(LXXI) Subhaø ôû Röøng Xoaøi cuûa Jivaka (Therì. 150)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, naøng sanh ôû Raøjagaha (Vöông Xaù), trong gia ñình moät Baø-la-moân noåi tieáng. Naøng ñöôïc ñaët teân laø Subhaø vaø thaân naøng raát tuyeät ñeïp, nhaát laø veà tay chaân. Do vaäy naøng ñöôïc goïi laø Subhaø (ngöôøi ñeïp). Khi baäc Ñaïo Sö ôû Raøjagaha (Vöông Xaù), naøng khôûi ñöôïc loøng tin vaø trôû thaønh moät nöõ cö só. Veà sau, naøng lo nghó ñeán kieáp ngöôøi, thaáy söï nguy hieåm caùc duïc laïc, vaø thaáy ñöôïc söï an tònh trong neáp soáng vieãn ly. Naøng xuaát gia vôùi söï höôùng daãn cuûa baø Mahaøpajaøpati, vaø phaùt trieån thieàn quaùn, naøng chöùng ñöôïc quaû Baát lai.

Moät hoâm, moät thanh nieân aên chôi ôû Raøjagaha, trong khi coøn treû tuoåi, ñöùng ôû nôi vöôøn xoaøi ôû Jivaka vaø thaáy naøng ñi vaøo röøng ñeå nghæ tröa. Noù chaän ñöôøng naøng laïi vaø xin thoûa maõn duïc laïc. Naøng daïy cho noù bieát, vôùi nhieàu baøi keä, söï nguy hieåm cuûa duïc laïc vaø söï löïa choïn cuûa naøng veà ñôøi soáng vieãn ly, thuyeát phaùp cho chaøng thanh nieân aáy. Nhöng chaøng thanh nieân khoâng coù nghe naøng vaø vaãn ñoøi thoûa maõn caùc duïc laïc. Vò Tröôûng laõo Ni, khoâng coù duøng nhöõng lôøi khuyeân nhuû cuûa mình, thaáy chaøng aáy meâ say con maét cuûa naøng, lieàn moùc moät con maét cuûa naøng vaø ñöa con maét aáy cho chaøng vaø noùi: 'Ñaây laø con maét coù toäi cuûa naøng'. Chaøng thanh nieân hoaûng sôï, khuûng khieáp vaø xin loãi naøng. Naøng ñi ñeán tröôùc maët vò Ñaïo Sö, vaø khi thaáy Ngaøi, con maét cuûa naøng ñöôïc chöõa laønh nhö cuõ. Do vaäy, tröôùc maët Theá Toân, naøng caûm xuùc rung ñoäng, hoan hyû sung söôùng. Baäc Ñaïo Sö bieát ñöôïc taâm traïng cuûa naøng, daïy naøng vaø giuùp naøng ñaït ñöôïc quaû vò cao nhaát. Daèn loøng söï vui söôùng cuûa naøng, naøng phaùt trieån thieàn quaùn, chöùng ñöôïc quaû A-la-haùn, vôùi hieåu bieát yù nghóa vaø hieåu veà phaùp. Sau ñoù, an truù trong an laïc Nieát baøn, naøng nghó ñeán nhöõng gì naøng chöùng ñöôïc vaø noùi leân caâu chuyeän cuûa naøng vôùi chaøng thanh nieân aên chôi baèng nhöõng caâu keä nhö sau:

366. Trong röøng xoaøi töôi ñeïp,
Cuûa oâng Jivaka,
Tyû-kheo-ni Subhaø,
Ñang boä haønh ñi tôùi,
Coù chaøng treû aên chôi
Ngaên chaën Subhaø laïi
Naøng noùi leân ngöôøi aáy
Nhöõng lôøi noùi nhö sau.

367. Ta ñaõ xuùc phaïm gì,
Ñeå chaøng ñöùng chaän toâi?
Thaät laø khoâng xöùng ñaùng
Ñeå moät ngöôøi ñaøn oâng
Xuùc phaïm nöõ xuaát gia,
Hôõi Hieàn giaû, hieåu cho.

368. Baäc Toân sö ta daïy,
Chính hoïc phaùp nhö vaäy,
Ñöôïc baäc Thieän Theä thuyeát,
Laø con ñöôøng thanh tònh,
Khoâng coù caáu ueá naøo.
Sao chaøng ñöùng chaän ta.

369. Taâm ta thaät thanh tònh,
Taâm ngöôøi khoâng thanh tònh,
Taâm ngöôøi ñaày tham aùi,
Ta khoâng tham, khoâng ueá,
Moïi nôi, yù giaûi thoaùt
Sao chaøng ñöùng chaän ta?

370. Naøng treû, khoâng aùc phaùp,
Naøng xuaát gia laøm gì?
Haõy boû aùo Caø sa!
Ñeán, laïc höôûng röøng hoa.

371. Toaøn hoa toûa höông ngaït,
Caây röôùi buïi muoân hoa,
Xem tuoåi xuaân tuoåi treû,
Laø thôøi tieát haïnh phuùc,
Haõy ñeán thoï höôûng laïc
Trong röøng nôû traêm hoa.

372. Con ñöôøng döôùi voøm hoa,
Xaøo xaïc gioù lay ñoäng,
Naøng ñöôïc laïc thuù gì,
Khi moät mình vaøo röøng.

373. Truù xöù chuùng thuù döõ,
Vang tieáng voi roáng duïc,
Röøng lôùn troáng khoâng ngöôøi,
Nhieàu hieän töôïng haõi huøng,
Naøng laïi muoán ñi vaøo,
Khoâng moät ai baïn ñöôøng?

374. Nhö buùp beâ vaøng choùi,
Gioáng tieân nöõ vöôøn trôøi,
Naøng ñaép vaûi Kaøsi,
Ñeïp mòn, saùng choùi naøng.

375. Ta soáng noâ leä naøng,
Neáu naøng soáng ôû röøng,
Khoâng moät sanh loaïi naøo,
Maø ta yeâu hôn naøng,
Hôõi naøng maét dòu hieàn,
Nhö maét Kin-na-rì.

376. Neáu naøng theo lôøi ta,
Naøng seõ ñöôïc haïnh phuùc,
Haïnh phuùc soáng gia ñình,
Soáng laâu ñaøi che gioù,
Soáng coù caùc nöõ nhaân,
Haàu haï phuïc vuï naøng.

377. Mang luïa mòn Kaøsi,
Duøng voøng hoa, saùp ñoû,
Ta laøm nhieàu trang söùc,
Vaøng chaâu baùu ngoïc ngaø.

378. Naøng leo leân giöôøng quyù,
Goã chieân ñaøn, loûi thôm,
Che maøn ñeïp tinh saïch,
Traûi neäm môùi loâng daøi.

379. Nhö sen vöôn töø nöôùc,
Phuïc vuï cho phi nhaân,
Nhö vaäy naøng Phaïm haïnh,
Soáng toaøn haûo ñeán giaø.

380. ÔÛ ñaây laø caùi gì,
Chaøng xem laø tuyeät dieäu,
Trong nghóa ñòa öù ñaày,
Traøn ñaày nhöõng thaân xaùc,
Chaøng ñöôïc thaáy caùi gì,
Trong thaân xaùc huûy hoaïi,
Khi chaøng thoát ra lôøi,
Si meâ, voâ yù thöùc?

381. Chính maét nhö sôn döông,
Nhö Kinri giöõa röøng,
Ta thaáy con maét naøng,
Duïc laïc lieàn taêng tröôûng.

382. Trong göông maët khoâng ueá,
Saùng choùi nhö vaøng roøng,
Chaúng khaùc gì hoa sen,
Ñaët chính giöõa ñaøi sen,
Thaáy con maét cuûa naøng,
Loøng duïc lieàn taêng tröôûng.

383. Tuy xa ta vaãn nhôù,
Loâng mi daøi tuyeät ñeïp,
Khoâng gì ta yeâu hôn,
Maét Kinri cuûa naøng.

384. Chaøng muoán duøng phi ñaïo,
Tìm maët traêng maø chôi,
Muoán nhaûy qua Meâ-ru,
Muoán tìm ñeán con Phaät.

385. Treân ñôøi naøy, coõi trôøi,
Ta nay khoâng tham aùi.
Ta khoâng bieát ngöôøi aáy,
Ngöôøi aáy nhö theá naøo,
Ñöôøng ñaïo ñaõ gieát saïch,
Gieát haïi taän goác reã.

386. Quaêng ñi nhö hoá than,
Than höøng ñang chaùy ñoû,
Ñaùnh giaù nhö thuoác ñoäc,
Ñang xaâm nhaäp ñeán thaân,
Ta khoâng bieát ngöôøi aáy,
Ngöôøi aáy nhö theá naøo,
Ñöôøng ñaïo ñaõ gieát saïch,
Gieát haïi ñeán goác reã.
387. Haõy caùm doã nöõ nhaân,
Khoâng coù bieát quaùn saùt,
Hay Ñaïo Sö ngöôøi aáy,
Ñang coøn phaûi hoïc taäp,
Chaøng meâ hoaëc ngöôøi aáy,
Laøm haïi ñöôïc ngöôøi aáy.

388. Coøn ta ñaõ chaùnh nieäm,
Ñoái khen cheâ laïc khoå,
Bieát höõu vi baát tònh,
Baùm chaët tö töôûng aáy.

389. Ta laø ñeä töû Ni,
Cuûa baäc ñaïi Thieän Theä,
Ta ñaõ daán thaân böôùc
Treân ñöôøng ñaïo taùm ngaønh,
Muõi teân ñaõ nhoå leân
Khoâng coøn caùc laäu hoaëc,
Ta ñi ñeán nhaø troáng,
Taâm tö ta hoan hyû.

390. Ta ñaõ ñöôïc thaáy noù,
Moät buùp beâ kheùo veõ,
Vôùi truïc quay goã môùi,
Kheùo coät vôùi daây que,
Buùp beâ aáy nhaûy muùa,
Nhieàu ñieäu muùa khaùc nhau.

391. Daây que aáy ñöôïc ruùt,
Môû loøng rôøi phaân taùn,
Thaønh troáng khoâng, mieáng nhoû,
Choã naøo yù say ñaém.

392. Thaân ta ví duï vaäy,
Khoâng boä phaän khoâng ñoäng.
Khoâng boä phaän, khoâng ñoäng.
Choã naøy yù say ñaém.

393. Nhö thaáy moät böùc veõ,
Toâ maøu ñoû treân töôøng,
Caùi thaáy chaøng ñaûo loän,
Vì trí ngöôøi thieáu soùt.

394. aûo thuaät xem toái thöôïng,
Nhö caây vaøng trong moäng,
Muø loøa ngöôi chaïy theo,
Caùi troáng khoâng, khoâng thöïc,
Nhö caùi troø muùa roái,
Ñöôïc xem giöõa quaàn chuùng.

395. Maét naøng nhö hoøn bi,
Ñaët loã troáng cuûa caây,
Nhö nhöõng bong boùng nöôùc,
Ñaày daãy nhöõng nöôùc maùt,
Nhöõng con ngöôøi ña daïng,
Sanh ra nhöõng muû gheøn.

396. Thieáu nöõ ñeïp tuyeät aáy,
Vôùi taâm khoâng chaáp tröôùc,
Boùc moät con maét naøng.
Trao lieàn cho ngöôøi aáy,
Vaø noùi haõy caàm laáy,
Con maét naøy cuûa ngöôøi.

397. Khi aáy tham lieàn dieät,
Chaøng khaån caàu xin loãi,
Mong raèng Phaïm haïnh ni,
Ñöôïc an oån trôû laïi,
Toâi seõ khoâng coøn daùm,
Xaâm phaïm theá naøy nöõa.

398. Hai haïng ngöôøi theá naøy,
Chaúng khaùc oâm löûa höøng,
Toâi nhö naém raén ñoäc,
Mong an oån tha thöù.

399. Thoaùt khoûi bò xuùc phaïm,
Vò Tyû-kheo-ni aáy,
Töø ñaáy ñi ñeán gaàn
Baäc Giaùc ngoä thuø thaéng,
Thaáy ñöôïc töôùng coâng ñöùc,
Toát ñeïp vaø thuø thaéng,
Maét cuûa naøng hoài phuïc,
Ñöôïc trôû laïi nhö xöa.

(LXXII) Isidaøsi (Therì. 162)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, naøng ñöôïc sanh ôû Ujjeni, con gaùi moät thöông gia coù giôùi ñöùc, ñöôïc kính troïng, vaø giaøu coù vaø ñaët teân laø Isidaøsi. Khi naøng ñeán tuoåi tröôûng thaønh, cha naøng gaû naøng cho con trai moät ngöôøi thöông gia, xöùng ñoâi vöøa löùa. Trong moät thaùng, naøng soáng vôùi choàng nhö moät ngöôøi vôï trung thaønh. Nhöng vì nghieäp ñôøi tröôùc cuûa naøng, choàng naøng trôû thaønh laïnh nhaït ñoái vôùi naøng vaø ñuoåi naøng ra khoûi nhaø. Moïi söï vieäc naøy ñöôïc ghi roõ trong nguyeân baûn Paøli. Vì naøng töï toû khoâng xöùng ñaùng ñoái vôùi ngöôøi choàng naøy vaø choàng khaùc, naøng trôû thaønh dao ñoäng, vaø ñöôïc cha cho pheùp, naøng xuaát gia vôùi söï höôùng daãn cuûa Tröôûng laõo Ni Jinadattaø. Sau khi tu hoïc thieàn quaùn, khoâng bao laâu naøng chöùng quaû A-la-haùn vôùi söï hieåu bieát veà phaùp vaø veà nghóa.

Soáng trong söï an laïc Nieát-baøn, moät hoâm sau khi ñi khaát thöïc vaø aên xong, trong thaønh Patna, naøng ngoài beân bôø caùt soâng Haèng vaø ñaùp lôøi hoûi cuûa Tröôûng laõo Ni Bodhi, naøng noùi leân kinh nghieäm tu taäp cuûa naøng ngang qua nhöõng baøi keä naøy. Vaø ñeå cho coù söï lieân heä giöõa caùc caâu traû lôøi tröôùc vaø sau coù baøi keä ñöôïc caùc nhaø kieát taäp veà sau theâm vaøo:

400. Trong thaønh ñöôïc ñaët teân,
Teân chæ moät ñoùa hoa,
'Paøtaliputta',
'Con cuûa ñoùa boâng keøn',
Soáng hai Tyû-kheo-ni,
Coù giôùi haïnh toát ñeïp,
Thuoäc gia ñình Thích-ca,
Gia ñình cao quyeàn quyù.

401. Moät I-xi-ña-xi,
Thöù hai teân Boâ-dhi,
Caû hai coù giôùi haïnh,
Öa thích tu thieàn ñònh,
Ñöôïc nghe kinh ñieån nhieàu,
Kieát söû ñöôïc tröø boû.

402. Hoï ñi khaát thöïc xong,
AÊn xong, baùt röûa saïch,
Ngoài höôûng laïc vieãn ly,
Noùi leân nhöõng lôøi naøy.

403. Hôõi I-xi-ña-xi,
Caên naøng thaät thoaûi maùi,
Tuoåi thoï chöa toån giaûm;
Naøng thaáy khuyeát ñieåm gì,
Khieán taâm chuù troïng nhieàu,
Ñeán haïnh nguyeän xuaát ly.

404. Nhö vaäy soáng vieãn ly,
Thieän xaûo veà thuyeát phaùp,
I-xi-da-xi thuyeát,
Lôøi noùi nhö theá naøy,
Haõy nghe, naøy Boâ-ñi,
Ta xuaát gia theá naøo.

405. Taïi thaønh phoá thuø thaéng
Ñaët teân Uj-jeâ-ni,
Cha ta laø trieäu phuù
Coù ñöùc ñoä giôùi haïnh,
Ta laø con gaùi moät,
Ñöôïc cha thöông, yeâu quyù.

406. Töø thaønh Xeâ-keâ-ta,
Moät ngöôøi daïm hoûi ñeán,
Moät gia ñình quyeàn quyù,
Hoûi ta cho con trai
Trieäu phuù beøn gaû ta,
Laøm daâu ngöôøi giaøu aáy.

407. Saùng vaø chieàu, ta ñeán
Ñaûnh leã cha, meï choàng,
Cuùi ñaàu ñaûnh leã chaân,
Nhö ta ñöôïc daïy baûo.

408. Vôùi chò, vôùi em anh,
Vôùi baø con choàng ta,
Thaáy moät ngöôøi böôùc vaøo,
Ta e sôï môøi ngoài.

409. Veà ñoà aên, uoáng, nhai,
Ñöôïc caát giöõ coù choã,
Ta thieát ñaõi cho aên,
Thích hôïp töøng ngöôøi moät.

410. Ta thöùc daäy ñuùng thôøi,
Ñi voøng quanh khaép nhaø,
Roài chaø röûa chaân tay,
Ta ñeán leã choàng ta.

411. Caàm theo löôïc trang lieäu
Thuoác xoa maét göông nhoû,
Ta trang ñieåm choàng ta,
Nhö thò tyø haàu haï.

412. Ta töï naáu doïn côm,
Ta töï röûa cheùn baùt,
Nhö meï ñoái vôùi con,
Ta haàu choàng nhö vaäy.

413. Nhö vaäy phuïc vuï choàng,
Vôùi phuïc vuï toái thöôïng
Daäy sôùm khoâng bieáng nhaùc,
Vôùi taâm tö khieâm toán,
Vôùi giôùi haïnh toát ñeïp,
Nhöng choàng aùc caûm ta.

414. Choàng ta noùi meï cha,
Xin pheùp con seõ ñi,
Vôùi I-xi-ña-xi,
Con khoâng theå soáng chung,
Cuøng döôùi moät maùi nhaø,
Con khoâng theå cuøng ôû.

415. Chôù noùi vaäy, naøy con!
Vôï con ngöôøi coù trí,
Thoâng minh, bieát daäy sôùm,
Sao con khoâng hoan hyû.

416. Naøng khoâng haïi gì con,
Nhöng con khoâng bao giôø
Coù theå soáng chung ñöôïc
Vôùi I-xi-ña-xi
Con gheùt cay chaùn ngaáy
Xin pheùp, con seõ ñi.

417. Ñöôïc nghe lôøi choàng noùi,
Cha meï choàng hoûi con.
Laøm gì xuùc phaïm choàng?
Haõy thaúng thaén noùi thaät.

418. Con khoâng xuùc phaïm gì!
Khoâng haïi, khoâng möu tính.
Vôùi lôøi noùi khoù chòu,
Coù theå laøm gì ñöôïc?
Tuy vaäy choàng cuûa con,
Lôïi aùc caûm choáng con.

419. Hoï ñöa ta veà nhaø,
Nhaø thaân phuï cuûa ta,
Vôùi taâm tö khoå naõo,
Söûng soát vaø boái roái
Khoâng muoán maát con trai,
Hoï muoán baûo veä noù.
OÂi, chuùng ta baïi traän,
Bôûi nöõ thaàn may ruûi.

420. Cha ta laïi gaû ta,
Cho gia ñình thöù hai,
Moät gia ñình giaøu coù,
Baèng loøng nöûa soá tieàn
Laø tieàn gaû baùn ta.

421. Ta chæ soáng moät thaùng,
Trong gia ñình vò aáy,
Vò aáy traû lui ta,
Daàu ta taän tuïy laøm,
Chaúng khaùc ngöôøi noâ leä,
Khoâng loãi laàm coù ñöùc.

422. Cha ta noùi khaát só,
Soáng ñieàu phuïc cheá ngöï,
Ngöôi haõy laøm reå ta,
Boû aùo raùch gheø bình.

423. Vò aáy soáng nöûa thaùng,
Roài noùi vôùi cha ta,
Haõy traû lui aùo raùch,
Gheø bình vaø bình baùt,
Con nay muoán soáng laïi,
Ngheà khaát só cuûa con.

424. Cha, meï, toaøn baø con,
Lieàn noùi vôùi vò aáy:
ÔÛ ñaây coù caùi gì,
Laøm con khoâng baèng loøng?
Haõy noùi gaáp caùi gì,
Laøm con khoâng vöøa yù.

425. Ñöôïc noùi vaäy, vò aáy,
Lieàn traû lôøi nhö sau:
Neáu ñoái vôùi töï ngaõ,
Con coù theå baèng loøng,
Nhöng con khoâng chung soáng,
Vôùi I-xi-ña-xi!

426. Töø giaõ vò aáy ñi,
Moät mình, ta suy nghó:
Ta ñeán ñeå xin pheùp,
Hoaëc cheát hay xuaát gia.

427. Roài Ji-na-ñat-ta.
Vò ni sö aáy ñeán,
Trong khi ñi khaát thöïc,
Ñeán gia ñình cha ta,
Vò thoï trì giôùi luaät,
Nghe nhieàu, coù giôùi haïnh.

428. Thaáy Ni sö, chuùng toâi,
Ñeàu ñöùng leân kính caån,
Vaø ta lieàn söûa soaïn,
Choã ngoài cho Ni sö,
Ngoài xuoáng, ta ñaûnh leã,
Döôùi chaân baäc Ni sö,
Leã xong, ta cuùng döôøng,
Caùc ñoà aên ñoà uoáng.

429. Caùc moùn aên, uoáng, nhai,
Taïi ñaáy, ñöôïc döï tröõ,
Laøm Ni sö thoûa maõn,
Ta thöa vôùi Ni sö,
Nay ta muoán xuaát gia,
Soáng ñôøi khoâng gia ñình,
Cha ta noùi vôùi ta:
'Naøy con haõy ôû ñaây'.

430. Haønh trì ñuùng Chaùnh phaùp,
Vôùi ñoà aên ñoà uoáng,
Haõy laøm cho thoûa maõn,
Sa-moân, hai laàn sanh.

431. Vöøa noùi, ta khoùc loùc,
Chaáp tay vaùi cha ta;
Vôùi ñieàu aùc con laøm,
Con seã tieâu nghieäp aáy.

432. Cha ta noùi vôùi ta:
Haõy chöùng ngoä Boà-ñeà.
Vaø Chaùnh phaùp toái thöôïng!
Haõy chöùng ñaéc Nieát-baøn,
Ñaõ ñöôïc Löôõng Tuùc Toân,
Thaønh töïu vaø chöùng ñaït.

433. Ta ñaûnh leã meï cha,
Cuøng taát caû baø con,
Sau baûy ngaøy xuaát gia,
Ta chöùng ñöôïc Ba minh.
434. Ta bieát baûy ñôøi tröôùc,
Quaû gì nay thaønh thuïc,
Ta seõ noùi cho baïn,
Haõy nhaát trí laéng nghe.

435. Taïi thaønh phoá ñaët teân,
EÂ-ra-ka-kac-cheâ,
Ta soáng laø thôï vaøng,
Taøi saûn thaät phong phuù.

436. Say ñaém vôùi tuoåi treû,
Ta xaâm phaïm vôï ngöôøi,
Do vaäy, sau khi cheát,
Trong caûnh giôùi ñòa nguïc,
Ta bò ñoát, nung naáu
Trong moät thôøi gian daøi,
Thoaùt khoûi söï nung ñoát
Ta sanh trong buïng khæ.

437. Baûy ngaøy töø khi sanh,
Ta bò khæ chuùa thieán,
Ñaây laø quaû cuûa nghieäp,
Do ñi ñeán vôï ngöôøi.

438. Töø ñaây ta cheát ñi,
Meänh chung röøng Xin-ña,
Sanh trong buïng con deâ,
Moät maét vaø queø quaët.

439. Möôøi hai naêm bò thieán,
Mang naëng nhöõng ñöùa con,
Saùn truøng aên voâ duïng,
Do ñi ñeán vôï ngöôøi.

440. Töø ñaáy ta cheát ñi,
Sanh laøm con boø caùi, 
Cuûa moät laùi buoân boø,
Con ngheù maøu ñoû saãm,
Khi ñöôïc möôøi hai thaùng.
Laïi bò ngöôøi ta thieán.

441. Roài ta laïi keùo caøy,
Keùo xe cho chuùng noù,
Muø, lo laéng, voâ duïng,
Do ñi laïi vôï ngöôøi.

442. Töø ñaáy cheát ñöôïc sanh,
Nhaø nöõ tyø gaàn ñöôøng,
Khoâng laø nöõ khoâng nam,
Do ñi laïi vôï ngöôøi.

443. Ñeán tuoåi ba möôi naêm,
Bò cheát, ta ñöôïc sanh
Sanh laøm ngöôøi con gaùi,
Gia ñình ngöôøi ñaùnh xe,
Ngheøo khoå ít taøi saûn,
Rôi vaøo tay vay laõi,
Do tieàn nôï taêng tröôûng,
Chuû löõ ñoaøn baét ta.

444. Keùo ta, daàu ta khoùc,
Loâi ta ra khoûi nhaø.

445. Khi ta möôøi saùu tuoåi,
Lôùn leân thaønh thieáu nöõ,
Con trai thöông gia aáy,
Baét ta laáy laømvôï.

446. Nhöng noù coù vôï khaùc,
Coù giôùi ñöùc danh xöng,
Laïi bieát thöông meán choàng,
Chính ta taïo thuø haèn.

447. Do quaû cuûa nghieäp naøy,
Hoï khinh gheùt choáng ta,
Daàu ta nhö noâ tyø,
Haàu haï phuïc vuï hoï,
Nhöng nay ta chaám döùt,
Moïi söï vieäc nhö treân.

(LXXIII) Sumedhaø (Therì. 167)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, naøng sanh ôû thaønh Mantaøvatì con gaùi vua Konca vaø ñöôïc ñaët teân laø Sumedhaø. Khi naøng ñeán tuoåi tröôûng thaønh, cha meï naøng baèng loøng ñeå Anikaratta, vua Vaøranavati xem maét naøng. Nhöng töø luùc nhoû, naøng quen cuøng ñi vôùi caùc coâng chuùa löùa tuoåi naøng, vaø nhöõng ngöôøi haàu haï taïi tinh xaù Tyû-kheo-ni ñeå nghe caùc vò naøy thuyeát phaùp, vaø trong moät thôøi gian daøi, vì chí nguyeän luùc coøn nhoû, neân naøng sôï haõi söï sanh töû luaân hoài, taâm tö thieân veà ñôøi soáng xuaát gia, khoâng öa thích caùc duïc laïc.

Khi nghe quyeát ñònh cuûa cha meï vaø baø con, naøng noùi: 'Boån phaän cuûa toâi khoâng phaûi trong ñôøi soáng gia ñình, toâi seõ xin xuaát gia', cha meï vaø caùc baø con khoâng theå khuyeân naøng töø boû quyeát ñònh cuûa naøng. Naøng suy nghó: 'Nhö vaäy, ta seõ ñöôïc pheùp xuaát gia', vaø cöông quyeát theo chí nguyeän cuûa mình naøng caét toùc, vaø duøng toùc aáy, theo phöông phaùp caûc Tyû-kheo-ni thöôøng duøng, naøng chuù taâm vaøo taùnh baát tònh cuûa saéc ñeïp thaân xaùc vaø chöùng ñöôïc Sô thieàn, Khi naøng ôû trong ñònh Sô thieàn cha meï vaø baø con naøng ñeán phoøng naøng ñeå noùi chuyeän gaû choàng cho naøng. Nhöng naøng khieán moïi ngöôøi keå caû ngöôøi haàu caän cuûa vua ñeán ñeå röôùc naøng veà, cuõng tin vaøo ñaïo phaùp roài naøng töø boû gia ñình, ñi ñeán tònh xaù Tyû-kheo-ni ñeå xuaát gia.

Sau khi tu taäp thieàn quaùn, vaø giaûi thoaùt ñöôïc chín muoài, naøng chöùng quaû A-la-haùn vôùi hieåu bieát veà nghóa vaø veà phaùp. Roài nghó ñeán söï thaéng traän cuûa naøng, naøng noùi leân söï phaán khôûi, sung söôùng cuûa naøng:

448. Con gaùi vua Konca,
Vôùi hoaøng haäu chaùnh ngoâi,
Taïi Matavatì,
Ñöôïc sanh Sumedha,
Haân hoan gaéng thöïc haønh,
Lôøi daïy baäc Ñaïo Sö.

449. Giôùi haïnh thuyeát giaûng kheùo,
Nghe nhieàu kheùo huaán luyeän,
Theo lôøi ñöùc Phaät daïy,
Naøng ñeán cha meï naøng,
Noùi raèng: 'Thöa meï cha,
Caû hai, haõy nghe con!'.

450. Con haân hoan Nieát-baøn,
Daàu sanh höõu Chö Thieân,
Sanh höõu aáy voâ thöôøng,
Giaù trò gì caùc duïc,
Troáng khoâng, vò ngoït ít,
Coøn taøn haïi thôøi nhieàu.

451. Caùc duïc thaät cay ñaéng,
Ví nhö noïc raén ñoäc,
Keû ngu môùi tham ñaém,
Trong caùc loaïi duïc aáy.
Nhöõng ai thoï höôûng duïc,
Trong moät thôøi gian daøi,
Bò khoå ñau ñòa nguïc,
Haønh haï vaø taøn haïi.

452. Nhöõng keû laøm nghieäp aùc,
Nhöõng keû taâm trí aùc,
Bò ñau ñôùn saàu khoå,
Trong caûnh giôùi ñoïa xöù.
Keû ngu thöôøng khoâng nhieáp,
Cheá ngöï thaân, khaåu, yù.

453. Keû ngu coù lieät tueä,
Khoâng tö duy quyeát ñònh,
Khoâng ngaên chaën khoå taäp,
Khi coù thôøi thuyeát phaùp,
Khoâng bieát lo hoïc hoûi,
Khoâng giaùc tri Thaùnh ñeá.

454. Nhöõng söï thaät, thöa meï,
Phaät thuø thaéng thuyeát giaûng,
Phaàn lôùn chuùng quaàn sanh,
Khoâng hieåu söï thaät aáy;
Hoï hoan hyû taùi sanh,
Öôùc muoán sanh thieân giôùi.

455. Sanh thieân khoâng thöôøng truù,
Sanh höõu laø voâ thöôøng,
Keû ngu khoâng sôï haõi,
Luoân luoân phaûi taùi sanh.

456. Bò sanh boán ñoïa xöù,
Ñöôïc sanh Thieân, Nhaân giôùi
Ñöôïc chuùng khoù khaên thay,
Nhöõng ai rôi ñoïa xöù,
Trong caûnh giôùi ñòa nguïc,
Khoâng coù söï xuaát gia.

457. Mong caû hai cha meï,
Cho con ñöôïc xuaát gia,
Trong giaùo phaùp thuyeát giaûng,
Cuûa baäc chöùng Möôøi löïc,
Soáng thong dong nhaøn haï,
Noã löïc ñoaïn sanh töû.

458. Sao con öa taùi sanh,
Vôùi thaân toäi loãi naøy,
Thaân troáng roãng, khoâng loõi,
Vì muïc ñích ñoaïn dieät,
Tham aùi ñöôïc taùi sanh,
Xin cho con xuaát gia.

459. Nay thôøi, Phaät ra ñôøi,
Phi thôøi ñaõ töø boû,
Thôøi cô nay ñaõ ñeán,
Cho ñeán troïn ñôøi con,
Con khoâng laøm toån thöông,
Giôùi luaät vaø Phaïm haïnh.

460. Sumedha noùi vaäy,
Naøng laïi thöa meï cha.
Con nguyeän khoâng aên uoáng,
Khi coøn laø cö só,
ÔÛ ñaây con saün saøng,
Chôø cheát ñeán vôùi con.

461. Meï saàu khoå, khoùc than!
Cha hoaøn toaøn söûng soát,
Hoï gaéng thuyeát phuïc ta,
Naèm döôùi ñaát laâu daøi.

462. Naøy con haõy ñöùng daäy!
Coù gì laø saàu khoå,
Khi con ñöôïc caû nöôùc,
Varanavati,
Anikarata,
Ñeïp trai, xöùng ñoâi con.

463. Con seõ laø hoaøng haäu,
Vôï chính Anika!
Naøy con, thaät khoù thay!
Ñôøi soáng vò xuaát gia,
Giöõ gìn caùc giôùi luaät,
Soáng ñôøi soáng Phaïm haïnh.

464. Uy löïc cuûa vò vua,
Tieàn cuûa vaø quyeàn theá,
Saûn nghieäp vaø haïnh phuùc,
Vôùi tuoåi treû thanh xuaân!
Haõy thoï höôûng duïc laïc,
Haõy nhaän lôøi laáy choàng.

465. Sumedha thöa raèng:
Thoâi ñöøng, söï vieäc aáy,
Hoï ñi ñeán taùi sanh,
Hoï troáng khoâng, khoâng loõi,
Hoaëc xuaát gia, hoaëc cheát,
Con chæ cöôùi nhö vaäy.

466. Saù gì thaân hoâi nhôùp,
Phaùt muøi, gaây sôï haõi,
Bao da ñöïng xaùc cheát,
Ræ chaûy ñoà baát tònh.

467. Saù gì thaân ta bieát,
Gheâ tôûm, laám maùu thòt,
Choã chöùa ñöïng loaøi saâu,
Moài aên cho chim choùc,
Thaân xaùc naøy laø vaäy,
Nay ñem ñeán cho ai?

468. Thaân theå boû nghóa ñòa,
Khoâng laâu, maát thöùc tri,
Nhö khuùc goã quaêng boû,
Baø con ñeàu gheâ tôûm.

469. Thaân aáy quaêng nghóa ñòa,
Laøm moài aên keû khaùc,
Tröôùc chuùng taém röûa saïch,
Nay chuùng sinh gheâ tôûm,
Cha meï coøn nhö vaäy,
Noùi gì chung quaàn chuùng.

470. Hoï meâ thaân khoâng loõi,
Raøng buoäc bôûi gaân xöông,
Ñaày nöôùc mieáng, nöôùc maét,
Ñaày phaân tieåu hoâi haùm.

471. Neáu thaân ñöôïc moå xeû,
Loäi noäi phaàn ra ngoaøi,
Chính meï phaûi gheâ tôûm,
Khoâng chòu noåi muøi hoâi.

472. Chính do uaån, xöù, giôùi,
Taùc thaønh caùc thaân naøy,
Goác taùi sanh, ñau khoå;
Hoï nhö lyù noùi leân,
Hoaøn toaøn khoâng vui thích.
Vaäy ai, toâi muoán cöôùi?

473. Töøng ngaøy traêm ngoïn giaùo,
Luoân luoân môùi ñaâm thaân,
Daàu bò haïi traêm naêm,
Nhö vaäy coøn toát hôn,
Vì khoå aáy cuoái cuøng,
Roài cuõng ñöôïc tieâu dieät.

474. Keû trí quyeát baèng loøng
Söï gieát haïi nhö treân,
Baäc Ñaïo Sö daïy raèng:
Hoï luaân hoài daøi daø,
Vôùi taâm tö gieát haïi,
Lieân tuïc noái tieáp nhau.

475. Trong caûnh giôùi Trôøi, Ngöôøi,
Baøng sanh, a-tu-la,
Ngaï quyû vaø Ñòa nguïc,
Chòu gieát haïi voâ löôïng.

476. Trong ñòa nguïc, raát nhieàu,
Keû taâm ueá, ñoïa laïc,
Choã truù aån Thieân giôùi,
Khoâng coù laïc Nieát-baøn.

477. Nhöõng ai ñaït Nieát-baøn,
Hoï lieân heä maät thieát,
Vôùi nhöõng lôøi thuyeát daïy,
Cuûa baäc ñuû Möôøi löïc,
Thong dong khoâng roän raøng,
Noã löïc ñoaïn sanh töû.

478. Thöa cha ngaøy hoâm nay
Con quyeát taâm ra ñi,
Nhöõng taøi saûn roãng khoâng,
Khoâng coù giaù trò gì,
Con gheâ tôûm caùc duïc,
Con chaùn ngaáy caùc duïc,
Hoï ñaõ ñöôïc taùch thaønh,
Nhö thaân caây Ta-la.

479. Naøng traû lôøi phuï thaân,
Vôùi lôøi noùi nhö vaäy.
Anikaratta 
Ñöôïc höùa gaû coâng chuùa,
Ñi ñeán gaàn xin cöôùi,
Theo nhö giôø heïn ñònh.

480. Maùi toùc ñen, daøy mòn,
Vôùi göôm, naøng caét ngang,
Cöûa laàu ñöôïc ñoùng laïi,
Naøng chöùng ñöôïc Sô thieàn.

481. Naøng soáng trong caûnh thieàn,
A-ni-ka ñeán thaønh,
Sumedha trong cung,
Tu taäp töôûng voâ thöôøng.

482. Trong khi naøng taùc yù,
Vua böôùc leân tam caáp,
Trang söùc vaøng chaâu baùu,
Chaáp tay caàu xin naøng.

483. Haõy trò vì quoác ñoä,
Vôùi tieàn cuûa uy quyeàn,
Vôùi taøi saûn, haïnh phuùc,
Vôùi tuoåi treû thanh xuaân,
Haõy thoï höôûng caùc duïc,
Thaät khoù kieám ôû ñôøi.

484. Ta giao naøng vöông quoác,
Höôûng taøi saûn, boá thí,
Naøng chôù coù buoàn naûn,
Khieán meï cha khoå ñau.
Sumedha traû lôøi,
Vôùi vua, töøng vaán ñeà;
Ñoái vôùi naøng, caùc duïc,
Khoâng caàu khoâng si meâ,
Chôù hoan hyû caùc duïc,
Haõy thaáy duïc nguy hieåm.

485. Mandhataø laø vua,
Chuùa boán chaâu höôûng duïc,
Duïc laïc aáy toái thöôïng,
Töy vaäy khi vua cheát,
Cuõng chöa ñöôïc thoûa maõn,
Öôùc voïng chöa ñaày ñuû.

486. Daàu coù möôøi baûy baùu,
Khaép möôøi phöông ñaày traøn,
Khoâng coù duïc thoûa maõn,
Ngöôøi cheát, chöa thoûa maõn.

487. Caùc duïc ví göôm giaùo,
Caùc duïc ví ñaàu raén,
Ví nhö boù ñuoác chaùy
Gioáng xöông gaäm trôn tru.

488. Caùc duïc khoâng thöôøng coøn,
Cuõng khoâng coù thöôøng haèng,
Khoå nhieàu, thuoác ñoäc lôùn,
Nhö hoøn ñaïn chaùy ñoû,
Nguoàn goác cuûa baát haïnh,
Keát quaû laø ñau khoå.

489. Duïc nhö traùi cuûa caây,
Nhö mieáng thòt, khoå luïy,
Gioáng nhö moäng nhö huyeãn,
Duïc nhö cuûa vay möôïn.

490. Duïc nhö göôm, nhö coïc,
Beänh taät vaø cuïc böôùu,
Baát haïnh vaø dao ñoäng,
Ví nhö hoá than höøng,
Nguoàn goác cuûa baát haïnh,
Sôï haõi vaø taøn saùt.

491. Nhö vaäy, duïc nhieàu khoå,
Ñöôïc goïi chöùng ngaïi phaùp,
Haõy ñi, töø boû toâi,
Khi toâi coøn taùi sanh,
Thôøi ñoái vôùi töï ngaõ,
Toâi khoâng coù loøng tin.

492. Ai giuùp gì toâi ñöôïc,
Khi ñaàu toâi ñang chaùy,
Khi giaø cheát baùm saùt,
Toâi caàn phaûi noã löïc,
Ñoái vôùi taøn haïi aáy!

493. Khoâng ñi ñeán gaàn cöûa,
Naøng thaáy meï vaø cha,
Vaø vua Anika,
Ngoài döôùi ñaát khoùc than,
Thaáy vaäy naøng toû lôøi,
Thöa moïi ngöôøi nhö sau:

494. Keû ngu, ñaõ laâu roài,
Khoùc luaân hoài noùi tieáp,
Töø voâ thæ ñeán nay,
Khoùc phaûi bò meänh chung,
Khoùc anh em bò gieát,
Khoùc töï mình bò gieát.

495. Haõy nhôù töø voâ thæ,
Nöôùc maét, söõa vaø maùu,
Tuoân chaûy theo luaân hoài,
Khoâng bao giôø döøng nghæ,
Haõy nhôù caùc chuùng sanh,
Luaân hoài xöông chaát ñoáng.

496. Haõy nhôù traøn boán bieån,
Ñaày nöôùc maét, söõa, maùu,
Haõy nhôù xöông moät kieáp,
Cao baèng Vi-pu-la.

497. Haõy nhôù töø voâ thæ,
Khoâng ñuû ñeå laøm thaønh,
Caû ñaát nöôùc Dieâm Phuø,
Nhöõng naám moà hoät taùo,
Cuûa meï cha luaân hoài.

498. Haõy nhôù töø voâ thæ,
Nhöõng coû caây caønh laù,
Khoâng ñuû ñeå chöùa ñöïng,
Nhöõng gheø boán ngoùn tay,
Chöùa ngöôøi cha, luaân hoài.

499. Haõy nhôù tôùi hình aûnh,
Con ruøa muø bieån ñoâng,
Cho ñaàu noù loït vaøo,
Loã hoång khuùc caây troâi,
Ñeå noùi leân ví duï,
Ñöôïc laøm ngöôøi khoù vaäy.

500. Haõy nhôù thaân saéc ngöôøi,
Ñöôïc ví bong boùng nöôùc,
Ñaày caû nhöõng baát haïnh,
Troáng khoâng khoâng coù loõi,
Haõy thaáy uaån voâ thöôøng!
Nhôù ñòa nguïc nhieàu hoïa.

501. Haõy nhôù nghóa ñòa lôùn,
Nhôø taùi sanh tieáp tuïc,
Nhôø sôï haõi thuoàng luoàng,
Haõy nhôù Boán söï thaät.

502. Nöôùc baát töû coù ñaây,
Sao ngöôøi uoáng traêm ñaéng,
Taát caû caùc duïc laïc,
Thaät traêm cay ngaøn ñaéng.

503. Nöôùc baát töû coù ñaây!
Sao ngöôøi öa duïc naõo!
Moïi duïc laïc ñoát chaùy
Soâi suøng suïc nung naáu.

504. Ñaây khoâng coù keû thuø!
Sao thích duïc thuø ñòch?
Vua löûa, troäm, nöôùc, oaùn,
Thuø chung thaät laø nhieàu.

505. ÔÛ ñaây coù giaûi thoaùt!
Sao ñeå duïc gieát troùi,
Trong duïc coù gieát troùi!
Meâ duïc nhieàu khoå ñau.

506. Ñuoác coû ñang chaùy röïc,
Naém, khoâng thaû, bò ñoát,
Duïc ví nhö boù ñuoác,
Ñoát chaùy ai khoâng thoaùt.

507. Chôù nhaän duïc laïc nhoû,
Boû laïc lôùn roäng raõi,
Chôù nhö caù nuoát caâu,
Sau phaûi chòu hoaïn naïn.

508. Haõy nhieáp duïc trong duïc,
Nhö choù bò daây coät,
Chôù ñeå duïc aên ngöôi,
Nhö daân ñoùi aên choù.

509. Khoå thaät laø voâ löôïng,
Khieán taâm nhieàu öu tö,
Ngöôi heä luïy vôùi duïc,
Haõy boû duïc voâ thöôøng.

510. ÔÛ ñaây, khoâng coù giaø!
Sao theo duïc bò giaø?
Moïi sanh ôû khaép nôi,
Bò beänh cheát chi phoái,

511. Ñaây khoâng giaø, khoâng cheát.
Ñaây con ñöôøng khoâng giaø,
Khoâng cheát, khoâng saàu naõo,
Khoâng thuø ñòch troùi buoäc,
Khoâng vaáp ngaõ sôï haõi,
Khoâng nung naáu ñoïa ñaày.

512. Ñích naøy, nhieàu ngöôøi ñaït,
Ñích naøy laø baát töû,
Nay caàn phaûi chöùng ñöôïc,
Ai nhö lyù chuù taâm,
Neáu khoâng coù noã löïc,
Khoâng sao chöùng ñaït ñöôïc.
Sumedhaø noùi vaäy,
Khoâng thích ñi ñeán haønh
Naøng thuyeát phuïc ñöôïc vua,
Vôùi toùc quaêng treân ñaát.

513. Ñöùng daäy A-ni-ka
Chaép tay xin cha naøng,
Haõy cho Su-me-dha,
Ñöôïc xuaát gia tu hoïc,
Ñeå naøng thaáy cho ñöôïc,
Giaûi thoaùt vaø chaân lyù.

514. Meï cha cho xuaát gia,
Thoaùt saàu, sôï, khieáp ñaûm,
Saùu thaéng trí chöùng ñaït.

515. Chöùng luoân quaû toái thöôïng.
Daàu coøn laø hoïc nöõ.

516. Thaät vi dieäu hy höõu!
Moät coâng chuùa con vua,
Laïi ñaït ñöôïc Nieát-baøn!
Naøng noùi leân nhö sau,
Thôøi tröôùc ñôøi cuoái cuøng.

517. Trong thôøi ñöùc Theá Toân,
Konaøgamana!
Trong truù xöù môùi laøm,
Taïi caûnh Taêng giaø lam,
Vôùi baïn laø ba ngöôøi,
Chuùng toâi cuùng tònh xaù.

518. Möôøi laàn, moät traêm laàn,
Möôøi traêm, traêm traêm laàn,
Chuùng toâi sanh chö Thieân,
Coøn noùi gì, laøm ngöôøi.

519. Giöõa chö Thieân chuùng toâi,
Coù ñöôïc thaân löïc lôùn,
Coøn noùi gì chuùng toâi,
Khi ñöôïc laøm thaân ngöôøi,
Ta hoaøng haäu, baûy baùu!
Ta chính laø nöõ baùu.

520. Ñaây laø nhaân, laø nguoàn
Ñaây chính laø caên goác,
Kham nhaãn lôøi Ñaïo Sö!
Ñaây daây chuyeàn thöù nhaát
Ñaáy chính laø Nieát-baøn,
Neáu chuùng ta meán phaùp.

521. Nhö vaäy vôùi loøng tin,
Hoï thuyeát roõ neân lôøi
Lôøi noùi ñaày trí tueä,
Thuø thaéng vaø toái thöôïng
Hoï chaùn gheùt taùi sanh,
Do chaùn gheùt, tham dieät.