Taäp kinh Phaät Thuyeát Nhö Vaäy (Itivuttaka), thuoäc Tieåu Boä Kinh (Khudaka Nikaya), laø moät taäp hôïp 112 baøi kinh ngaén, coù töïa ñeà baét nguoàn töø caâu "Ñöùc Theá Toân thuyeát giaûng nhö vaày" (Itivuttam). Taäp kinh chia thaønh boán chöông: chöông moät phaùp, chöông hai phaùp, chöông ba phaùp, vaø chöông boán phaùp. 

Taäp kinh naày do moät vò nöõ cö só teân laø Khujjuttara keát hôïp sau khi thuaät laïi caùc lôøi giaûng cuûa Ñöùc Phaät, cho Hoaøng haäu Samavati vaø caùc cung nöõ khaùc cuûa Vua Udena, xöù Kosambi. Hoaøng haäu khoâng theå rôøi hoaøng cung ñeå ñeán nôi Phaät nguï nghe Phaät thuyeát giaûng, cho neân Hoaøng haäu sai baø Khujjuttara ñi nghe thuyeát giaûng, ghi nhôù, roài trôû veà hoaøng cung ñeå thuaät laïi cho baø vaø 500 vò cung phi khaùc nghe. Baø Khujjuttara coù trí nhôù laï thöôøng vaø raát thoâng minh, kheùo giaûng phaùp, neân Ñöùc Phaät ñaõ töøng khen ngôïi raèng baø laø vò Ñeä Nhaát Thanh Vaên trong haøng nöõ ñeä töû cö só (Taêng Chi Boä I.14). Baø cuõng laø moät vò thaày taøi gioûi ñeå höôùng daãn hoaøng haäu vaø caùc cung phi khaùc trong vieäc haønh trì Chaùnh Phaùp. Khi noäi cung bò hoûa hoaïn laøm thieät maïng hoaøng haäu vaø taát caû caùc cung phi, Ñöùc Phaät cho bieát raèng taát caû caùc vò ñoù ñaõ ñaéc quaû giaûi thoaùt, toái thieåu laø quaû Nhaäp Löu (Tu Ñaø Hoaøn) - nhö ñaõ ghi laïi trong kinh Phaät Töï Thuyeát (Ud VII.10).

Teân goïi "Itivuttaka" cuõng ñöôïc duøng trong baûng phaân loaïi ñaàu tieân veà 9 theå taøi kinh ñieån Phaät Giaùo (*), moät baûng phaân loaïi coù maët tröôùc khi coù söï saép ñaët Tam Taïng Pali nhö chuùng ta bieát hieän nay. Thaät khoù maø bieát chaéc chaén raèng baûn Itivuttaka Pali ngaøy nay coù phaûi hoaøn toaøn laø baûn Itivuttaka neâu ra trong baûng phaân loaïi ñoù hay khoâng. Kinh taïng Haùn vaên coù chöùa baûn dòch cuûa Itivuttaka, thöôøng cho raèng do ngaøi Huyeàn Trang dòch. Baûn dòch naày coù raát nhieàu ñoaïn gioáng nhö baûn Itivuttaka Pali. Söï khaùc bieät chính yeáu laø baûn dòch cuûa ngaøi Huyeàn Trang khoâng coù nhieàu baøi kinh trong Chöông III vaø hoaøn toaøn khoâng coù Chöông IV. Coù theå laø nhöõng phaàn naày ñaõ ñöôïc keát taäp veà sau trong taïng Pali, nhöng khoâng ñöôïc keát taäp vaøo taïng Sanskrit ñeå dòch ra Haùn vaên. Cuõng coù theå laø ngaøi Huyeàn Trang khoâng hoaøn taát baûn dòch vì noù ñöôïc dòch trong nhöõng thaùng cuoái trong ñôøi cuûa ngaøi.

Lòch söû nguyeân thuûy cuûa kinh Phaät Thuyeát Nhö Vaäy coù nhieàu vaán ñeà phöùc taïp vì khôûi thuûy, kinh chæ ñöôïc truyeàn khaãu qua nhieàu theá kyû roài môùi ñöôïc vieát xuoáng giaáy. Tuy nhieân ñaây laø moät trong nhöõng boä kinh trong taïng Pali raát ñöôïc nhieàu ngöôøi quyù chuoäng vì taäp kinh bao goàm caùc baøi giaûng cuûa Ñöùc Phaät vôùi nhieàu ñeà taøi giaùo lyù caên baûn - töø giaûn dò ñeán saâu saéc - trong moät hình thöùc roõ raøng, ngaén goïn vaø tröïc tieáp.

(*) 9 theå taøi: kinh (sutta), öùng tuïng (gaya), keä tuïng (gatha), nhö thò ngöõ (itivuttaka), boån sanh (jataka), vò taèng höõu (adbhutahdarma), caûm höùng ngöõ (udana), phöông quaûng (valpulya), vaø giaûi thuyeát (upadisa).

[^]

Taäp Itivuttaka - "Kinh thuyeát nhö vaäy", thuoäc Boä Khuddaka Nikaøya (Tieåu Boä Kinh) goàm coù 112 kinh vôùi caùc baøi keä, chia thaønh 4 chöông, chöông moät phaùp, chöông hai phaùp, chöông ba phaùp, chöông boán phaùp. Nhö vaäy laø moät söï phaân loaïi caùc ñeà taøi theo phaùp soá, nhö kieåu taäp Taêng Chi Boä Kinh. Sôû dó ñöôïc goïi laø "Itivuttaka: Thuyeát nhö vaäy", laø vì phaàn lôùn caùc kinh naøy ñeàu baét ñaàu vôùi caâu: "Ñaây laø ñieàu ñaõ ñöôïc Theá Toân noùi ñeán, ñaõ ñöôïc baäc A la haùn noùi ñeán vaø toâi ñaõ ñöôïc nghe", vaø ñöôïc keát luaän vôùi caâu: "Y Ù nghóa naøy ñöôïc Theá Toân noùi ñeán vaø toâi ñaõ ñöôïc nghe". Coù moät soá kinh ôû chaëng giöõa khoâng coù caùc caâu môû ñaàu vaø caâu keát nhö theá naøy, nhöng ñeán caùc kinh cuoái laïi ñöôïc ghi trôû laïi.

Theo truyeàn thoáng, nhö ñaõ ñöôïc ghi trong taäp sôù ñöôïc xem laø cuûa toân giaû Dhammapaøla, Khujjuttaraø moät nöõ cö só, thöôøng ñi nghe Theá Toân thuyeát phaùp cho chuùng tyû kheo, naøng ngoài sau löng moät böùc maøn trôû thaønh moät baäc ña vaên, nghe nhieàu, gioûi veà chaùnh phaùp vaø gioûi veà trí tueä. Naøng ñöôïc noäi cung cuûa Vua Udena yeâu caàu noùi laïi nhöõng ñieàu ñaõ ñöôïc nghe vaø sau khi nghe, hoïc thuoäc loøng nhöõng ñieàu ñaõ ñöôïc nghe. Naøng ñöôïc Theá Toân khen vaø goïi laø ña vaên ñeä nhaát. Theo truyeàn thoáng, chính laø taäp Itivuttaka naøy, naøng ñaõ ñöôïc nghe vaø truyeàn tuïng laïi. Taäp sôù coù ghi raèng chuùng tyû kheo cuõng hoïc thuoäc loøng taäp kinh naøy, vaø chính toân giaû Ananda ñaõ ñoïc laïi boä kinh naøy, trong kyø kieát taäp thöù nhaát ôû Raøjagahaø (Vöông xaù). Caùc kinh ôû chöông boán phaùp daøi hôn vaø khoâng coù kinh Haùn taïng töông ñöông vaø ñöôïc xem laø ghi cheùp veà sau. Moät soá kinh trong taäp naøy ñöôïc tìm thaáy trong taäp Taêng Chi Boä Kinh vaø Puggala-pannatti. (Theo söï chuù giaûi cuûa baûn dòch Anh vaên).

Veà phöông dieän noäi dung taäp Itivuttaka khoâng ñeà caäp tôùi ñôøi soáng ñöùc Phaät, ñôøi soáng caùc ñaïi ñeä töû cuûa ñöùc Phaät nhö chuùng ta ñöôïc thaáy trong taäp Udaøna. Taäp naøy chuù troïng nhieàu hôn ñeán phaàn giaùo lyù caên baûn, ñònh nghóa nhöõng phaùp soá, phaân loaïi theo boán chöông moät phaùp, hai phaùp, ba phaùp, boán phaùp. Noùi moät caùch khaùc, moät soá ñeà taøi ñaõ ñöôïc löïa choïn, ñònh nghóa, giaûi thích moät caùch ngaén goïn ñeå caùc ñeä töû coù theå tìm hieåu, hoïc thuoäc loøng vaø naém giöõ ñöôïc phaàn caên baûn trong giaùo lyù cuûa ñöùc Phaät. Nhö vaäy, giaûi thích ñöôïc truyeàn thoáng: xem raèng chính Khujjuttaraø, nghe ñöôïc nhöõng lôøi Theá Toân daïy, nhôù laáy roài thuyeát laïi cho caùc ñeä töû khaùc, nhôø vaäy taäp naày ñöôïc löu truyeàn.

Kinh "Phaät thuyeát nhö vaäy", xuaát xöù töø kinh Taïng Paøli laø kinh thuoäc kinh ñieån Thöôïng Toïa Boä, trung thaønh gìn giöõ lôøi daïy cuûa ñöùc Phaät.

Tröôùc heát, kinh naøy khoâng ñeà caäp ñeán Abhidhamma (Thaéng Phaùp, Vi Dieäu Phaùp), khoâng ñeà caäp ñeán caùc chuyeän tieàn thaân (Jaøtaka) vaø nhö vaäy kinh naøy khoâng thuoäc veà vaên hoïc Abhidhamma vaø vaên hoïc Jaøtaka -- hai vaên hoïc naøy chæ ñöôïc baét nguoàn, keát thaønh trong giai ñoaïn thöù hai laø giai ñoaïn caùc hoïc phaùi, töø khoaûng 300 naêm ñeán 100 naêm tröôùc kyû nguyeân. Kinh naøy khoâng naèm trong giai ñoaïn phaùt trieån thöù ba laø thôøi höng khôûi cuûa Ñaïi thöøa (100 naêm tröôùc kyû nguyeân ñeán 100 naêm sau kyû nguyeân). Nhö vaäy, kinh naøy naèm trong giai ñoaïn ñaïo Phaät nguyeân thuûy khoaûng 450 naêm ñeán 350 naêm tröôùc kyû nguyeân khi lôøi daïy cuûa ñöùc Phaät chöa bò pha troän, xen laãn bôûi nhöõng phaùt trieån veà sau. Söï kieän naøy ñöôïc phaàn noäi dung cuûa kinh naøy chöùng minh nhö chuùng ta seõ roõ sau naøy, vaø cuõng ñöôïc xaùc ñònh theo truyeàn thoáng, vì kinh naøy ñöôïc nöõ cö só Khujjuttaraø ñích thaân nghe ñöùc Phaät roài veà thuyeát giaûng laïi ñeå ñöôïc hoïc hoûi ghi nhôù vaø truyeàn laïi cho ñeán ngaøy nay.

Noùi veà ñöùc Phaät hieän taïi vaø roäng hôn nöõa, noùi veà Nhö Lai (Tathagata), chuùng ta seõ thaáy ñöùc Phaät chöa ñöôïc thaàn thaùnh hoùa, chöa duøng thaàn thoâng ñeå hoùa ñoä chuùng sanh.

Nhö Lai ñöôïc dieãn taû nhö moät böïc ñaõ giaùc ngoä theá giôùi, "Theá giôùi taäp khôûi, theá giôùi ñoaïn dieät, con ñöôøng ñöa ñeán theá giôùi ñoaïn dieät."

"Naøy caùc tyû kheo, theá giôùi ñöôïc Nhö Lai Chaùnh ñaúng giaùc, Nhö Lai khoâng heä luïy ñoái vôùi ñôøi. Naøy caùc tyû kheo, theá giôùi taäp khôûi ñöôïc Nhö Lai Chaùnh Ñaúng Giaùc. Theá giôùi taäp khôûi ñöôïc Nhö Lai ñoaïn taän. Naøy caùc tyû kheo, Theá giôùi ñoaïn dieät ñöôïc Nhö Lai giaùc ngoä. Naøy caùc tyû kheo, con ñöôøng ñöa ñeán theá giôùi ñoaïn dieät ñöôïc Nhö Lai Chaùnh ñaúng giaùc; con ñöôøng ñöa ñeán theá giôùi ñoaïn dieät ñöôïc Nhö Lai ñaõ tu taäp."

"Caùi gì naøy caùc tyû kheo, trong toaøn theá giôùi vôùi Thieân giôùi, Ma giôùi, Phaïm thieân giôùi cuøng vôùi quaàn chuùng Sa moân, Baø la moân chö Thieân vaø loaøi ngöôøi ñöôïc thaáy, ñöôïc nghe, ñöôïc thoï töôûng, ñöôïc thöùc tri, ñöôïc ñaït ñeán, ñöôïc taàm caàu, ñöôïc yù tö saùt, taát caû ñeàu ñöôïc Nhö Lai Chaùnh ñaúng giaùc. Do vaäy ñöôïc goïi laø Nhö Lai. Naøy caùc tyû kheo, töø ñeâm Nhö Lai chöùng ngoä voâ thöôïng Chaùnh ñaúng giaùc ñeán ñeâm Ngaøi nhaäp Nieát baøn, khoâng coù dö y, trong thôøi gian aáy ñieàu gì Ngaøi noùi, tuyeân boá neâu roõ leân, taát caû laø nhö vaäy, khoâng coù khaùc ñöôïc, do vaäy ñöôïc goïi laø Nhö Lai.

"Naøy caùc tyû kheo, Nhö Lai noùi gì laøm vaäy, laøm gì noùi vaäy; vì raèng noùi gì laøm vaäy, laøm gì noùi vaäy, neân ñöôïc goïi Nhö Lai.

"Naøy caùc tyû kheo, trong toaøn theå theá giôùi, Thieân giôùi, Ma giôùi, Phaïm thieân giôùi, cuøng vôùi quaàn chuùng Sa moân, Baø la moân, chö Thieân vaø loaøi ngöôøi, Nhö Lai laø baäc chieán thaéng, khoâng bò chieán baïi, toaøn tri, toaøn kieán, ñöôïc töï taïi, do vaäy ñöôïc goïi laø Nhö Lai (Kinh soá 112)."

Hình aûnh Nhö Lai laø vaäy, hình aûnh Theá Toân khoâng coù khaùc hôn, ôû ñaây Theá Toân töôïng tröng cho Phaùp vaø nhöõng ai thaáy phaùp, soáng theo Phaùp, ngöôøi aáy môùi gaàn Theá Toân nhö kinh soá 92 neâu roõ:

"Naøy caùc tyû kheo, neáu moät tyû kheo naém laáy vieàn aùo Taêng giaø leâ ñi theo sau löng Ta, chaân böôùc theo chaân, nhöng vò aáy coù tham aùi trong caùc duïc, vôùi loøng saéc xaûo, vôùi taâm saân haän, yù tö duy nhieãm aùc, thaát nieäm, khoâng tænh giaùc, khoâng ñònh tænh, taâm taùn loaïn, vôùi caùc caên hoang daïi, vò aáy xa haún Ta vaø Ta xa vò aáy. 

"Vì côù sao? Naøy caùc tyû kheo, tyû kheo aáy khoâng thaáy phaùp. Do khoâng thaáy phaùp neân khoâng thaáy Ta. Naøy caùc tyû kheo, neáu tyû kheo soáng xa ñeán 100 do tuaàn vaø vò aáy khoâng coù tham aùi trong caùc duïc, vôùi loøng tham khoâng saéc xaûo, taâm khoâng saân haän, yù tö duy khoâng nhieãm aùc, chaùnh nieäm tænh giaùc, ñònh tænh nhaát taâm, caùc caên ñöôïc cheá ngöï, vò aáy gaàn haún Ta vaø Ta gaàn vò aáy. 

"Vì côù sao? Naøy caùc tyû kheo, tyû kheo aáy thaáy phaùp. Do thaáy phaùp neân thaáy Ta". 

Trong kinh soá 100, chính Ñöùc Phaät töï taû mình nhö sau: 

"Naøy caùc tyû kheo, Ta laø Baø la moân, ngöôøi ñöôïc ñeán yeâu caàu (yaøcayogo), tay luoân luoân thanh tònh (payatapaøni) mang thaân cuoái cuøng, voâ thöôïng y só chöõa trò (bhisakko) y só giaûi phaãu (sallakatta). Caùc ngöôi thaät laø con cuûa Ta (arasaø) töø mieäng sanh, töø phaùp sanh, töø phaùp taïo thaønh, thöøa töï phaùp, khoâng thöøa töï taøi vaät." 

Ñöùc Phaät töï xöng laø y só chöõa trò (bhisakkaø), töï xöng laø y só giaûi phaãu (sallakatta). Ngaøi xem caùc ñeä töû nhö con cuûa Ngaøi, töø mieäng sanh, töø phaùp sanh, laø nhöõng con chaùu thöøa töï phaùp. Ñaâu ñaâu cuõng thaáy vai troø troïng yeáu cuûa chaùnh phaùp, vì ñöùc Phaät laø töôïng tröng cho Phaùp, töï mieäng mình thuyeát phaùp ñoä chuùng sanh. Roõ hôn nöõa laø xaùc nhaän hai loaïi thuyeát phaùp cuûa ñöùc Phaät, nhö kinh 35 ñaõ neâu roõ: 

"Coù hai loaïi thuyeát phaùp cuûa Nhö Lai, baäc A la haùn, chaùnh ñaúng giaùc, caùi naøy tieáp noái caùi kia. Theá naøo laø hai? Haõy thaáy AÙc laø aùc. Ñaây laø thuyeát phaùp thöù nhaát. Sau khi thaáy aùc laø aùc, ôû ñaây haõy nhaøm chaùn, haõy töø boû, haõy thoaùt ly! Ñaây laø thuyeát phaùp thöù hai!"

Ñöùc Phaät ñaõ laø ñöùc Phaät nguyeân thuûy, thôøi muïc ñích cuûa söï tu haønh, söï cöùu caùnh cuûa Phaïm haïnh vaø muïc tieâu giaûi thoaùt giaùc ngoä laø nhöõng muïc tieâu trung thaønh vôùi giaùo phaùp chaùnh thoáng nguyeân thuûy.

Muïc ñích cuûa ñaïo Phaät laø giaûi quyeát vaán ñeà sanh laõo beänh töû, töùc laø chaám döùt söï ñau khoå cho con ngöôøi. Vaø ñoaïn kinh sau naøy xaùc chöùng raèng söï ñau khoå coù theå ñöôïc chaám döùt vaø traïng thaùi ñau khoå ñöôïc chaám döùt laø Nieát baøn. Döôùi ñaây laø ñònh nghóa cuûa Nieát baøn aáy trong kinh soá 44:

"Naøy caùc tyû kheo, coù hai Nieát baøn giôùi naøy. Theá naøo laø hai? Nieát baøn giôùi coù dö y vaø Nieát baøn giôùi khoâng dö y. 

"Naøy caùc tyû kheo, theá naøo laø Nieát baøn giôùi coù dö y? ÔÛ ñaây, naøy caùc tyû kheo, tyû kheo laø baäc A la haùn, caùc laäu hoaëc ñaõ taän, Phaïm haïnh ñaõ thaønh, vieäc neân laøm ñaõ laøm, ñaõ ñaët gaùnh naëng xuoáng, ñaõ ñaït ñöôïc muïc ñích: höõu kieát söû ñaõ dieät, ñaõ giaûi thoaùt nhôø chaùnh trí. Trong vò aáy, naêm caên coøn toàn taïi. Ngang qua caùc caên aáy, vò aáy höôûng thoï khaû yù, khoâng khaû yù, vì raèng töï ngaõ khoâng coù thöông haïi neân caûm giaùc laïc khoå. Vôùi vò aáy, tham dieät, saân dieät, si dieät. Naøy caùc tyû kheo, ñaây goïi laø Nieát baøn coù dö y. 

"Naøy caùc tyû kheo, theá naøo laø Nieát baøn khoâng coù dö y? ÔÛ ñaây, naøy caùc tyû kheo, tyû kheo laø baäc A la haùn, caùc laäu hoaëc ñaõ taän, Phaïm haïnh ñaõ thaønh, vieäc neân laøm ñaõ laøm, ñaõ ñaët gaùnh naëng xuoáng, ñaõ ñaït ñöôïc muïc ñích, höõu kieát söû ñaõ dieät, ñaõ giaûi thoaùt nhôø chaùnh trí. ÔÛ ñaây, ñoái vò aáy, moïi caûm thoï ñeàu khoâng coù hoan hyû öa thích, seõ ñöôïc laéng dòu". 

Moät kinh nöõa, kinh soá 43 xaùc nhaän söï hieän dieän cuûa traïng thaùi giaûi thoaùt naøy, ngay trong ñôøi hieän taïi, coù maët treân quaû ñaát naøy: 

"Naøy caùc tyû kheo, coù caùi khoâng sanh, khoâng hieän höõu, khoâng taùc thaønh, khoâng laøm ra. Naøy caùc tyû kheo, neáu khoâng coù caùi khoâng sanh, khoâng hieän höõu, khoâng taùc thaønh, khoâng laøm ra, thôøi ôû ñaây khoâng coù theå trình baøy söï xuaát ly khoûi sanh, khoûi hieän höõu, khoûi taùc thaønh, khoûi laøm ra. Do vì naøy caùc tyû kheo, coù caùi khoâng sanh, khoâng hieän höõu, khoâng taùc thaønh, khoâng laøm ra, neân coù theå trình baøy ñöôïc söï xuaát ly khoûi sanh, khoûi hieän höõu, khoûi taùc thaønh, khoûi laøm ra". 

ÔÛ ñaây, coù hai nhaän xeùt quan troïng. Ñöùc Phaät khi nhaäp Nieát baøn coù dö y ôû Kusinaøra, khoâng phaûi laø maát haún, tieâu dieät hoaøn toaøn, vì nhö vaäy laø theo thuyeát ñoaïn dieät ñaïo Phaät khoâng chaáp nhaän. ÔÛ ñaây, tham saân si khoâng coøn, laïc thoï khoå thoï khoâng khôûi leân, nhöng moïi caûm thoï ñeàu ñöôïc laéng dòu, maùt laïnh, thanh löông. Nhaän xeùt quan troïng thöù hai laø söï ñau khoå coù theå ñoaïn dieät ngay trong ñôøi soáng hieän taïi vôùi nhöõng vò ñaõ chöùng quaû A la haùn. Vaø daàu chöa chöùng ñöôïc quaû A la haùn, neáu haønh trì theo lôøi Phaät daïy, thôøi coù theå ñoaïn tröø daàn daàn caùc söï khoå ñau.

Vaán ñeà quan troïng thöù hai, sau muïc ñích giaûi thoaùt vaø giaùc ngoä laø nhöõng phaùp moân giuùp ngöôøi tu haønh ñaït ñeán muïc ñích ñoaïn taän khoå ñau. Chuùng ta seõ thaáy phaùp moân tuy nhieàu, nhöng khoâng bao giôø ra ngoaøi phaùp moân Giôùi-Ñònh-Tueä, phaùp moân duy nhaát ñeå ñöa ngöôøi haønh trì ñoaïn taän khoå ñau.

"Naøy caùc tyû kheo, moät tyû kheo coù giôùi toát laønh (kalyaømasìlo), coù phaùp toát laønh, coù tueä toát laønh, ñöôïc goïi trong phaùp vaø luaät naøy laø vò toaøn haûo.

"Naøy caùc tyû kheo, moät tyû kheo coù giôùi toát laønh, coù phaùp toát laønh, coù tueä toát laønh ñöôïc goïi trong phaùp vaø luaät naøy laø vò toaøn haûo (kevalì). Naøy caùc tyû kheo, theá naøo laø giôùi toát laønh? ÔÛ ñaây, naøy caùc tyû kheo, tyû kheo giöõ giôùi, soáng cheá ngöï vôùi söï cheá ngöï cuûa giôùi boån Paøtimokkha ñaày ñuû oai nghi chaùnh haïnh, thaáy sôï haõi trong nhöõng loãi nhoû nhaët, chaáp nhaän vaø hoïc taäp trong caùc hoïc phaùp. Nhö vaäy naøy caùc tyû kheo, laø tyû kheo coù giôùi toát laønh. Vaø theá naøo laø coù phaùp toát laønh? ÔÛ ñaây, naøy caùc tyû kheo, tyû kheo soáng chuyeân taâm chuyeân chuù tu taäp baûy phaùp giaùc chi. Nhö vaäy naøy caùc tyû kheo, laø tyû kheo coù phaùp toát laønh. Vaø theá naøo laø tueä toát laønh? ÔÛ ñaây naøy caùc tyû kheo, tyû kheo do dieät tröø caùc laäu hoaëc, ngay trong hieän taïi, töï mình vôùi thaéng tri chöùng ngoä chöùng ñaït vaø an truù voâ laäu taâm giaûi thoaùt, tueä giaûi thoaùt. Nhö vaäy, naøy caùc tyû kheo laø tyû kheo coù tueä toát laønh. Nhö vaäy, moät ngöôøi coù giôùi toát laønh, coù phaùp toát laønh, coù tueä toát laønh ñöôïc goïi trong phaùp vaø luaät naøy laø vò toaøn haûo (kevalì) (Kinh soá 97)."

Cuõng theo chieàu höôùng treân, ba hình aûnh ñöôïc phaùt hoïa dieãn taû ba haïng ngöôøi, tuøy theo möùc ñoä ñoái trò ñöôïc vôùi duïc vaø höõu:

"Naøy caùc tyû kheo, nhöõng ai bò troùi buoäc bôûi troùi buoäc cuûa duïc, nhöõng ai bò troùi buoäc bôûi troùi buoäc cuûa höõu, laø nhöõng baäc ñeán laïi, ñi ñeán laïi coù maët ôû ñaây. Nhöõng ai cheá ngöï ñöôïc söï troùi buoäc cuûa duïc, naøy caùc tyû kheo, nhöng coøn bò troùi buoäc bôûi troùi buoäc cuûa höõu, nhöõng vò aáy laø haïng baát lai, khoâng trôû lui laïi coù maët ôû ñaây. Nhöõng ai cheá ngöï ñöôïc söï troùi buoäc cuûa duïc, cheá ngöï ñöôïc söï troùi buoäc cuûa höõu, nhöõng vò aáy laø nhöõng baäc A la haùn, ñaõ ñoaïn taän caùc laäu hoaëc (Kinh 97)."

Tieáp theo laø moät soá phöông phaùp tu hoïc, moät neáp soáng ñöa ñeán hai quaû Chaùnh trí hay neáu coù dö y thôøi ñöôïc quaû Baát lai, nhöõng quaû cao nhaát trong con ñöôøng tu haønh, nghóa laø ñoaïn taän ñöôïc khoå ñau.

"Naøy caùc tyû kheo, haõy soáng öa muoán aån daät, thieàn tònh, thích thuù aån daät thieàn tònh, thaønh töïu quaùn tri, haønh trì haïnh ñi ñeán caùc ngoâi nhaø troáng (Kinh soá 45)."

"Naøy caùc tyû kheo, haõy an truù vaøo lôïi ích cuûa hoïc taäp, cho trí tueä toái thöôïng, cho loûi caây giaûi thoaùt, cho nieäm ñöôïc taêng tröôûng... (Kinh soá 46)."

"Naøy caùc tyû kheo, tyû kheo phaûi soáng caûnh giaùc, chaùnh nieäm tænh giaùc, thieàn tònh, hoan hyû, tín thanh vaø ôû ñaây quaùn tri ñuùng thôøi trong caùc phaùp thieän... (Kinh soá 47)"

Nhöõng vò thöïc haønh theo phaùp moân naøy thôøi coù hy voïng ñoaïn tröø ñöôïc khoå ñau.

Ñöùc Phaät coøn daïy tyû kheo laøm theá naøo ñaõ ñoái trò 3 caûm thoï -- laïc thoï, khoå thoï, baát khoå baát laïc thoï:

"Naøy caùc tyû kheo, laïc thoï caàn phaûi ñöôïc xem nhö laø khoå, khoå thoï caàn phaûi ñöôïc xem nhö laø voâ thöôøng. Vì raèng, naøy caùc tyû kheo, tyû kheo ñaõ xem laïc thoï nhö laø khoå, ñaõ xem khoå thoï nhö laø muõi teân, ñaõ xem baát khoå baát laïc thoï nhö laø voâ thöôøng. Naøy caùc tyû kheo, tyû kheo naøy goïi laø baäc Thaùnh, ñaõ chaân chaùnh thaáy, ñaõ chaët ñöùt aùi, ñaõ giaûi toûa kieát söû, ñaõ chaân chaùnh thaéng tri maïn, ñaõ ñoaïn taän khoå ñau." (Kinh soá 53)

"Naøy caùc tyû kheo, caàn phaûi quaùn saùt moät caùch nhö theá naøo, do quaùn saùt nhö vaäy, thöùc cuûa vò aáy ñoái vôùi ngoaïi traàn khoâng coù taùn loaïn, khoâng coù taûn roäng, taâm khoâng truù tröôùc noäi taâm, khoâng chaáp thuû khoâng bò khuûng boá, seõ khoâng coù söï sanh, taäp khôûi cuûa khoå veà sanh giaø cheát trong töông lai (Kinh soá 94)."

"Naøy caùc tyû kheo, nhöõng Sa moân hay Baø la moân naøo khoâng nhö thaät quaùn tri ñaây laø khoå taäp, khoâng nhö thaät quaùn tri ñaây laø khoå dieät, khoâng nhö thaät quaùn tri ñaây laø con ñöôøng ñöa ñeán khoå dieät. Nhöõng Baø laø moân aáy, naøy caùc tyû kheo, khoâng ñöôïc Ta chaáp nhaän laø Sa moân trong caùc haïng Sa moân hay Baø la moân trong caùc haïng Baø la moân. Vôùi caùc vò toân giaû aáy ngay trong hieän taïi cuõng khoâng töï mình vôùi thaéng trí chöùng ngoä, chöùng ñaït vaø an truù muïc ñích Sa moân haïnh hay muïc ñích Baø la moân haïnh. Nhöõng Sa moân hay Baø la moân naøo, naøy caùc tyû kheo, nhö thaät quaùn tri ñaây laø khoå, nhö thaät quaùn tri ñaây laø khoå taäp, nhö thaät quaùn tri ñaây laø khoå dieät, nhö thaät quaùn tri ñaây laø con ñöôøng ñöa ñeán khoå dieät, thôøi, naøy caùc tyû kheo, caùc Sa moân hay Baø la moân aáy ñöôïc Ta chaáp nhaän laø Sa moân trong caùc haïng Sa moân hay Baø la moân trong caùc haïng Baø la moân vaø caùc vò toân giaû aáy, ngay trong hieän taïi töï mình vôùi thaéng trí chöùng ngoä chöùng ñaït vaø an truù muïc ñích Sa moân haïnh hay muïc ñích Baø la moân haïnh (Kinh soá 103)." (...)