nhö vaäy, vò aáy vôùi thieân nhaõn thuaàn tònh, sieâu nhaân, thaáy söï soáng cheát cuûa chuùng sanh. Vò aáy tueä tri roõ raèng chuùng sanh, ngöôøi haï lieät keû cao sang, ngöôøi ñeïp ñeõ keû thoâ xaáu, ngöôøi may maén keû baát haïnh ñeàu do haïnh nghieäp cuûa hoï.
Vôùi taâm ñònh tónh, thanh tònh, trong saùng, khoâng caáu nhieãm, khoâng phieàn naõo, nhu nhuyeán, deã söû duïng, vöõng chaéc, baát ñoäng nhö vaäy, vò aáy höôùng taâm ñeán laäu taän trí. Vò aáy tueä tri nhö thaät: "Ñaây laø Khoå", tueä tri nhö thaät: "Ñaây laø Khoå taäp", tueä tri nhö thaät: "Ñaây laø Khoå dieät", tueä tri nhö thaät: "Ñaây laø con Ñöôøng ñöa ñeán khoå dieät" tueä tri nhö thaät: "Ñaây laø nhöõng laäu hoaëc", tueä tri nhö thaät: "Ñaây laø nguyeân nhaân cuûa caùc laäu hoaëc", tueä tri nhö thaät: "Ñaây laø söï dieät tröø caùc laäu hoaëc", tueä tri nhö thaät: "Ñaây laø con Ñöôøng ñöa ñeán söï dieät tröø caùc laäu hoaëc".
Nhôø bieát nhö vaäy, thaáy nhö vaäy, taâm vò aáy thoaùt khoûi duïc laäu, thoaùt khoûi höõu laäu, thoaùt khoûi voâ minh laäu. Ñoái vôùi töï thaân ñaõ giaûi thoaùt nhö vaäy khôûi leân söï hieåu bieát: "Ta ñaõ giaûi thoaùt". Vò aáy tueä tri: "Sanh ñaõ taän, phaïm haïnh ñaõ thaønh, vieäc caàn laøm ñaõ laøm; sau ñôøi hieän taïi, khoâng coù trôû lui ñôøi soáng naøy nöõa".
Nhö vaäy, naøy caùc Tyû-kheo, ñöôïc goïi laø haïng ngöôøi vöøa khoâng töï haønh khoå mình, khoâng chuyeân taâm haønh khoå mình, vöøa khoâng haønh khoå ngöôøi, khoâng chuyeân taâm haønh khoå ngöôøi. Vò aáy khoâng töï haønh khoå mình, khoâng haønh khoå ngöôøi, ngay trong hieän taïi khoâng tham duïc, tòch tònh, caûm thaáy maùt laïnh, caûm thaáy laïc thoï, töï ngaõ truù vaøo Phaïm theå.
Theá Toân thuyeát giaûng nhö vaäy. Caùc Tyû-kheo aáy hoan hyû tín thoï lôøi Theá Toân daïy.
Hoøa thöôïng Thích Minh Chaâu dòch Vieät
Chaân thaønh caùm ôn anh HDC vaø nhoùm Phaät töû VH ñaõ coù thieän taâm göûi taëng aán baûn ñieän töû.
(Bình Anson hieäu ñính, döïa theo baûn Anh ngöõ "The Middle Length Discourses of the Buddha", Tyø kheo Nanamoli vaø Tyø kheo Bodhi dòch, 1995).
11-10-2003
Source = BuddhaSasana
[Muïc luïc kinh Trung Boä]