1. (51) Chuyeän Thöù Nhaát - Laâu Ñaøi Tieân Nhaùi (Mandukadevaputta-Vimaøna)

Baáy giôø, ñöùc Theá Toân ôû taïi Campaø (Chieâm-baø) treân bôø ao sen Gaggaraø. Töø raïng ñoâng, vöøa xuaát ñònh Ñaïi bi, Ngaøi quaùn saùt: 'Hoâm nay veà buoåi chieàu luùc Ta thuyeát phaùp, moät con nhaùi nghe gioïng Ta vaø maûi meâ theo doõi, lieàn bò moät keû naøo ñoù saùt haïi, seõ phaûi cheát. Noù seõ ñöôïc taùi sanh leân thieân giôùi vaø seõ trôû laïi trong khi hoäi chuùng ñang chaêm chuù nghe, do vaäy seõ coù söï thoâng hieåu Giaùo phaùp roäng raõi'.

Khi moïi vieäc trong ngaøy xong xuoâi, Ngaøi baét ñaàu thuyeát giaûng cho töù chuùng ñeä töû taïi bôø ao. Luùc aáy moät con nhaùi suy nghó: 'Ñaây ñöôïc goïi laø phaùp', noù lieàn ra khoûi ao vaø ngoài ôû cuoái ñaùm thính chuùng.

Moät keû chaên boø thaáy baäc Ñaïo Sö thuyeát giaûng vaø hoäi chuùng ñang yeân laëng laéng nghe, beøn ñöùng döïa vaøo caây gaäy cong vaø ñaïp nhaèm con nhaùi. Con nhaùi ñöôïc taùi sanh vaøo coõi trôøi Ba möôi ba trong moät Laâu ñaøi baèng vaøng roäng möôøi hai do-tuaàn vaø ñöôïc moät ñaùm tieân nöõ haàu caän.

Khi suy nghó laïi nghieäp naøo ñaõ khieán cho mình ñöôïc taùi sanh ôû ñoù, vò Thieân töû thaáy khoâng coù gì ngoaøi söï chaêm chuù nghe lôøi ñöùc Theá Toân.

Ngay laäp töùc chaøng cuøng Laâu ñaøi aáy giaùng traàn, böôùc ra ngoaøi vöøa thaáy ñöùc Theá Toân, lieàn ñeán yeát kieán vaø cung kính ñaûnh leã Ngaøi. Ñöùc Theá Toân muoán thò hieän oai nghi cuûa Ngaøi beøn hoûi keä:

1. Chaøng Thieân töû saéc ñeïp sieâu phaøm,
Tieân chuùng vaây quanh ñuû löïc thaàn,
Ñang chieáu khaép möôøi phöông saùng choùi,
Laø ai, chaøng ñaûnh leã ta chaêng?

2. Con laø moät nhaùi beùn ngaøy xöa,
Loaøi vaät sinh ra ôû nöôùc hoà,
Trong luùc con nghe Ngaøi thuyeát phaùp,
Boãng con cheát bôûi chuù chaên boø.

3. Ai muoán trong choác laùt tònh taâm,
Haõy nhìn uy löïc ñuû thaàn thoâng,
Oai nghi, dung saéc, ñoaøn haàu caän,
Vaø aùnh haøo quang cuûa chính con.

4. Nhöõng vò chuyeân nghe phaùp ñaõ laâu,
Baïch Coà-ñaøm Phaät, ñaáng ly saàu,
Nhöõng ngöôøi aáy ñaït taâm khoâng ñoäng,
Ñi ñeán nôi khoâng coù khoå ñau.

2. (52) Chuyeän thöù hai - Laâu Ñaøi Cuûa Revatì (Revatì-Vimaøna)

Baáy giôø, ñöùc Theá Toân truù gaàn Baøraønasi, (Ba-la-naïi) taïi Isipatana (Truù xöù chö Tieân), trong Loäc Uyeån. Thôøi aáy coù moät ñeä töû cö só, boá thí raát haøo phoùng vaø phuïng söï Taêng chuùng teân Nandiya, Cha meï chaøng muoán chaøng cöôùi coâ em hoï Revatì, nhöng naøng khoâng moä ñaïo, khoâng saün loøng boá thí, neân Nandiya khoâng thích laáy naøng. Sau ñoù baø meï baûo chaøng:

- Naøng aáy seõ theo lôøi khuyeân cuûa ta.

Theá laø chaøng baèng loøng vaø hoï keát hoân vôùi nhai, sinh ñöôïc hai con trai.

Sau ñoù Nandiya chuyeân taâm boá thí roäng raõi, chaøng xaây moät saûnh ñöôøng taïi tinh xaù ôû Isipatana vaø daâng leân ñöùc Nhö Lai cuøng raûy nöôùc cuùng döôøng vaøo tay Ngaøi. Ñoàng thôøi, taïi coõi trôøi Ba möôi ba xuaát hieän moät Laâu ñaøi roäng möôøi hai do-tuaàn vôùi caû ñoaøn tieân nöõ haàu caän.

Toân giaû Mahaø-Moggallaøna du haønh leân thieân giôùi, troâng thaáy Laâu ñaøi beøn hoûi ñöùc Theá Toân Laâu ñaøi aáy ñöôïc daønh cho ai. Ñöùc Theá Toân ngaâm keä:

1. Moät ngöôøi löõ khaùch tha phöông
An toaøn lui goùt coá höông trôû veà,
Thaân nhaân, quyeán thuoäc, baïn beø
AÂn caàn chaøo ñoùn traøn treà haân hoan.

2. Cuõng nhö thieän nghieäp ñaõ laøm
Seõ luoân chaøo ñoùn saün saøng thieän nhaân,
Moät khi töø giaõ coõi traàn,
Khaùc gì quyeán thuoäc ñoùn möøng ñôøi sau.
(Phaùp Cuù 219-220)

Khi Nandiya trôû veà nghe moïi chuyeän, lieàn giao traû Revatì laïi cho nhaø cha meï naøng nhöng vaãn caáp döôõng naøng nhieàu hôn. Moät thôøi gian sau chaøng töø traàn vaø ñöôïc taùi sanh vaøo coõi trôøi Ba möôi ba trong Laâu ñaøi ñaõ ñöôïc daønh cho chaøng.

Phaàn naøng ñaõ ngöng moïi vieäc boá thí cuùng döôøng vaø vaãn coøn nhuïc maï chö Taêng:

- Chính vì hoï maø taát caû taøi saûn vaø lôïi loäc cuûa ta ñeàu giaûm suùt.

Luùc aáy Thieân vöông Vessavana (Tyø-sa-moân) truyeàn baûo hai quyû Yakkha (Daï-xoa) ñeán Baøraønasi thoâng baùo raèng Revatì seõ bò neùm vaøo ñòa nguïc vaøo ngaøy thöù baûy keå töø hoâm aáy. Daân chuùng nghe chuyeän naøy ñeàu kinh hoaøng, nhöng Revatì ñi leân thöôïng laàu khoùa cöûa laïi vaø ngoài xuoáng.

Sau moät tuaàn, hai quyû Yakkha thaät deã sôï vôùi boä raâu toùc saùng loøa, raêng nhoïn hoaéc vaø maét ñoû ngaàu nhö maùu böôùc vaøo baûo:

- Naøy Revatì tính tình ñoäc aùc kia haõy daäy ñi.

Chuùng chuïp coå naøng loâi keùo khaép phoá phöôøng ñeå moïi ngöôøi troâng thaáy, roài ñöa naøng leân khoâng gian ñeán coõi trôøi Ba möôi ba, xong laïi daãn xuoáng ñòa nguïc ñaày toäi nhaân maëc cho naøng than khoùc theâ thaûm.

Boïn nguïc toát cuûa thaàn Yama (Dieâm Vöông) thaû naøng vaøo ñòa nguïc ñaày toäi nhaân aáy. Chuyeän ñöôïc keå nhö vaày:

3. Naøy ñöùng leân, Re-va-tì aùc taùnh,
Cöûa ñöa vaøo ñòa nguïc ñaõ môû toang,
Hôõi nöõ nhaân ñuû caùc thoùi xan tham,
Ta seõ daãn ngöôi vaøo mieàn aùc thuù,
Nôi keû ñeán phaûi khoùc than saàu khoå,
Keû bò giam vaøo nguïc chòu ñau buoàn.
Chö vò keát taäp Kinh taïng keå tieáp chuyeän naøy:

4. Noùi vaäy xong hai quyû döõ maét hoàng,
Thaân ñoà soä, laø Dieâm vöông söù giaû,
Re-va-tì, moãi tay caàm moät gaõ,
Khôûi haønh leân hoäi chuùng cuûa chö Thieân.

5. Laâu ñaøi ai taáp naäp caû baày tieân,
Ñang laáp laùnh nhö maët trôøi saùng choùi,
Coõi Thieân cung ñöôïc bao vaây baèng löôùi
Deät vaøng ñang chieáu töïa aùnh chieâu döông.

6. Ñoaøn tieân nöông taåm ñeä nhaát chieân-ñaøn,
Toâ ñieåm ñeïp cho tieân cung moïi maët,
Veû traùng leä, Laâu ñaøi nhö vaàng nhaät,
Ai sanh Thieân, ñang höôûng caûnh Laâu ñaøi?

7. Xöa ôû thaønh Ba-la-naïi moät ngöôøi
Coù teân goïi Nan-di-ya cö só,
Khoâng xan tham, chaøng cuùng döôøng haäu hæ,
Ñaây Laâu ñaøi chaøng,thò nöõ caû ñoaøn,
Ñang saùng böøng nhö aùnh maët trôøi quang.

8. Ñaøn tieân nöõ taåm chieân-ñaøn ñeïp nhaát,
Ñang laøm ñeïp cho Laâu ñaøi moïi maët,
Veû dieãm kieàu khoâng khaùc aùnh maët trôøi,
Chaøng sanh Thieân ñang höôûng caûnh Laâu ñaøi.

9. Ta laø vôï Nan-di-ya thuôû tröôùc,
Nöõ chuû nhaân naém quyeàn khaép gia toäc,
Nay muoán cuøng chaøng höôûng caûnh Laâu ñaøi,
Ta chaúng mong nhìn ñòa nguïc traàn ai.

- Ngöôi coù mong muoán hay khoâng thì coù lieân quan gì ñeán ta?

Vaø chuùng ngaâm keä:

10. Ñaây ñòa nguïc daønh cho ngöôi ñoäc döõ
Trong theá gian nôi loaøi ngöôøi cö truù,
Phöôùc ñöùc khoâng heà ñöôïc chính ngöôi laøm,
Nhöõng keû naøo ñaày saân haän xan tham,
Tính aùc ñoäc khoâng theå naøo ñaït tôùi
Caûnh ñoàng cö vôùi ngöôøi leân thieân giôùi.

11. Caùi gì ñaây ñeå loä ñaùm phaân dô,
Caùi gì ñaây muøi xuù ueá boác ra,
Phaân gì ñoù ñang boàng beành troâi chaûy?

12. Sam-sa-ka baùch tröôïng saâu laø ñaáy.
Re-va-tì seõ chaùy maáy ngaøn naêm.

13. Nhöõng aùc haønh naøo veà khaåu, yù, thaân,
Khieán ta ñeán Sam-sa-ka baùch tröôïng?

14. Ñaùm löõ haønh, Baø-la-moân, Tröôûng thöôïng,
Ngöôi ñeàu ñem lôøi doái traù phænh löøa,
Ñaây chính laø aùc nghieäp taïo ngaøy xöa.

15. Vaäy nguïc Sam-sa-ka saâu baùch tröôïng
Chính laø nôi Re-va-tì ñöôïc höôûng,
Vaø bò thieâu ñoát caû maáy ngaøn naêm.
Sau ñoù chuùng keå cho naøng nghe caùc khoå hình:

16. Nguïc toát ñem chaët ñöùt caû tay chaân,
Chuùng caét caû ñoâi tai cuøng chieác muõi,
Vaø sau ñoù baày quaï dieàu uøa tôùi,
Xaâu xeù ngöôøi ñang giaõy giuïa ñaèng kia.

17. Toát laønh thay neáu ta ñöôïc ñöa veà,
Ta seõ taïo phöôùc nhieàu nhôø boá thí,
Soáng cheá ngöï, töï ñieàu thaân, hoan hyû,
Nhöõng ngöôøi laøm nhö vaäy haïnh phuùc traøn,
Vaø ngaøy sau khoâng hoái haän aên naên.

18. Ngaøy xöa ngöôi soáng buoâng lung phoùng daät,
Neân ngaøy nay phaûi khoå ñau than khoùc,
Phaûi chòu bao nghieäp quaû chính ngöôi laøm.

19. Ai töø treân thieân giôùi xuoáng traàn gian
Phaûi noùi vaäy cuøng ta khi ñöôïc hoûi:
'Neân cuùng döôøng cho nhöõng ngöôøi giöõ giôùi
Thöùc uoáng aên, y phuïc vôùi toïa saøng'.

20. Coøn keû naøo ñaày saân haän xan tham,
Vaø aùc taùnh khoâng theå naøo coäng truù
Vôùi nhöõng ngöôøi leân coõi trôøi, thieän thuù.

21. Ví töø ñaây ta trôû laïi laøm ngöôøi,
Giöõ giôùi vaø haøo phoùng, soáng trong ñôøi,
Ta seõ thöïc hieän bieát bao thieän söï
Do boá thí, coâng baèng, taâm cheá ngöï.

22. Loøng tín thaønh, ta seõ laäp vöôøn hoa,
Vaø ñaép ñöôøng trong khoaûng ñaát hoang sô,
Xaây hoà nöôùc, gieáng ñaøo cho daân chuùng.

23. Ngaøy möôøi boán, ngaøy raèm vaø moàng taùm,
Ñaëc bieät ngaøy nöûa thaùng coù lieân quan
Baùt quan trai laø giôùi luaät taùm phaàn. 

24. Boá-taùt giôùi, ta seõ luoân phoøng hoä,
Khoâng phoùng daät vaø giöõ gìn ñöùc ñoä,
Chuyeân cuùng döôøng, vieäc ta thaáy thaät loøng.
Caùc vò keát taäp Kinh ñieån keå tieáp chuyeän naøy.

25. Trong khi naøng giaõy giuïa, heùt ñau thöông,
Chuùng lieàn thaû chaân naøng, ñaàu loän xuoáng,
Vaøo ñòa nguïc kinh hoaøng saâu traêm tröôïng.

26. Ngaøy xöa ta voán bieån laän, xan tham,
Phæ baùng nhieàu aån só, Baø-la-moân,
Vaø löøa phænh choàng ta baèng lôøi doái,
Nay chaùy trong nguïc kinh hoaøng u toái.

'Baáy giôø khoâng coù Thieân nöõ naøo trong Laâu ñaøi cuûa Revatì, nhöng vì chuyeän coù lieân quan ñeán vieäc Nandiya Thieân töû ñaït ñöôïc Laâu ñaøi, neân noù cuõng xeáp vaøo phaåm Laâu ñaøi Nam giôùi'.
 
 

3. (53) Chuyeän thöù ba - Laâu Ñaøi Cuûa Chatta, Nam töû Baø-la-moân (Chattamaønava-Vimaøna)

Baáy giôø, ñöùc Theá Toân ñang truù taïi Saøvatthi trong Kyø Vieân. Thôøi aáy coù moät nam töû Baø-la-moân teân Chatta ñaõ hoïc taäp xong döôùi söï höôùng daãn cuûa moät Baø-la-moân ôû Setavyaø vaø ñaõ ñi veà nhaø xin ñöôïc moät ngaøn ñoàng tieàn kahaøpana cuûa cha meï ñeå laøm hoïc phí, roài khôûi haønh trôû laïi Setavyaø ñem traû cho thaày. Boïn cöôùp nghe ñöôïc tin naøy beøn laäp möu ñeå gieát chaøng vaø cöôùp cuûa treân ñöôøng.

Luùc aáy baäc Ñaïo Sö vöøa xuaát ñònh Ñaïi bi lieàn khôûi haønh töø saùng sôùm ñeán ngoài döôùi goác caây treân con ñöôøng chaøng saép ñi qua.

Khi chaøng trai ñi qua, Ngaøi hoûi thaêm coâng vieäc cuûa chaøng vaø sau ñoù hoûi chaøng ñaõ bieát Tam quy y vaø Nguõ giôùi chöa. Chaøng traû lôøi chöa, vaø ñöùc Theá Toân daïy chaøng hoïc Tam quy Nguõ giôùi.

1. Giöõa theá nhaân, Ngaøi bieän taøi ñeä nhaát,
Ñöùc Theá Toân, ñaïi trí, toäc Thích-ca,
Phaän söï xong, Ngaøi ñaõ ñeán bôø kia,
Ngaøi ñaày ñuû löïc huøng vaø cöông nghò.

2. Haõy ñi ñeán quy y Ngaøi Thieän Theä,
Ñaïo phaùp naøy ly aùi duïc, voâ phieàn,
Phaùp khoâng do taïo taùc, thaät dieäu huyeàn,
Thaät eâm aùi, kheùo giaûi baøy phaân tích.

3. Ñôøi thöôøng noùi: quaû ñem nhieàu lôïi ích
Khi cuùng döôøng leân Taùm vò tònh taâm
Trong Boán ñoâi goàm Giaùc giaû chaân nhaân,
Haõy ñi ñeán quy y vaøo Thaùnh chuùng.

Daân chuùng ôû Setavyaø tìm thaáy xaùc chaøng lieàn baùo tin cho cha meï chaøng, coøn nhöõng ngöôøi töø Ukkattha ñeán keå chuyeän cho vò giaùo sö vaø ñaùm tang ñöôïc cöû haønh.

Roài baäc Ñaïo Sö ñi ñeán, ñeå Chatta coù cô hoäi giaùng traàn vaø noùi roõ cho nhieàu ngöôøi bieát nhöõng nghieäp chaøng ñaõ laøm. Chatta cuõng nghó nhö vaäy neân chaøng xuaát hieän cuøng vôùi Laâu ñaøi cuûa chaøng.

Khi quaàn chuùng töï hoûi: 'Ñaây laø Thieân thaàn hay Phaïm Thieân?', baäc Ñaïo Sö lieàn hoûi keä ñeå laøm saùng toû phöôùc nghieäp maø vò Thieân töû naøy ñaõ taïo:

4. Maët trôøi khoâng saùng böøng leân nhö vaäy,
Sao Phussa, vaàng nguyeät cuõng khoâng baèng
Ñaïi haøo quang naøy quaû thöïc voâ song,
Ai laø vò giaùng traàn töø thieân giôùi?
5. AÙnh haøo quang traøn lan khaép moät coõi
Hai chuïc do-tuaàn che aùnh maët trôøi,
Myõ cung naøy thanh tònh, saùng tuyeät vôøi
Thaäm chí khieán maøn ñeâm nhö aùnh naéng.

6. Vôùi hoa sen ñuû maøu cuøng hoa suùng
Traûi khaép nôi toâ ñieåm ñeïp voâ ngaàn,
Bao phuû baèng maøn löôùi deät vaøng roøng,
Laâu ñaøi chieáu giöõa trôøi nhö vaàng nhaät.

7. Khoaùc xieâm y ñoû hoàng hay vaøng röïc,
Ngaùt muøi höông thaïch hueä vôùi chieân-ñaøn,
Baày tieân da laùng möôùt, aùnh nhö vaøng,
Ñoâng ñuùc töïa ngaøn sao trôøi röïc rôõ.

8. Ñaây nhieàu loaïi tieân ñoàng vaø ngoïc nöõ
Ñeo ñaày hoa, vaø caùc moùn trang hoaøng,
Theo gioù ñöa höông phaûng phaát nheï nhaøng,
Ñöôïc bao phuû vôùi kim hoaøn thaát baûo.

9. Pheùp tu thaân naøo ñaây laø phöôùc baùo?
Nhôø nghieäp quaû gì chaøng hoùa sanh ñaây,
Laøm theá naøo chaøng ñeán myõ laâu naøy?
Khi ñöôïc hoûi, haõy giaûi baøy thöù töï.
Vò Thieân töû giaûi thích qua caùc vaàn keä naøy:

10. Khi Ñaïo Sö ñaõ gaëp chaøng nam töû
Baø-la-moân treân ñaïi loä vuøng naøy,
Vôùi töø bi, Ngaøi giaùo giôùi giaûng baøy,
Chat-ta ñaõ ñöôïc nghe Ngaøi thuyeát phaùp,
Ñaáng Phaät Baûo, 'Xin phuïng haønh', chaøng ñaùp.

11. Con ñeán gaàn ngöôøi Chieán thaéng huy hoaøng
Ñeå quy y Giaùo phaùp vôùi Taêng ñoaøn,
Baïch Theá Toân, con noùi 'khoâng' tröôùc nhaát,
Sau ñoù con haønh trì theo giôùi luaät.

12. Khoâng soáng theo taø haïnh taïo ñau thöông,
Vì caùc trí nhaân khoâng theå taùn döông
Söï buoâng thaû ñoái vôùi loaøi sinh vaät,
Baïch Theá Toân, con noùi 'khoâng' tröôùc nhaát,
Roài veà sau con giöõ ñuùng luaät Ngaøi.

13. Khoâng laáy vaät gì, sôû höõu cuûa ai,
Khoâng theå nghó: cuûa khoâng cho maø laáy,
Baïch Theá Toân, con noùi 'khoâng' tröôùc ñaáy,
Roài veà sau con giöõ ñuùng luaät Ngaøi.

14. Taø haïnh laø ñi ñeán vôï cuûa ai,
Nhöõng phuï nöõ ñöôïc ngöôøi nhaø che chôû.
Baïch Theá Toân, con noùi 'khoâng' tröôùc ñoù,
Roài veà sau con giöõ ñuùng luaät Ngaøi.

15. Ñöøng noùi ñieàu doái traù hoaëc sai lôøi,
Vì baäc trí khoâng taùn döông doái traù,
Baïch Theá Toân, con noùi 'khoâng' tröôùc ñoù,
Roài veà sau con giöõ ñuùng luaät Ngaøi.

16. Chaát röôïu noàng laøm lyù trí xa rôøi
Con ngöôøi - Vaäy haõy traùnh luoân taát caû.
Baïch Theá Toân, con noùi 'khoâng' tröôùc ñoù,
Roài veà sau con giöõ ñuùng luaät Ngaøi.

17. Quaû thöïc con haønh Nguõ giôùi treân ñôøi,
Ñi ñuùng höôùng theo Nhö Lai Chaùnh phaùp,
Treân con ñöôøng, giöõa hai laøng, gaëp cöôùp,
Chuùng gieát con vì cuûa caûi gia taøi.

18. Con thi haønh thieän söï ñuùng möùc naøy,
Vöôït möùc aáy khoâng theå laøm coâng ñöùc,
Nhôø thieän haïnh, hoùa sanh theo nghieäp löïc,
Leân coõi trôøi, höôûng laïc thuù thoûa loøng.

19. Haõy nhìn ñaây do loái soáng töông ñoàng
Vôùi Chaùnh phaùp, vaø thöïc haønh giôùi luaät.
Khi laém keû ít nieàm vui ao öôùc
Haïnh phuùc con ñang saùng choùi huy hoaøng.

20. Haõy xem nhôø tieåu phaùp aáy goïn gaøng,
Ñeán thieän thuù, con ñaït nieàm an laïc;
Vaäy con nghó nhöõng ai thöôøng nghe Phaùp,
Seõ ñaït thaønh Baát töû, toái an bình.

21. Theo Giaùo phaùp Nhö lai, vieäc thöïc haønh
Duø ít, quaû vaãn ñöôïc nhieàu lôïi lôùn.
Nhìn Chat-ta nhôø thieän haønh, chieáu saùng
Coõi ñaát naøy chaúng khaùc maët trôøi kia.

22. Vaäy thieän haønh, ta coù theå laøm gì?
Moät soá keû vaãn cuøng nhau thaûo luaän.
Neáu ta muoán laïi laøm ngöôøi, haõy soáng,
Böôùc treân ñôøi theo giôùi luaät thöïc haønh.

23. Ñaïo Sö vì lôïi ích, xoùt quaàn sanh,
Saùng sôùm gaëp ta trong tình caûnh aáy.
Ta ñeán gaàn Ngaøi xöùng danh nhö vaäy,
'Xin töø bi cho hoïc Phaùp Theá Toân'.

24. Nhöõng ai ñaây döùt luyeán aùi duïc tham,
Höõu aùi tuøy mieân, si meâ taän dieät,
Nhöõng ngöôøi naøo khoâng nhaäp thai keá tieáp,
Seõ ñaït thaønh tòch tònh, chöùng Nieát-baøn'.

4. (54) Chuyeän thöù tö - Laâu Ñaøi Cuûa Ngöôøi Cuùng Chaùo (Kakkatakarasadaøyaka-Vimaøma)

Baáy giôø, ñöùc Theá Toân truù taïi Raøjagaha trong Truùc Laâm. Thôøi aáy moät Tyû-kheo ñang thöïc haønh thieàn quaùn boãng ngaõ beänh vì chöùng ñau tai raát traàm troïng. Thuoác chöõa cuûa y só chaúng coâng hieäu gì. Vò aáy trình vôùi ñöùc Theá Toân, Ngaøi bieát chaùo cua laø thöù thuoác chöõa beänh aáy, beøn daën vò Tyû-kheo ñeán khaát thöïc ôû vuøng ñoàng ruoäng nöôùc Ma-kieät-ñaø.

Vò aáy ñeán ñoù vaø ñöùng khaát thöïc taïi cöûa leàu ngöôøi giöõ ruoäng. Ngöôøi naøy, sau khi naáu moùn chaùo cua laøm thöùc aên, lieàn môøi vò aáy ngoài vaø cuùng moät ít chaùo.

Vò Tyû-kheo vöøa neám moùn chaùo thì trôû neân khoeû maïnh nhö theå ñöôïc taém vôùi caû traêm gaøu nöôùc maùt. Taâm trí thanh thaûn nhôø thöùc aên thích hôïp, vò aáy höôùng taâm trôû veà thieàn quaùn vaø chöùng ñaéc quaû A-la-haùn ngay caû tröôùc khi aên xong böõa. Vò aáy baûo ngöôøi giöõ ruoäng:

- Naøy cö só, nhôø phöôùc quaû coâng ñöùc naøy, Hieàn höõu seõ khoâng coøn bò thaân beänh vaø taâm beänh nöõa.

Chuùc phöôùc xong, vò aáy ra ñi. Veà sau ngöôøi giöõ ruoäng töø traàn, ñöôïc taùi sanh vaøo coõi trôøi Ba möôi ba trong moät caên phoøng laøm baèng ngoïc bích, giöõa moät toøa Laâu ñaøi baèng vaøng roäng möôøi hai do-tuaàn, truï baèng ngoïc ñöôïc trang hoaøng uy nghieâm vôùi baûy traêm saûnh ñöôøng coù noùc nhoïn cao vuùt. Tröôùc cöûa laâu ñaøi, moät con cua baèng vaøng ñöôïc treo treân moät chuoãi ngoïc trai. Toân giaû Mahaø-Moggallaøna du haønh leân thieân giôùi, thaáy caûnh naøy, lieàn hoûi:

1. Laàu caùc truï cao baèng ngoïc bích,
Möôøi hai daëm traûi roäng chung quanh,
Baûy traêm noùc nhoïn huy hoaøng quaù,
Truï ngoïc, neàn vaøng thaät hieån vinh.

2. Chaøng uoáng aên, vaø truù laïc an,
Khi ñaøn tieân troåi khuùc du döông,
Ñaây laø thieân laïc ñaày naêm thöù,
Tieân nöõ muùa, trang ñieåm ngoïc vaøng.

3. Vì sao chaøng ñöôïc saéc nhö vaày,
Vì côù gì chaøng vinh hieån ñaây,
Nhöõng laïc thuù naøo chaøng meán chuoäng
Trong taâm, ñeàu xuaát hieän ra ngay?

4. Hôõi chaøng Thieân töû ñaïi oai thaàn,
Chaøng taïo ñöùc gì giöõa theá nhaân,
Thaàn löïc chaøng vì sao röïc rôõ,
Dung quang toûa saùng khaép möôøi phöông?

5. Chaøng Thieân töû aáy hyû taâm traøn,
Ñöôïc Muïc-lieân Toân giaû hoûi han,
Chaøng giaûi ñaùp ngay phaàn haïnh nghieäp,
Vaø ñaây laø keát quaû cho chaøng:

6. 'Kìa treân cöûa noï coù cua vaøng
Ñöùng ñeå nhaéc con nhôù roõ raøng
Nhöõng haïnh nghieäp laøm trong quaù khöù,
Cua naøy saùng choùi caû möôøi caøng.

7. Vì vaäy saéc con ñeïp theá naøy,
Vaø con vinh hieån ôû nôi ñaây,
Baát lyø laïc thuù naøo trong daï
Yeâu chuoäng, töùc thì xuaát hieän ngay.

8. Xin trình Toân giaû ñaïi oai thaàn
Coâng ñöùc con laøm giöõa theá nhaân,
Nhôø theá oai nghi con röïc rôõ,
Dung quang toûa saùng khaép möôøi phöông'.

5. (55) Chuyeän thöù naêm - Laâu Ñaøi Cuûa Ngöôøi Giöõ Cöûa (Dvaørapaølaka-Vimaøna)

Baáy giôø, ñöùc Theá Toân ñang truù taïi Raøjagaha trong Truùc Laâm. Thôøi aáy, moät ñeä töû cö só chuaån bò boán buoåi ngoï trai vónh vieãn cuùng döôøng Taêng chuùng. Song lo sôï troäm cöôùp, vò aáy thöôøng khoùa cöûa nhaø vì nhaø vò aáy toïa laïc ôû ranh giôùi taän cuøng cuûa kinh thaønh.

Bôûi theá chö Tyû-kheo ñeán theo lôøi môøi thoï thöïc ñoâi khi phaûi chòu ñoùi trôû veà. Vò aáy nghe vôï keå laïi chuyeän naøy, beøn chæ ñònh moät ngöôøi giöõ cöûa ñoùn chö Tyû-kheo ñeán ñoù vaø phuïc vuï chu ñaùo.

Khi vò thí chuû töø traàn, vò aáy ñöôïc taùi sanh vaøo coõi Daï-ma thieân, coøn ngöôøi giöõ cöûa, khi töø traàn, ñöôïc taùi sanh vaøo coõi trôøi Ba möôi ba trong moät Laâu ñaøi baèng vaøng roäng möôøi hai do-tuaàn, gioáng nhö trong truyeän tröôùc.

Khi ñöôïc Toân giaû Mahaø-Moggallaøna hoûi nhö treân, vò aáy ñaùp laïi:

Caùc caâu keä töø 1 ñeán 5 gioáng chuyeän 54.

6. 'Coõi thieân thoï maïng caû ngaøn naêm,
Thieän nghieäp con laø ñaõ taùn xöng,
Ñaûnh leã thaønh taâm vaø bôûi vaäy,
Ngöôøi haønh coâng ñöùc seõ tröôøng toàn,
Ñöôïc cung caáp vôùi nhieàu thieân laïc
Treân coõi trôøi cao höôûng phöôùc phaàn.

7. Vì vaäy saéc con ñeïp theá naøy,
Vaø con vinh hieån ôû nôi ñaây,
Baát kyø laïc thuù naøo trong daï
Yeâu chuoäng, töùc thì xuaát hieän ngay.

8. Xin trình Toân giaû ñaïi oai thaàn
Coâng ñöùc con laøm giöõa theá nhaân,
Nhôø theá oai nghi con röïc rôõ,
Dung quang toûa saùng khaép möôøi phöông'.

6. (56) Chuyeän thöù saùu - Laâu Ñaøi Do Coâng Ñöùc Thieän Söï (Karanìya-Vimaøna)

Baáy giôø, ñöùc Theá Toân ñang truù taïi Saøvatthi trong Kyø Vieân. Moät ñeä töû taïi gia, sau khi ñi taém veà töø soâng Aciravati, ñeán yeát kieán vaø thænh caàu ñöùc Theá Toân thoï trai taïi nhaø mình roài tieáp ñaõi Ngaøi raát long troïng. Phaàn coøn laïi cuõng gioáng nhö chuyeän tröôùc.

Vò Thieân töû ñaùp lôøi nhö sau:

Caùc keä töø 1 ñeán 5 gioáng chuyeän 54.

6. Phöôùc nghieäp phaûi laøm bôûi trí nhaân,
Laø ngöôøi coù trí tueä tinh thoâng,
Cho neân nhöõng vaät ñem daâng cuùng
Chö Phaät chaùnh chaân quaû boäi phaàn.

7. Phaät-ñaø quaû thaät ñaõ xuaát haønh
Vì muoán cho an laïc chuùng sanh,
Ngaøi ñaõ töø röøng vaøo xoùm aáy,
Con leân Ñao-lôïi bôûi taâm thaønh.

8. Vì vaäy saéc con ñeïp theá naøy,
Vaø con vinh hieån ôû nôi ñaây,
Baát kyø laïc thuù naøo trong daï
Yeâu chuoäng, töùc thì xuaát hieän ngay.

9. Xin trình Toân giaû ñaïi oai thaàn,
Coâng ñöùc con laøm giöõa theá nhaân,
Nhôø ñoù oai nghi con röïc rôõ,
Dung quang toûa saùng khaép möôøi phöông.

7. (57) Chuyeän thöù baûy - Laâu Ñaøi Thöù Hai Do Coâng Ñuùc Thieän Söï (Dutiyakaraniya-Vimaøna)

Chuyeän naøy cuõng gioáng chuyeän thöù saùu, tröø ñieåm ôû chuyeän tröôùc, thöïc phaåm cuùng döôøng ñöùc Theá Toân, coøn ôû ñaây daâng moät Tröôûng laõo.

Caùc keä töø 1 ñeán 5 gioáng chuyeän 54.

6. Coâng ñöùc phaûi laøm bôûi trí nhaân,
Laø ngöôøi coù trí tueä tinh thoâng,
Cho neân nhöõng vaät ñem daâng cuùng
Tröôûng laõo chaùnh chaân quaû boäi phaàn.

7. Chính Tyø-kheo noï ñaõ ñi ra
Vì muoán cho con lôïi laïc maø,
Ngaøi ñaõ vaøo röøng töø xoùm aáy,
Taâm thaønh, con ñaït coõi Baêm-ba.

8.Vì vaäy saéc con ñeïp theá naøy,
Vaø con vinh hieån ôû nôi ñaây,
Baát kyø laïc thuù naøo trong daï
Yeâu chuoäng, töùc thì xuaát hieän ngay.

9. Xin trình Toân giaû ñaïi oai thaàn
Coâng ñöùc con laøm giöõa theá nhaân,
Nhôø ñoù oai nghi con röïc rôõ,
Dung quang toûa saùng khaép möôøi phöông.

8. (58) Chuyeän thöù taùm - Laâu Ñaøi Do Cuùng Caây Kim (Suøci-Vimaøna)

Baáy giôø, ñöùc Theá Toân ñang truù taïi Raøjagaha trong Truùc Laâm. Thôøi aáy coù vieäc may y cho Toân giaû Saøriputta neân caàn moät caây kim.

Khi ñeán khaát thöïc taïi nhaø moät thôï reøn vaø ñöôïc hoûi Toân giaû caàn thöù gì, Toân giaû lieàn noùi veà nhu caàu kia. Ngöôøi thôï reøn coù taâm thaønh tín cuùng döôøng Toân giaû hai caây kim vaø daën Toân giaû phaûi noùi neáu coøn caàn theâm nöõa.

Sau khi töø traàn, ngöôøi thôï reøn ñöôïc taùi sanh vaøo coõi trôøi Ba möôi ba vaø Toân giaû Mahaø-Moggallaøna hoûi vò Thieân töû:

(Caùc keä töø 1 ñeán 5 gioáng chuyeän 54)

6. Nhöõng gì ban taëng, vaät ñem cho,
Rieâng keát quaû khoâng gioáng theá kia,
Nhöõng vaät gì caàn ñem cuùng caáp,
Chính rieâng ñieàu aáy toát hôn xa,
Moät caây kim ñöôïc con daâng cuùng,
Ñoái vôùi con, kim lôïi laïc to.

7. Vì vaäy saéc con ñeïp theá naøy,
Vaø con vinh hieån ôû nôi ñaây,
Baát kyø laïc thuù naøo trong daï
Yeâu chuoäng, töùc thì xuaát hieän ngay.

8. Xin trình Toân giaû ñaïi oai thaàn
Coâng ñöùc con laøm giöõa theá nhaân,
Nhôø ñoù oai nghi con röïc rôõ,
Dung quang toûa saùng khaép möôøi phöông.

9. (59) Chuyeän thöù chín - Laâu Ñaøi Thöù Hai Do Cuùng Caây Kim (Dutiyasuøci-Vimaøna)

Thôøi aáy, Ñöùc Theá Toân ñang truù taïi Raøjagaha trong Truùc Laâm. Baáy giôø moät ngöôøi thôï may noï thaáy moät Tyû-kheo vaù aùo vôùi caây kim ñöôïc reøn taïi Truùc Laâm, beøn cuùng döôøng vò aáy vaøi caây kim cuûa mình cuøng chieác bao.

Caâu hoûi ñöôïc ñaët cho ngöôøi thôï may sau khi ngöôøi aáy ñöôïc taùi sinh vaøo coõi trôøi Ba möôi ba cuõng gioáng chuyeän tröôùc.

(Caùc keä töø 1 ñeán 5 gioáng chuyeän 54).

6. Kieáp xöa sinh ôû choán phaøm traàn,
Con ñöôïc laøm ngöôøi giöõa theá nhaân,
Thaáy moät Tyû-kheo voâ laäu hoaëc,
An nhieân taâm trí, chaúng meâ laàm,
Vôùi Ngaøi, con coù loøng thaønh kính,
Beøn laáy kim, tay töï cuùng daâng.

7. Vì vaäy saéc con ñeïp theá naøy,
Vaø con vinh hieån ôû nôi ñaây,
Baát kyø laïc thuù naøo trong daï
Yeâu chuoäng, töùc thì xuaát hieän ngay.

8. Xin trình Toân giaû ñaïi oai thaàn
Coâng ñöùc con laøm giöõa theá nhaân,
Nhôø ñoù oai nghi con röïc rôõ,
Dung quang toûa saùng khaép möôøi phöông.

10. (60) Chuyeän thöù möôøi - Laâu Ñaøi Con Voi (Naøga-Vimaøna)

Baáy giôø, ñöùc Theá Toân ñang truù taïi Saøvatthi trong Kyø Vieân. Luùc aáy Toân giaû Mahaø-Moggallaøna du haønh leân coõi trôøi Ba möôi ba, thaáy moät Thieân töû côõi moät ñaïi töôïng thuaàn baïch cuøng moät ñoaøn tuøy tuøng ñoâng ñaûo bay qua khoâng gian tieán veà phía Toân giaû.

Vò Thieân töû xuoáng voi vaø ñaûnh leã, Toân giaû lieàn hoûi vò aáy veà haïnh nghieäp ñaõ laøm:

1. Ngöï treân baïch töôïng saùng toaøn thaân,
Thuaàn chuûng, phi nhanh, thaät traùng huøng.
Voi baùu huy hoaøng, khaên phuû ñeïp,
Chaøng ñeán ñaây qua giöõa coõi khoâng.

2. Beân treân cuûa moãi chieác ngaø voi
Xuaát hieän hoà sen nôû ñeïp töôi,
Trong töïa pha leâ laøn nöôùc maùt,
Töøng ñoaøn nöõ nhaïc böôùc ra ngoaøi
Giöõa hoa sen khieán loøng meâ maån,
Tieân chuùng naøy ñang muùa tuyeät vôøi.

3. Hôõi chaøng Thieân töû ñaïi huy hoaøng,
Chaøng ñaõ ñaït bao ñaïi löïc thaàn,
Coâng ñöùc gì xöa chaøng ñaõ taïo
Khi taùi sinh laøm moät theá nhaân,
Vì sao thaàn löïc chaøng ngôøi saùng,
Dung quang chieáu toûa khaép möôøi phöông?

4. Chaøng Thieân töû aáy hyû taâm traøn,
Ñöôïc Muïc-lieân Toân giaû hoûi han,
Chaøng giaûi ñaùp ngay phaàn haïnh nghieäp,
Vaø ñaây laø keát quaû cho chaøng:

5. 'Töï tay con laáy taùm hoa taøn,
Vaø vôùi thaønh taâm, ñeán cuùng döôøng
ÔÛ taïi nôi kia laø baûo Thaùp
Phaät-ñaø Ca-dieáp ñaïi vinh quang.

6. Vì vaäy saéc con ñeïp theá naøy
Vaø con vinh hieån ôû nôi ñaây,
Baát kyø laïc thuù naøo trong daï
Yeâu chuoäng, töùc thì xuaát hieän ngay.

7. Xin trình Toân giaû ñaïi oai thaàn,
Coâng ñöùc con laøm giöõa theá nhaân,
Nhôø ñoù oai nghi con röïc rôõ,
Dung quang toûa saùng khaép möôøi phöông.

11. (61) Chuyeän thöù möôøi moät - Laâu Ñaøi Con Voi Thöù Hai (Dutiyanaøga-Vimaøna)

Baáy giôø, ñöùc Theá Toân ñang truù taïi Raøjagaha trong Truùc Laâm. Thôøi aáy, moät ñeä töû taïi gia coù loøng tin, soáng theo giôùi luaät, haønh trì ngaøy Boá-taùt giôùi, cuùng döôøng Taêng chuùng vaø ñeán nghe phaùp taïi tinh xaù cuøng ñem caùc taëng phaåm, neân khi töø traàn ñöôïc taùi sanh leân coõi trôøi Ba möôi ba. ÔÛ ñoù, moät voi traéng vó ñaïi phuïc vuï vò aáy cuøng moät ñoaøn haàu caän, vò aáy thöôøng ñeán du ngoaïn trong hoa vieân.

Moät hoâm, loøng noân noùng muoán baøy toû nieàm tri aân, vò aáy ngoài treân voi luùc nöûa ñeâm töø thieân giôùi xuoáng Truùc Laâm roài ñöùng ñoù trong daùng ñieäu suøng kính tröôùc ñöùc Theá Toân.

Toân giaû Vangìsa ñang ñöùng haàu Theá Toân vaø ñöôïc Theá Toân cho pheùp, beøn hoûi vò aáy:

1. Ngöï treân baïch töôïng ñaïi huøng cöôøng,
Chaøng daïo chôi vaø ñöôïc caû ñoaøn
Tieân nöõ theo haàu quanh thöôïng uyeån,
Nhö sao cöùu hoä saùng möôøi phöông.

2. Vì sao chaøng ñöôïc saéc nhö vaày,
Vì côù gì chaøng vinh hieån ñaây,
Nhöõng laïc thuù naøo chaøng meán chuoäng
Trong taâm, ñeàu xuaát hieän ra ngay?

3. Hôõi chaøng Thieân töû ñaïi oai thaàn,
Chaøng taïo ñöùc gì giöõa theá nhaân,
Nhôø theá oai nghi chaøng röïc rôõ,
Dung quang chieáu saùng khaép möôøi phöông?

4. Chaøng Thieân töû aáy hyû taâm traøn,
Ñöôïc Muïc-lieân Toân giaû hoûi han,
Lieàn giaûi ñaùp ngay phaàn haïnh nghieäp,
Vaø ñaây laø keát quaû cho chaøng:

5. Kieáp xöa sinh giöõa choán phaøm nhaân,
Laø ñeä töû Ngaøi coù Nhaõn quang,
Con boû saùt sinh loaøi thuù vaät,
Traùnh xa thoùi troäm caép taø gian.

6. Con khoâng uoáng röôïu, chaúng sai lôøi,
Tri tuùc, khoâng ham muoán vôï ngöôøi,
Thaønh tín, con cung daâng thöïc phaåm
Doài daøo moïi thöù chaúng heà vôi.

7. Vì vaäy saéc con ñeïp theá naøy,
Vaø con vinh hieån ôû nôi ñaây,
Baát kyø laïc thuù naøo trong daï
Yeâu chuoäng, töùc thì xuaát hieän ngay.

8. Xin trình Toân giaû ñaïi oai thaàn
Coâng ñöùc con laøm giöõa theá nhaân,
Nhôø ñoù oai nghi con röïc rôõ,
Dung quang toûa saùng khaép möôøi phöông.

12. (62) Chuyeän thöù möôøi hai - Laâu Ñaøi Con Voi Thöù Ba (Tatiyanaøga-Vimaøna)

Baáy giôø, ñöùc Theá Toân truù taïi Raøjagaha ôû Truùc Laâm. Thôøi aáy ba vò Tröôûng laõo A-la-haùn ñeán moät laøng ñeå an cö muøa möa, sau ñoù ñi vaøo Raøjagaha ñaûnh leã ñöùc Theá Toân.

Luùc ñi ngang qua ñoàn ñieàn mía cuûa moät Baø-la-moân coù taø kieán, chö vò hoûi ngöôøi giöõ vöôøn:

- Chuùng toâi coù ñeán Raøjagaha kòp hoâm nay chaêng?

- Thöa Toân giaû, khoâng theå. Coøn moät chaëng ñöôøng daøi ñoä nöûa do-tuaàn nöõa, xin Toân giaû ôû laïi ñaây vaø ngaøy mai ñi tieáp.

- ÔÛ ñaây coù choã naøo chuùng toâi coù theå ôû laïi chaêng?

- Thöa khoâng, nhöng toâi seõ noùi cho Toân giaû moät choã.

Roài ngöôøi giöõ vöôøn aáy döïng gaáp caùc leàu tranh baèng thaân mía, khuùc caây v.v..., keû aáy cuùng döôøng chö vò moùn côm vaø nöôùc mía. Sau böõa côm, keû aáy laïi tieãn ñöa moãi vò vôùi moät caây mía, vì cho raèng caùi ñoù laáy töø phaàn saûn phaåm cuûa mình, neân ra veà trong noãi haân hoan vaø ñaët hy voïng vaøo söï an laïc cuûa mình mai sau.

Nhöng chuû nhaân khu vöôøn gaëp chuùng Taêng, hoûi chö vò laøm caùch naøo laáy ñöôïc mía, vaø khi nghe xong, lieàn ñuøng ñuøng noåi giaän chaïy veà vöôøn laáy gaäy ñaùnh ngöôøi kia cheát ngay vôùi moät ñoøn nhö trôøi giaùng.

Nhôø coâng ñöùc treân, vò aáy ñöôïc taùi sanh vaøo hoäi chuùng chö Thieân ôû Thieän phaùp ñöôøng (Sudhammaø), laøm chuû moät con voi toaøn traéng raát oai huøng.

Cha meï vaø baø con vò aáy khoùc thöông khi ñeán döï ñaùm tang, nhöng vò aáy giaùng traàn giöõa moïi ngöôøi trong caûnh uy nghi, roài moät ngöôøi baûn chaát thoâng minh ñeán hoûi thaêm vò aáy veà thieän söï ñaõ laøm:

1. Töø cung trôøi ngöï xuoáng phaøm traàn,
Ai côõi treân thieân töôïng traéng ngaàn,
AÂm nhaïc thieân ñình eâm dòu troåi
Ñoùn chaøo ngaøi giöõa coõi khoâng gian?

2. Coù phaûi laø Thieân töû, Nhaïc thaàn,
Sak-ka Thieân chuû, ñaïi danh löøng,
Ngaøy xöa boá thí raát haøo phoùng,
Chöa bieát ngaøi, ta muoán hoûi han?
Vò aáy giaûi thích vaán ñeà:

3. Chaúng phaûi laø Thieân töû, Nhaïc thaàn,
Sak-ka Thieân chuû ñaïi danh löøng,
Ngaøy xöa boá thí raát haøo phoùng,
Ta thuoäc chö Thieân Thieän phaùp ñöôøng.

4. Ta hoûi ngaøi, naøy Thieän phaùp thieân,
Chaép tay, ta ñaûnh leã trang nghieâm:
Vieäc gì ngaøi taïo trong nhaân giôùi,
Nay Thieän phaùp ñöôøng, ñaõ ñöôïc leân?

5. Ai cuùng döôøng leàu mía, coû khoâ,
Hoaëc leàu baèng aùo raùch thoâ sô,
Cuùng döôøng ñöôïc moät trong ba thöù,
Leân Thieän phaùp ñöôøng ôû vôùi ta.

13. (63) Chuyeän thöù möôøi ba - Laâu Ñaøi Coù Coã Xe Nhoû (Cuølaratha-Vimaøna)

Sau khi ñöùc Theá Toân dieät ñoä, xaù-lôïi cuûa Ngaøi ñöôïc chia ñeàu vaø theo söï laõnh ñaïo cuûa Toân giaû Ñaïi Ca-dieáp, chö Taêng ñöôïc trieäu taäp ñeå ñoïc laïi Giaùo phaùp. Chö vò ñeä töû ñeán an truù muøa möa, moãi vò cuøng ñi vôùi hoäi chuùng cuûa mình, soáng ôû nhieàu nôi khaùc nhau ñeå quan taâm chaêm soùc ñaùm quaàn chuùng caàn ñöôïc daãn daét vaøo ñaïo.

Baáy giôø Toân giaû Mahaø-Kaccaøna (Ñaïi Ca-chieân-dieân) truù taïi moät khu röøng ôû vuøng bieân ñòa. Thôøi aáy vua Assaka ñang ngöï trò taïi thaønh Pota cuûa xöù Assaka. Vöông töû Sujaøta, con baø chaùnh haäu cuûa vua, bò cha ñuoåi vì nghe theo lôøi naøi næ cuûa moät tieåu thöù phi, neân chaøng phaûi vaøo röøng ôû.

Vaøo thôøi ñöùc coå Phaät Kassapa, maëc duø chaøng ñaõ laøm Tyû-kheo moät daïo, veà sau chaøng laïi töø traàn nhö moät ngöôøi theá tuïc, vaø giôø ñaây taùi sanh laøm vöông töû coù teân Sujaøta. Khi maãu haäu chaøng qua ñôøi sôùm, baø chaùnh haäu môùi cuûa vua cha chaøng cuõng coù moät hoaøng nam, Nhaø vua haøi loøng lieàn ban cho baø moät ñieàu öôùc.

Khi Sujaøta leân möôøi saùu tuoåi, chaùnh haäu ñoøi vua cha ban ñieàu öôùc kia, baø yeâu caàu nhaø vua phong cho hoaøng nam cuûa baø laøm ngöôøi keá vò. Nhaø vua töø choái, vì Thaùi töû seõ laø ngöôøi keá vò vua veà sau.

Song baø cöù tieáp tuïc laøm phieàn loøng vua ñeå buoäc vua phaûi giöõ lôøi höùa, cho ñeán khi vua caûm thaáy phaûi laøm theo yù baø, ñaønh rôi leä baûo cho Sujaøta bieát söï vieäc.

Thaùi töû ñau buoàn tröôùc noãi khoå cuûa vua cha, lieàn xin pheùp vaøo röøng ôû aån. Nhaø vua ñeà nghò xaây cho chaøng moät thaønh phoá khaùc, song chaøng khoâng thuaän, chaøng cuõng khoâng muoán ñöôïc göûi sang ôû vôùi caùc vöông töû nöôùc laùng gieàng. Nhaø vua oâm laáy con töø giaõ vaø cho chaøng ra ñi vôùi lôøi daën laø chaøng phaûi trôû veà khi vua baêng haø ñeå cai trò vöông quoác.

Soáng trong röøng vôùi ñaùm sôn nhaân, moät hoâm chaøng ñi saên nai vaø ñuoåi theo con nai cho ñeán khi noù maát daïng gaàn tuùp leàu laù cuûa Tröôûng laõo Mahaø-Kaccaøna, Toân giaû beøn ngaâm keä hoûi chaøng nhö vaày:

1. Chaøng ñöùng döïa vaøo moät chieác cung
Laøm baèng goã toát thaät oai huøng,
Chaøng laø quyù toäc, laø vöông töû,
Hay thôï saên lang baït giöõa röøng?
Sau ñoù chaøng ñaùp laïi, giaûi thích thaân theá mình:

2. Con laø vöông töû As-sa-ka,
Toân giaû, con lang baït thaät xa
Vaøo choán röøng giaø, xin noùi roõ,
Teân con thöôøng goïi Su-jaø-ta.

3. Con thöôøng saên baén caùc nai röøng,
Con daán saâu vaøo choán ñaïi laâm,
Song chính nai kia, con chaúng thaáy,
Maø con thaáy ñöôïc ñaïi toân nhaân.
Vò Tröôûng laõo ñaùp laïi vôùi lôøi chaøo ñoùn aân caàn:

4. Xin ñoùn chaøo chaøng, ñaïi quyù nhaân,
Thaáy chaøng trong daï thaät vui möøng,
Naøy ñaây nöôùc laïnh xin chaøng laáy,
Vì theá chaøng ñi röûa saïch chaân.

5. Nöôùc uoáng naøy ñaây maùt bieát bao
Ñem töø trong nuùi ñaù hang saâu,
Uoáng ngay nöôùc maùt, naøy vöông töû,
Vaø haõy ngoài treân thaûm coû lau.

6. Lôøi ngaøi nghe quaû thaät eâm tai,
Baäc ñaïi trí nhaân, aáy chính ngaøi,
Vöøa noùi nhöõng lôøi hieàn dòu quaù,
Thieän taâm nhaèm chuû ñích cao vôøi.

7. Ngaøi thích thuù sao laïi ôû röøng,
Xin ngaøi haõy noùi, hôõi Ngöu vöông,
Laéng nghe ñöôøng loái ngaøi khuyeân baûo,
Con seõ haønh theo Phaùp ñuùng ñöôøng.

8. Khoâng saùt haïi sinh vaät moïi loaøi,
Traùnh xa troäm caép aáy nieàm vui,
Loøng khoâng taø duïc, naøy vöông töû,
Vaø röôïu noàng say, döùt boû roài.

9. Traùnh xa aùc phaùp, soáng coâng baèng,
Hoïc taäp nhieàu vaø bieát nhôù aân,
Nhöõng vieäc naøy ñaây caàn taùn thaùn,
Laø ñieàu xöùng ñaùng giöõa phaøm traàn. 

10. Vöông töû, giôø ñaây haõy bieát raèng
Trong voøng naêm thaùng saép qua daàn,
Coù cô chaøng gaëp Dieâm vöông dieän,
Vaäy haõy lo mau giaûi thoaùt thaân.

11. Ñeán xöù naøo nay con phaûi ñi,
Con caàn thöïc hieän vieäc laøm gì,
Hoaëc laø tri thöùc naøo caàn hoïc
Ñeå khoûi thaønh giaø cheát theá kia?

12. Chaúng mieàn naøo ôû coõi traàn gian
Ñeå hoïc gì hay coù vieäc laøm,
Vöông töû ñeán kia mong coù ñöôïc 
Con ngöôøi khoâng laõo, töû, suy taøn.

13. Nhöõng ngöôøi ñaïi phuù, laém kho taøng,
Hay voõ töôùng quyeàn quyù, quoác vöông,
Daàu ñuû baïc vaøng vaø thoùc luùa,
Cuõng khoâng thoaùt laõo töû thoâng thöôøng.

14. Chaéc chaøng ñaõ bieát caùc vöông toân
Con cuûa An-dha, thaät traùng cöôøng,
Voâ ñòch, song khi döùt thoï maïng,
Nhöõng ngöôøi naøy cuõng phaûi tan xöông.

15. Chaúng ai voõ töôùng, Baø-la-moân,
Noâ leä, daân queâ, haïng queùt ñöôøng,
Hoaëc coù ngöôøi naøo nhôø ñaúng caáp,
Khoâng giaø, khoâng cheát, maõi tröôøng toàn.

16. Nhöõng ngöôøi ñoïc maät chuù thieâng lieâng
Töø saùu nguoàn kinh cuûa Phaïm Thieân,
Daãu caùc ngöôøi naøy nhôø kieán thöùc,
Cuõng khoâng thoaùt laõo töû trieàn mieân.

17. Duø ngöôøi giaùc ngoä, baäc tu nhaân
Ñaõ ñaït tònh taâm, cheá ngöï thaân,
Ngay caùc baäc hieàn nhaân khoå haïnh
Ñuùng thôøi cuõng boû xaùc phaøm traàn.

18. Thaäm chí A-la-haùn trí minh,
Voâ öu, phaän söï ñaõ hoaøn thaønh,
Ñeán thôøi cuõng ñaët thaân naøy xuoáng
Vaøo luùc dieät vong thieän aùc haønh.

19. Caùc keä ngaøi ngaâm thaät kheùo thay,
Hieàn nhaân, muïc ñích quyù cao vaày.
Nhôù lôøi vaøng ngoïc, con an tònh,
Xin haõy cho con nöông töïa ñaây.

20. Ñöøng tìm nöông töïa ôû nôi ta,
Haõy höôùng ñeán ngay ñöùc Phaät-ñaø,
Laø baäc Ñaïi Huøng, Ngaøi Thích töû,
Ta töøng quy ngöôõng nhöõng ngaøy qua.

21. ÔÛ xöù naøo ñaâu coù Ñaïo Sö,
Kính thöa Toân giaû, töï baây giôø,
Con ñi yeát kieán Ngaøi Voâ thöôïng,
Thaéng giaû oai huøng cuûa chuùng ta.
Tröôûng laõo ñaùp:

22. Trong quoác ñoä kia ôû phía Ñoâng,
Ok-kaø-ka toäc, chính con doøng,
Ngaøi laø toái thöôïng trong thieân haï,
Ñaõ ñaéc voâ dö Baùt Nieát-baøn.

23. Giaù ñöùc Phaät-ñaø, Ñaïi Ñaïo Sö,
Vaãn coøn truï theá ñeán baây giôø,
Haún con seõ nguyeän ñi ngaøn daëm
Ñeå yeát kieán Ngaøi, thoûa öôùc mô.

24. Song chính vì nay baäc Ñaïo Sö
Ñaõ hoaøn toaøn tòch dieät voâ dö,
Con xin Toân giaû cho an truù,
Vaøo baäc Ñaïi Huøng cuûa chuùng ta. 

25. Con ñeán quy y Phaät Theá Toân,
Vaø con quy ngöôõng Phaùp voâ song,
Vaø con quy ngöôõng toaøn Taêng chuùng
Cuûa caû trôøi, ngöôøi ôû theá gian.

26. Töø nay con traùnh gieát muoân loaøi,
Khoâng laáy caùc taøi vaät cuûa ai,
Khoâng uoáng röôïu noàng, khoâng noùi doái,
Vaø tri tuùc vôùi vôï mình thoâi.

- Baây giôø chaøng haõy veà vôùi vua cha, ñôøi soáng cuûa chaøng thaät ngaén nguûi, chaøng seõ cheát trong voøng naêm thaùng nöõa thoâi, vaäy haõy laøm coâng ñöùc thieän söï.

Chaøng trai laøm theo lôøi daïy vaø chæ sau boán thaùng, chaøng töø traàn roài taùi sanh vaøo coõi trôøi Ba möôi ba. Nhôø uy löïc coâng ñöùc cuûa chaøng, moät coã xe ñöôïc trang hoaøng baûy baùu vaät xuaát hieän daøi baûy do-tuaàn (daëm). Xe coù caû ñoaøn hoä toáng haøng ngaøn tieân nöõ.

Khi vua cha ñaõ cöû haønh tang leã cho con vaø daâng cuùng ñaïi leã leân chö Taêng xong, vua ñeán cuùng döôøng baûo Thaùp trong tinh xaù. Vò Tröôûng laõo cuõng ñeán ñoù. Coøn vò Thieân töû giaùng traàn trong coã xe thieân giôùi kia, ñaûnh leã Tröôûng laõo vaø chaøo möøng vua cha.

Tröôûng laõo ngaâm keä hoûi chaøng:

27. Nhö vaïn haøo quang cuûa maët trôøi
Xoay vaàn chieáu saùng khaép nôi nôi,
Coã xe vó ñaïi chaøng ñang ngöï
Giaêng traûi chung quanh baûy daëm daøi.

28. Bao phuû beân treân caùc phieán vaøng,
Ngoïc trai, ngoïc thaïch caån toaøn thaân,
Caùc khung chaïm troå ñaày vaøng baïc
Ngoïc bích kheùo toâ ñieåm tuyeät traàn.

29. Trang trí maët tieàn, ngoïc bích xanh,
Caøng xe, hoàng ngoïc veõ neân hình,
Caân ñai baày ngöïa toaøn vaøng baïc
Laøm ñeïp xe lao vuùt thaät nhanh.

30. Chaøng ñang ñöùng giöõa chieác xe vaøng
Vöôït haún quaàn tieân hoä toáng chaøng,
Troâng chaøng chaúng khaùc ngoâi Thieân chuû
Trong chieác thieân xa, ngöïa caû ngaøn,
Thieân töû löøng danh vaø ñaïi löïc,
Nhôø ñaâu chaøng ñöôïc caûnh huy hoaøng?

31. Toân giaû, con laø Thaùi töû xöa,
Teân con thöôøng goïi Su-jaø-ta,
Nhôø ngaøi bi maãn cho con ñöôïc
An truù vaøo trong giôùi taïi gia.

32. Vì bieát ñôøi con saép söûa taøn,
Ngaøi ñem xaù-lôïi Ñaïo Sö ban,
Baûo: 'Su-jaø haõy nghieâng mình leã,
Vieäc aáy cho con lôïi laïc traøn'.

33. Khi con ñaõ kính leã nghieâm trang,
Höông lieäu, voøng hoa ñöôïc cuùng döôøng,
Con boû xaùc thaân phaøm tuïc aáy,
Vaø leân vöôøn Hyû laïc thieân ñöôøng.

34. Trong vöôøn Hyû Laïc Nan-da-na,
Nôi laém baày chim ñeán ñieåm toâ,
Con ñöôïc caû ñaøn tieân hoä toáng,
Haân hoan xem vuõ nhaïc ñoàng ca.

14. (64) Chuyeän thöù möôøi boán - Laâu Ñaøi Coù Coã Xe Lôùn (Mahaøratha-Vimaøna)

Baáy giôø, ñöùc Theá Toân truù ôû Savaøtthi, trong Kyø Vieân. Vaø Toân giaû Mahaø-Moggallaøna ñang du haønh coõi trôøi Ba möôi ba, thaáy moät Thieân töû teân Gopaøla vöøa rôøi Laâu ñaøi böôùc leân coã xe uy nghi cuûa chaøng ñeå nhaøn du trong vöôøn Thieân laïc. Vò Thieân töû thaáy Toân giaû, lieàn xuoáng xe vaø ñöùng tröôùc Ngaøi, chaép tay ñaûnh leã.

Toân giaû Mahaø Moggallaøna hoûi chaøng:

1. Treân xe toâ ñieåm bieát bao maøu,
Traùng leä vôùi thieân maõ daãn ñaàu,
Ñang tieán böôùc veà vöôøn Hyû laïc,
Hình chaøng chieáu saùng giöõa trôøi cao,
Gioáng nhö thí chuû ñaày haøo phoùng,
Thieân chuû Va-sa-va thuôû naøo.

2. Caøng xe chaøng ñöôïc ñuùc baèng vaøng,
Caân ñoái söôøn, vai thaät nhòp nhaøng,
Truï ñuùc tinh vi nhôø thôï kheùo,
Nhö traêng raèm chieáu aùnh haøo quang.

3. Xe naøy ñöôïc phuû löôùi baèng vaøng,
Röïc rôõ nhieàu chaâu ngoïc ñieåm trang
Laáp laùnh, taïo aâm thanh dòu nheï
Saùng ngôøi nhôø laém quaït tay mang.

4. Truïc xe thieát keá thaät caàu kyø,
Vaø ñöôïc trang hoaøng giöõa baùnh xe,
Caùc truïc ñöôïc toâ traêm neùt veõ,
Saùng ngôøi nhö chôùp loùe traêm tia.

5. Xe ñöôïc phuû ñaày caùc loaïi tranh,
Khung xe roäng chieáu caû ngaøn hình,
AÂm thanh kyø dieäu nghe töø ñoù
Chaúng khaùc ñaøn naêm thöù hôïp thaønh.

6. Maët tieàn xe aáy ñöôïc trang hoaøng
Chaâu ngoïc theo hình daùng maët traêng,
Thanh tònh haøo quang luoân chieáu saùng,
Chöùa tia vaøng oùng aùnh traøn lan,
Toûa ra nhö theå cuøng hoøa laãn
Tia ngoïc xanh xanh thaät dòu daøng.

7. Caû ñaøn tuaán maõ ñöôïc trang hoaøng
Chaâu ngoïc theo hình daùng maët traêng,
Coå ngöïa ngaång cao ñaày toác löïc,
Thaân hình cao lôùn, thaät huøng cöôøng,
Phi nhanh khi chuùng vöøa hay bieát
Y Ù muoán gì trong trí cuûa chaøng.

8. Töù chi ñaøn ngöïa kheùo hoøa ñoàng
Phi vuùt nhanh khi bieát yù chaøng,
Chuùng röôùc chaøng ñi eâm aùi quaù,
Ngöïa thuaàn deã daïy, chaúng hung haêng, 
Chuùng haân hoan keùo xe tieân aáy,
Toái thöôïng giöõa loaøi ngöïa boán chaân.

9. Chuyeån ñoäng quay cuoàng giöõa coõi khoâng,
Chuùnh cuøng nhaûy nhoùt laïi khua raân
Caân ñai phaùt tieáng nghe kyø dieäu,
Chaúng khaùc ñaøn naêm thöù hoïa ñoàng.

10. Tieáng xe cuøng vôùi tieáng caân ñai,
Tieáng voù caâu vaø ngöïa hí daøi,
AÂm thanh kyø dieäu nghe töø ñoù
Nhö nhaïc vöôøn Thieân laïc tuyeät vôøi.

11. Maét nhìn e theïn, daùng linh döông,
Tieân nöõ trong xe ñöùng moät ñaøn, 
Ñoâi mí maét daøy,cöôøi mæm mieäng,
Laøn da laùng möôùt, gioïng oanh vaøng,
Khoaùc xieâm y keát ñaày lam ngoïc,
Ñöôïc caùc Nhaïc thaàn kính leã luoân.

12. Y phuïc quaàn tieân saéc ñoû, vaøng,
Maét to maøu ñoû saãm, cao sang,
Hình dung yeåu ñieäu, cöôøi duyeân daùng,
Tay chaép treân xe hoä toáng chaøng.

13. Xieâm y röïc rôõ, chuoãi voøng vaøng,
Khaû aùi toaøn thaân, ngoùn buùp maêng,
Dieãm leä dung nhan, tieân chuùng aáy
Treân xe, tay chaép, ñöùng haàu chaøng.

14. Vaøi naøng ngoïc nöõ laïi trang hoaøng
Caùc cuoäc toùc tieân keát goïn gaøng,
Röïc rôõ, saün saøng laøm ñeïp yù,
Treân xe, tay chaép, ñöùng haàu chaøng.

15. Xanh, ñoû, ñoùa sen kheùo ñieåm trang,
Voøng hoa ñaàu ñoäi, ngaùt muøi höông,
Chieân-ñaøn ñeä nhaát thôm ngaøo ngaït,
Laøm ñeïp loøng, tuaân leänh saün saøng,
Ñang ôû treân xe, tay chaép laïi,
Caû ñaøn tieân nöõ ñöùng haàu chaøng.

16. Ñoùa sen xanh, ñoû kheùo trang hoaøng,
Cuøng caùc traøng hoa, höông toûa lan
Ñeä nhaát chieân-ñaøn thôm söïc nöùc,
Saün saøng tuaân leänh, ñeïp loøng chaøng,
Treân xe, ñang ñöùng, hai tay chaép,
Hoä toáng chaøng, tieân nöõ caû ñaøn.

17. Caùc moùn trang hoaøng treân coå vai,
Tay, chaân, ñaàu toùc laãn ñoâi tai,
Laøm möôøi phöông thaûy ñeàu böøng saùng,
Nhö naéng muøa thu chieáu raïng ngôøi.

18. Lay ñoäng theo laøn gioù nheï nhaøng,
Voøng hoa tay vôùi caùc kim hoaøn
Phaùt ra aâm höôûng toaøn trong treûo,
Thaùnh thoùt laøm meâ maån caùc naøng,
Ñoái vôùi moïi ngöôøi naøo hieåu bieát,
Tieáng naøy eâm dòu nhaát traàn gian.

19. Trong vöôøn Thieân laïc caû hai beân,
Xa, töôïng, vaø daøn nhaïc troåi leân,
Khieán chaøng hoan hyû, naøy tieân chuùa,
Nhö phieám ñaøn tô vôùi luïc huyeàn.

20. Trong khi ñang troåi caùc huyeàn caàm,
Myõ leä, daùng ñaøn ñeïp maét troâng, 
Khôi daäy trong loøng bao hyû laïc,
Caùc tieân nöõ kheùo luyeän tinh thoâng,
Ñöùng treân caùc ñoùa hoa sen nôû,
Laõ löôùt töï nhieân, muùa löôïn voøng.

21. Vaø khi vuõ ñieäu ñaõ hoøa ñaøn,
Cuøng ñöôïc dieãn baøy, ca haùt vang
Ñaây ñoù trong xe chaøng, hoäi chuùng
Caùc naøng tieân nöõ thaät huy hoaøng,
Laøm möôøi phöông thaûy ñeàu böøng saùng,
Cuøng muùa hai beân thaät nhòp nhaøng.

22. Chaøng höôûng laïc theo nhaïc caû daøn,
Khaùc naøo Thieân chuû ñaïi vinh quang
Tay caàm baûo tröôïng thieân loâi aáy,
Loøng roän nieàm vui vôùi tieáng ñaøn.

23. Thieän nghieäp gì chaøng ñaõ thöïc haønh
ÔÛ trong kieáp tröôùc giöõa quaàn sanh,
Phaûi chaøng giöõ giôùi hay hoan hyû
Soáng chaùnh chaân, tu taäp phaùp laønh?

24. Caûnh naøy vinh hieån ñaïi oai thaàn,
Chaøng vöôït xa Thieân chuùng boäi phaàn,
Khoâng theå phaùt sinh töø vieäc nhoû,
Hoaëc do Trai giôùi giöõ tinh caàn.

25. Hay quaû naøy do vieäc cuùng döôøng,
Hay do giöõ giôùi luaät thoâng thöôøng,
Hoaëc do ñaûnh leã ñaày cung kính?
Ñöôïc hoûi, xin cho bieát hôõi chaøng!

26. Chaøng Thieân töû aáy kyû taâm traøn,
Ñöôïc Muïc-lieân Toân giaû hoûi han,
Chaøng giaûi ñaùp ngay phaàn haïnh nghieäp,
Vaø ñaây laø keát quaû cho chaøng:

27. Ñieàu phuïc caùc caên, ñöùc Phaät-ñaø,
Vieân thaønh trí löïc, Kas-sa-pa,
Laø ngöôøi voâ thöôïng treân nhaân giôùi,
Cöûa Baát töû Ngaøi ñaõ môû ra,
Thieân ñeá toái cao treân thöôïng giôùi,
Mang traêm töôùng phöôùc ñöùc saâu xa.

28. Con thaáy Ngaøi, vöông töôïng ñaïi huøng,
Nhö voøng vaøng aùnh, vöôït qua doøng,
Thaáy Ngaøi, taâm trí con an tònh,
Ngaøi, vò thieän ngoân thaät laãy löøng.

29. An tònh, con ñi traûi toïa saøng
Ñaày hoa ñöôïc raûi raéc trang hoaøng,
Daâng Ngaøi ñuû caùc thöùc aên uoáng,
Y phuïc toái öu ñeå cuùng döôøng.

30. Sau khi con ñaõ cuùng döôøng xong
Ngaøi, baäc toái cao giöõa theá nhaân,
Y phuïc, toïa saøng vaø thöïc phaåm,
Loaïi meàm, loaïi cöùng ñuû caàn duøng,
Con an höôûng taïi thaønh thieân giôùi,
Giöõa caùc coõi thieân maõi chuyeån luaân.

31. Khi ñaõ daâng leân leã cuùng Ngaøi
Doài daøo phaåm vaät caùch nhö vaày,
Ba laàn thanh tònh, con töø boû
Theå xaùc phaøm traàn taïi choã ñaây,
Con höôûng an vui thieân laïc phoá
Khaùc naøo Thieân chuû In-da naøy.

32. Thoï maïng, dung nhan, laïc, traùng cöôøng,
Keû naøo mong muoán toái cao sang,
Haõy ñem thöïc phaåm ñaày thanh tònh
Daâng cuùng leân ngöôøi trí tònh an.

33. Chaúng phaûi ñôøi naøy hoaëc kieáp sau,
Coù ai baèng Phaät hoaëc hôn ñaâu,
Vôùi ngöôøi mong quaû nhôø coâng ñöùc,
Ngaøi trôû thaønh hình töôïng toái cao
Giöõa nhöõng baäc hieàn nhaân xöùng ñaùng
Vôùi lôøi nguyeän öôùc ñaït mong caàu.

Sau ñoù, khi trôû veà coõi ngöôøi, Tröôûng laõo trình ñöùc Theá Toân caâu chuyeän giöõa Toân giaû vaø Thieân töû kia. Baäc Ñaïo Sö laáy ñeà taøi aáy laøm cô hoäi thuyeát phaùp cho hoäi chuùng ñang coù maët luùc baáy giôø.
 
 

Laâu ñaøi Con nhaùi, Revatì, Con cua,
Ngöôøi giöõ cöûa, Hai Coâng ñöùc thuø thaéng,
Hai caây kim, Ba con voi, vaø Hai coã xe,

Phaåm Laâu ñaøi Nam giôùi ñöôïc bieát qua caùc chuyeän naøy.