9. (21) Chuyeän Ankura (Ankura)

Baäc Ñaïo Sö keå chuyeän naøy trong luùc truù taïi Saøvatthi (Xaù-veä).

Trong tröôøng hôïp naøy, Akura khoâng phaûi laø ngaï quyû, nhöng vì coù lieân heä vôùi ngaï quyû, neân chuyeän ñöôïc goïi laø chuyeän ngaï quyû Ankura.

Trong thò traán Asitanjana, ôû vuøng Kamsabhoga, tænh Uttaraøpatha, coù vò vöông töû cuûa vua Mahaøsaøgara, chuùa teå xöù Uttaramadhura, teân laø Upasaøgara cuøng vöông phi Devagabbhaø, coâng chuùa cuûa vua Mahaø-kamsaka, sinh ñöôïc baày con naøy: Anjanadevì, Vaøsudeva, Baladeva, Candadeva, Suriyadeva, Aggideva, Varunadeva, Ajjuna, Pajjuna, Ghatapandita vaø Ankura.

Vasudeva vaø caùc huynh ñeä khôûi binh töø kinh thaønh Asitanjana vaø theo thôøi gian taän dieät taát caû moïi vua chuùa trong saùu möôi ba ngaøn kinh thaønh thuoäc toaøn quoác Hoàng Ñaøo (AÁn Ñoä), roài döøng chaân ôû thaønh Dvaøravatì vaø ñònh cö taïi ñoù.

Veà sau hoï chia vöông quoác ra laøm möôøi phaàn, nhöng hoï laïi queân phaàn chò laø coâng chuùa Anjanadevì. Khi hoï nhôù ñeán baø, moät vöông töû ñöa yù kieán:

- Chuùng ta haõy chia laøm möôøi moät phaàn.

Laäp töùc tieåu vöông töû Ankura noùi:

- Haõy ñöa phaàn tieåu ñeä cho vöông tyû; tieåu ñeä seõ soáng baèng ngheà thöông maõi, chö vöông huynh göûi tieàn thueá cuûa tieåu ñeä ñeán vöông tyû, moãi ngöôøi töø quoác ñoä cuûa mình.

Hoï chaáp thuaän vaø sau khi ñaõ göûi phaàn trôï caáp cuûa ngöôøi em cho chò, chín vua kia ñeàu soáng taïi Dvaøravatì.

Tuy theá, Ankura laïi theo ngheà thöông maõi vaø thöôøng xuyeân boá thí roäng raõi. Baáy giôø vò aáy coù moät ngöôøi noâ leä laøm thuû kho voán raát quan taâm ñeán phuùc lôïi cuûa chuû.

Ankura cöôùi cho ngöôøi naøy moät thieáu nöõ coù gia theá ñaøng hoaøng veà laøm vôï. Vì ngöôøi noâ leä cheát sôùm, Ankura cho con trai ngöôøi naøy höôûng tieàn löông ñaõ ñöôïc traû cho cha noù luùc tröôùc.

Khi ñöùa beù naøy ñeán tuoåi khoân lôùn, trong trieàu vua coù lôøi baøn xì xaøo raèng keû noâ leä aáy khoâng phaûi laø moät noâ leä.

Khi coâng chuùa Anjanadevì nghe chuyeän naøy, baø duøng ví duï con boø söõa vaø giaûi phoùng caäu trai ra khoûi tình traïng noâ leä, roài noùi:

- Moät baø meï ñöôïc töï do khoâng coù gì thua keùm moät ñöùa con trai ñöôïc töï do.

Song noãi hoå theïn khieán caäu con trai boû ra ñi ñeán kinh thaønh Bheruva, taïi ñoù caäu cöôùi con gaùi cuûa moät ngöôøi thôï may vaø sinh soáng baèng ngheà thôï may.

Thôøi aáy trong thaønh Bheruva coù moät vò chuû nghieäp ñoaøn ñaïi phuù teân laø Asayha vaãn cuùng döôøng boá thí haøo phoùng cho caùc Sa-moân, Baø-la-moân, du ñaûng, löõ haønh, cuøng ñaùm aên maøy, khaát só. Ngöôøi thôï may haân hoan thích thuù veà vieäc naøy, thöôøng chæ cho nhöõng ngöôøi khoâng bieát choã aáy, ñeán taän dinh cô cuûa gia toäc Asayha vôùi lôøi daën:

- Haõy ñi ñeán ñoù vaø nhaän ñöôïc nhieàu taëng vaät xöùng ñaùng.

Haønh ñoäng cuûa vò naøy ñöôïc ñeà caäp trong Kinh taïng Paøli. Khi töø traàn, vò aáy taùi sanh laøm moät ñòa thaàn trong vuøng sa maïc, ôû moät caây ña kia, taïi ñoù tay phaûi vò thaàn thöôøng ban phaùt caùc ñoà vaät ñem laïi laïc thuù.

Baáy giôø cuõng trong thaønh Bheruva aáy coù moät ngöôøi tham döï vaøo vieäc boá thí haøo phoùng cuûa Asayha, nhöng vì keû aáy khoâng coù loøng tin, khoâng moä ñaïo, ñaày taø kieán vaø toû ra baát kính ñoái vôùi caùc thieän söï coâng ñöùc, neân khi töø traàn, keû aáy taùi sanh laøm ngaï quyû ôû gaàn nôi cö truù cuûa vò thaàn kia. Haïnh nghieäp cuûa vò aáy cuõng ñöôïc tìm thaáy trong Kinh taïng Paøli.

Luùc aáy Asayha ñaõ töø traàn vaø coäng truù vôùi Sakka Thieân chuû ôû coõi trôøi Ba möôi ba. Moät thôøi gian sau ñoù, Ankura chaát ñaày haøng hoùa leân naêm traêm coã xe, trong khi moät Baø-la-moân khaùc cuõng laøm nhö vaäy. Hai ngöôøi naøy cuøng caû ngaøn coã xe ñi vaøo moät sa maïc hieåm trôû vaø laïc ñöôøng.

Trong khi hoï lang thang quanh quaån nôi aáy, thì coû, nöôùc vaø thöïc phaåm caïn daàn. Ankura phaùi ñaùm haàu caän ñi tìm nöôùc. Luùc aáy thaàn Daï-xoa kia ñang ban phaùt caùc ñoà vaät ñem laïi laïc thuù, chôït thaáy tình caûnh nguy khoán cuûa hoï, vaø nhôù ñeán coâng ôn maø Ankura ñaõ laøm cho mình ñôøi tröôùc, lieàn chæ cho vò naøy caây ña maø thaàn ñang cö truù, vaø suy nghó: 'Baây giôø ñaây ta phaûi giuùp ñôõ ngöôøi naøy'.

Thôøi aáy, caây ña naøy ñaày caønh laù raäm raùp, ruû boùng che daøy ñaëc vaø coù haøng ngaøn choài non. Caây traûi daøi, cao vaø roäng caû moät do-tuaàn. Khi thaáy caây ña, Ankura raát haân hoan thích thuù baûo caém leàu ngay taïi ñoù. Thaàn Daï-xoa ñöa tay phaûi ra vaø laäp töùc cung caáp nöôùc uoáng.

Sau khi ñaùm ngöôøi naøy ñöôïc cung caáp ñuû moïi nhu caàu theo nguyeän voïng, vaø ñaõ nghæ ngôi sau cuoäc haønh trình, vò Baø-la-moân thöông nhaân naûy leân yù töôûng ngu si naøy: 'Sau khi ñaõ ñi töø ñaây ñeán Kamboja ñeå kieám taøi saûn, thì chuùng ta seõ laøm ñöôïc vieäc gì? Chi baèng ta haõy tìm caùch baét laáy thaàn Daï-xoa ñöa leân xe. Roài sau ñoù cuøng thaàn aáy ñi thaúng veà kinh thaønh cuûa ta'.

Vôùi yù töôûng naøy trong trí, vò Baø-la-moân noùi keá hoaïch cuûa mình cuøng Ankura:

1. Ñích ta tìm ôû Kam-bo-ja
Thaønh töïu khi ta gaëp Daï-xoa,
Thaàn aáy cho ta bao öôùc muoán,
Baét thaàn cuøng ôû vôùi ñoaøn ta.

2. Haõy baét laáy ngay Ñaïi löïc thaàn,
Cho duø cöôõng baùch hoaëc baèng loøng,
Haõy ñöa thaàn aáy leân xe gaáp,
Trôû laïi Dvaø-ra voäi böôùc chaân.

3. Vôùi caây ruû boùng, ngaãu nhieân ngoài,
Naèm nghæ, ta khoâng beû nhaùnh chôi,
Vì keû naøo hay laøm phaûn baïn,
Laø ngöôøi gaây aùc nghieäp treân ñôøi.

4. Vôùi caây cao boùng maùt tình côø
Ta ñeán naèm, ngoài thaät töï do,
Coù theå ñoán caây ngay taän goác,
Neáu ñieàu naøy coù lôïi cho ta.

5. Vôùi caây ruû boùng ngaãu nhieân ngoài,
Naèm nghæ, ta khoâng haùi laù chôi,
Vì keû naøo hay laøm phaûn baïn,
Laø ngöôøi gaây aùc nghieäp treân ñôøi.

6. Vôùi caây cao boùng maùt tình côø
Ta ñeán naèm ngoài thaät töï do,
Coù theå nhoå caây luoân caû reã,
Neáu ñieàu naøy coù lôïi cho ta.

7. Tình côø ta ôû laïi nhaø ai,
Duø chæ moät ñeâm ñeán saùng mai,
Ta ñöôïc ngöôøi kia môøi aåm thöïc,
Ta khoâng nghó keá haïi cho ngöôøi,
Tri aân laø moät ñieàu caàn thieát
Ñöôïc caùc thieän nhaân taùn thaùn hoaøi.

8. Tình côø ta truù nguï nhaø ai,
Cho daãu moät ñeâm, chæ moät thoâi,
Vaø ñöôïc ngöôøi kia môøi aåm thöïc,
Khoâng neân nghó vieäc aùc cho ngöôøi,
Keû naøo tay chaúng gaây tai haïi
Cuõng chaám döùt möu phaûn baïn ñôøi.

9. Ngaøy tröôùc neáu ai coù thieän haønh,
Veà sau phaïm toäi aùc vaøo mình,
Baøn tay trong saïch ngöôøi kia thieáu,
Seõ chaúng gaëp ñaâu phaän toát laønh.

- Haõy cho gaõ Baø-la-moân ñoäc aùc naøy laõnh phaàn xöùng ñaùng vôùi gaõ.

Roài ñeå chöùng toû raèng thaàn khoâng deã bò baát cöù ai khuaát phuïc, thaàn baûo:

10. Ta ñaâu deã bò moät Thieân thaàn
Khuaát phuïc, hay vua chuùa, theá nhaân,
Ta chính Daï-xoa, thaàn ñaïi löïc,
Phi nhanh nhö chôùp giöõa hö khoâng,
Vaø ta thoï höôûng hình dung ñeïp,
Phuùc phaän cho ta ñuû löïc huøng.

11. Baøn tay ngaøi choùi saùng vaøng roøng,
Coù maät ræ vaø caùc suoái trong
Ñaày taëng vaät tuoân töø moïi ngoùn,
Nöôùc caây traùi ngoït nhoû thaønh doøng,
Neân ta tin chaéc ngaøi oai löïc
Laø chính Pu-rin-da hieän thaân.

12. Ta chaúng laø tieân, chaúng Thaùt-baø,
Chaúng Sak-ka hieäu Pu-rin-da,
An-ku-ra hôõi, ta laø quyû
Ñaõ ñeán ñaây töø Bhe-ru-na.

13. Xöa ngaøi coù tính caùch ra sao,
Ñôøi tröôùc ngaøi theo neáp soáng naøo, 
Vì Thaùnh haïnh gì, tay aáy vaãn
Hoaøn thaønh thieän söï bieát laø bao?

14. Kieáp tröôùc ta laø moät thôï may,
Suoát ñôøi cuøng khoå soáng qua ngaøy,
ÔÛ Bhe-ru phoá, ta khoâng coù
Phöông tieän gì ban phaùt töï tay.

15. Thuôû aáy, tieäm ta ôû caïnh nhaø
Cuûa ngöôøi moä ñaïo A-say-ha,
Chuyeân gia boá thí ñaày haøo phoùng,
Khieâm toán laøm bao thieän söï maø.

16. Caùc ñaùm aên maøy ñeán choã kia,
Cuøng ñinh thaäp loaïi hoûi thaêm ta:
'Chuùc oâng may maén! Xin cho bieát
Ñi ñeán nôi ñaâu ñöôïc phaùt quaø?'

17. Khi caùc tieän daân ñeán hoûi ta,
Ta cho bieát choã A-say-ha,
Vöøa ñöa tay phaûi ra, vöøa baûo:
'Chuùc baïn gaëp may, ñeán choán kia,
Nhaø cuûa A-say-ha ôû ñoù
Taëng vaät doài daøo ñöôïc phaùt ra'.

18. Do vaäy tay ta nay phaùt phaân
Nhöõng gì chö vò ñeán caàu mong,
Nhôø nguyeân nhaân aáy, tay ta ñoù
Ñang nhoû maät ngon ngoït caû doøng,
Vì Thaùnh haïnh xöa, ta tieáp tuïc
Hoaøn thaønh thieän söï vôùi tay khoâng.

19. Nhö theá xöa ngaøi chaúng taëng ai
Vaät gì ñaâu vôùi chính tay ngaøi,
Nhöng vì thích thuù nhìn ngöôøi khaùc
Boá thí, neân tay phaûi traûi daøi.

20. Do vaäy tay ngaøi nay bieáu khoâng
Nhöõng gì caàn thieát vôùi tha nhaân,
Nhôø nguyeân nhaân aáy, tay ngaøi ñoù
Ñang nhoû maät ngon ngoït caû doøng,
Vì Thaùnh haïnh xöa, ngaøi tieáp tuïc
Hoaøn thaønh thieän söï vôùi tay thaàn.

21. Ngaøi hôõi, ngöôøi kia coù tín taâm
Duøng ñoâi tay laáy cuûa cho khoâng,
Sau khi ñaõ boû thaân phaøm tuïc,
Ngöôøi aáy ñi ñaâu, haõy noùi cuøng.

22. Ta chaúng bieát gì thuôû ñaõ qua,
Chuyeän sanh töû cuûa An-gi-ra,
Ngöôøi thaønh töïu vieäc khoâng heà coù,
Song ñaõ nghe töø Ves-sa-va,
Ngöôøi aáy sanh Thieân vaø coäng truù
Cuøng chö Thieân hoäi chuùng Sak-ka.

23. Boá thí, laøm laønh ñuùng khaû naêng
Quaû nhieân ñaày ñuû lôïi voâ ngaàn,
Khi nhìn keû khaùc ban aân phöôùc,
Ai chaúng muoán laøm thieän söï chaêng?

24. Töø ñaây ñeán xöù Dva-ra-ka 
Quaû thaät khi veà ñaát nöôùc xöa,
Ta seõ phaân chia nhieàu taëng vaät,
Vieäc naøy ñem haïnh phuùc cho ta.

25. Ta seõ taëng nhieàu thöùc uoáng aên,
AÙo quaàn, saøng toïa, choã nöông thaân,
Loái ñi qua caùc nôi nguy hieåm,
Ñaøo gieáng, vaø ao nöôùc veä ñöôøng.

26. Sao tay ngöôi caùc ngoùn cong queo,
Vaø mieäng cuûa ngöôi leäch moät chieàu, 
Ñoâi maét ngöôi tuoân traøo nöôùc maõi,
Nhaø ngöôi ñaõ taïo aùc haønh naøo?

27. Vôùi ngöôøi moä ñaïo An-gi-ra,
Gia chuû laøm coâng ñöùc taïi nhaø,
Toâi ñaõ lieân quan veà thieän söï,
Xöa toâi giaùm saùt vieäc chia quaø.

28. Nôi kia, khi thaáy boïn xin aên,
Nhöõng keû theøm côm nöôùc phaùt phaân,
Ñaõ ñeán, toâi lieàn qua phía khaùc,
Vaø toâi laøm boä maët maøy nhaên.

29. Neân tay toâi caùc ngoùn cong queo,
Vaø mieäng cuûa toâi leäch moät chieàu,
Ñoâi maét toâi tuoân traøo nöôùc maõi,
Ngaøy xöa toâi taïo aùc haønh nhieàu.

30. Keû khoán khoå kia, thaät ñuùng laø
Mieäng ngöôi meùo leäch bôûi ngaøy xöa
Ngöôi nhaên maøy maët khi nhìn thaáy
Ngöôøi khaùc phaân chia caùc moùn quaø.

31. Vì sao ta coù theå phaùt phaân
Y phuïc, toïa saøng, thöùc uoáng aên,
Maø laïi mong nhôø tay keû khaùc
Giuùp ta phuïc vuï caùc tha nhaân?

32. Töø ñaây ñeán xöù Dvaø-ra-ka,
Quaû thaät khi veà ñaát nöôùc xöa, 
Ta seõ phaân chia nhieàu taëng vaät,
Vieäc naøy ñem laïi haïnh phuùc cho ta.

33. Ta seõ taëng nhieàu thöùc uoáng aên, 
AÙo quaàn, saøng toïa, choã nöông thaân,
Loái ñi qua caùc nôi nguy hieåm,
Ñaøo gieáng, vaø ao nöôùc veä ñöôøng.

34. Sau khi trôû veà Dvaø-ra-ka,
Vò aáy vöøa quay böôùc ñeán nhaø,
Lieàn thieát laäp coâng trình boá thí,
Vieäc naøy ñem haïnh phuùc chan hoøa.

35. Vôùi taâm thanh thaûn, vò naøy ban
Y phuïc, thöùc aên uoáng, toïa saøng,
Nôi choán cho bao ngöôøi taïm truù,
Ñaøo ao vaø gieáng nöôùc beân ñaøng.

36. Ai muoán aùo choaøng, thöùc uoáng aên?
Ngöïa boø ai moûi meät hay chaêng?
Töø nôi ñaây hoï ñem daây buoäc
Boø ngöïa vaøo xe ñeå chôû haøng,
Ai muoán nöôùc hoa, duø ñôõ naéng,
Ai caàn giaøy deùp hoaëc hoa traøng?

37. Nhö vaày boïn chuùng cöù keâu la,
Boïn hôùt toùc vaø baùn nöôùc hoa,
Ñaàu beáp, khoâng ngöøng töø saùng toái
ÔÛ ngoâi nhaø cuûa An-ku-ra.

Ankura:

38. Caùc boïn ngöôøi kia vaãn nghó raèng:
'An-ku-ra nguû thaät bình an',
Sin-dha-ka hôõi, ta traèn troïc,
Vì chaúng thaáy ñaâu boïn caùi bang.

39. Chaéc caùc ngöôøi kia nghó ñeán mình:
'An-ku-ra nguû thaät ngon laønh'.
Sin-dha-ka hôõi, ta traèn troïc
Vì chaúng thaáy ñaâu ñaùm löõ haønh.

40. Neáu Sak-ka, chuùa coõi Baêm-ba,
Ban taëng cho ngaøi moät öôùc mô,
Ngaøi seõ choïn gì trong theá giôùi,
Mong ngaøi baøy toû, An-ku-ra?

41. Neáu Sak-ka, chuùa coõi Baêm-ba,
Ñem moät ñieàu mong öôùc taëng ta,
Ta seõ caàu xin töø buoåi saùng
Khi vöøa thöùc giaác sôùm tinh mô,
Moùn aên thieân giôùi luoân ñaày ñuû,
Haønh khaát tín thaønh cuõng hieän ra.

42. Mong öôùc khi ta ñang phaùt ban,
Coâng naêng boá thí chaúng tieâu tan,
Sau khi boá thí, khoâng aân haän,
Ta öôùc taâm ta ñöôïc laïc an,
Trong luùc ta thi aán boá ñöùc,
AÁy ñieàu ta öôùc töï Thieân Hoaøng.

43. Chôù neân cho taát caû gia taøi,
Ngaøi phaûi hoä phoøng saûn nghieäp thoâi,
Vì theá, baïc vaøng laø chaéc chaén
Coù giaù trò hôn boá thí hoaøi,
Boá thí quaù nhieàu sinh keát quaû
Gia ñình khoâng theå soáng laâu daøi.

44. Baäc hieàn khoâng chaáp nhaän xan tham,
Cuõng chaúng taùn ñoàng quaù phaùt ban,
Vì theá, ngaøi nhìn xem cuûa caûi
Toát hôn laø boá thí traøn lan;
Ngöôøi naøo coù quyeát taâm chaân chaùnh,
Seõ choïn ñöôøng trung ñaïo laïc an.

45. OÂng noùi ñieàu naøy quaû thaät hay,
Phaàn ta muoán boá thí töø ñaây,
Vaø caàu mong nhöõng ngöôøi löông thieän,
Moä ñaïo mau chaân ñeán choán naøy;
Nhö ñaùm maây traøn ñaày vöïc thaúm,
Ta mong boài döôõng haïng aên maøy.

46. Neáu ta taâm trí ñöôïc bình an,
Khi thaáy boïn haønh khaát hoûi han
Hoan hyû vì thi aân boá ñöùc,
Ñaáy laø haïnh phuùc giöõa nhaân gian.

47. Neáu trí taâm ta ñöôïc laëng yeân,
Khi nhìn haønh khaát ñeán caàu xin,
Haân hoan vì vieäc ban aân hueä,
Nhö vaäy laø thaønh töïu phöôùc ñieàn.

48. Tröôùc khi boá thí, phaûi haân hoan,
Taâm trí haân hoan luùc phaùt ban,
Hoan hyû sau khi ta boá thí,
Theá laø thaønh ñaït phöôùc nhaân gian.

49. Saùu möôi ngaøn chaün chuyeán xe boø
Thöïc phaåm haèng ngaøy ñöôïc phaùt cho
Caùc ñaùm ngöôøi trong nhaø thí chuû
Nguyeän laøm thieän söï An-ku-ra.

50. Ñaàu beáp ba ngaøn soáng taïi gia
Cuûa ngöôøi thí chuû An-ku-ra,
Ñieåm trang vaøng ngoïc, hoa tai ñuû,
Taän tuïy nhieät taâm phaùt taëng quaø.

51. Thanh nieân trai traùng saùu möôi ngaøn
Ñeo ñuû hoa tai vôùi ngoïc vaøng,
Ñang boå cuûi trong nhaø thí chuû
Cöû haønh ñaïi boá thí nhaân gian.

52. Nöõ nhi moät vaïn saùu nhö hoa
Toâ ñieåm ñoà trang söùc ngoïc ngaø,
Nhaøo boät thaønh bao hình baùnh ngoït,
Cöû haønh ñaïi boá thí toaøn gia.

53. Möôøi saùu ngaøn kìa ñaùm nöõ nhaân
Xieâm y ñuû moïi veû thanh taân,
Tay caàm muoãng taïi nhaø gia chuû
Phuïc vuï ñaïi coâng ñöùc phaùt phaân.

54. Phaùt ban nhieàu tôùi bieát bao ngöôøi,
Ngöôøi quyù cao thay coáng hieán hoaøi,
Boá thí aân caàn, tay chæ baûo,
Quan taâm chaêm soùc maõi khoâng thoâi.

55. Nhieàu tuaàn traêng, thaùng thaùng troâi qua,
Chaúng bieát bao naêm vôùi boán muøa,
Suoát moät thôøi gian daøi ñaúng ñaúng,
Khoâng ngöøng boá thí, An-ku-ra.

56. An-ku-ra boá thí laâu daøi,
Coáng hieán phaùt ban suoát caû ñôøi,
Ñeán luùc töø traàn, lìa boû xaùc,
Ñi leân thieân giôùi, coõi Ba möôi.

Khi Indaka töø traàn, vaø nhôø naêng löïc coâng ñöùc ñaõ trôû thaønh phöôùc ñieàn, vò aáy taùi sanh leân coõi Ba möôi ba. Vì theá chöyeän keå tieáp:

57. Laáy côm ñaày muoãng, In-da-ka
Daâng Tröôûng laõo A-na-luaät-ñaø,
Khi xaû baùo thaân phaøm tuïc aáy,
Chaøng leân coäng truù coõi Baêm-ba.

58-59. Trong möôøi phöông dieän, In-da-ka
Vöôït troäi An-ku-ra thaät xa:
Khaû aùi saéc, thanh, höông, vò, xuùc,
Tröôøng toàn thoï maïng, ñeïp maøu da,
Phöôùc phaàn, danh voïng vaø quyeàn löïc,
Chaøng ñeàu vöôït haún An-ku-ra.

60. ÔÛ trong thieân giôùi, coõi Baêm-ba,
Baäc Toái thöôïng nhaân, ñöùc Phaät-ñaø,
Ñang ngöï treân ngai Hoaøng baûo thaïch,
Döôùi chaân cuûa ñaïi thoï San-hoâ.

61. Khi chö Thieân tuï taäp möôøi phöông,
Ñaûnh leã ñaáng Toaøn Giaùc Theá Toân
Vöøa ñeán coõi thieân, ñang truù nguï
ÔÛ treân thöôïng ñænh cuûa Cao Sôn.

62. Khoâng moät thaàn tieân ôû coõi trôøi
Saùnh baèng ñöùc Phaät veû huøng oai,
Vöôït leân taát caû chö Thieân aáy,
Duy nhaát Theá Toân chieáu raïng ngôøi.

63. Ñoàng thôøi coù maët An-ku-ra 
Caùch ñoù möôøi hai daëm phía xa,
Nhöng ôû khoâng xa ñöùc Phaät maáy,
In-da-ka vöôït An-ku-ra.

64. Khi ñöùc Phaät vöøa chôït ngoù qua
An-ku-ra vôùi In-da-ka,
Muoán laøm hai vò taêng coâng ñöùc,
Ñöùc Phaät beøn caát tieáng noùi ra:

65. 'Laâu daøi boá thí, An-ku-ra,
Xöa phaùt phaân nhieàu ñeå lôïi tha,
Nay vaãn ñang ngoài xa caùch quaù,
Ñeán nôi naøy ôû phía gaàn ta'.

66. Ñöôïc ñaáng Toaøn tri kieán baûo ban,
An-ku-ra voäi noùi leân raèng:
'Lôïi gì boá thí thôøi xöa aáy,
Vì thieáu ngöôøi töông xöùng cuùng döôøng?

67. In-da-ka hieän ôû nôi ñaây,
Duø ñaõ cuùng döôøng ít oûi thay,
Chaøng vaãn saùng ngôøi hôn taát caû,
Nhö traêng vöôït caùc ñaùm sao daøy'.

68. Ví nhö trong ñaùm ruoäng khoâ caèn
Haït gioáng duø voâ soá ñöôïc troàng,
Chuùng vaãn khoâng ñem nhieàu keát quaû,
Vaø khoâng laøm ñeïp yù nhaø noâng.

69. Cuõng vaäy ñem nhieàu cuûa phaùt ban
Cho ngöôøi ñoäc aùc hoaëc taø gian,
Seõ khoâng taïo quaû laønh phong phuù,
Vaø chaúng laøm vui keû cuùng döôøng.

70. Nhöng khi ít haït ñöôïc gieo troàng
Trong choã ñaát töôi toát ruoäng ñoàng,
Laïi coù nhieàu möa hoøa gioù thuaän,
Ñöôïc muøa laøm ñeïp yù nhaø noâng.

71. Cuõng vaäy, khi toân kính chaùnh nhaân,
Nhöõng ngöôøi ñaïo haïnh giöõa nhaân quaàn,
Thieän haønh duø chæ laø nho nhoû,
Cuõng taïo coâng naêng ñaïi phöôùc phaàn.
Chö vò keát taäp Kinh ñieån tieáp tuïc keå chuyeän:

72. Vaäy phaûi bieát phaân bieät cuùng döôøng
Ñem veà phöôùc baùo lôùn voâ löôøng,
Cuùng döôøng coù chuù taâm suy xeùt,
Thí chuû leân thieân giôùi truù an.

73. Ta phaûi cuùng daâng leã tín thaønh
Leân ngöôøi xöùng ñaùng giöõa quaàn sanh,
Leã daâng nhö vaäy ñem thaønh quaû
Phong phuù nhö gieo haït ñaát laønh.

10. (22) Chuyeän Meï Cuûa Uttara (Uttaramaøtu)

Sau khi baäc Ñaïo Sö dieät ñoä, vaøo thôøi Ñaïi hoäi keát taäp Kinh ñieån ñaàu tieân ñang dieãn tieán, Toân giaû Mahaø-Kaccayaøna (Ñaïi Ca-chieân-dieân) cuøng möôøi hai Tyû-kheo ñang cö truù trong ngoâi röøng noï gaàn Kosambi (Kieàu-thöôûng-di).

Thôøi aáy Uttara, vò nam töû thöøa keá cuûa vò quoác sö trieàu vua Udena, ñang cuøng ñaùm thôï moäc ñi tìm goã ñeå söûa nhaø, vaø ñöôïc Tröôûng laõo naøy thuyeát phaùp.

Veà sau Uttara thöôøng cuùng döôøng vò aáy thöïc phaåm vaø xaây taëng vò aáy moät thaûo am.

Song baø meï cuûa Uttara caêm haän nhöõng vieäc cuùng döôøng aáy. Baø baûo:

- Ta mong baát cöù thöùc aên uoáng naøo con cuùng caùc Sa-moân maø ta khoâng ñoàng yù ñeàu trôû thaønh maùu cho con uoáng ôû ñôøi sau. 

Tuy theá, vaøo ngaøy cuùng döôøng am thaát, baø cho pheùp taëng moät boù loâng ñuoâi coâng. Khi töø traàn, baø taùi sanh laøm nöõ ngaï quyû vaø do ñaõ cuùng döôøng moät boù loâng ñuoâi coâng aáy, nöõ ngaï quyû coù maùi toùc ñen thaät daøi, uoán löôïn oùng aû raát ñeïp vaø daøi tha thöôùt.

Baát cöù khi naøo nöõ ngaï quyû böôùc xuoáng töï nhuû: 'Ta seõ uoáng nöôùc soâng Haèng' thì doøng soâng trôû thaønh maùu ñoû. Sau khi ñaõ ñi lang thang suoát naêm möôi naêm bò ñoùi khaùt giaøy voø, ngaøy kia nöõ ngaï quyû chôït thaáy Tröôûng laõo Kankhaørevata (Kankhaø Ly-baø-la) ngoài nghæ tröa beân bôø soâng Haèng:

Cuoäc ñoái thoaïi naøy tieáp theo sau hai vaàn keä ñaàu cuûa chö vò keát taäp Kinh ñieån:

1. Khi moät Tyû-kheo ñeán nghæ tröa
Vaø ngoài treân beán nöôùc Haèng haø,
Gaàn ngöôøi, nöõ quyû hình gheâ rôïn,
Daùng ñieäu ruït reø, tieán böôùc ra.

2. Maùi toùc quyû nöông aáy thaät daøi
Thaû ra chaám ñaát, ñöôïc buoâng lôi,
Che thaân baèng caùc chuøm toùc aáy,
Nöõ quyû thöa Toân giaû chuyeän ñôøi:

3. Naêm möôi naêm ñaõ giaõ töø traàn,
Con chaúng bieát gì thöùc uoáng aên.
Toân giaû, cho con xin chuùt nöôùc,
Hieän con ñang khaùt nöôùc muoân phaàn.

4. Ñaây doøng nöôùc maùt cuûa soâng Haèng
Chaûy xuoáng töø mieàn nuùi Tuyeát Sôn,
Haõy laáy nöôùc kia vaø uoáng gaáp,
Sao ngöôi xin nöôùc ôû treân doøng?

5. Toân giaû, xin thöa, neáu chính con
Töï tay laáy nöôùc ôû doøng soâng,
Nöôùc lieàn thaønh maùu, vaø vì theá
Con khaån caàu ngaøi chuùt nöôùc trong.

6. Ngaøy xöa ñaõ phaïm aùc haønh naøo
Do khaåu, yù, thaân ñaõ phaïm vaøo,
Töø nghieäp quaû gì tay aáy chaïm
Nöôùc soâng Haèng hoùa maùu, vì sao?

7. Nam töû cuûa con, Ut-ta-ra,
Xöa voán laø cö só taïi gia
Ñem cuùng caùc Sa-moân thöïc phaåm,
Toïa saøng, döôïc lieäu, aùo caø-sa.

8. Loøng con soâi ñoäng bôûi xan tham
Thuùc giuïc, neân con phæ baùng chaøng:
'Baát cöù vaät gì ta chaúng muoán
Ngöôi ñem daâng cuùng caùc Sa-moân,

9. 'Ut-ta-ra, thöù aáy, ta caàu
Thaønh maùu cho ngöôi ôû kieáp sau'.
Do nghieäp quaû naøy, tay chaïm phaûi
Nöôùc soâng Haèng hoùa maùu töø laâu'.

Nhôø vaäy nöõ ngaï quyû thoï höôûng thieân laïc, lieàn trình vôùi vò Tröôûng laõo söï vieäc cuøng baøy toû nieàm haïnh phuùc thaàn tieân maø noù ñaõ ñaït ñöôïc.
 
 

11. (23) Chuyeän Cuoän Chæ (Sutta)

Trong moät laøng kia gaàn Saøvatthi, baûy traêm naêm tröôùc khi baäc Ñaïo Sö xuaát hieän, coù moät nam töû phuïc vuï moät vò Ñoäc Giaùc Phaät. Chaøng trai aáy bò raén caén, töø traàn vaøo ngaøy cöôùi vôï. Trong khi phuïc vuï, chaøng ñaõ taïo nhieàu phöôùc nghieäp nhöng vì chaøng luyeán aùi vò taân nöông, neân chaøng taùi sanh laøm moät quyû thaàn trong laâu ñaøi coù ñaày ñuû quyeàn löïc vaø vinh quang.

Do öôùc muoán ñöa taân nöông veà laâu ñaøi cuûa mình, khi thaáy moät vò Ñoäc Giaùc Phaät ñang may aùo, vò thaàn hieän hình ngöôøi laïi gaàn Ñoäc Giaùc Phaät vaø hoûi:

- Thöa Toân giaû, Ngaøi coù caàn chæ khoâng?

Vò aáy ñaùp: 

- Naøy cö só, ta ñang baän may aùo.

Vò thaàn chæ tay veà phía nhaø coâ daâu vöøa goùa buïa aáy vaø baûo:

- Toân giaû coù theå xin chæ ôû nhaø kia.

Vò aáy laøm nhö vaäy vaø ñöôïc coâ gaùi taëng moät cuoän chæ.

Coøn vò thaàn vaãn mang hình ngöôøi ñeán xin pheùp baø meï coâ gaùi cho vò aáy ôû laïi vaøi ngaøy, roài ñoå ñaày tieàn vaøo caùc noài nieâu trong nhaø aáy. Sau ñoù vò aáy ra ñi cuøng coâ gaùi veà laâu ñaøi cuûa mình

Baø meï ñem nhieàu tieàn cho hoï haøng vaø ñaùm löõ haønh ngheøo khoå. Khi töø traàn, baø daën:

- Neáu con gaùi ta trôû veà, haõy chæ cho noù soá tieàn naøy.

Baûy traêm naêm sau, baäc Ñaïo Sö giaùng sinh ôû ñôøi vaø ñeán Saøvatthi. Thôøi aáy, nöõ nhaân kia vaãn coøn soáng vôùi vò quyû thaàn vaø xin vò aáy ñöa naøng veà nhaø cuõ, naøng baûo: 

1. Thieáp ñem daâng cuùng thuôû xöa xa
Leân moät Tyû-kheo ñaõ xuaát gia
Vöøa böôùc ñeán gaàn, xin ít chæ.
Vieäc xöa ñem keát quaû nay laø
Phöôùc phaàn thieáp höôûng luoân phong phuù,
Voâ soá thieân y cöù hieän ra.

2. Muoân hoa bao phuû caû laâu ñaøi,
Gia boäc, noâ tyø ñuû gaùi trai,
Toâ ñieåm laâu ñaøi traêm veû ñeïp;
Thieáp nay taän höôûng thuù vui chôi
Vaø mang ñuû loaïi thieân y baùu,
Taøi saûn doài daøo chaúng theå vôi.

3. Phöôùc baùo naøy do moät nghieäp xöa,
Haân hoan, haïnh phuùc höôûng baây giôø;
Khi naøo thieáp trôû veà nhaân theá,
Thieáp seõ thöïc haønh vieäc lôïi tha.
Chaøng haõy ñöa ñöôøng xöa loái cuõ,
Phu quaân hôõi, thieáp muoán veà nhaø.

4. Ñaõ baûy traêm naêm naøng ñeán ñaây,
Veà kia giaø yeáu khoå thaân ngay.
Nay ta noùi thaät cho naøng bieát:
Taát caû hoï haøng ñaõ boû thaây.
Naøng seõ laøm gì nôi choán aáy
Khi naøng ñaõ giaõ bieät nôi naøy?
Naøng aáy khoâng tin, laïi noùi nöõa:

5. Chæ caùch baûy naêm thieáp ñeán ñaây,
Höôûng bao thieân laïc baáy laâu nay, 
Khi naøo thieáp trôû veà nhaân theá,
Thieáp seõ thöïc haønh thieän söï ngay.
Chaøng haõy ñöa ñöôøng xöa loái cuõ,
Phu quaân hôõi, thieáp muoán chia tay.

6. Theá roài laäp töùc naém tay chaøng,
Thaàn daãn naøng veà choán coá höông,
Nay hoùa baø giaø ñi khaäp kheånh,
Baûo baø: 'Daën vôùi caùc thaân nhaân
Ñeán nôi kia: Haõy laøm ñieàu thieän,
Haïnh phuùc ñôøi sau ñöôïc höôûng phaàn'.

7. Chính maét ta troâng thaáy roõ raøng
Caùc loaøi ngaï quyû gaëp ñau buoàn
Bôûi vì khoâng bieát laøm ñieàu thieän,
Cuõng vaäy loaøi ngöôøi giöõa theá gian.
Haønh thieän taïo neân nhieàu phuùc laïc,
Thieân thaàn, nhaân loaïi maõi haân hoan

12. (24) Chuyeän Nöõ Quyû ÔÛ Hakannamunda (Kannamundapetì)

Baäc Ñaïo Sö keå chuyeän naøy trong luùc ñang truù taïi Saøvatthi.

Töông truyeàn raèng thuôû xöa vaøo thôøi ñöùc Phaät Kassapa, ôû xöù Kimbilaø coù moät ñeä töû taïi gia ñaõ thoï Tam quy, cuøng chung nieàm tín ngöôõng vôùi naêm traêm cö só khaùc chuyeân taâm thöïc haønh caùc thieän söï nhö troàng hoa vieân, xaây caàu coáng, laøm ñöôøng saù, vaø caùc vieäc coâng ích khaùc.

Vò aáy ñaõ xaây moät tinh xaù cuùng döôøng giaùo hoäi Tyû-kheo vaø thænh thoaûng cuøng ñeán nôi aáy vôùi caùc cö só kia. Caùc baø vôï cuûa hoäi chuùng naøy cuõng raát hoøa hôïp vôùi nhau, thöôøng cuøng ñi ñeán tinh xaù cuùng döôøng voøng hoa, höông lieäu, daàu xoa vaø treân ñöôøng ñi vaãn nghæ ngôi taïi caùc hoa vieân vaø nhaø troï.

Roài moät ngaøy kia, moät soá keû baát löông ñang tuï taäp vôùi nhau trong nhaø troï cuûa moät baø chuû kia, troâng thaáy nhan saéc dieãm leä cuûa caùc nöõ nhaân khi hoï ñeán nghæ ngôi taïi ñoù, lieàn ñem loøng say meâ.

Bieát ñaùm nöõ nhaân naøy löông thieän, chuùng baét ñaàu baøn taùn vôùi nhau:

- Ai coù khaû naêng thöïc hieän vieäc phaù giôùi haïnh vôùi moät nöõ nhaân trong ñaùm naøy?

Laäp töùc moät gaõ ñaùp:

- Toâi ñaây.

Boïn chuùng lieàn baûo:

- Chuùng ta haõy ñaùnh cuoäc vôùi haén moät ngaøn ñoàng tieàn.

Chuùng ñaùnh cuoäc nhö theá vaø theâm:

- Neáu baïn thaønh coâng, chuùng toâi seõ ñöa cho baïn moät ngaøn ñoàng; neáu khoâng thì baïn phaûi ñöa soá aáy cho boïn ta.

Vì öôùc mong thaéng cuoäc vaø sôï maát tieàn, gaõ baøy ñuû möu keá trong luùc ñaùm nöõ nhaân nghæ chaân taïi ñoù. Vöøa chôi ñaøn thaát huyeàn caàm du döông vöøa haùt tình ca eâm aùi, gaõ duï doã ñöôïc moät naøng trong ñaùm aáy phaù giôùi haïnh, khieán boïn baát löông kia phaûi maát moät ngaøn ñoàng tieàn.

Bò gaõ naøy ñaùnh baïi, boïn chuùng beøn ñem chuyeän aáy keå cho choàng naøng nghe. Vò naøy khoâng tin, nhöng cuõng hoûi naøng:

- Naøng coù phaûi laø haïng ngöôøi nhö caùc keû kia vöøa noùi chaêng?

Naøng phuû nhaän ngay:

- Thieáp khoâng bieát nhöõng chuyeän nhö vaäy.

Vì chaøng khoâng tin naøng, naøng lieàn chæ con choù ñang ñöùng gaàn ñoù vaø theà ñoäc;

- Neáu thieáp laøm aùc haïnh nhö vaäy thì mong con choù ñen tai cuït naøy xeù xaùc thieáp ra khi thieáp taùi sanh kieáp sau.

Ngoaøi ra, khi ñaùm nöõ nhaân bieát roõ naøng ñaõ phaù giôùi haïnh, ñöôïc chaát vaán:

- Nöõ nhaân naøy ñaõ phaïm taø haïnh kia hay laø khoâng phaïm?

Hoï cuõng theà doái traù:

- Neáu chuùng toâi bieát thì mong chuùng toâi trôû thaønh noâ tyø cuûa baø aáy ôû kieáp taùi sanh.

Veà sau ngöôøi gian phuï kia bò hoái haän vì toäi loãi cuõ giaøy voø, neân heùo moøn daàn vaø qua ñôøi. Naøng ñöôïc taùi sanh laøm moät nöõ quyû trong moät laâu ñaøi beân bôø hoà Kannamunda (Tai cuït) laø moät trong baûy hoà lôùn ôû vuøng Himalaya (Tuyeát Sôn), chuùa teå cuûa nuùi ñoài.

Hôn nöõa, chung quanh moïi phía cuûa laâu ñaøi xuaát hieän moät hoà sen ñeå vui chôi thoûa thích. Khi ñaùm nöõ nhaân kia töø traàn, do haäu quaû lôøi theà doái traù maø hoï ñaõ noùi ra, hoï lieàn trôû thaønh baày noâ tyø cuûa naøng.

Trong laâu ñaøi aáy, nhôø caùc thieän nghieäp naøng ñaõ thöïc hieän trong kieáp tröôùc, naøng höôûng thoï laïc thuù thaàn tieân suoát ngaøy, nhöng ñeán nöûa ñeâm, do ñoäng löïc cuûa aùc haïnh xöa thuùc giuïc, naøng thöùc daäy töø toïa saøng vaø ñi ñeán hoà sen, roài bò moät con choù ngao caén xeù tan thaân taïi choã.

Ngay sau ñoù naøng laäp töùc bieán hình trôû laïi vôùi dung saéc kieàu dieãm nhö cuõ vaø böôùc leân laâu ñaøi cuûa naøng, naèm xuoáng toïa saøng.

Tuy nhieân, ñaùm noâ tyø kia laïi phaûi chòu vaát vaû nhoïc nhaèn haàu haï naøng lieân tuïc ngaøy ñeâm. Cöù theá naêm traêm naêm troâi qua, vaø bôûi vì boïn nöõ quyû nhaân höôûng laïc thuù thaàn tieân maø thieáu vaéng caùc ñöùc lang quaân, neân chuùng baét ñaàu mong nhôù hoï.

Baáy giôø taïi nôi aáy coù moät con soâng phaùt xuaát töø hoà Kannamunda vaø do moät keõ nöùt trong nuùi, ñaõ chaûy xuoáng taän soâng Haèng. Gaàn con soâng aáy coù moät vöôøn xoaøi sanh traùi tieân, cuøng vôùi caùc loaïi caây mít vaø nhieàu caây khaùc. Do vaäy boïn chuùng suy nghó: 'Baây giôø ñaây, chuùng ta seõ neùm caùc traùi xoaøi naøy vaøo doøng soâng; nhö theá khi ñaõ thaáy caùc traùi caây troâi boàng beành xuoáng döôùi nöôùc, moät soá nam nhaân coù theå ñeán ñaây ñeå tìm xoaøi. Sau ñoù chuùng ta seõ höôûng laïc thuù vôùi hoï'.

Boïn chuùng ñeàu laøm nhö vaäy. Baáy giôø khi caùc traùi xoaøi bò thaû troâi giaït, ñaùm ñaïo só khoå haïnh löôïm ñöôïc moät ít, caùc sôn nhaân tieàu phu tìm ñöôïc soá khaùc, coøn moät soá nöõa taáp vaøo bôø. Tuy theá, coù moät quaû xoaøi troâi vaøo doøng soâng Haèng vaø theo thôøi gian ñeán taän Ba-la-naïi.

Thuôû aáy, vua Ba-la-naïi ñang taém treân soâng Haèng vaø ñöôïc moät taám löôùi ñoàng bao boïc. Theá roài traùi xoaøi kia ñaõ ñöôïc doøng nöôùc cuoán ñi theo höôùng aáy vaø maéc vaøo löôùi ñoàng.

Khi caùc caän veä cuûa vua nhìn thaáy traùi xoaøi tieân to lôùn tuyeät haûo veà maøu saéc laãn höông vò, hoï lieàn ñem daâng vua. Ñeå thöû xoaøi, nhaø vua caét moät laùt vaø ñöa cho moät teân cöôùp kheùt tieáng ñaõ bò giam vaøo nguïc. Khi aên xong, teân cöôùp trình:

- Taâu Ñaïi vöông, tieåu töû chöa bao giôø aên ñöôïc thöù xoaøi nhö vaäy. Coù leõ ñaây laø xoaøi tieân.

Nhaø vua cho gaõ moät laùt nöõa. Sau khi aên xong, laøn da nhaên nheo vaø raâu toùc hoa raâm cuûa gaõ bieán maát; gaõ trôû thaønh moät chaøng trai tuaán tuù vaø coù theå noùi gaõ ñaõ hoài xuaân.

Khi thaáy vaäy, nhaø vua traøn ñaày kinh ngaïc, aên ngay traùi xoaøi vaø cuõng nhaän ñöôïc söï kyø dieäu hy höõu trong cô theå. Nhaø vua lieàn hoûi:

- Caùc traùi xoaøi naøy kieám ñöôïc ôû ñaâu?

Ñaùm caän thaàn ñaùp:

- Taâu Hoaøng thöôïng, chuùng thaàn nghe noùi ôû vuøng Tuyeát Sôn, chuùa teå cuûa nuùi ñoài.

- Vaäy coù theå tìm ra chuùng chaêng?

- Taâu Hoaøng thöôïng, ñaùm thôï röøng coù theå bieát vieäc aáy.

Nhaø vua truyeàn ñöa ñaùm thôï röøng vaøo, ban moät ngaøn ñoàng tieàn cho moät ngöôøi thôï ngheøo vaø baûo gaõ ra ñi:

- Naøy, haõy ñi mang xoaøi tieân veà cho traãm ngay.

Keû aáy ñi leân thöôïng löu soâng Haèng ñeán taän hoà Kannamunda. Khi gaõ ñaõ ñi quaù xa con ñöôøng cuûa moïi ngöôøi, gaõ gaëp lieân tieáp ba vò aån só khoå haïnh chæ ñöôøng, vò thöù ba khuyeân gaõ:

- Haõy rôøi boû soâng Haèng lôùn naøy, ñi theo doøng soâng nhoû kia vaø cöù leân maõi cho ñeán khi chuù thaáy moät keõ nöùt trong nuùi ñaù. Roài chuù phaûi vaøo saâu trong ñoù ban ñeâm vôùi ngoïn ñeøn. Vì con soâng naøy khoâng chaûy ban ñeâm, neân chuù coù theå du haønh caùch aáy.

Gaõ laøm theo lôøi daën, vaø vaøo luùc raïng ñoâng, gaõ ñeán moät vuøng coù chính vöôøn xoaøi tuyeät dieäu aáy. Khu röøng vang doäi tieáng hoùt du döông cuûa nhieàu ñaøn chim ñuû loaïi vaø ñöôïc toâ ñieåm theâm veû ñeïp baèng nhöõng khoùm caây xanh sum sueâ vöôn nhöõng caønh laù tróu xuoáng döôùi söùc naëng cuûa caùc chuøm traùi. Caû vuøng röïc rôõ trong laøn aùnh saùng toûa ra töø voâ soá chaâu ngoïc. (Hai caâu naøy ñöôïc boå sung töø taäp Sôù giaûi cuûa Dhammapala).

Theá roài, khi caùc nöõ nhaân vaéng choàng ñaõ laâu, nay thaáy gaõ ñi ñeán töø xa, voäi chaïy tôùi baûo nhau:

- Ngöôøi naøy thuoäc veà ta! Ngöôøi naøy thuoäc veà ta!

Thuôû aáy, gaõ chöa töøng laøm caùc thieän nghieäp xöùng ñaùng höôûng thoï laïc thuù thaàn tieân vôùi hoäi chuùng naøy trong tieân caûnh. Vì theá chæ thoaït troâng thaáy chuùng, gaõ ñaõ kinh hoaøng vöøa chaïy vöøa theùt lôùn. Khi veà tôùi Ba-la-naïi, gaõ trình nhaø vua moïi söï ñaõ xaûy ra.

Khi nghe vieäc naøy, trong taâm nhaø vua khôûi leân moät öôùc muoán gaëp caùc nöõ quyû thaàn kia vaø höôûng thuù aên xoaøi tieân. Vì theá nhaø vua lieàn giao quoác ñoä cho caùc vò caän thaàn, vaø laáy côù ñi saên, nhaø vua ñem cung teân vaø kieám cuøng vaøi thò veä khôûi haønh veà vuøng aáy nhö lôøi ngöôøi thôï röøng daën.

Sau khi ñi ñöôïc vaøi do-tuaàn, nhaø vua giaõ töø ñaùm caän veä vaø tieáp tuïc ñi vôùi ngöôøi thôï röøng. Sau moät khoaûng ñöôøng nöõa, nhaø vua laïi baûo gaõ trôû veà. Vaøo luùc raïng ñoâng, nhaø vua ñaõ ñeán vöôøn xoaøi trong tieân caûnh.

Thuôû aáy, khi caùc nöõ quyû thaàn thaáy nhaø vua hoài xuaân nhö moät tieân ñoàng giaùng theá, lieàn ra ngheânh tieáp vaø khi bieát ngaøi laø moät quaân vöông, chuùng lieàn ñöa vaøo laâu ñaøi, daâng caùc thöù tieân thöïc vaø phuïc vuï ngaøi nhö yù.

Theá roài sau moät traêm naêm möôi naêm troâi qua, moät hoâm nhaø vua thöùc daäy nöûa ñeâm vaø thaáy nöõ quyû ñaõ phaïm giôùi kia ñi ra phía bôø hoà sen. Ñoäng loøng hieáu kyø, ngaøi ñi theo nöõ quyû. Sau ñoù ngaøi thaáy nöõ quyû bò moät con choù lôùn voà xeù xaùc ngay khi vöøa môùi tôùi nôi. Suoát ba ngaøy lieàn ngaøi suy xeùt, khoâng laøm sao coù theå hieåu ñöôïc yù nghóa vieäc naøy. Hoâm sau naøy caàm muõi teân nhoïn baén con choù kia boû maïng vaø vöøa khi nöõ quyû ñaõ nhaûy vaøo hoà sen, laäp töùc ngaøi thaáy naøng xuaát hieän vôùi dung saéc phuïc hoài nhö tröôùc.

Ngaøi lieàn ngaâm keä hoûi naøng nhöõng söï vieäc ñaõ xaûy ra:

1. Ñaây vaøng roøng ñuùc caùc caàu thang
Naèm döïa leân treân daûi caùt vaøng,
Dieãm leä, ngaùt höông hoa suùng traéng,
Gaây nieàm laïc thuù taän taâm can.

2. Bao caây laøm thaûm phuû treân hoà,
Theo gioù ñuû muøi höông thoaûng ñöa,
Hoà moïc traøn ñaày sen ñoû thaém
Ñieåm toâ sen traéng noûn caønh tô.

3. Lay ñoäng theo laøn gioù nheï nhaøng
Maët hoà kyø thuù toûa höông lan,
AÂm vang vôùi tieáng thieân nga, haïc,
Vaêng vaúng hoàng nga hoùt goïi ñaøn.

4. Ñaây caùc baày chim ñuû moïi loaøi,
Ngaân nga bao tieáng hoùt eâm tai,
Caây troàng sanh quaû tieân phong phuù,
Röøng moïc kyø hoa ôû khaép nôi.

5-6. Thaønh phoá nhö ñaây thaät tuyeät vôøi
Khoù tìm thaáy ôû coõi ngöôøi ñôøi.
Naøng nhieàu cung ñieän baèng vaøng baïc,
Laáp laùnh boán phöông chieáu saùng ngôøi.
Laïi coù naêm traêm tyø nöõ aáy
Saün saøng phuïc vuï leänh naøng thoâi.

7. Boïn chuùng mang voøng oác, voû trai,
Ñieåm trang y phuïc deät vaøng töôi,
Naøng nhieàu saøng toïa baèng vaøng baïc
Ñöoïc traûi da deâ quyù phía ngoaøi.

8. Taát caû ñeàu chu ñaùo saün saøng,
Beân trong ñöôïc phuû vôùi chaên maøn
Deät baèng loâng thuù, khi naèm xuoáng,
Naøng thoï höôûng bao noãi laïc hoan.

9. Tuy nhieân, khi ñeán nöûa ñeâm khuya,
Naøng thöùc daäy vaø caát böôùc ra
Ñi tôùi hoa vieân ñaày laïc thuù
Bao quanh hoà nöôùc phuû lieân hoa.

10. Beân bôø naøng ñöùng laïi soi mình,
Tieân nöõ ôû treân thaûm coû xanh,
Boãng moät choù ngao tai caét cuït
Voà naøng xeù xaùc ñeán tan taønh.

11. Khi naøng ñaõ bò naùt toaøn thaân,
Vaø ñaõ bieán thaønh moät boä xöông,
Naøng voäi nhaûy vaøo hoà nöôùc bieác,
Hình haøi trôû laïi ñeïp muoân phaàn.

12. Thaân theå naøng nay ñaõ veïn toaøn,
Cöïc kyø dieãm leä, ñoùa hoàng nhan,
Ñieåm trang ñuû thöù thieân y ñeïp,
Naøng ñeán cho ta dieän kieán naøng.

13. Ngaøy xöa naøng phaïm aùc haønh naøo
Do khaåu, yù, thaân ñaõ phaïm vaøo,
Con choù cuït tai nay xeù xaùc
Bôûi vì quaû baùo toäi gì sao?

14. Ngaøy xöa ôû xöù Kim-bi-la,
Coù moät nam cö só taïi gia,
Ñeä töû vôùi taâm thaønh moä ñaïo,
Thieáp laø aùc phuï nghieäp gian taø.

15. Bôûi vì thieáp phaïm toäi daâm loaøn,
Choàng cuûa thieáp leân tieáng hoûi han:
'Naøng ñaõ taïo ra ñieàu baát xöùng
Laø khoâng tieát haïnh vôùi choàng naøng'.

16. Theá roài thieáp phaûi noùi lôøi theà
Giaû doái traøn ñaày khuûng khieáp kia:
'Thieáp chaúng daùm löøa chaøng vieäc aáy,
Duø thaân hay yù cuõng chöa heà.

17. Song neáu thieáp vi phaïm vieäc naøy
Duø thaân hay yù baáy laâu raøy,
Thì mong con choù ngao tai cuït
Caén xeù thieáp tan naùt caû thaây'.

18. Thieáp töøng chòu ñöïng baûy traêm naêm
Quaû baùo do taø haïnh, doái gian,
Töø aáy, choù ngao tai caét cuït
Xeù thaân töøng maûnh thaät kinh hoaøng.

19. Quaân vöông thaàn löïc thaät cao cöôøng,
Ngaøi ñaõ ñeán ñaây cöùu quyû nöông,
Ñöôïc thoaùt choù ngao tai cuït aáy,
Thieáp khoâng coøn sôï haõi, ñau buoàn.

20. Quaân vöông, thieáp kính caån toân suøng
Ñaûnh leã caàu xin ñaáng chuùa coâng
Haõy thoï höôûng thaàn tieân laïc thuù,
Quaân vöông vaø thieáp haõy vui chung.

21. Ta ñaõ höôûng bao thuù coõi tieân,
Cuøng naøng hoan laïc thaät voâ bieân,
Giôø ñaây, tieân nöõ, ta mong öôùc,
Mau haõy ñem ta trôû laïi lieàn.

Naøng ñaønh ñöa ngaøi veà kinh ñoâ cuøng nhieàu chaâu baùu vaø röôùc ngaøi vaøo cung ñieän. Sau ñoù naøng than khoùc bi thaûm vaø trôû veà truù xöù cuûa naøng ngay. Khi nhaø vua thaáy vaäy, loøng ngaøi xuùc ñoäng voâ cuøng. Töø ñoù veà sau ngaøi thöïc haønh nhieàu thieän söï nhö boá thí cuøng caùc phöông tieän khaùc vaø ñöôïc sanh leân coõi thieân.

Theá roài khi ñöùc Theá Toân Gotama giaùng sanh ôû coõi ñôøi, vaø theo thôøi gian ñaõ ñeán cö truù taïi thaønh Saøvatth, moät hoâm Toân giaû Mahaø-Moggallaøna du haønh vaøo vuøng nuùi naøy troâng thaáy nöõ thaàn cuøng ñoaøn tuøy tuøng cuûa naøng, beøn hoûi veà haïnh nghieäp maø naøng ñaõ taïo tröôùc kia. Naøng keå vôùi Toân giaû moïi söï vaø Toân giaû trình baøy caâu chuyeän aáy leân ñöùc Theá Toân. 
 
 

13. (25) Chuyeän Hoaøng Haäu Ubbarì (Ubbarì)

Baäc Ñaïo Sö keå chuyeän naøy trong luùc ñang truù taïi Jetavana.

ÔÛ Saøvatthi, ngöôøi choàng cuûa moät nöõ ñeä töû taïi gia vöøa töø traàn. Naøng öu phieàn ñi ñeán nghóa ñòa khoùc than. Khi ñöùc Theá Toân nhaän thaáy naøng ñaõ ñaït thaønh caùc ñöùc tính ñöa ñeán quaû Döï Löu, ngaøi ñoäng loøng bi maãn, ñi ñeán nhaø naøng vaø hoûi taïi sao naøng khoùc. Naøng ñaùp:

- Baïch ñöùc Theá Toân, quaû con ñang ñau buoàn vì xa caùch moät ngöôøi thaân cuûa con.

Sau ñoù ñöùc Theá Toân keå moät chuyeän quaù khöù.

Thuôû xöa trong quoác ñoä Pancala ôû thaønh Kapila coù moät vò vua meänh danh Cuølani Brahmadatta chuyeân taâm laøm phöôùc nghieäp söï lôïi ích cho thaàn daân vaø khoâng heà phaïm Thaäp Vöông phaùp.

Moät hoâm mong muoán nghe thaàn daân baøn taùn vieäc gì trong xöù sôû cuûa mình, ngaøi beøn caûi trang laøm moät thôï may vaø rôøi kinh thaønh maø khoâng coù ai haàu caän.

Trong luùc ngaøi du haønh töø laøng naøy sang laøng khaùc, quaän naøy sang quaän khaùc, ngaøi nhaän thaáy toaøn quoác khoâng coù troäm cöôùp vaø baát coâng ñaøn aùp, daân chuùng soáng thaân thieän vôùi nhau vaø coù theå laø an truù trong moïi nhaø cöûa môû toang.

Loøng vui möøng hôùn hôû, ngaøi khôûi haønh quay veà kinh vaø ñi ñeán moät thò traán noï, ngaøi vaøo nhaø moät goùa phuï ngheøo khoù. Khi thaáy ngaøi, baø aáy hoûi:

- Naøy Toân oâng laø ai? Toân oâng töø ñaâu ñeán ñaây?

Ngaøi ñaùp:

- Naøy hieàn phuï, ta laø moät thôï may; ta ñang ñi quanh quaån may thueâ vaù möôùn ñeå kieám tieàn. Neáu baø coù vaät gì caàn may, baø haõy ñöa cho ta, caû quaàn aùo laãn khaên ñoäi ñaàu, ta seõ may cho baø.

Baø lieàn noùi:

- Chuùng toâi khoâng coù vieäc gì caàn laøm veà quaàn aùo hoaëc khaên ñoäi ñaàu caû. OÂng ñi laøm cho caùc ngöôøi khaùc nheù.

Trong khi ngaøi ôû vuøng ñoù vaøi ngaøy, ngaøi thaáy con gaùi baø coù ñuû töôùng maïo toát laønh cuûa phuùc phaän vaø ñöùc haïnh, ngaøy sau ngaøi lieàn baûo baø meï:

- Neáu con gaùi baø chöa gaû cho ai, thì xin baø haõy gaû cho toâi. Toâi coù ñuû khaû naêng tìm keá sinh nhai ñeå meï con baø no aám.

Baø aáy gaû con gaùi cho ngaøi. Sau khi ñaõ ôû laïi vôùi naøng vaøi ngaøy, ngaøi ñöa cho naøng moät ngaøn ñoàng tieàn vaøng Kahaøpana vaø noùi:

- Ta seõ trôû laïi trong voøng vaøi ngaøy thoâi. Hieàn theâ chôù lo buoàn gì caû.

Ngay sau ñoù ngaøi trôû veà kinh thaønh. Khi ñaõ truyeàn leänh ñaép ñöôøng thaät baèng phaúng giöõa kinh ñoâ vaø laøng aáy cuøng trang hoaøng moïi söï xong xuoâi, ngaøi ñi ñeán nôi kia trong caûnh huy hoaøng röïc rôõ. Sau khi ñaõ chaát moät ñoáng tieàn vaøng lôùn treân thaân coâ thieáu nöõ vaø truyeàn ñem naøng ñi taém röûa trong caùc chaäu baèng vaøng baïc, ngaøi ñaët teân naøng laø Ubbarì vaø phong naøng ngoâi hoaøng haäu.

Ngaøi ban cho quyeán thuoäc naøng ngoâi laøng aáy vaø sau ñoù ñöa naøng veà kinh trong caûnh oai nghi loäng laãy. Ngaøi soáng ñôøi haïnh phuùc vôùi naøng, trò nöôùc phoàn vinh vaø sau ñoù baêng haø.

Noãi öu phieàn cuûa Ubbarì ñöôïc caùc vò keát taäp Kinh ñieån keå laïi nhö vaày:

1. Brah-ma-dat, ñaïi ñeá ngaøy xöa,
Chuùa teå cuûa doøng Pan-ca-la,
Sau khoaûng ngaøy ñeâm cai trò nöôùc,
Maïng chung, ñaïi ñeá ñaõ baêng haø.

2. Hoaøng haäu Ub-ba-rì khoùc hoaøi,
Leân ñaøn teá leã hoûa thieâu ngaøi,
Duø khoâng coøn thaáy hình tieân ñeá,
Baø vaãn gaøo: 'Brah-ma-dat oâi!

3. Ñeán nôi kia moät vò hieàn nhaân,
Baäc Thaùnh ñaày ñöùc haïnh chaùnh chaân,
Vaøo dòp leã tang, ngaøi muoán hoûi
Nhöõng ngöôøi ñang tuï taäp quaây quaàn:

4. 'Daøn hoûa taùng ai cheát theá naøy?
Caùc voøng hoa toûa ngaùt höông bay,
Vôï ai ñang khoùc choàng naøng vaäy?
Ngöôøi aáy laø ai quaù vaõng ñaây?
Duø chaúng thaáy ñaâu ngöôøi ñaõ khuaát,
Naøng gaøo: 'Brah-ma-dat thöông thay!'

5. Nhöõng ngöôøi ñang ôû ñoù thöa lieàn:
'Hoaøng haäu laø ñaây, chính vôï hieàn;
Caàu phuùc phaàn ngaøi, thöa Thaùnh giaû,
Caàu vua Brah-ma-dat thaêng Thieân'.

6. Ñaây laø daøn hoûa taùng thi haøi
Toûa ngaùt höông bay khaép moïi nôi.
Hoaøng haäu laø ñaây ñang khoùc loùc
Tieân vöông vöøa khuaát boùng treân ñôøi,
Duø khoâng coøn thaáy ngaøi ñaâu nöõa,
Baø khoùc: 'Brah-ma-dat hôõi oâi!'

7. 'Taùm vaïn saùu ngaøn ngöôøi baáy laâu
Teân Brah-ma-dat cuõng nhö nhau,
Ñöôïc thieâu trong nghóa trang naøy vaäy;
Vì keû naøo naøng phaûi khoå ñau?'

8. Toân giaû, con thöông tieác chuùa coâng
Cuø-la-ni ñeá, chính con doøng,
Laøm vua boä toäc Pan-ca aáy,
Ngöôøi ñaõ ban con moïi öôùc mong.

9. Taát caû nhöõng ai ñöôïc goïi laø
Brah-ma-dat cuõng ñaõ laøm vua,
Ñeàu laø con cuûa Cuø-la ñeá,
Chuùa teå cuûa doøng Pan-ca-la.

10. Sanh töû doøng kia cöù chuyeån vaàn,
Naøng laøm hoaøng haäu ñaõ bao laàn,
Sao naøng queân laõng bao choàng cuõ,
Vaø chæ tieác thöông vò cuoái cuøng?

11. Chính vì con coù phaän hoàng nhan,
Toân giaû, töø xöa, vaäy phaûi chaêng
Moïi vieäc theo doøng ñôøi tieáp dieãn, 
Maø ngaøi caát tieáng ñeå khuyeân raên?

12. Naøng ñaõ töøng laøm moät nöõ nhaân,
Nam nhi, thuù vaät, bieát bao laàn,
Ñieàu naøy chaúng thaáy ñaâu bieân giôùi
Vôùi vieäc taùi sanh ôû coõi traàn.

13. Loøng con quaû thaät noùng böøng
Nhö laø söõa laïc ñoå trong löûa ñaøo,
Ngaøi vöøa töôùi nöôùc laïnh vaøo
Giôø ñaây con döùt bieát bao khoå saàu.

14. Chính ngaøi nhoå muõi teân ñau
Noãi öu phieàn ñaõ caém saâu vaøo loøng.
Xua tan moïi noãi thöông taâm
Saàu tö naëng tróu, khoùc thaàm quaân vöông.

15. Giôø ñaây truùt boû ñau buoàn,
Loøng con laéng dòu, trí thöôøng bình an,
Con khoâng coøn phaûi khoùc than
Sau khi nghe nhöõng lôøi vaøng ngaøi raên.

16. Khi naøng nghe ñöôïc caùc lôøi ca
Ñaùng caûm phuïc töø baäc xuaát gia,
Naøng ñaép chieác y, caàm laáy baùt,
Ra ñi theo cuoäc soáng khoâng nhaø.

17. Khi giaõ töø nhaø, caát böôùc leân
Ñi vaøo cuoäc soáng giöõa thieân nhieân,
Naøng lieàn tu taäp taâm töø aùi,
Ñeå ñöôïc taùi sanh coõi Phaïm thieân. 

18. Naøng ñaõ vieãn du moïi xoùm laøng,
Kinh thaønh, thò traán, caùc hoaøng cung,
Öu-laâu-taàn aáy laø teân goïi
Thoân xoùm naøng thaân hoaïi maïng chung.

19. Khi naøng ñaõ phaùt trieån töø taâm
Ñeå ñöôïc taùi sanh ôû Phaïm cung,
Naøng ñaõ ñoaïn tröø taâm nöõ giôùi,
Trôû thaønh moät vò Phaïm thieân thaàn.