(CCK) Uruvelaø Kassapa (Thera. 42)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh laøm anh caû trong ba anh em moät gia ñình Baø-la-moân teân Kassapa, vaø caû ba ñeàu hoïc thoâng ba taäp Veä-ñaø. Ba anh em coù ñeán naêm traêm, ba traêm vaø hai traêm thanh nieân ñeä töû vì khoâng tìm ñöôïc chaân lyù trong kinh ñieån cuûa hoï, chæ tìm thaáy nhöõng vaán ñeà theá tuïc, neân hoï töø boû gia ñình vaø trôû thaønh nhöõng aån só. Caû ba ñöôïc ñaët teân tuøy theo choã ôû cuûa moãi vò, vaø ngaøi ñöôïc goïi laø Uruvelaø Kassapa vì ngaøi ôû Uruvelaø. Moät soá söï kieän ñaõ xaûy ra, vò Boà-taùt xuaát gia, chuyeån Phaùp luaân, naêm vò Tröôûng laõo chöùng quaû A-la-haùn, naêm möôi baïn ñöùng ñaàu laø Yasa ñöôïc hoùa ñoä, söï xuaát phaùt cuûa vò A-la-haùn ñeå thuyeát phaùp ñoä sanh, söï hoùa ñoä ba möôi ngöôøi baïn giaøu coù, baäc Ñaïo sö ñi ñeán Uruvelaø. Khi Theá Toân hieän ra nhieàu thaàn thoâng baét ñaàu vôùi söï nhieáp phuïc con raén, Kassapa khôûi loøng tin vaø xuaát gia, hai ngöôøi em cuõng baét chöôùc ngöôøi anh caû. Theá Toân giaûng kinh AAdittapariyaøya cho ba anh em Kassapa vôùi moät ngaøn ñeä töû vaø khieán moïi ngöôøi chöùng quaû A-la-haùn.

Uruvelaø Kassapa ôn låi s¿ thành quä cûa mình, nói lên chánh trí v§i nh»ng bài kŒ nhÜ sau:

375. Thaáy ñöôïc caùc thaàn thoâng
Gotama danh tieáng,
Nhöng ta chöa thaàn phuïc,
Bò ganh, maïn löøa doái.

376. Baäc Ñieàu Ngöï loaøi Ngöôøi,
Bieát ñöôïc taâm tö ta,
Chaát vaán ta hoát hoaûng,
Kyø dieäu loâng döïng ngöôïc.

377. Xöa ta thuoäc beän toùc,
Thaàn thoâng ta nhoû moïn,
Ta xem chuùng voâ duïng,
Ta xuaát gia ñaàu Phaät,

378. Xöa baèng loøng teá töï,
Xem duïc giôùi haøng ñaàu,
Sau ta nhoå taän saïch
Caû tham, saân vaø si.

379. Ta bieát caùc ñôøi truoùc,
Thieân nhaõn ta trong saïch,
Thaàn thoâng bieát taâm nguoøi,
Thieân nhó, ta ñaït ñöôïc.

380. Do ñích gì xuaát gia,
Boû nhaø, soáng khoâng nhaø,
Ñích aáy ta ñaït ñöôïc,
Moïi kieát söû taän dieät.

(CCXI) Tekicchakaørì (Thera. 42)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh laøm con moät Baø-la-moân teân Subuddha. Ngaøi ñöôïc caùc nhaø giaûi phaãu cöùu soáng khi ngaøi môùi sanh, vì vaäy ngaøi ñöôïc ñaët teân laø Tekicchakaørì (ngöôøi ñöôïc caùc baùc só cöùu soáng). Ngaøi lôùn leân hoïc caùc ngheä thuaät vaø hoïc thuaät cuûa giai caáp mình. Phuï thaân ngaøi vì trí tueä vaø chaùnh saùch cuûa mình, neân bò vua Candagotta, vua Baø-la-naïi ganh gheùt vaø boû tuø. Tekicchakaørì nghe vaäy, sôï haõi boû troán, laùnh mình taïi tinh xaù cuûa moät vò Tröôûng laõo, vaø töôøng thuaät cho vò aáy bieát noãi khoù khaên cuûa mình. Vò Tröôûng laõo cho ngaøi xuaát gia, choïn cho ngaøi moät ñeà taøi tu taäp vaø ngaøi trôû thaønh moät Tyû-kheo soáng ngoaøi trôøi khoâng keå gì laïnh noùng, hoaøn toaøn chuù taâm vaøo tu taäp cho ñöôïc thaønh quaû. AÙc ma sôï ngaøi thoaùt khoûi söï chi phoái cuûa mình neân muoán phaù roái vò Tröôûng laõo, ñeán gaàn döôùi hình thöùc moät ngöôøi muïc ñoàng, khi gaët haùi ñaõ xong, muoán caùm doã ngaøi neân noùi nhö sau:

381. Luùa ñaõ gaët thaâu xong
Gaïo ñaõ ñöôïc ñaäp, giaõ,
Nhöng moät mieáng, khoâng coù,
Ta seõ laøm gì ñaây?

382. Haõy nieäm Phaät voâ löôïng!
Taâm haân hoan thoaûi maùi,
Thaân thaám nhuaàn hyû thoï,
Luoân luoân caûm phaán chaán.

383. Haõy nieäm Phaùp voâ löôïng!
Taâm haân hoan thoaûi maùi,
Thaân thaám nhuaàn hyû thoï, 
Luoân luoân caûm phaán chaán.

384. Haõy nieäm Taêng voâ löôïng!
Taâm haân hoan thoaûi maùi,
Thaân thaám nhuaàn hyû thoï,
Luoân luoân caûm phaán chaán.

385. Ngaøi soáng giöõa ngoaøi trôøi,
Nhöõng ñeâm naøy giaù laïnh
Chôù ñeå laïnh haïi ngaøi!
Haõy vaøo trong tònh xaù,
Coù cöûa ñoùng then gaøi.

Ta seõ caûm thoï ñöôïc,
Vôùi boán taâm voâ löôïng,
Ta seõ soáng an laïc
Vôùi nhöõng taâm tö aáy,
Giaù laïnh khoâng haïi ta,
Ta soáng khoâng dao ñoäng.

Vì raèng vò Tröôûng laõo soáng trong thôøi vua Bindusaøra, caùc baøi keä naøy caàn ñöôïc hieåu laø ñöôïc tuïng ñoïc vaøo kyø kieát taäp thöù ba nhö laø thuoäc Kinh taïng.
 
 

(CCXII ) Mahaø-Naøga (Thera. 43)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi ñöôïc sanh taïi Saøketa, con trai moät Baø-la-moân teân Madhu Vaøsettha vaø ñöôïc ñaët teân laø Mahaø-Naøga. Ngaøi thaáy thaàn thoâng do Tröôûng laõo Gavampati thöïc hieän trong khi Theá Toân soáng trong röøng Anjana, vaø khôûi loøng tin, ngaøi xuaát gia döôùi söï höôùng daãn cuûa vò Tröôûng laõo, vaø chöùng quaû A-la-haùn nhôø vò naøy giaùo huaán.

Ngay khi ngaøi an truù trong an laïc giaûi thoaùt, Tröôûng laõo Mahaø-Naøga thaáy saùu Tyû-kheo thöôøng hay khoâng cung kính caùc vò ñoàng Phaïm haïnh, vaø ngaøi giaùo huaán hoï vôùi nhöõng baøi keä nhö sau, nhöõng baøi keä naøy trôû thaønh lôøi tuyeân boá chaùnh trí cuûa ngaøi:

387. Ai ñoái ñoàng Phaïm haïnh,
Khoâng coù söï cung kính,
Chuùng thoái giaûm dieäu phaùp
Nhö caù maéc nöôùc caïn.

388. Ai ñoái ñoàng Phaïm haïnh,
Khoâng coù söï cung kính,
Khoâng lôùn trong dieäu phaùp,
Nhö gioáng thoái trong ruoäng.

389. Ai ñoái ñoàng Phaïm haïnh,
Khoâng coù söï cung kính,
Chuùng xa rôøi Nieát-baøn,
Trong lôøi daïy Phaùp vöông.

390. Ai ñoái ñoàng Phaïm haïnh,
Thaät coù söï cung kính,
Khoâng thoái giaûm dieäu phaùp,
Nhö caù ñöôïc nöôùc nhieàu.

391. Ai ñoái ñoàng Phaïm haïnh,
Thaät coù söï cung kính,
Lôùn maïnh trong dieäu phaùp,
Nhö gioáng toát trong ruoäng.

392. Ai ñoái ñoàng Phaïm haïnh,
Thaät coù söï cung kính,
Hoï ñeán gaàn Nieát-baøn,
Trong lôøi daïy Phaùp vöông.

(CCXIII) Kulla (Thera. 43)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh ôû Saøvatthi (Xaù-veä) trong gia ñình moät ñieàn chuû teân laø Kulla, ngaøi ñöôïc caûm hoùa vôùi loøng tin vaø ñöôïc baäc Ñaïo Sö ñoä cho xuaát gia. Nhöng ngaøi thöôøng bò tham duïc chi phoái. Baäc Ñaïo Sö bieát yeáu ñieåm naøy cuûa ngaøi, cho ngaøi moät ñeà taøi baát tònh vaø khuyeân ngaøi thieàn quaùn trong moät nghóa ñòa. Khi tu taäp naøy chöa ñöôïc keát quaû baäc Ñaïo Sö ñi vôùi ngaøi vaø yeâu caàu ngaøi theo doõi tieán trình thoái naùt vaø tieâu dieät cuûa vaät baát tònh. Khi Kulla ñaõ ñöôïc töï taïi thoaùt ly, Theá Toân phoùng haøo quang, khieán ngaøi nhôù laïi baøi hoïc, chöùng Sô thieàn vaø töø ñaáy phaùt trieån thieàn quaùn, chöùng ñöôïc quaû A-la-haùn.

OÂn laïi kinh nghieäm, ngaøi thoát ra nhöõng caâu keä sau ñaây, tröôùc noùi veà ngaøi, roài nhaéc laïi lôøi daïy cuûa baäc Ñaïo Sö, cuoái cuøng laïi noùi veà ngaøi:

393. Kulla ñeán nghóa ñòa,
Thaáy boû moät ñaøn baø,
Vaát neùm trong nghóa ñòa,
Laøm moài cho saâu aên.

394. Kulla, haõy nhìn thaân,
Beänh hoaïn nhôùp hoâi thoái,
Nöôùc öù chaûy, ræ chaûy,
Ñöôïc keû ngu thích thuù.

395. Sau khi naém göông phaùp,
Ñaït ñöôïc chaùnh tri kieán,
Ta quaùn saùt thaân naøy,
Troáng roãng caû trong ngoaøi.

396. Ñaây theá naøo, kia vaäy,
Kia theá naøo, ñaây vaäy,
Döôùi theá naøo, treân vaäy,
Treân theá naøo, döôùi vaäy.

397. Ngaøy theá naøo, ñeâm vaäy,
Ñeâm theá naøo, ngaøy vaäy,
Tröôùc theá naøo, sau vaäy,
Sau theá naøo, tröôùc vaäy.

398. Ngöôøi vaäy khoâng öa thích,
Caû naêm loaïi nhaïc khí,
Khi ñaõ ñöôïc nhaát taâm,
Chôn chaùnh thieàn quaùn phaùp.

(CCXIV) Maølunkyaputta (Thera. 43)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh ôû Saøvatthi, con moät vò chuyeân moân ñaùnh giaù cho vua Kosala, vaø meï laø Maølunkyya, neân ngaøi ñöôïc goïi laø Maølunkyaputta (con baø Maølunkyaø). Khi ñeán tuoåi tröôûng thaønh, taùnh öa thích ñôøi soáng xuaát gia, ngaøi trôû thaønh moät du só ngoaïi ñaïo. Khi nghe Theá Toân thuyeát phaùp, ngaøi xin xuaát gia trong Phaùp vaø Luaät cuûa Theá Toân, vaø sau moät thôøi gian, ngaøi chöùng ñöôïc saùu thaéng trí. Khi ngaøi veà thaêm nhaø vì loøng töø maãn ñoái vôùi baø con, caùc baø con chaøo ñoùn ngaøi raát nieàm nôû vaø muoán keùo ngaøi trôû veà vôùi ñôøi soáng gia ñình theá tuïc, noùi raèng vôùi taøi saûn cuûa ngaøi, ngaøi coù theå laäp gia ñình vaø laøm caùc thieän söï. Nhöng ngaøi noùi leân chí nguyeän cuaû ngaøi nhö sau:

399. Coù ngöôøi soáng phoùng daät,
AÙi lôùn nhö caây leo,
Soáng troâi noåi luaân chuyeån,
Ñôøi naøy qua ñôøi khaùc,
Nhö con khæ trong röøng,
Theøm muoán caùc traùi caây.

400. Khaùt aùi khoán naïn naøy
Thaám ñoäc caû theá giôùi,
Khi ñaõ chinh phuïc ai,
Khieán saàu muoän taêng tröôûng,
Chaúng khaùc gioáng coû röøng,
Lan traøn vaø lôùn maïnh.

401. Ai nhieáp phuïc ñöôïc aùi,
Khoán naïn, khoù chinh phuïc,
Saàu rôi khoûi vò aáy,
Nhö gioït nöôùc treân sen.

402. Caùc oâng ñaõ ñeán ñaây,
Ta thuyeát ñieàu laønh aáy,
Haõy ñaøo reã khaùt aùi,
Nhö tìm reã ngon ngoït,
Loaïi coû u-sì-ra,
Chôù ñeå Ma, doøng nöôùc,
Taøn phaù oâng caây lau.
Lieân tuïc vaäy maõi maõi.

403. Haõy haønh lôøi Phaät daïy,
Chôù ñeå Saùt-na qua,
Saùt-na qua, saàu khoå,
Thoï quaû trong ñòa nguïc,

404. Phoùng daät nhö buïi baëm,
Buïi nhô, do phoùng daät,
Khoâng phoùng daät, minh trí,
Nhoå muõi teân khoûi ta.

(CCXV) Sappadaøsa (Thera. 44)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh ôû Kapilavatthu (Ca-tyø-la-veä), con cuûa vò coá vaán teá leã cuûa vua Suddhodhana, vaø ñöôïc ñaët teân laø Sappadaøsa. Khi ñöùc Phaät vieáng thaêm baø con, ngaøi khôûi loøng tin vaø xuaát gia. Bò chi phoái bôûi nhöõng taäp tuïc xaáu, nhöõng taùnh tình taâm lyù khoâng toát ñeïp, ngaøi khoâng sao ñöôïc thieàn ñònh vaø nhaát taâm. Söï kieän naøy khieán ngaøi quaù saàu naõo ñeán noãi ngaøi gaàn töï töû, nhöng boãng aùnh saùng noäi taâm choùi saùng lan roäng thình lình, ngaøi chöùng quaû A-la-haùn, noùi leân chaùnh trí cuûa mình, ngaøi noùi:

405. Ñaõ ñöôïc haêm laêm naêm,
Töø khi ta xuaát gia,
Nhöng ñeán moät buùng tay,
Ta khoâng ñaït taâm tònh.

406. Nhöùt taâm khoâng ñaït ñöôïc,
Bò duïc tham chi phoái,
Khoa tay, ta than khoùc,
Boû tònh xaù, ta ñi.

407. Ta seõ ñem dao laïi,
Söï soáng ta, nghóa gì?
Hoïc taäp bò töôùc boû,
Nhö ta, cheát toát hôn.

408. Roài ta caàm con dao
Ta vaøo choã giöôøng naèm,
Con dao ñöôïc ruùt ra,
Ñeå caét coå cuûa ta.

409. Roài ta töï taùc yù,
Nhö lyù, khôûi tö duy,
Caùc hieåm nguy hieån loä
Nhaøm chaùn, ta an truù

410. Vaø taâm ta giaûi thoaùt,
Thaáy Phaùp nhó laø vaäy,
Ba minh chöùng ñaït ñöôïc,
Lôøi Phaät daïy laøm xong.

(CCXVI) Kaøtiyaøna (Thera. 45)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi ñöôïc sanh ôû Saøvatthi, con cuûa moät Baø-la-moân thuoäc doøng hoï Kosiya, nhöng ñöôïc goïi laø Kaøtiyaøna, theo gia ñình cuûa baø meï. Thaáy baïn cuûa mình laø Saømannakaøni trôû thaønh moät Tröôûng laõo, ngaøi cuõng xuaát gia. Khi ngaøi hoïc taäp, ngaøi cöông quyeát ñoái trò naèm nguû ban ñeâm. Trong khi ñi qua laïi treân con ñöôøng kinh haønh, ngaøi quaù buoàn nguû neân teù xuoáng. Baäc Ñaïo Sö thaáy vaäy, ñi ñeán ñöùng truôùc ngaøi vaø goïi: 'Naøy Kaøtiyaøna!'. Ngaøi lieàn ñöùng daäy, ñaûnh leã, vaø ñöùng moät beân, bò dao ñoäng maïnh, roài Theá Toân thuyeát phaùp cho ngaøi nhö sau:

411. Naøy Ka-tiya-na,
Haõy thöùc daäy, ngoài leân,
Chôù coù nguû quaù nhieàu,
Haõy töï mình thöùc tænh,
Naøy baø con phoùng daät,
Keû thuï ñoäng bieáng nhaùc
Chôù ñeå cho thaàn cheát,
Löôøng gaït, chieán thaéng oâng.

412. Nhö soùng traøn bieån lôùn,
Cuõng vaäy sanh vaø giaø,
Traøn ngaäp choân laáp oáng,
Haõy töï laøm cho oâng,
Moät hoøn ñaûo an toaøn,
Vì raèng khoâng ai khaùc,
Phuïc vuï giuùp ñôõ oâng,
Nhö laø choã nöông töïa.

413. Ñaïo Sö laäp con ñöôøng,
Ñöôøng vöôït qua troùi buoäc,
Vöôït qua söï sôï haõi,
Cuûa sanh vaø cuûa giaø,
Tröôùc ñeâm vaø sau ñeâm,
Haõy soáng khoâng phoùng daät,
Chuù taâm coá kieân trì,
Trong noã löïc chuyeân taâm.

414. Töø boû trieàn phöôïc tröôùc,
Maëc aùo Taêng-giaø-leâ,
Ñaàu caïo troïc trôn laùng,
AÊn ñoà aên khaát thöïc,
Chôù coù öa chôi giôõn,
Chôù ñam meâ nguû nghæ,
Haõy noã löïc thieàn ñònh,
Hôõi Ka-ti-ya-na!

415. Haõy thieàn tu, chieán thaéng,
Hôõi Ka-ti-ya-na!
Haõy thieän xaûo con ñöôøng,
An oån caùc khoå aùch;
Haõy ñaït cho kyø ñöôïc,
Söï thanh tònh toái thöôïng.
OÂng seõ chöùng Nieát-baøn,
Nhö nöôùc laøm taét löûa.

416. AÙnh saùng ñöôïc taïo ra,
Haøo quang coøn yeáu ôùt,
Chaúng khaùc nhö caây lau,
Gioù thoåi naèm raïp xuoáng,
Hôõi baø con Tu-ña,
Nhö vaäy, chôù chaáp thuû,
Haõy taån xuaát AÙc-ma,
Ly tham moïi caûm thoï,
Chôø ñôïi thôøi cuûa oâng!
Taïi ñaây oâng maùt laïnh.

(CCXII ) Migajaøla (Thera. 45)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh ôû Saøvatthi, con cuûa nöõ cö só noåi tieáng Visaøkhaø, vaø hay ñi ñeán tinh xaù ñeå nghe phaùp. Cuoái cuøng, ngaøi xuaát gia, vaø sau moät thôøi gian chöùng quaû A-la-haùn, khi noùi leân chaùnh trí cuûa mình, ngaøi noùi:

417. Kheùo giaûng baäc coù maét,
Haøo quang coøn yeáu ôùt,
Moïi kieát söû vöôït qua,
Moïi luaân chuyeån hoaït dieät.

418. Phaùp höôùng daãn, höôùng thöôïng,
Laøm khoâ heùo aùc caên,
Chaët ñöùt goác noïc ñoäc,
Dieät aùc, ñaït tòch tònh.

419. Phaù vôõ goác voâ trí,
Chaám döùt nghieäp sanh höõu,
Trí kim cang ñaùnh naùt,
Moïi chaáp trì cuûa thöùc.

420. Caûm thoï ñöôïc phôi baøy,
Chaáp thuû ñöôïc giaûi thoaùt,
Höõu nhö hoá than höøng,
Ñöôïc tuøy quaùn bôûi trí.

421. Vò lôùn, kheùo thaâm saâu,
Chaän ñöùng giaø vaø cheát,
Con ñöôøng Thaùnh taùm ngaønh,
Tònh chæ khoå, vaän toát.

422. Bieát ñöôïc nghieäp laø nghieäp,
Bieát nghieäp quaû laø quaû,
Nhö thöïc soi, quaùn chieáu,
Caùc phaùp do duyeân sanh,
Ñöa ñeán ñaïi an oån,
Tòch tònh, cöùu caùnh thieän.

(CCXVIII) Jenta (Thera. 45)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi , ngaøi sanh ra laøm con cuûa vò coá vaán teá töï cho vua Kosala vaø ñöôïc ñaët teân laø Jenta. Khi lôùn leân, ngaøi trôû thaønh kieâu maïn vôùi nhöõng quyeàn lôïi veà sanh, taøi saûn, ñòa vò, khinh bæ nhöõng gì ñaùng phaûi kính troïng vaø cöùng coûi trong kieâu haõnh. Moät hoâm, ngaøi ñeán gaàn baäc Ñaïo Sö ñang thuyeát phaùp cho moät soá ñoâng, nghó raèng: 'Neáu Sa-moân Gotama noùi vôùi ta tröôùc, ta seõ noùi, ta khoâng töï yù noùi vôùi Sa-moân Gotama!'. Theá Toân khoâng noùi vôùi Jenta, vaø Jenta vì loøng kieâu maïn cuõng khoâng noùi. Sau cuøng ngaøi neâu roõ lyù do vì sao ngaøi ñeán vaø Theá Toân noùi vôùi ngaøi nhö sau:

An truù trieàn kieâu maïn,
Thaät söï laø khoâng toát,
Hôõi naøy Baø-la-moân,
Neân an truù lôïi ích.
Ñieàu thieän oâng taàm caàu,
Khi oâng ñeán taïi ñaây,
Chæ treân ñaáy maø thoâi,
OÂng haõy neân an truù.

Vôùi ai, khoâng neân kieâu?
Vôùi ai, caàn cung kính?
Vôùi ai, phaûi toân troïng?
Cung kính ai laø thieän?
Theá Toân traû lôøi:
Vôùi cha vaø vôùi meï,
Vôùi anh caû, vôùi thaày,
Vôùi caùc Baø-la-moân,
Vôùi Sa-moân aùo vaøng,
Vôùi nhöõng vò nhö vaäy,
Neân cung kính toân troïng,
Cung kính caùc vò aáy,
Laø vieäc laøm toát laønh.
Vôùi caùc baäc La-haùn,
Tòch tònh vaø höõu hoïc,
An tònh, khoâng caáu ueá,
Moïi kieâu maïn chaám döùt,
Khi ñaït ñeán muïc tieâu,
Haõy toân troïng vò aáy.

423. Ta say ñaém töï kieâu,
Vôùi sanh chuûng, taøi saûn,
Keå caû vôùi quyeàn löïc,
Ñòa vò vaø dung saéc,
Ta soáng kieâu maïn vaäy.
Tham daém vaø meâ say.

424. Ta quaù söùc kieâu haõnh.
Xem khoâng ai baèng ta,
Si meâ, quaù töï haøo,
Kieâu caêng vaø coáng cao.

425. Meï cha vaø ngöôøi khaùc,
Ñöôïc cung kính toân troïng,
Ta khoâng leã moät ai,
Kieâu haõnh, khoâng leã pheùp.

426. Thaáy laõnh ñaïo ñeä nhaát,
Toái öu Ñieàu Ngöï Sö,
Nhö maët trôøi saùng choùi,
Caàm ñaàu chuùng Tyû-kheo.

427. Gaït boû maïn, kieâu haõnh,
Vôùi taâm thaät an laønh,
Vôùi ñaàu ta ñaûnh leã,
Baäc toái thöôïng chuùng sanh.

428. Quaù maïn, ty lieät maïn,
Töø boû, nhoå taän goác,
Ngaõ maïn ñöôïc chaët ñöùt,
Moïi loaïi maïn taän dieät.

(CCXIX) Sumana (Thera. 46)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh trong gia ñình moät cö só, laøm vò hoä trì cho Toân giaû Anuruddha. Töø tröôùc, con chaùu cuûa ngöôøi cö só naøy cheát treû. Khi saép ñeû ñöùa con, ngöôøi cha nghó neáu laø con trai thôøi seõ cho xuaát gia vôùi vò Tröôûng laõo. Sau möôøi thaùng, ñeû ñöôïc ñöùa con trai, vò cö só naøy cho xuaát gia khi ñöùa treû leân baûy tuoåi. Do caên taùnh thuaàn phuïc, khoâng bao laâu ngaøi chöùng ñöôïc saùu thaéng trí trong khi ñang haàu haï baäc Truôûng laõo. Caàm ñöôïc caùi bình ñeå xaùch nöôùc, Sumana vôùi thaàn thoâng, ñi ñeán hoà Anotatta, moät con xaø vöông aùc ñoäc, phoàng mang ngöôõng ñaàu leân khoâng cho ngaøi laáy nöôùc. Roài Sumana hoùa thaønh con chim Garuda (Kim xí ñieåu) nhieáp phuïc con raén vaø mang nöôùc bay veà vò Tröôûng laõo. Roài baäc Ñaïo Sö, ngoài taïi vöôøn Jetavana, thaáy ngaøi bay veà, lieàn goïi Saøriputta cuøng xem, vaø taùn thaùn ngaøi vôùi boán caâu keä. Sunmana ñeå neâu leân chaùnh trí cuûa mình coäng theâm nhöõng baøi keä cuûa mình nhö sau:

429. Khi ngöôøi môùi xuaát gia,
Töø sanh, môùi baûy tuoåi,
Vôùi thaàn thoâng ta ñieàu,
Con xaø vöông thaàn löïc.

430. Töø hoà nöôùc to lôùn,
Teân A-no-tat-ta
Ta ñem nöôùc hoà veà,
Cho baäc giaùo thoï sö,
Thaáy vaäy baäc Ñaïo Sö,
Noùi veà ta nhö sau:

431. Naøy Saø-ri-put-ta!
Xem ñöùa treû naøy ñeán,
Töï böng caàm gheø nöôùc,
Noäi taâm kheùo ñònh tænh.
Vôùi nhieäm vuï khaû aùi,
Cöû chæ raát thuaàn thieän.

432. Ngöôøi ñeä töû Sa-di,
Cuûa Anuruddha,
Coù thaàn thoâng uy löïc,
Thuaàn thuïc vaø ñieâu luyeän.

433. Thuaàn löông nhôø giaùo duïc,
Do vò ñaïi thuaàn löông,
Thieän haïnh nhôø giaùo duïc,
Bôûi baäc kheùo thieän haïnh.
Nhôø Anuruddha,
Kheùo huaán luyeän ñieàu phuïc,
Ñöôïc hoïc taäp giaûng daïy,
Laøm xong vieäc phaûi laøm.

434. Ñaït ñöôïc tònh toái thaéng,
Chöùng ñaéc, khoâng dao ñoäng,
Sa-di Sumana,
Muoán: 'Khoâng ai bieát ta'.

(CCXX) Nhaølaka - Muni (Thera. 46)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh ôû Raøjagaha (Vöông Xaù), trong gia toäc Baø-la-moân, ñöôïc giaùo duïc trong vaên chöông Veä-ñaø, ngaøi ñöôïc bieát laø vò ñaõ ñaäu caáp böïc Nhaølaka (caáp böïc taém röûa). Trôû thaønh moät aån só, ngaøi soáng trong moät khu röøng caùch xa Vöông Xaù khoaûng ba do-tuaàn, soáng vôùi luùa hoang vaø thôø löûa.

Ñöùc Theá Toân, thaáy ñöôïc ñieàu kieän trôû thaønh moät vò A-la-haùn choùi saùng trong taâm ngaøi, nhö aùnh saùng trong moät caùi gheø. Theá Toân ñeán taïi am thaát cuûa ngaøi, ngaøi vui veû ñoùn tieáp ñöùc Phaät, thænh ñöùc Phaät duøng côm ngaøi naáu vaø nhö vaäy ba ngaøy troâi qua. Ngaøy thöù tö, Theá Toân noùi: 'OÂng heát söùc yeáu ôùt, laøm sao oâng soáng vôùi ñoà aên nhö theá naøy?'. Roài ñöùc Phaät giaûng veà haïnh bieát ñuû vaø thuyeát phaùp cho ngaøi. Vaø töø quaû Döï Löu ngaøi chöùng quaû A-la-haùn. Theá Toân xaùc chöùng quaû vò cuaû ngaøi vaø ra ñi, ngaøi vaãn ôû taïi choã cuõ, nhöng roài bò ñau vì teâ lieät. Baäc Ñaïo Sö laïi ñeán thaêm vaø hoûi ngaøi veà söùc khoûe:

435. Bò bònh gioù chi phoái,
OÂng soáng trong röøng saâu,
Choã khaát thöïc haïn cheá,
Thaân gaày moøn oám yeáu.
Tyû-kheo seõ laøm gì,
Vôùi thaân theå nhö vaäy.

436. Thaân con ñöôïc traøn ngaäp,
Vôùi hyû laïc toûa roäng,
Daàu coù bò gaày oám,
Con seõ soáng trong röøng.

437. Tu taäp Baûy giaùc chi,
Naêm caên vaø Naêm löïc,
Ñaày ñuû thieàn teá nhò,
Con soáng, khoâng laäu hoaëc.

438. Thoaùt khoûi caùc keát söû,
Taâm tònh, khoâng ueá nhieãm,
Thöôøng haèng, kheùo quaùn saùt,
Con soáng khoâng laäu hoaëc.

439. Moïi laäu hoaëc noäi ngoaïi,
Tröôùc coù maët trong con,
Taát caû bò chaët ñöùt,
Thoâng dö, khoâng khôûi nöõa.

440. Naêm uaån ñöôïc lieãu tri,
Chuùng ñöùng, reã chaët ñöùt,
Khoå dieät ñaõ ñaït ñöôïc,
Nay khoâng coøn taùi sanh.

(CCXXI) Brahmadatta (Thera. 46)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh ôû Saøvatthi, con vua nöôùc Kosala, teân laø Brahmadatta, ngaøi chöùng kieán uy nghi cuûa ñöùc Phaät nhaân ngaøy leã daâng cuùng Jetavana, khôûi loøng tin, xuaát gia vaø sau moät thôøi gian chöùng saùu thaéng trí vôùi loøng tin vaø hieåu bieát veà nghóa, bôûi loøng tin vaø hieåu bieát veà Phaùp.

Moät hoâm ngaøi ñi khaát thöïc, moät Baø-la-moân nhieác maéng ngaøi, ngaøi im laëng nghe vaø tìeáp tuïc ñi, Baø-la-moân aáy laïi chöûi maéng ngaøi, vaø daân chuùng pheâ bình söï im laëng cuûa ngaøi; ngaøi giaûng daïy cho daân chuùng nhö sau:

441. Töø ñaâu phaãn noä khôûi,
Vôùi ngöôøi khoâng phaãn noä,
Vôùi ngöôøi ñöôïc nhieáp phuïc,
Soáng neáp soáng thaêng baèng.
Vôùi vò trí giaûi thoaùt,
Phaät an tònh nhö vaäy.

442. Vôùi ai bò chöûi maéng,
Leân tieáng chöûi maéng laïi,
Ngöôøi aáy teä aùc hôn,
Ngöôøi ñaõ chöûi maéng tröôùc.
Vôùi ai bò chöûi maéng,
Nhöng khoâng chöûi maéng laïi,
Ngöôøi aáy ñöôïc chieán thaéng,
Treân caû hai maët traän.

443. Sôû haønh cuûa ngöôøi aáy,
Vöøa lôïi mình lôïi ngöôøi,
Bieát ngöôøi khaùc phaãn noä,
Chaùnh nieäm, töï laéng dòu.

444. Lôøi thaày thuoác caû hai,
Cho mình vaø cho ngöôøi,
Quaàn chuùng nghó laø ngu,
Khoâng kheùo hieåu Chaùnh Phaùp.

445. Neáu phaãn noä noåi leân,
Haõy nghó duï caùi cöa,
Neáu tham vò khôûi leân,
Haõy nghó duï thòt con.

446. Neáu taâm ngöôi chaïy theo,
Theo duïc, theo sanh höõu,
Haõy gaáp naém vôùi nieäm,
Nhö naém con vaät aùc,
Ñi vaøo trong ruoäng luùa.

(CCXXII) Sirimanda (Thera. 47)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh ôû Sunsumaøragira trong moät gia ñình Baø-la-moân. Khi ñöôïc nghe Theá Toân thuyeát phaùp ôû röøng Bhesakalaø, ngaøi khôûi loøng tin vaø xuaát gia. Moät hoâm, nhaân ngaøy leã trai giôùi, trong khi giôùi boån Paøtimokkhaø ñang ñöôïc ñoïc, ñeán phaàn cuoái phaàn giôùi thieäu noùi veà moät loãi bò phaïm ñöôïc nheï ñi neáu phaùt loä saùm hoái, ngaøi nghó ñeán lôïi ích phaùt loä saùm hoái caùc loãi ñaõ ñöôïc giaáu ñi, vaø do vaäy ngaøi phaán khôûi hoan hyû noùi lôùn tieáng: 'OÂi, thaät laø hoaøn toaøn trong saïch, giôùi luaät cuûa baäc Ñaïo Sö!'. Roài phaùt trieån thieàn quaùn, ngaøi chöùng quaû A-la-haùn. OÂn laïi con ñöôøng ñaõ traûi qua, vôùi taâm phaán khôûi, ngaøi daïy caùc vò ñoàng Phaïm haïnh:

447. Möa raát laø naëng haït,
Treân toäi ñöôïc che giaáu.
Möa khoâng coù naëng neà,
Treân toäi ñöôïc phaùt loä,
Ñaâu coù phaùt loä toäi,
Nhö vaäy, möa khoâng naëng.

448. Ñôøi bò cheát aùp ñaûo,
Bò giaûi toûa, bao vaây,
Bò muõi teân aùi ñaâm,
Thöôøng bò duïc huaân taäp.

449. Ñôøi bò cheát aáp ñaûo,
Vaø bò giaø bao vaây,
Thöôøng bò haïi, khoâng yeân,
Nhö cöôùp vôùi gaäy dao.

450. Chuùng ñeán nhö ñoáng löûa,
Caû ba, cheát beänh giaø,
Khoâng söùc naøo ñòch noåi,
Khoâng nhanh naøo chaïy thoaùt.

451. Chôù ñeå ngaøy troáng roãng, 
Haõy laøm ít hoaëc nhieàu,
Ñeâm caøng bò boû phí,
Maïng soáng caøng ruùt ngaén.

452. Vaäy hoaëc ñi hay ñöùng,
Hoaëc ngoài hay naèm xuoáng,
Ñeâm cuoái ñi ñeán gaàn,
Ngöôi khoâng thôøi phoùng daät.

(CCXXIII) Sabbhakaøma (Thera. 47)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, sau khi ñöùc Phaät nhaäp dieät, ngaøi sanh ôû Vesaøli, thuoäc gia ñình quyù toäc vaø ñöôïc ñaët teân laø Sabbhakaøma. Khi ñeán tuoåi tröôûng thaønh, thuaän theo chí höôùng xuaát ly, ngaøi xuaát gia döôùi söï höôùng daãn cuûa Toân giaû Saøriputta (Xaù-lôïi-phaát). Trong khi ñi hoïc taäp, ngaøi trôû veà Vesaøli vôùi baäc y chæ sö cuûa mình vaø veà thaêm gia ñình. Vôï ngaøi luùc tröôùc, buoàn khoå, gaày moøn, aùo xieâm khoâng saên soùc, nöôùc maét chaïy quanh, chaøo ngaøi vaø ñöùng moät beân. Thaáy vôï cöù nhö vaäy, loøng thöông haïi khôûi leân, vaø queân maát chí höôùng xuaát traàn, ngaøi ñeå cho duïc voïng noåi leân. Nhö con ngöïa kheùo luyeän taäp bò roi ñaùnh, öu naõo khôûi leân vaø ngaøi ñi ñeán nghóa ñòa ñeå quaùn baát tònh. Thieàn ñònh ñöôïc chöùng ñaït, thieàn quaùn ñöôïc trieån khai, ngaøi chöùng quaû A-la-haùn. Roài nhaïc phuï cuûa ngaøi daét vôï cuõ cuûa ngaøi ñeán, trang ñieåm thaät ñeïp maét, vaø vôùi moät soá tuøy tuøng ñoâng ñaûo, ñi ñeán tinh xaù ñeå gaëp ngaøi vaø keùo ngaøi trôû lui vôùi ñôøi soáng gia ñình; nhöng ngaøi tuyeân boá vôùi moïi ngöôøi laø ngaøi ñaõ töø boû caùc duïc voïng nhö vaäy, vôùi nhöõng baøi keä nhö sau:

453. Con vaät hai chaân naøy,
Baát tònh vaø hoâi thoái,
Ñaày caùc loaïi töû thi,
Töø ñaáy, nöôùc ræ chaûy.

454. Nai troán, duøng baãy saäp,
Vôùi caù duøng caâu moùc,
Vôùi khæ, duøng haàm hoá,
Phaøm phu bò baét vaäy.

455. Saéc, tieáng, vò, höông, xuùc,
Khaû aùi vaø thích yù,
Naêm duïc tröôûng döôõng naøy,
Ñöôïc tieáng trong nöõ saéc.

456. Phaøm phu taâm say ñaém,
Chaïy theo höôûng nöõ saéc,
Taêng nghóa ñòa haõi huøng,
Chaát chöùa söï taùi sanh.

457. Ai traùnh neù nöõ saéc,
Nhö chaân traùnh ñaàu raén,
Chaùnh nieäm, vöôït qua ñöôïc,
Keû ñaàu ñoäc theá giôùi.

458. Thaáy nguy hieåm trong duïc,
An oån trong vieãn ly,
Thoaùt khoûi taát caû duïc,
Ta ñaït laäu hoaëc taän.

(CCXXIV) Sundara-Samudda (Thera. 49)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh laøm con moät ngöôøi trong hoäi ñoàng thaønh phoá giaøu coù, ôû Raøjagaha (Vöông Xaù) vaø ñöôïc ñaët teân laø Samudda. Vì ngaøi raát ñeïp trai neân ñöôïc goïi laø Sundara-Samudda, khi ngaøi coøn treû, ngaøi thaáy ñöôïc uy nghi ñöùc Phaät, khi coù cuoäc leã ñoùn röôùc ñöùc Phaät ñeán Raøjagaha, vôùi loøng tin vaø vôùi thieân taùnh töï nhieân, ngaøi xuaát gia. Ñöôïc giao cho moät ñeà taøi thieàn quaùn, ngaøi ñi töø Raøjagaha ñeán Saøvatthi, ôû vôùi moät ngöôøi baïn vaø tu taäp thieàn quaùn. Meï ngaøi ôû Vöông Xaù, thaáy caùc ngöôøi con cuûa caùc ñaïi bieåu hoäi ñoàng thaønh phoá khaùc vôùi nhöõng ngöôøi vôï trang söùc thaät loäng laãy vui chôi trong nhöõng ngaøy leã, baø meï buoàn, nhôù con vaø khoùc; moät kyõ nöõ thaáy vaäy lieàn doã baø vaø töï nguyeän ñi ñeán Saøvatthi ñeå ñem con baø veà. Baø meï höùa raèng, neáu con baø chòu cöôùi naøng, baø seõ cho naøng laøm chuû gia ñình vaø taëng nhieàu taëng phaåm. Vôùi moät soá tuøy tuøng, naøng ñi ñeán Saøvatthi vaø döøng laïi ngoâi nhaø ngaøi thöôøng hay ñeán haèng ngaøy ñeå khaát thöïc; naøng heát söùc saên soùc cho ngaøi. Naøng aên maëc loäng laãy vaø mang deùp vaøng; moät hoâm naøng ñeå ñoâi deùp naøng taïi ngöôõng cöûa, ñaûnh leã ngaøi vôùi hai tay chaáp laïi, khi ngaøi ñi qua vôùi cöû chæ muoán caùm doã ngaøi. Vaø ngaøi moät tö töôûng theá tuïc thoaùng qua, ngaøi cöông quyeát noã löïc cuoái cuøng ñöùng taïi ñaáy thieàn ñònh, thieàn quaùn vaø chöùng ñöôïc saùu thaéng trí. Ngaøi dieãn ñaït quaû chöùng cuûa ngaøi nhö sau:

459. Trang söùc maëc aùo ñeïp,
Ñeo voøng hoa trang ñieåm,
Chaân boâi sôn maøu ñoû,
Moät kyõ nöõ ñi deùp.

460. Chaân ruùt ra khoûi deùp,
Chaáp tay, höôùng phía tröôùc,
Naøng vôùi gioïng nheï dòu,
Môû ñaàu noùi vôùi ta;

461. Chaøng treû tuoåi xuaát gia,
Haõy döøng, laõnh vöïc em,
Thoï höôûng naêm duïc voïng,
Em cho chaøng phöông tieän,
Em höùa chaøng söï thaät,
Em ñem chaøng löûa theà.

462. Khi chaøng em ñeàu giaø,
Caû hai ñeàu choáng gaäy,
Caû hai cuøng xuaát gia,
Hai phaàn ñöôïc vaän may.

463. Thaáy ngöôøi kyõ nöõ aáy,
Chaáp tay lôøi van xin,
Trang söùc, maëc aùo ñeïp,
Nhö thaàn cheát gieo moài.

464. Roài ta töï taùc yù,
Nhö lyù khôûi tö duy,
Caùc hieåm nguy hieån loä,
Nhaøm chaùn ta an truù.

465. Vaø taâm ta giaûi thoaùt,
Thaáy Phaùp nhó laø vaäy,
Ba minh chöùng ñaït ñöôïc,
Lôøi Phaät daïy laøm xong.

(CCXXV) Lakuntaka-Bhaddiya (Thera. 49)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh ôû Saøvatthi, trong moät gia ñình giaøu coù, ñöôïc ñaët teân laø Bhaddiya, nhöng vì ngaøi raát thaáp, neân ñöôïc bieát vôùi teân laø Lakuntaka Bhaddhiya (Bhaddiya ngöôøi luøn). Nghe baäc Ñaïo Sö giaûng, ngaøi xuaát gia, trôû thaønh moät nhaø hoïc giaû vaø bieän taøi, ngaøi daïy cho caùc ngöôøi khaùc vôùi moät gioïng noùi raát dòu ngoït. Moät hoâm, nhaân ngaøi ñang leã, moät phuï nöõ ñi xe vôùi moät Baø-la-moân, thaáy ngaøi vaø cöôøi leân, ñeå loä haøm raêng cuûa naøng. Vò Tröôûng laõo, laáy haøm raêng aáy nhö moät ñeà taøi ñeå thieàn quaùn, khôûi leân thieàn ñònh vaø treân caên cöù aáy, phaùt trieån thieàn quaùn vaø trôû thaønh moät vò Baát Lai. Veà sau nhôø Toân giaû Saøriputta daïy tu thaân haønh nieäm, ngaøi chöùng quaû A-la-haùn, ngaøi noùi leân chaùnh trí cuûa ngaøi:

466. Ra ngoaøi caùc khu vöôøn,
Teân Ambaøtaka,
Trong röøng vôùi luøm caây,
AÙi, aùi caên töø boû,
Bhaddiya ngoài thieàn,
Baäc may maén haïnh phuùc.

467. Moät soá ngöôøi öa thích,
Troáng, saùo vaø troáng nhoû,
Coøn ta, döôùi goác caây,
Ta thích lôøi Phaät daïy.

468. Neáu Phaät ban aân hueä,
Ta ñöôïc aân hueä aáy,
Ta trì thaân haønh nieäm,
Thöôøng haèng ôû moïi giôùi.

469. Cöôøi cheâ, ta vì thaân,
Ai theo ta vì tieáng,
Chuùng khoâng bieát ñöôïc ta,
Vì duïc tham chi phoái.

470. Khoâng bieát ñöôïc phaàn trong,
Khoâng thaáy ñöôïc phía ngoaøi,
Chaän boán phía, ngöôøi ngu,
Bò tieáng noùi loâi cuoán.

471. Khoâng bieát ñöôïc phaàn trong,
Quaùn thaáy ñöôïc phía ngoaøi,
Chæ thaáy quaû phía ngoaøi,
Cuõng bò tieáng loâi cuoán.

472. Quaùn trí ñöôïc phaàn trong,
Quaùn thaáy ñöôïc phía ngoaøi,
Thaáy khoâng bò chöôùng ngaïi,
Khoâng bò tieáng loâi cuoán.

(CCXXVI) Bhadda (Thera. 50)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh ôû Saøvatthi, trong gia ñình moät vò lôùn trong hoäi ñoàng thaønh phoá, laøm con moät gia ñình cha meï tröôùc ñaây khoâng coù con, daàu ñaõ coù caàu khaån thaàn linh nhieàu laàn vaãn chöa coù con. Hoï ñi ñeán baäc Ñaïo Sö vaø noùi: 'Neáu chuùng con coù ñöôïc ñöùa con, chuùng con seõ daâng leân cho ngaøi ñeå laøm thò giaû!'. Khi ñöôïc sinh Bhadda, chuùng maëc aùo ñeïp nhaát cho ngaøi, ñöa ngaøi ñeán baäc Ñaïo Sö vaø noùi: 'Baïch Theá Toân, ñaây laø ñöùa con chuùng con sanh ra, sau khi yeát kieán Theá Toân, chuùng con xin daâng hieán cho Theá Toân'. Theá Toân baûo Ananda cho Bhadda xuaát gia vaø ñi vaøo höông phoøng. Ananda giaûng daïy cho ngaøi vaø caên cô ngaøi quaù thuaàn thuïc ñeán noãi trong khi ñang hoïc, vöøa luùc maët trôøi moïc, ngaøi phaùt trieån thieàn quaùn vaø chöùng ñöôïc saùu thaéng trí.

Theá Toân bieát ñöôïc nhöõng gì xaûy ra vaø goïi: 'Haõy ñeán naøy Bhadda!' Ngaøi ñeán, chaáp tay ñaûnh leã baäc Ñaïo Sö. Ñoù laø leã xuaát gia cuûa ngaøi, ñoù laø leã xuaát gia do ñöùc Phaät chuû trì. Vaø baäc Tröôûng laõo noùi leân chaùnh trí cuûa ngaøi:

473. Ta laø con ñoäc nhaát
Ñöôïc cha thöông meï thöông,
Do nhieàu haïnh giôùi caám,
Van vaùi môùi ñöôïc ta.

474. Vì loøng thöông xoùt ta,
Muoán ta ñöôïc haïnh phuùc,
Caû cha vaø meï ta,
Daãn ta ñeán ñöùc Phaät

475. Ñöôïc ñöùa con trai naøy,
Thaät traûi nhieàu khoù khaên,
Nuoâi döôõng raát teá nhò,
Ñöôïc nuoâng chieàu saên soùc,
Chuùng con kính daâng Ngaøi,
Kính thöa baäc cöùu ñoä,
Ñeå laøm ngöôøi thò giaû,
Haàu haï baäc chieán thaéng.

476. Baäc Ñaïo Sö nhaän ta,
Noùi A-nan nhö sau:
Haõy cho noù xuaát gia,
Noù seõ thaønh thuaàn löông.

477. Sau khi baäc Ñaïo Sö,
Baûo xuaát gia cho ta,
Xong roài baäc chieán thaéng,
Böôùc vaøo trong tinh xaù,
Khi maët trôøi chöa moïc,
Taâm ta ñöôïc giaûi thoaùt.

478. Roài baäc Ñaïo Sö ta,
Ñeå chaám döùt coâng vieäc,
Töø yeân laëng thieàn tònh,
Ngaøi ñöùng daäy goïi ta:
Naøy Bhadda haõy ñeán,
Ta thoï Ñaïi giôùi vaäy.

479. Töø sanh, ñeán baûy naêm, 
Ta ñöôïc thoï Ñaïi giôùi,
Ba minh ta ñaït ñöôïc,
OÂi phaùp, thieän phaùp taùnh!

(CCXXVII) Sopaøka (Thera. 50)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh töø vôï moät ngöôøi cuøng ñinh, vaø do thoï sanh, ngaøi ñöôïc goïi laø Sopaøka (ngöôøi cuøng ñinh). Coù ngöôøi noùi ngaøi laø con moät thöông gia. Söï kieän naøy khoâng ñöôïc taäp Apadaøna chaáp nhaän:

Khi ta chöùng ñöôïc,
Taùi sanh cuoái cuøng,
Ta vaøo baøo thai,
Cuûa Sopaøka.

Theá naøo laø ñònh meänh,
Ñöôïc ñeå daønh cho ta.
Ai laø ngöôøi baø con,
Cuûa ñöùa treû moà coâi!
Giöõa nghóa ñòa kinh hoaøng,
Ta bò coät, troùi chaët!
Ta seõ tìm ñöôïc ai,
Laø ngöôøi baïn cuûa ta!

Haõy ñeán, Sopaka,
Ngöôøi ñöøng coù sôï haõi,
Haõy nhìn ñeán Nhö Lai,
Chính Ta seõ cöùu con!
Nhö maët traêng thoaùt khoûi,
Haøm raêng cuûa Raøhu.

Caùc ngöôøi con khoâng phaûi,
Laø choã y, nöông töïa,
Caû cha cuõng laø vaäy,
Keå caû caùc baø con.
Vôùi keû bò meänh chung, 
Daàu baø con huyeát thoáng,
Cuõng khoâng theå nöông töïa!

Roài ngaøi ñeán ñaûnh leã baäc Ñaïo Sö, khi baäc Ñaïo Sö ñang ñi döôùi boùng maùt cuûa höông phoøng vaø ñi theo Theá Toân. Theá Toân muoán theá ñoä cho ngaøi lieàn hoûi ngaøi möôøi caâu hoûi, baét ñaàu baèng caâu: 'Theá naøo laø moät phaùp?'. Ngaøi hieåu ñöôïc yù Theá Toân lieàn traû lôøi: 'Caùc chuùng sanh ñöôïc nuoâi döôõng baèng thöùc aên...', vôùi trí saùng suoát cuûa mình. Baäc Ñaïo Sö thoûa maõn vôùi nhöõng caâu traû lôøi cuûa ñöùa treû, thoï giôùi cho ngaøi. Do vaäy ngaøi coù ñöôïc teân laø: 'Ñaët treû vôùi nhöõng caâu hoûi'. Ngaøi noùi leân chaùnh trí cuûa mình, thuaät laïi nhöõng söï vieäc ñaõ xaûy ra, vôùi baøi keä nhö sau:

480. Thaáy baäc Toái thöôïng nhaân,
Kinh haønh döôùi boùng laàu,
Taïi ñaáy, ta ñi tôùi,
Ñaûnh leã baäc Toái thöôïng.

481. Ñaép y moät beân vai,
Chaáp hai tay ñöa leân,
Ñi theo baäc Voâ caáu,
Toái thöôïng treân moïi loaøi.

482. Ngaøi hoûi ta caâu hoûi,
Kheùo bieát ñaët caâu hoûi,
Ta traû lôøi Ñaïo Sö,
Khoâng run, khoâng sôï haõi.

483. Ñöùc Nhö Lai tuøy hyû,
Caâu traû lôøi caâu hoûi,
Nhìn chuùng Tyû-kheo Taêng,
Ngaøi noùi yù nghóa naøy:

484. Lôïi ích thay, daân chuùng,
AÊng-ga, Magadha,
Cuùng döôøng cho vò aáy,
Y döôïc thuoác saøng toïa,
Bieát cung kính thích nghi,
Thaät lôïi ích cho chuùng,
Baäc Ñaïo Sö noùi vaäy,

485. Baét ñaàu töø hoâm nay,
Hôõi naøy Sopaka,
Haõy ñeán yeát kieán Ta,
Nhö vaäy, Sopaka,
OÂng thaønh töïu Ñaïi giôùi,
Ñöôïc an laønh toát ñeïp.

486. Baûy naêm töø khi sanh,
Ta ñöôïc thoï Ñaïi giôùi,
Ta mang thaân cuoái cuøng!
OÂi phaùp, thieän phaùp taùnh.

(CCXXVIII) Sarabhanga (Thera. 50)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh taïi Raøjagaha (Vöông Xaù), con cuûa moät Baø-la-moân, ngaøi coù theå ñöôïc ñaët teân, ñoäc laäp hay khoâng ñoäc laäp vôùi truyeàn thoáng gia ñình, ngaøi khoâng coù ñaëc ñieåm gì ñeå ñaët teân. Khi ñeán tuoåi tröôûng thaønh, ngaøi trôû thaønh moät aån só, töï döïng moät thaûo am, laøm baèng coïng caây lau maø töï ngaøi beû gaõy, vaø töø ñaáy ngaøi ñöôïc bieát vôùi teân laø Sara-Bhanga, (ngöôøi beû gaõy coïng caây lau). Theá Toân vôùi Phaät nhaõn nhìn quanh theá giôùi, thaáy ñöôïc nôi ngaøi nhöõng ñieàu kieän ñeå thaønh vò A-la-haùn. Theá Toân ñi ñeán thuyeát phaùp cho ngaøi. Vaø ngaøi khôûi loøng tin, trôû thaønh moät vò xuaát gia, sau moät thôøi gian trôû thaønh vò A-la-haùn, ngaøi vaãn tieáp tuïc ôû thaûo am. Thaûo am daàn daàn hö naùt vaø suïp ñoå xuoáng, daân chuùng hoûi ngaøi sao khoâng döïng thaûo am laïi, ngaøi traû lôøi, khi thaûo am ñöôïc döïng leân, ngaøi coøn aån só. Nhöng nay ngaøi khoâng theå laøm ñöôïc nhö vaäy nöõa. Roài ngaøi noùi leân toaøn boä vaán ñeà nhö sau:

487. Tay beû nhöõng caây lau,
Ta laøm am ta ôû,
Do vaäy, ñöôïc teân tuïc:
'Ngöôøi beû gaõy caây lau'.

488. Nay khoâng coøn thích hôïp,
Töï tay beû caây lau,
Theo hoïc giôùi giaûng daïy,
Gotama danh xöng.

489. Chính Sara-bhanga,
Töø tröôùc chöa töøng thaáy,
Thaáy chöùng beänh toaøn dieän,
Moät caùch thaät ñaày ñuû.
Beänh aáy nay ñöôïc thaáy,
Do lôøi baäc sieâu thieân.

490. Chính ñöôøng aáy ñaõ ñi,
Vibassì, Sikhi,
Keå caû Vessabhu, 
Vôùi Kakusandha,
Konaøgamana.
Chính vôùi con ñöôøng aáy,
Gotama ñaõ ñeán.

491. Ly aùi, khoâng chaáp thuû,
Baûy Phaät chöùng Nieát-baøn,
Phaùp naøy ñöôïc thuyeát giaûng,
Bôûi caùc vò chöùng Phaùp.

492. Vì töø maãn chuùng sanh,
Boán söï thaät ñöôïc giaûng,
Khoå, khoå taäp, con ñöôøng,
Dieät, chaám döùt khoå ñau.

493. Trong ñôøi soáng lieân tuïc,
Khoå luaân chuyeån khoâng döùt,
Khi thaân naøy bò hoaïi,
Khi maïng soáng caùo chung,
Taùi sanh khaùc khoâng coøn,;
Ta thaät, kheùo giaûi thoaùt,
Giaûi thoaùt moïi sanh y.

(CCXXLX) Mahaø-Kaccaøyana (Thera. 52)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh taïi Ujienì trong gia ñình cuûa vò coá vaán nghi leã cho vua Candapajjota. Ngaøi hoïc ba taäp Veä-ñaø, khi ngaøi lôùn vaø khi phuï thaân maát ngaøi keá tieáp chöùc vuï cuûa cha. Ngaøi ñöôïc bieát vôùi teân laø Kaccaøna theo doøng hoï. Nhaø vua ñöôïc nghe tin ñöùc Phaät xuaát hieän, ngaøi ñi môøi ñöùc Phaät, ngaøi ñi vôùi baûy ngöôøi, ñöôïc baäc Ñaïo Sö thuyeát phaùp, sau buoåi thuyeát giaûng, caû ngaøi vôùi baûy ngöôøi ñeàu chöùng quaû A-la-haùn, vôùi hieåu bieát veà nghóa vaø veà phaùp. Roài Theá Toân ñöa tay noùi: 'Haõy ñeán caùc Tyû-kheo!', caû taùm vò ñöôïc caét toùc, ñaày ñuû vôùi baùt vaø y.

Khi ngaøi ñaõ ñöôïc giaûi thoaùt, ngaøi môøi ñöùc Phaät ñeán Ujjenì ñeå thuyeát phaùp cho vua. Ñöùc Phaät noùi Kaccaøna töï mình ñi veà, thöïc hieän söù meänh aáy. Kaccaøna theo lôøi khuyeân, ñi vôùi caû baûy vò, thuyeát phaùp cho vua, khieán vua khôûi loøng tin roài trôû laïi vôùi baäc Ñaïo Sö.

Moät hoâm, nhieàu Tyû-kheo sau khi boû moät beân caùc boån phaän cuûa mình, tìm thuù vui trong caùc vui theá tuïc vaø xaõ hoäi, ñang soáng moät ñôøi soáng phoùng daät. Vò Tröôûng laõo trong hai caâu keä, khuyeân raên caùc vò aáy, vaø vôùi saùu baøi keä tieáp, giaûng daïy cho vua:

494. Chôù laøm quaù nhieàu vieäc,
Traùnh quaàn chuùng ñua tranh,
Ngöôøi sieâng tham ñaém vò,
Boû ñích ñem an laïc.

495. Ta caûm laø 'ñoáng buøn',
Cung kính caùc gia ñình,
Laø muõi teân nhoû nhieäm,
Thaät khoù ñöôïc ruùt ra,
Toân troïng khoù töø boû,
Ñoái vôùi keû khoâng toát.

496. Haønh ñoäng cuûa con ngöôøi,
Khoâng phaûi laø ñoäc aùc,
Tuøy thuoäc vaøo ngöôøi khaùc,
Ngöôøi khaùc noùi hay laøm,
Töï mình chôù coù laøm,
Vì ngöôøi, baø con nghieäp.

497. Khoâng vì ngöôøi khaùc noùi,
Con ngöôøi thaønh aên troäm,
Khoâng vì ngöôøi khaùc noùi,
Con ngöôøi thaønh baäc Thaùnh.
Nhö mình töï bieát mình,
Chö Thieân bieát mình vaäy.

498. Ngöôøi khaùc khoâng bieát ñöôïc,
Ñaây ta soáng moät thôøi,
Nhöõng ai bieát ñöôïc vaäy,
Baäc trí soáng laéng dòu.

499. Chæ baäc trí soáng maïnh,
Daàu taøi saûn ñoaïn taän,
Neáu khoâng ñöôïc trí tueä,
Coù tieàn nhö khoâng soáng,

Vôùi vua hoûi veà côn moäng:
500. Vôùi tai nghe taát caû,
Vôùi maét thaáy taát caû,
Keû trí boû taát caû,
Nhö khoâng thaáy khoâng nghe,

501. Coù maét, nhö keû muø,
Coù tai nhö keû ñieác,
Coù trí, nhö keû ngu,
Coù söùc, nhö keû yeáu,
Ñeå vieäc laønh khôûi leân,
Naèm nhö keû cheát naèm.

(CCXXX) Sirimitta (Thera. 52)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh ôû Raøjagaha (Vöông Xaù), con cuûa moät ñieàn chuû giaøu coù, ñöôïc ñaët teân laø Sirimitta; meï ngaøi laø chò cuûa Sirigutta. Nay Sirimitta, chaùu cuûa Sirigutta tìm ñöôïc loøng tin ñoái vôùi baäc Ñaïo Sö nhieáp phuïc con voi Dhanapaøla. Roài ngaøi xuaát gia vaø sau moät thôøi gian chöùng quaû A-la-haùn.

Moät hoâm, töø choã ngoài ñöùng daäy ñeå tuïng hoïc giôùi boån Paøtimokkha, ngaøi caàm moät caùi quaït coù sôn maøu, roài ngoài xuoáng, ngaøi thuyeát phaùp cho caùc Tyû-kheo, vaø laøm nhö vaäy, ngaøi laøm noåi baät nhöõng ñöùc taùnh khaùc nhö sau:

502. Khoâng phaãn noä, khoâng haän,
Khoâng gian, khoâng hai löôõi,
Vò Tyû-kheo nhö vaäy,
Ñôøi sau, khoâng öu saàu.

503. Khoâng phaãn noä, khoâng haän,
Khoâng gian, khoâng hai löôõi,
Tyû-kheo thöôøng hoä caên,
Ñôøi sau khoâng öu saàu.

504. Khoâng phaãn noä, khoâng haän,
Khoâng gian, khoâng hai löôõi,
Tyû-kheo giöõ thieän giôùi,
Ñôøi sau, khoâng öu saàu.

505. Khoâng phaãn noä, khoâng haän,
Khoâng gian, khoâng hai löôõi,
Tyû-kheo thieän baèng höõu,
Ñôøi sau khoâng öu saàu

506. Khoâng phaãn noä, khoâng haän,
Khoâng gian, khoâng hai löôõi,
Tyû-kheo thieän trí tueä,
Ñôøi sau, khoâng öu saàu.

507. Vôùi ai tin Nhö Lai,
Khoâng dao ñoäng, thieän truù,
Vôùi ai, neáp giôùi haïnh,
Ñöôïc thieän nhaân taùn thaùn,
Ñöôïc baäc Thaùnh tuøy hyû.

508. Vôùi ai, coù tín thaønh,
Ñoái vôùi chuùng Taêng giaø,
Coù tri kieán chaùnh tröïc,
Hoï noùi veà ngöôøi aáy: 
Vò aáy khoâng ngheøo ñoùi,
Ñôøi soáng khoâng troáng roãng.

509. Vaäy neân baäc Hieàn trí,
Haõy chuù taâm tín, giôùi,
Tònh, tín, thaáy ñuùng phaùp;
Vaøo coát tuûy lôøi Phaät.

(CCXXXI) Mahaø-Panthaka (Thera. 53)

Khi baäc Ñaïo Sö ñi ñeán Raøjagaha, chuyeån baùnh xe phaùp, Panthaka, con ñaàu loøng cuûa con gaùi moät nhaân vieân giaøu coù trong UÛy ban thaønh phoá, vaø moät trong nhöõng ngöôøi noâ tyø cuûa phuï thaân cuûa ngöôøi con gaùi, caû hai thöôøng ñi ñeán oâng ngoaïi ñeå nghe baäc Ñaïo Sö thuyeát phaùp, khôûi loøng tin vôùi thieàn quaùn. Sau khi xuaát gia, ngaøi trôû thaønh thieän xaûo trong lôøi daïy cuûa baäc Ñaïo Sö vaø trong boán thieàn, vaø sau moät thôøi gian, chöùng quaû A-la-haùn. An truù trong an laïc thieàn quaùn vaø quaû chöùng, ngaøi hoài töôûng laïi söï thaønh coâng cuûa mình, vaø sung söôùng roáng tieáng roáng con sö töû nhö sau:

510. Khi ñaàu tieân ta thaáy,
Baäc Ñaïo Sö voâ uùy,
Xuùc ñoäng khôûi nôi ta,
Thaáy ñöôïc ngöôøi Toái thöôïng.

511. Ai caû tay caû chaân,
Caàu khaån thaàn may ñeán,
Vôùi cöû chæ nhö vaäy,
Khieán Ñaïo Sö hoan hyû,
Vò aáy khoâng theå ñaït,
Nhö sôû nguyeän cuûa mình.

512. Coøn ta ñaõ töø boû,
Vôï con, tieàn, luùa, gaïo,
Sau khi caïo raâu toùc,
Ta xuaát gia khoâng nhaø.

513. Hoïc, sinh hoaït ñaày ñuû,
Caùc caên kheùo cheá ngöï,
Ñaûnh leã baäc Chaùnh giaùc, 
Ta truù, khoâng khuaát phuïc.

514. Roài ta khôûi öôùc nguyeän,
Taâm an truù tha thieát,
Ta quyeát khoâng ngoài nöõa,
Daàu chæ laø moät phuùt,
Cho ñeán khi ruùt ñöôïc,
Ruùt muõi teân tham aùc.

515. Ta an truù nhö vaäy,
Haõy xem nhôø noã löïc,
Ba minh ta ñaït ñöôïc,
Lôøi Phaät daïy laøm xong.

516. Ta bieát ñöôïc ñôøi tröôùc,
Thieân nhaõn ñöôïc thanh tònh,
Ta xöùng ñöôïc cuùng döôøng,
Giaûi thoaùt khoûi sanh y.

517. Nhö ñeâm trôû thaønh saùng,
Khi maët trôøi môùi moïc,
Moïi khaùt aùi khoâ kieät,
Ta vaøo, ngoài kieát-giaø.

(CCXXXII) Bhuøta (Thera. 54)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh taïi ngoaïi thaønh Saøketa, con moät hoäi vieân giaøu coù trong Hoäi ñoàng thaønh phoá, ngaøi laø con uùt vaø ngöôøi con ñoäc nhaát ñöôïc soáng soùt, caùc ngöôøi con khaùc bò moät con Daï-xoa thuø nghòch aên thòt. Ngaøi ñöôïc canh gaùc caån maät, vaø con Daï-xoa baän leân haàu Vessavana neân khoâng veà nöõa. Khi ñeán tuoåi ñaët teân, ngaøi ñöôïc ñaët teân laø Bhuøta, vì do nguyeän caàu ñöôïc sanh ngaøi: 'Mong raèng caùc haøng phi nhaân coù loøng töø hoä trì cho ñöùa treû'. Nhôø coâng ñöùc cuûa mình, ngaøi lôùn leân khoâng bò tai naïn gì, ñöôïc nuoâi döôõng trong ba laâu ñaøi nhö Yasa. Khi baäc Ñaïo Sö ñeán Saøketa, ngaøi cuøng vôùi caùc cö só khaùc ñeán tònh xaù nghe thuyeát phaùp. Sau khi xuaát gia, ngaøi soáng trong moät hang ñoäng, treân bôø soâng Ajakaranì. Taïi ñaáy, ngaøi chöùng quaû A-la-haùn. Sau ñoù ngaøi veà thaêm caùc baø con vì loøng töø maãn vaø ôû trong röøng Anjana. Khi caùc baø con yeâu caàu ngaøi ôû laïi, vì lôïi ích chung cho caùc baø con vaø cho ngaøi, ngaøi noùi ngaøi öa thích ñôøi soáng xuaát gia vaø noùi leân nhöõng baøi keä nhö sau, tröôùc khi töø bieät caùc baø con:

518. Khi baäc trí thaáy ñöôïc,
Giaø cheát laø ñau khoå,
Taïi ñaáy, keû phaøm phu,
Khoâng thaáy, chaáp thuû khoå.
Sau khi lieãu tri khoå,
Chaùnh nieäm, tu thieàn ñònh,
Khoâng tìm thaáy laïc naøo,
Öu vieät hôn laïc naøy.

519. Khi ñoaïn taän ñöôïc aùi,
AÙi ñem khoå, ñoäc haïi,
Taïo hyù luaän troùi buoäc,
Ñaåy maïnh ñeán ñau khoå,
Sau khi ñoaïn taän aùi,
Chaùnh nieäm, tu thieàn ñònh,
Khoâng tìm thaáy laïc naøo,
Öu vieät hôn laïc naøy.

520. Khi vôùi tueä, thaáy ñöôïc,
Con ñöôøng laønh voâ thöôïng,
Goàm hai laàn boán phaàn,
Tònh tröø moïi phieàn naõo,
Sau khi thaáy vôùi tueä;
Chaùnh nieäm tu thieàn ñònh,
Khoâng tìm thaáy laïc naøo,
Öu vieät hôn laïc naøy.

521. Khi tu taäp con ñöôøng,
Khoâng saàu, khoâng caáu ueá,
Voâ vi, an tònh ñaïo,
Tònh tröø moïi phieàn naõo,
Chaët troùi buoäc kieát söû,
Chaùnh nieäm, tu thieàn ñònh,
Khoâng tìm thaáy laïc naøo,
Öu vieät hôn laïc naøy.

522. Khi treân trôøi vang reàn,
Tieáng troáng maây gioâng toá,
Khaép con ñöôøng chim bay,
Doøng möa daøy ñaëc ñoå,
Tyû-kheo ñi ñeán hang,
Tu taäp, ngoài thieàn ñònh,
Khoâng tìm thaáy laïc naøo,
Ö u vieät hôn laïc naøy.

523. Khi treân nhöõng bôø soâng,
Nhöõng voøng hoa röøng nuùi,
Nôû leân vaø choùi saùng,
Vôùi nhieàu maøu nhieàu saéc,
Vôùi taâm tö thoaûi maùi,
Ngoài thieàn treân bôø soâng,
Khoâng tìm thaáy laïc naøo,
Öu vieät hôn laïc naøy.

524. Khi nöûa ñeâm, röøng vaéng,
Trôøi ñoå traän möa raøo,
Loaøi coù ngaø coù nanh,
Ñang soáng ñang gaàm theùt,
Tyû-kheo ñeán trieàn nuùi,
Ngoài yeân laëng toïa thieàn,
Khoâng tìm thaáy laïc naøo,
Öu vieät hôn laïc naøy.

525. Khi taàm töù cheá ngöï
Giöõa nuùi, trong hang ñoäng
Thoaûi maùi töï ngoài thieàn,
Khoâng sôï khoâng chöôùng ngaïi
Khoâng tìm thaáy laïc naøo,
Öu vieät hôn laïc naøy.

526. Khi ngoài ñöôïc hyû laïc,
Khoâng ueá chöôùng, khoâng saàu,
Khoâng tuø tuùng, thoaùt aùi,
Khoâng bò muõi teân ñaâm,
Moïi laäu hoaëc chaám döùt,
Vò aáy ngoài toïa thieàn,
Khoâng tìm thaáy laïc naøo,
Öu vieät hôn laïc naøy.