I. Thuyeát Phaùp -- (Taïp 12.16, Ñaïi 2,85a) (S.ii,1) 

1) Nhö vaày toâi nghe. 

Moät thôøi Theá Toân ôû Saøvatthi (Xaù-veä), taïi Jetavana (Thaéng Laâm), trong vöôøn oâng Anaøthapindika (Caáp Coâ Ñoäc). 

2) Roài Theá Toân goïi caùc Tyû-kheo: "Naøy caùc Tyû-kheo". "Thöa vaâng, baïch Theá Toân". Caùc Tyû-kheo aáy vaâng ñaùp Theá Toân. 

Theá Toân noùi:  

-- Naøy caùc Tyû-kheo, Ta seõ thuyeát cho caùc OÂng veà lyù Duyeân khôûi. Haõy laéng nghe vaø kheùo suy nghieäm, Ta seõ giaûng. 

-- Thöa vaâng, baïch Theá Toân. 

Caùc Tyû-kheo aáy vaâng ñaùp Theá Toân. 

3) Theá Toân noùi nhö sau: 

-- Naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø lyù Duyeân khôûi? Naøy caùc Tyû-kheo, voâ minh duyeân haønh; haønh duyeân thöùc; thöùc duyeân sanh saéc; danh saéc duyeân saùu xöù; saùu xöù duyeân xuùc; xuùc duyeân thoï; thoï duyeân aùi; aùi duyeân thuû; thuû duyeân höõu; höõu duyeân sanh; sanh duyeân giaø cheát, saàu, bi, khoå, öu, naõo ñöôïc khôûi leân. Nhö vaäy toaøn boä khoå uaån naøy taäp khôûi. Naøy caùc Tyû-kheo, nhö vaäy goïi laø taäp khôûi. 

4) Nhöng do ly tham, ñoaïn dieät voâ minh moät caùch hoaøn toaøn neân haønh dieät. Do haønh dieät neân thöùc dieät. Do thöùc dieät neân danh saéc dieät. Do danh saéc dieät neân saùu xöù dieät. Do saùu xöù dieät neân xuùc dieät. Do xuùc dieät neân thoï dieät. Doï thoï dieät neân aùi dieät. Do aùi dieät neân thuû dieät. Do thuû dieät neân höõu dieät. Do höõu dieät neân sanh dieät. Do sanh dieät neân giaø cheát, saàu, bi, khoå, öu, naõo dieät. Nhö vaäy laø toaøn boä khoå uaån naøy ñoaïn dieät. Naøy caùc Tyû-kheo, nhö vaäy goïi laø ñoaïn dieät. 

5) Theá Toân noùi nhö vaäy. Caùc Tyû-kheo aáy hoan hyû tín thoï lôøi Theá Toân daïy. 

II. Phaân Bieät -- (Taïp 12.16, Ñaïi 2,85a) (S.ii,2) 

1) Truù ôû Saøvatthi (Xaù-veä). 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, Ta seõ thuyeát vaø phaân tích cho caùc OÂng veà lyù Duyeân khôûi. Haõy laéng nghe vaø kheùo suy nghieäm, Ta seõ giaûng. 

-- Thöa vaâng, baïch Theá Toân. 

Caùc Tyû-kheo aáy vaâng ñaùp Theá Toân. 

3) Theá Toân noùi nhö sau: 

-- Naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø lyù Duyeân khôûi? Naøy caùc Tyû-kheo, voâ minh duyeân haønh; haønh duyeân thöùc; thöùc duyeân sanh saéc; danh saéc duyeân saùu xöù; saùu xöù duyeân xuùc; xuùc duyeân thoï; thoï duyeân aùi; aùi duyeân thuû; thuû duyeân höõu; höõu duyeân sanh; sanh duyeân giaø, cheát, saàu, bi, khoå, öu, naõo ñöôïc khôûi leân. Nhö vaäy laø toaøn boä khoå uaån naøy taäp khôûi. 

4) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø giaø cheát? Caùi gì thuoäc chuùng sanh naøy hay chuùng sanh khaùc, thuoäc boä loaïi chuùng sanh naøy hay thuoäc boä loaïi chuùng sanh khaùc, bò giaø, yeáu, suy nhöôïc, raêng ruïng, toùc baïc, da nhaên, tuoåi thoï taøn luïi, caùc caên chín muoài. Ñaây goïi laø giaø. Caùi gì thuoäc chuùng sanh naøy hay chuùng sanh khaùc, thuoäc boä loaïi chuùng sanh naøy hay thuoäc boä loaïi chuùng sanh khaùc, söï töø boû, huûy hoaïi, tieâu maát, töû vong, caùc uaån hö hoaïi, thaân theå vöùt boû. Ñaây goïi laø cheát. Nhö vaäy ñaây laø giaø, ñaây laø cheát. Naøy caùc Tyû-kheo, ñaây goïi laø giaø cheát. 

5) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø sanh? Caùi gì thuoäc chuùng sanh naøy hay chuùng sanh khaùc, thuoäc boä loaïi chuùng sanh naøy hay thuoäc boä loaïi chuùng sanh khaùc bò sanh, xuaát sanh, giaùng sanh, ñaûn sanh, söï xuaát hieän caùc uaån, söï thaønh töïu caùc xöù. Naøy caùc Tyû-kheo, ñaây goïi laø sanh. 

6) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø höõu? Naøy caùc Tyû-kheo, coù ba höõu naøy: Duïc höõu, Saéc höõu, Voâ saéc höõu. Naøy caùc Tyû-kheo, ñaây goïi laø höõu. 

7) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø thuû? Naøy caùc Tyû-kheo, coù boán thuû naøy: duïc thuû, kieán thuû, giôùi caám thuû, ngaõ luaän thuû. Naøy caùc Tyû- kheo, ñaây goïi laø thuû. 

8) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø aùi? Naøy caùc Tyû-kheo, coù saùu aùi thaân naøy: saéc aùi, thanh aùi, höông aùi, vò aùi, xuùc aùi, phaùp aùi. Naøy caùc Tyû- kheo, ñaây goïi laø aùi. 

9) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø thoï? Naøy caùc Tyû-kheo, coù saùu thoï thaân naøy: thoï do nhaõn xuùc sanh; thoï do nhó xuùc sanh; thoï do tyû xuùc sanh; thoï do thieät xuùc sanh; thoï do thaân xuùc sanh; thoï do yù xuùc sanh. Naøy caùc Tyû-kheo, ñaây goïi laø thoï. 

10) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø xuùc? Naøy caùc Tyû-kheo, coù saùu xuùc thaân naøy: nhaõn xuùc, nhó xuùc, tyû xuùc, thieät xuùc, thaân xuùc, yù xuùc. Naøy caùc Tyû-kheo, ñaây goïi laø xuùc. 

11) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø saùu xöù? Nhaõn xöù, nhó xöù, tyû xöù, thieät xöù, thaân xöù, yù xöù. Naøy caùc Tyû-kheo, ñaây goïi laø saùu xöù. 

12) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø danh saéc? Thoï, töôûng, tö, xuùc, taùc yù; ñaây goïi laø danh. Boán ñaïi chuûng vaø saéc do boán ñaïi chuûng taïo ra; ñaây goïi laø saéc. Nhö vaäy ñaây laø danh, ñaây laø saéc. Ñaây goïi laø danh saéc. 

13) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø thöùc? Naøy caùc Tyû-kheo, coù saùu thöùc thaân naøy: nhaõn thöùc, nhó thöùc, tyû thöùc, thieät thöùc, thaân thöùc, yù thöùc. Naøy caùc Tyû-kheo, ñaây goïi laø thöùc. 

14) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø haønh? Naøy caùc Tyû-kheo, coù ba haønh naøy: thaân haønh, khaåu haønh, yù haønh. Naøy caùc Tyû-kheo, ñaây goïi laø haønh. 

15) Naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø voâ minh? Naøy caùc Tyû-kheo, khoâng roõ bieát Khoå, khoâng roõ bieát Khoå taäp, khoâng roõ bieát Khoå dieät, khoâng roõ bieát Con ñöôøng ñöa ñeán Khoå dieät. Naøy caùc Tyû-kheo, ñaây goïi laø voâ minh. 

16) Nhö vaäy naøy caùc Tyû-kheo, voâ minh duyeân haønh; haønh duyeân thöùc; thöùc duyeân danh saéc; danh saéc duyeân saùu xöù; saùu xöù duyeân xuùc; xuùc duyeân thoï; thoï duyeân aùi; aùi duyeân thuû; thuû duyeân höõu; höõu duyeân sanh; sanh duyeân giaø, cheát, saàu, bi, khoå, öu, naõo ñöôïc khôûi leân. Nhö vaäy laø toaøn boä khoå uaån naøy taäp khôûi. Nhöng do söï ly tham, ñoaïn dieät voâ minh moät caùch hoaøn toaøn, neân haønh dieät. Do haønh dieät neân thöùc dieät. Do thöùc dieät neân danh saéc dieät. Do danh saéc dieät neân saùu xöù dieät. Do saùu xöù dieät neân xuùc dieät. Do xuùc dieät neân thoï dieät. Do thoï dieät neân aùi dieät. Do aùi dieät neân thuû dieät. Do thuû dieät neân höõu dieät. Do höõu dieät neân sanh dieät. Do sanh dieät neân giaø cheát, saàu, bi, khoå, öu, naõo ñeàu dieät. Nhö vaäy laø ly tham, ñoaïn dieät voâ minh moät caùch hoaøn toaøn cuûa toaøn boä khoå uaån naøy. 

III. Con Ñöôøng... (S.ii,4) 

1). .. Truù ôû Saøvatthi... (nhö treân). 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, Ta seõ thuyeát giaûng cho caùc OÂng veà taø ñaïo vaø chaùnh ñaïo. Haõy laéng nghe vaø kheùo suy nghieäm, Ta seõ giaûng. 

-- Thöa vaâng, baïch Theá Toân. 

Caùc Tyû-kheo aáy vaâng ñaùp Theá Toân. 

Theá Toân noùi nhö sau: 

3) -- Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø taø ñaïo? Naøy caùc Tyû-kheo, voâ minh duyeân haønh; haønh duyeân thöùc... (nhö treân)... nhö vaäy laø toaøn boä khoå uaån naøy taäp khôûi. Naøy caùc Tyû-kheo, ñaây goïi laø taø ñaïo. 

4) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø chaùnh ñaïo? Do ly tham, ñoaïn dieät voâ minh moät caùch hoaøn toaøn neân haønh dieät. Do haønh dieät neân thöùc dieät... (nhö treân)... Nhö vaäy laø toaøn boä khoå uaån naøy ñoaïn dieät. Naøy caùc Tyû-kheo, ñaây goïi laø chaùnh ñaïo. 

IV. Vipassì (Tyø-baø-thi) (Taïp 15.2-3, Ñaïi 2,101a) (S.ii,5) 

1) Truù ôû Saøvatthi. 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, Theá Toân Vipassì baäc A-la-haùn, Chaùnh Ñaúng Giaùc, tröôùc khi Ngaøi giaùc ngoä, chöa chöùng Chaùnh Ñaúng Giaùc, coøn laø Boà-taùt, ñaõ khôûi leân tö töôûng sau ñaây: "Thaät söï theá giôùi naøy ñang laâm nguy, bò sanh, bò giaø, bò cheát, ñoaïn dieät vaø taùi sanh; vaø töø nôi ñau khoå naøy, khoâng bieát xuaát ly, thoaùt khoûi giaø vaø cheát; töø nôi ñau khoå naøy, khoâng bieát khi naøo bieát ñeán xuaát ly, thoaùt khoûi giaø vaø cheát". 

3) Roài naøy caùc Tyû-kheo, Boà-taùt Vipassì suy nghó nhö sau: "Do caùi gì coù maët, giaø, cheát coù maët? Do duyeân gì, giaø, cheát (sanh khôûi)?". Sau khi nhö lyù tö duy, naøy caùc Tyû-kheo, Boà-taùt Vipassì nhôø trí tueä, phaùt sinh minh kieán nhö sau: "Do sanh coù maët, giaø cheát coù maët. Do duyeân sanh, giaø cheát (sanh khôûi)". 

4) Roài Boà-taùt Vipassì laïi suy nghó nhö sau: "Do caùi gì coù maët, sanh coù maët? Do duyeân gì, sanh sanh khôûi?". Sau khi nhö lyù tö duy, naøy caùc Tyû- kheo, Boà-taùt Vipassì nhôø trí tueä, phaùt sinh minh kieán nhö sau: "Do höõu coù maët neân sanh coù maët. Do duyeân höõu, sanh (sanh khôûi)". 

5) Roài naøy caùc Tyû-kheo, Boà-taùt Vipassì laïi suy nghó nhö sau: "Do caùi gì coù maët, höõu coù maët? Do duyeân gì, höõu (sanh khôûi)?" Roài naøy caùc Tyû- kheo, sau khi nhö lyù tö duy, Boà-taùt Vipassì nhôø trí tueä, phaùt sinh minh kieán nhö sau: "Do thuû coù maët, neân höõu coù maët. Do duyeân thuû, höõu sanh khôûi". 

6) Roài naøy caùc Tyû-kheo, Boà-taùt Vipassì laïi suy nghó nhö sau: "Do caùi gì coù maët, thuû coù maët? Do duyeân gì, thuû sanh khôûi?" Roài naøy caùc Tyû- kheo, sau khi nhö lyù tö duy, Boà-taùt Vipassì nhôø trí tueä, phaùt sinh minh kieán nhö sau: "Do aùi coù maët neân thuû coù maët. Do duyeân aùi, thuû sanh khôûi". 

7) Roài naøy caùc Tyû-kheo, Boà-taùt Vipassì laïi suy nghó nhö sau: "Do caùi gì coù maët, aùi coù maët? Do duyeân gì, aùi sanh khôûi?" Roài naøy caùc Tyû- kheo, sau khi nhö lyù tö duy, Boà-taùt Vipassì nhôø trí tueä, phaùt sinh minh kieán nhö sau: "Do thoï coù maët neân aùi coù maët. Do duyeân thoï, neân aùi sanh khôûi". 

8) Roài naøy caùc Tyû-kheo, Boà-taùt Vipassì laïi suy nghó nhö sau: "Do caùi gì coù maët, thoï coù maët? Do duyeân gì, thoï sanh khôûi?" Roài naøy caùc Tyû- kheo, sau khi nhö lyù tö duy, Boà-taùt Vipassì nhôø trí tueä phaùt sinh minh kieán nhö sau: "Do xuùc coù maët neân thoï coù maët. Do duyeân xuùc, thoï sanh khôûi". 

9) Roài naøy caùc Tyû-kheo, Boà-taùt Vipassì laïi suy nghó nhö sau: "Do caùi gì coù maët, xuùc coù maët? Do duyeân gì, xuùc sanh khôûi?" Roài naøy caùc Tyû- kheo, sau khi nhö lyù tö duy, Boà-taùt Vipassì nhôø trí tueä, phaùt sinh minh kieán nhö sau: "Do saùu xöù coù maët neân xuùc coù maët. Do duyeân saùu xöù, xuùc sanh khôûi". 

10) Roài naøy caùc Tyû-kheo, Boà-taùt Vipassì laïi suy nghó nhö sau: "Do caùi gì coù maët, saùu xöù coù maët? Do duyeân gì, saùu xöù sanh khôûi?" Roài naøy caùc Tyû-kheo, sau khi nhö lyù tö duy, Boà-taùt Vipassì nhôø trí tueä, phaùt sinh minh kieán nhö sau: "Do danh saéc coù maët neân saùu xöù coù maët. Do duyeân danh saéc, saùu xöù sanh khôûi". 

11) Roài naøy caùc Tyû-kheo, Boà-taùt Vipassì laïi suy nghó nhö sau: "Do caùi gì coù maët, danh saéc coù maët? Do duyeân gì, danh saéc sanh khôûi?" Roài naøy caùc Tyû-kheo, sau khi nhö lyù tö duy, Boà-taùt Vipassì nhôø trí tueä, phaùt sinh minh kieán nhö sau: "Do thöùc coù maët neân danh saéc coù maët. Do duyeân thöùc, danh saéc sanh khôûi". 

12) Roài naøy caùc Tyû-kheo, Boà-taùt Vipassì laïi suy nghó nhö sau: "Do caùi gì coù maët, thöùc coù maët? Do duyeân gì, thöùc sanh khôûi?" Roài naøy caùc Tyû- kheo, sau khi nhö lyù tö duy, Boà-taùt Vipassì nhôø trí tueä, phaùt sinh minh kieán nhö sau: "Do haønh coù maët neân thöùc coù maët. Do duyeân haønh, thöùc sanh khôûi". 

13) Roài naøy caùc Tyû-kheo, Boà-taùt Vipassì laïi suy nghó nhö sau: "Do caùi gì coù maët, haønh coù maët? Do duyeân gì, haønh sanh khôûi?" Roài naøy caùc Tyû- kheo, sau khi nhö lyù tö duy, Boà-taùt Vipassì nhôø trí tueä, phaùt sinh minh kieán nhö sau: "Do voâ minh coù maët neân haønh coù maët. Do duyeân voâ minh, haønh sanh khôûi". 

14) Nhö vaäy, voâ minh duyeân haønh; haønh duyeân thöùc; thöùc duyeân danh saéc; danh saéc duyeân saùu xöù; saùu xöù duyeân xuùc; xuùc duyeân thoï; thoï duyeân aùi; aùi duyeân thuû; thuû duyeân höõu; höõu duyeân sanh; sanh duyeân giaø cheát, saàu, bi, khoå, öu, naõo ñöôïc sanh khôûi. Nhö vaäy laø söï taäp hôïp cuûa toaøn boä khoå uaån naøy. 

15) "Taäp khôûi, taäp khôûi", naøy caùc Tyû-kheo, ñoái vôùi caùc phaùp töø tröôùc chöa töøng ñöôïc nghe, vôùi Boà-taùt Vipassì, nhaõn khôûi leân, trí khôûi leân, tueä khôûi leân, minh khôûi leân, quang khôûi leân. 

16) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, Boà-taùt Vipassì laïi suy nghó nhö sau: "Caùi gì khoâng coù maët neân giaø, cheát khoâng coù maët? Do caùi gì dieät, giaø, cheát dieät?" Roài naøy caùc Tyû-kheo, sau khi nhö lyù tö duy, Boà taùt Vipassì nhôø trí tueä, phaùt sanh minh kieán nhö sau: "Do sanh khoâng coù maët neân giaø cheát khoâng coù maët. Do sanh dieät neân giaø cheát dieät". 

17) Roài naøy caùc Tyû-kheo, Boà-taùt Vipassì laïi suy nghó nhö sau: "Caùi gì khoâng coù maët neân sanh khoâng coù maët? Do caùi gì dieät neân sanh dieät?" Roài naøy caùc Tyû-kheo, sau khi nhö lyù tö duy, Boà-taùt Vipassì nhôø trí tueä, phaùt sanh minh kieán nhö sau: "Do höõu khoâng coù maët neân sanh khoâng coù maët. Do höõu dieät neân sanh dieät". 

18) Roài naøy caùc Tyû-kheo, Boà-taùt Vipassì laïi suy nghó nhö sau: "Caùi gì khoâng coù maët neân höõu khoâng coù maët? Do caùi gì dieät neân höõu dieät?" Roài naøy caùc Tyû-kheo, sau khi nhö lyù tö duy, Boà-taùt Vipassì nhôø trí tueä, phaùt sanh minh kieán nhö sau: "Do thuû khoâng coù maët neân höõu khoâng coù maët. Do thuû dieät neân höõu dieät". 

19) Roài naøy caùc Tyû-kheo, Boà-taùt Vipassì laïi suy nghó nhö sau: "Caùi gì khoâng coù maët neân thuû khoâng coù maët? Do caùi gì dieät neân thuû dieät?" Roài naøy caùc Tyû-kheo, sau khi nhö lyù tö duy, Boà-taùt Vipassì nhôø trí tueä, phaùt sanh minh kieán nhö sau: "Do aùi khoâng coù maët neân thuû khoâng coù maët. Do aùi dieät neân thuû dieät". 

20) Roài naøy caùc Tyû-kheo, Boà-taùt Vipassì laïi suy nghó nhö sau: "Caùi gì khoâng coù maët neân aùi khoâng coù maët? Do caùi gì dieät neân aùi dieät?" Roài naøy caùc Tyû-kheo, sau khi nhö lyù tö duy, Boà-taùt Vipassì nhôø trí tueä, phaùt sanh minh kieán nhö sau: "Do thoï khoâng coù maët neân aùi khoâng coù maët. Do thoï dieät neân aùi dieät". 

21) Roài naøy caùc Tyû-kheo, Boà-taùt Vipassì laïi suy nghó nhö sau: "Caùi gì khoâng coù maët neân thoï khoâng coù maët? Do caùi gì dieät neân thoï dieät?" Roài naøy caùc Tyû-kheo, sau khi nhö lyù tö duy, Boà-taùt Vipassì nhôø trí tueä, phaùt sanh minh kieán nhö sau: "Do xuùc khoâng coù maët neân thoï khoâng coù maët. Do xuùc dieät neân thoï dieät". 

22) Roài naøy caùc Tyû-kheo, Boà-taùt Vipassì laïi suy nghó nhö sau: "Caùi gì khoâng coù maët neân xuùc khoâng coù maët? Do caùi gì dieät neân xuùc dieät?" Roài naøy caùc Tyû-kheo, sau khi nhö lyù tö duy, Boà-taùt Vipassì nhôø trí tueä, phaùt sanh minh kieán nhö sau: "Do saùu xöù khoâng coù maët neân xuùc khoâng coù maët. Do saùu xöù dieät, neân xuùc dieät". 

23) Roài naøy caùc Tyû-kheo, Boà-taùt Vipassì laïi suy nghó nhö sau: "Caùi gì khoâng coù maët neân saùu xöù khoâng coù maët? Do caùi gì dieät neân saùu xöù dieät?" Roài naøy caùc Tyû-kheo, sau khi nhö lyù tö duy, Boà-taùt Vipassì nhôø trí tueä, phaùt sanh minh kieán nhö sau: "Do danh saéc khoâng coù maët neân saùu xöù khoâng coù maët. Do danh saéc dieät neân saùu xöù dieät". 

24) Roài naøy caùc Tyû-kheo, Boà-taùt Vipassì laïi suy nghó nhö sau: "Do caùi gì khoâng coù maët neân danh saéc khoâng coù maët? Do caùi gì dieät neân danh saéc dieät?" Roài naøy caùc Tyû-kheo, sau khi nhö lyù tö duy, Boà-taùt Vipassì nhôø trí tueä, phaùt sanh minh kieán nhö sau: "Do thöùc khoâng coù maët neân danh saéc khoâng coù maët. Do thöùc dieät neân danh saéc dieät". 

25) Roài naøy caùc Tyû-kheo, Boà-taùt Vipassì laïi suy nghó nhö sau: "Do caùi gì khoâng coù maët neân thöùc khoâng coù maët? Do caùi gì dieät neân thöùc dieät?" Roài naøy caùc Tyû-kheo, sau khi nhö lyù tö duy, Boà-taùt Vipassì nhôø trí tueä, phaùt sanh minh kieán nhö sau: "Do haønh khoâng coù maët neân thöùc khoâng coù maët. Do haønh dieät neân thöùc dieät". 

26) Roài naøy caùc Tyû-kheo, Boà-taùt Vipassì laïi suy nghó nhö sau: "Do caùi gì khoâng coù maët neân haønh khoâng coù maët? Do caùi gì dieät neân haønh dieät?" Roài naøy caùc Tyû-kheo, sau khi nhö lyù tö duy, Boà-taùt Vipassì nhôø trí tueä, phaùt sanh minh kieán nhö sau: "Do voâ minh khoâng coù maët neân haønh khoâng coù maët. Do voâ minh dieät neân haønh dieät". 

27) Nhö vaäy, do voâ minh dieät neân haønh dieät. Do haønh dieät neân thöùc dieät. Do thöùc dieät neân danh saéc dieät. Do danh saéc dieät neân saùu xöù dieät. Do saùu xöù dieät neân xuùc dieät. Do xuùc dieät neân thoï dieät. Do thoï dieät neân aùi dieät. Do aùi dieät neân thuû dieät. Do thuû dieät neân höõu dieät. Do höõu dieät neân sanh dieät. Do sanh dieät neân giaø cheát, saàu, bi, khoå, öu, naõo, dieät. Nhö vaäy laø söï ñoaïn dieät cuûa toaøn boä khoå uaån naøy. 

28) "Ñoaïn dieät, ñoaïn dieät", naøy caùc Tyû-kheo, trong caùc phaùp töø tröôùc chöa töøng ñöôïc nghe, ñoái vôùi Boà-taùt Vipassì, nhaõn khôûi neân, trí khôûi leân, tueä khôûi leân, minh khôûi leân, quang khôûi leân. 

V. Sikhì (Thi-khí) (S.ii,9) 

-- Naøy caùc Tyû-kheo, vôùi Theá Toân Sikhì, baäc A-la-haùn, Chaùnh Ñaúng Giaùc... (nhö treân)... 

VI. Vessabhu (Tyø-xaù-phuø) (S.ii,9) 

-- Roài naøy caùc Tyû-kheo, vôùi Theá Toân Vessabhu, baäc A-la-haùn, Chaùnh Ñaúng Giaùc... (nhö treân)... 

VII. Kakusandha (Caâu-löu-toân) (S.ii,9) 

-- Roài naøy caùc Tyû-kheo, vôùi Theá Toân Kakusandha, baäc A-la-haùn, Chaùnh Ñaúng Giaùc... (nhö treân)... 

VIII. Konaøgamana (Caâu-na-haøm). (S.ii,9) 

-- Roài naøy caùc Tyû-kheo, vôùi Theá Toân Konaøgamana, baäc A-la-haùn, Chaùnh Ñaúng Giaùc... (nhö treân)... 

IX. Kassapa (Ca-dieáp) (S.ii,9) 

-- Roài naøy caùc Tyû-kheo, vôùi Theá Toân Kassapa, baäc A-la-haùn, Chaùnh Ñaúng Giaùc... (nhö treân)... 

X. Mahaø Sakya Muni Gotama: Ñaïi Thích-ca-maâu-ni Cuø-ñaøm. (S.ii,10) 

1) Taïi Saøvatthi. 

2) -- Thuôû xöa, naøy caùc Tyû-kheo, tröôùc khi Ta giaùc ngoä, chöa chöùng Chaùnh Ñaúng Giaùc, coøn laø Boà-taùt, tö töôûng sau ñaây ñöôïc khôûi leân: "Thaät söï theá giôùi naøy bò haõm trong khoå naõo, bò sanh, bò giaø, bò cheát, bò ñoaïn dieät vaø bò taùi sanh; vaø töø nôi ñau khoå naøy, khoâng bieát söï xuaát ly, thoaùt khoûi giaø cheát; töø nôi ñau khoå naøy, khoâng bieát khi naøo ñöôïc bieát ñeán söï xuaát ly giaø cheát". 

3) Roài naøy caùc Tyû-kheo, Ta laïi suy nghó nhö sau: "Caùi gì coù maët, giaø, cheát coù maët? Do duyeân gì, giaø cheát sanh khôûi?" Roài naøy caùc Tyû-kheo, sau khi nhö lyù tö duy, nhôø trí tueä, Ta phaùt sinh minh kieán nhö sau: "Do sanh coù maët neân giaø cheát coù maët. Do duyeân sanh neân giaø cheát sanh khôûi". 

4 - 13) Roài naøy caùc Tyû-kheo, Ta laïi suy nghó nhö sau: "Caùi gì coù maët, sanh môùi coù maët...höõu... thuû...aùi...thoï...xuùc...saùu xöù...danh saéc...thöùc... haønh... do duyeân gì haønh sanh khôûi?" 

Roài naøy caùc Tyû-kheo, sau khi nhö lyù tö duy veà vaán ñeà naøy, nhôø trí tueä, Ta phaùt sanh minh kieán nhö sau: "Do voâ minh coù maët neân haønh coù maët. Do duyeân voâ minh neân haønh sanh khôûi". 

14) Nhö vaäy voâ minh duyeân haønh, haønh duyeân thöùc...(nhö treân)...höõu duyeân sanh, sanh duyeân giaø cheát, saàu, bi, khoå, öu, naõo sanh khôûi. Nhö vaäy laø söï taäp khôûi cuûa toaøn boä khoå uaån naøy. 

15) "Taäp khôûi, taäp khôûi", naøy caùc Tyû-kheo, ñoái vôùi caùc phaùp töø tröôùc chöa töøng ñöôïc nghe, chính nôi Ta, nhaõn khôûi leân, trí khôûi leân, tueä khôûi leân, minh khôûi leân, quang khôûi leân. 

16) Roaøi naøy caùc Tyû-kheo, Ta laïi suy nghó nhö sau: "Caùi gì khoâng coù maët, giaø cheát khoâng coù maët? Do caùi gì dieät, neân giaø cheát dieät?" Roài naøy caùc Tyû-kheo, sau khi nhö lyù tö duy veà vaán ñeà naøy, nhôø trí tueä, Ta phaùt sanh minh kieán nhö sau: "Do sanh coù maët neân giaø cheát coù maët. Do sanh dieät neân giaø cheát dieät". 

17) Roài naøy caùc Tyû-kheo, Ta laïi suy nghó nhö sau: "Caùi gì coù maët, sanh khoâng coù maët. ..höõu. ..thuû. ..aùi. ..thoï. ..xuùc. ..saùu xöù...danh saéc. ..thöùc. ..haønh... Do caùi gì dieät, haønh dieät?" 

Roài naøy caùc Tyû-kheo, sau khi nhö lyù tö duy veà vaán ñeà naøy, nhôø trí tueä, Ta phaùt sanh minh kieán nhö sau: "Do voâ minh coù maët neân haønh coù maët. Do duyeân voâ minh neân haønh sanh khôûi" 

27) Nhö vaäy, voâ minh dieät haønh dieät; haønh dieät, thöùc dieät...nhö vaäy laø söï ñoaïn dieät cuûa toaøn boä khoå uaån naøy. 

28) "Ñoaïn dieät, ñoaïn dieät", naøy caùc Tyû-kheo, ñoái vôùi caùc phaùp töø tröôùc chöa töøng ñöôïc nghe, chính nôi Ta nhaõn khôûi leân, trí khôûi leân, tueä khôûi leân, minh khôûi leân, quang khôûi leân. 
 
 

XI. Caùc Loaïi Ñoà AÊn (Taïp 15,9 Thöïc Ñaïi 2, 101c) (S.ii,11) 

1) Nhö vaày toâi nghe. 

Moät thôøi Theá toân ôû Saøvatthi (Xaù-veä) taïi Jetavana (Thaéng Laâm) trong vöôøn oâng Anaøthapindika (Caáp Coâ Ñoäc ) 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, coù boán loaïi ñoà aên naøy khieán cho caùc loaïi sanh vaät hay caùc loaïi chuùng sanh ñöôïc toàn taïi hay khieán cho caùc loaïi saép sanh thaønh ñöôïc thoï sanh. Theá naøo laø boán? Moät laø ñoaøn thöïc hoaëc thoâ hoaëc teá, hai laø xuùc thöïc, ba laø tö nieäm thöïc, boán laø thöùc thöïc. Naøy caùc Tyû-kheo, boán loaïi ñoà aên naøy khieán cho caùc loaïi sanh vaät hay khieán cho caùc loaïi chuùng sanh ñöôïc toàn taïi hay khieán cho caùc loaïi saép sanh thaønh ñöôïc thoï sanh. 

3) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, boán loaïi ñoà aên naøy do caùi gì laøm nhaân, do caùi gì taäp khôûi, do caùi gì taùc sanh, do caùi gì laøm cho hieän höõu? Boán loaïi ñoà aên naøy do aùi laøm nhaân, do aùi taäp khôûi, do aùi taùc sanh, do aùi laøm hieän höõu. 

4) AÙi naøy, naøy caùc Tyû-kheo, do caùi gì laøm nhaân, do caùi gì taäp khôûi, do caùi gì taùc sanh, do caùi gì laøm cho hieän höõu? AÙi do thoï laøm nhaân, do thoï taäp khôûi, do thoï taùc sanh, do thoï laøm cho hieän höõu. 

5) Thoï naøy, naøy caùc Tyû-kheo, do caùi gì laøm nhaân, do caùi gì taäp khôûi, do caùi gì taùc sanh, do caùi gì laøm cho hieän höõu? Thoï do xuùc laøm nhaân, do xuùc taäp khôûi, do xuùc taùc sanh, do xuùc laøm cho hieän höõu. 

6) Xuùc naøy, naøy caùc Tyû-kheo, do caùi gì laøm nhaân, do caùi gì taäp khôûi, do caùi gì taùc sanh, do caùi gì laøm cho hieän höõu? Xuùc do saùu xöù laøm nhaân, do saùu xöù taäp khôûi, do saùu xöù taùc sanh, do saùu xöù laøm cho hieän höõu. 

7) Saùu xöù naøy, naøy caùc Tyû-kheo, do caùi gì laøm nhaân, do caùi gì taäp khôûi, do caùi gì taùc sanh, do caùi gì laøm cho hieän höõu? Saùu xöù do danh saéc laøm nhaân, do danh saéc taäp khôûi, do danh saéc taùc sanh, do danh saéc laøm cho hieän höõu. 

8) Danh saéc naøy, naøy caùc Tyû-kheo, do caùi gì laøm nhaân, do caùi gì taäp khôûi, do caùi gì taùc sanh, do caùi gì laøm cho hieän höõu? Danh saéc do thöùc laøm nhaân, do thöùc taäp khôûi, do thöùc taùc sanh, do thöùc laøm cho hieän höõu. 

9) Thöùc naøy, naøy caùc Tyû-kheo, do caùi gì laøm nhaân, do caùi gì taäp khôûi, do caùi gì taùc sanh, do caùi gì laøm cho hieän höõu? Thöùc do haønh laøm nhaân, do haønh taäp khôûi, do haønh taùc sanh, do haønh laøm cho hieän höõu. 

10) Nhöõng haønh naøy, naøy caùc Tyû-kheo, do caùi gì laøm nhaân, do caùi gì taäp khôûi, do caùi gì taùc sanh, do caùi gì laøm cho hieän höõu?Caùc haønh naøy do voâ minh laøm nhaân, do voâ minh taäp khôûi, do voâ minh taùc sanh, do voâ minh laøm cho hieän höõu. 

11) Nhö vaäy, naøy caùc Tyû-kheo, voâ minh duyeân haønh, haønh duyeân thöùc...(nhö treân )...nhö vaäy laø toaøn boä khoå uaån naøy taäp khôûi.  

12) Nhöng do söï ly tham, ñoaïn dieät voâ minh moät caùch hoaøn toaøn, caùc haønh dieät. Do caùc haønh dieät neân thöùc dieät...(nhö treân)...nhö vaäy laø toaøn boä khoå uaån naøy ñoaïn dieät. 

XII. Moliya Phagguna (Taïp 15,10. Ñaïi 2,102) (S.ii,12). 

1)...Truù Taïi Saøvatthi.  

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, coù boán loaïi ñoà aên naøy khieán cho caùc loaïi sanh vaät hay caùc loaïi chuùng sanh ñöôïc toàn taïi hay khieán cho caùc loaïi saép sanh thaønh ñöôïc thoï sanh. Theá naøo laø boán? Moät laø ñoaøn thöïc hoaëc thoâ hoaëc teá, hai laø xuùc thöïc, ba laø tö nieäm thöïc, boán laø thöùc thöïc. Naøy caùc Tyû-kheo, boán loaïi ñoà aên naøy khieán cho caùc loaïi sanh vaät hay khieán cho caùc loaïi chuùng sanh ñöôïc toàn taïi hay khieán cho caùc loaïi saép sanh thaønh ñöôïc thoï sanh. 

3) Khi ñöôïc noùi vaäy, Toân giaû Moliya-Phagguna baïch Theá Toân: 

-- Baïch Theá Toân, ai aên thöùc thöïc? 

Theá Toân ñaùp: 

-- Caâu hoûi aáy khoâng thích hôïp. Ta khoâng noùi: "Coù ai aên". Neáu Ta noùi: "Coù keû aên", thôøi caâu hoûi: "Coù ai aên" laø caâu hoûi thích hôïp. Nhöng Ta khoâng noùi nhö vaäy. Vaø vì Ta khoâng noùi nhö vaäy, neáu coù ai hoûi Ta: "Baïch Theá Toân, thöùc thöïc laø cho ai?", thôøi caâu hoûi aáy thích hôïp. ÔÛ ñaây, caâu traû lôøi thích hôïp laø nhö sau: "Thöùc thöïc laø duyeân cho söï sanh thaønh, cho söï taùi sanh trong töông lai. Khi caùi aáy hieän höõu, coù maët thôøi saùu xöù coù maët. Do duyeân saùu xöù, xuùc coù maët". 

4) -- Baïch Theá Toân, ai caûm xuùc? 

Theá Toân ñaùp: 

-- Caâu hoûi aáy khoâng thích hôïp. Ta khoâng noùi: "Coù keû caûm xuùc". Neáu Ta noùi: "Coù keû caûm xuùc", thôøi caâu hoûi: "Ai caûm xuùc" laø caâu hoûi thích hôïp. Nhöng Ta khoâng noùi nhö vaäy. Vaø vì Ta khoâng noùi nhö vaäy, neáu coù ai hoûi Ta: "Baïch Theá Toân, do duyeân gì, xuùc sanh khôûi?", thôøi caâu hoûi aáy thích hôïp. ÔÛ ñaây caâu traû lôøi thích hôïp laø nhö sau: "Do duyeân saùu xöù, xuùc sanh khôûi. Do duyeân xuùc, thoï sanh khôûi". 

5) -- Baïch Theá Toân, ai caûm thoï? 

Theá Toân ñaùp: 

-- Caâu hoûi aáy khoâng thích hôïp. Ta khoâng noùi: "Coù ngöôøi caûm thoï". Neáu ta coù noùi: "Coù ngöôøi caûm thoï", thôøi caâu hoûi: "Ai caûm thoï?" laø caâu hoûi thích hôïp. Nhöng Ta khoâng noùi nhö vaäy. Vaø vì Ta khoâng noùi nhö vaäy, neáu coù ai hoûi Ta: "Baïch Theá Toân, do duyeân gì, thoï sanh khôûi?", thôøi caâu hoûi aáy thích hôïp. ÔÛ ñaây caâu traû lôøi thích hôïp laø nhö sau: "Do duyeân xuùc, thoï sanh khôûi. Do duyeân thoï, aùi sanh khôûi". 

6) -- Baïch Theá Toân, ai khaùt aùi? 

Theá Toân ñaùp: 

-- Caâu hoûi aáy khoâng thích hôïp. Ta khoâng noùi: "Coù keû khaùt aùi". Neáu Ta noùi: "Coù keû khaùt aùi", thôøi caâu hoûi: "Ai khaùt aùi" laø caâu hoûi thích hôïp. Nhöng Ta khoâng noùi nhö vaäy. Vaø vì Ta khoâng noùi nhö vaäy, neáu coù ai hoûi Ta: "Baïch Theá Toân, do duyeân gì, aùi sanh khôûi", thôøi caâu hoûi aáy thích hôïp. ÔÛ ñaây, caâu traû lôøi thích hôïp laø nhö sau: "Do duyeân thoï, aùi sanh khôûi. Do duyeân aùi, thuû sanh khôûi". 

7) --Baïch Theá Toân, ai chaáp thuû? 

Theá Toân ñaùp: 

-- Caâu hoûi aáy khoâng thích hôïp. Ta khoâng noùi: "Coù keû chaáp thuû". Neáu Ta noùi: "Coù keû chaáp thuû", thôøi caâu hoûi: "Ai chaáp thuû" laø caâu hoûi thích hôïp. Nhöng Ta khoâng noùi nhö vaäy. Vaø vì Ta khoâng noùi nhö vaäy, neáu coù ai hoûi Ta: "Baïch Theá Toân, do duyeân gì, thuû sanh khôûi", thôøi caâu hoûi aáy thích hôïp. ÔÛ ñaây, caâu traû lôøi thích hôïp laø nhö sau: "Do duyeân aùi, thuû sanh khôûi. Do duyeân thuû, höõu sanh khôûi". Nhö vaäy laø toaøn boä khoå uaån naøy taäp khôûi. 

8) Nhöng naøy Phagguna, do ly tham, ñoaïn dieät moät caùch hoaøn toaøn saùu xuùc xöù neân xuùc dieät. Do xuùc dieät, neân thoï dieät. Do thoï dieät neân aùi dieät. Do aùi dieät neân thuû dieät. Do thuû dieät neân höõu dieät. Do höõu dieät neân sanh dieät. Do sanh dieät neân giaø cheát, saàu, bi, khoå, öu, naõo dieät. Nhö vaäy laø toaøn boä khoå uaån naøy ñoaïn dieät. 

XIII. Sa Moân, Baø La Moân (Taïp 14.10-11. Ñaïi 2,99a) (S.ii,14) 

1) Truù ôû Saøvatthi... 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, nhöõng Sa-moân hay Baø-la-moân naøo khoâng bieát roõ giaø, cheát, khoâng bieát roõ giaø, cheát taäp khôûi, khoâng bieát roõ giaø, cheát ñoaïn dieät, khoâng bieát roõ con ñöôøng ñöa ñeán giaø, cheát ñoaïn dieät; khoâng bieát roõ sanh... höõu... thuû... aùi... thoï... xuùc... saùu xöù... danh saéc... thöùc... khoâng bieát roõ caùc haønh, khoâng bieát roõ caùc haønh taäp khôûi, khoâng bieát roõ caùc haønh ñoaïn dieät, khoâng bieát roõ con ñöôøng ñöa ñeán caùc haønh ñoaïn dieät; caùc vò Sa-moân hay Baø-la-moân aáy khoâng ñöôïc chaáp nhaän laø Sa-moân giöõa caùc Sa-moân, hay laø Baø-la-moân giöõa caùc Baø-la-moân. Vaø nhöõng baäc Toân giaû aáy, ngay trong ñôøi soáng hieän taïi cuõng khoâng coù theå vôùi thaéng trí töï mình chöùng ngoä, chöùng ñaït vaø an truù muïc ñích Sa-moân haïnh vaø muïc ñích Baø-la-moân haïnh. 

3) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, nhöõng Sa-moân hay laø Baø-la-moân naøo bieát roõ giaø cheát, bieát roõ giaø cheát taäp khôûi, bieát roõ giaø cheát ñoaïn dieät, bieát roõ con ñöôøng ñöa ñeán giaø cheát ñoaïn dieät... bieát roõ sanh... höõu... thuû... aùi... thoï... xuùc... saùu xöù... danh saéc... thöùc... bieát roõ caùc haønh, bieát roõ caùc haønh taäp khôûi, bieát roõ caùc haønh ñoaïn dieät, bieát roõ con ñöôøng ñöa ñeán caùc haønh ñoaïn dieät; caùc Sa-moân hay Baø-la-moân aáy ñöôïc chaáp nhaän laø Sa-moân giöõa caùc Sa-moân, hay laø Baø-la-moân giöõa caùc Baø-la-moân. Vaø nhöõng baäc Toân giaû aáy, ngay trong ñôøi soáng hieän taïi coù theå vôùi thaéng trí töï mình giaùc ngoä, chöùng ñaït vaø an truù muïc ñích Sa-moân vaø muïc ñích Baø-la-moân haïnh. 

XIV. Sa Moân, Baø La Moân (S.ii,15) 

1). .. Truù ôû Saøvatthi... 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, nhöõng Sa-moân hay laø Baø-la-moân naøo khoâng bieát roõ nhöõng phaùp naøy, khoâng bieát roõ nhöõng phaùp naøy taäp khôûi, khoâng bieát roõ nhöõng phaùp naøy ñoaïn dieät, khoâng bieát roõ con ñöôøng ñöa ñeán nhöõng phaùp naøy ñoaïn dieät. 

3) Nhöõng phaùp gì hoï khoâng ñöôïc bieát roõ? Nhöõng phaùp gì hoï khoâng ñöôïc bieát roõ taäp khôûi? Nhöõng phaùp gì hoï khoâng ñöôïc bieát roõ ñoaïn dieät? Nhöõng phaùp gì hoï khoâng ñöôïc bieát roõ con ñöôøng ñöa ñeán ñoaïn dieät? 

4) Hoï khoâng bieát roõ giaø cheát. Hoï khoâng bieát roõ giaø cheát taäp khôûi. Hoï khoâng bieát roõ giaø cheát ñoaïn dieät. Hoï khoâng bieát roõ con ñöôøng ñöa ñeán giaø cheát ñoaïn dieät. Hoï khoâng bieát roõ sanh... höõu... thuû... aùi... thoï... xuùc... saùu xöù... danh saéc... thöùc... Hoï khoâng bieát roõ caùc haønh. Khoâng bieát roõ caùc phaùp naøy. Hoï khoâng bieát roõ nhöõng phaùp naøy taäp khôûi. Hoï khoâng bieát roõ phaùp naøy ñoaïn dieät. Hoï khoâng bieát roõ con ñöôøng ñöa ñeán nhöõng phaùp naøy ñoaïn dieät. 

5) Naøy caùc Tyû-kheo, caùc Sa-moân hay Baø-la-moân aáy khoâng ñöôïc chaáp nhaän laø Sa-moân giöõa caùc haøng Sa-moân, hay Baø-la-moân giöõa caùc haøng Baø-la-moân. Nhöõng baäc Toân giaû aáy, ngay trong ñôøi soáng hieän taïi, cuõng khoâng coù theå vôùi thaéng trí töï mình chöùng ngoä, chöùng ñaït vaø an truù muïc ñích Sa-moân haïnh vaø muïc ñích Baø-la-moân haïnh. 

6) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, nhöõng Sa-moân hay Baø-la-moân naøo bieát roõ ñöôïc nhöõng phaùp naøy, bieát roõ ñöôïc nhöõng phaùp naøy taäp khôûi, bieát roõ ñöôïc nhöõng phaùp naøy ñoaïn dieät, bieát roõ ñöôïc con ñöôøng ñöa ñeán nhöõng phaùp naøy ñoaïn dieät. 

7) Hoï bieát roõ phaùp gì? Hoï bieát roõ nhöõng phaùp gì taäp khôûi? Hoï bieát roõ nhöõng phaùp gì ñoaïn dieät? Hoï bieát roõ con ñöôøng ñöa ñeán nhöõng phaùp gì ñoaïn dieät? 

8) Hoï bieát roõ giaø cheát. Hoï bieát roõ giaø cheát taäp khôûi. Hoï bieát roõ giaø cheát ñoaïn dieät. Hoï bieát roõ con ñöôøng ñöa ñeán giaø cheát ñoaïn dieät... sanh... höõu... thuû... aùi... thoï... xuùc... saùu xöù... danh saéc... thöùc... Hoï bieát roõ caùc haønh. Hoï bieát roõ caùc haønh taäp khôûi. Hoï bieát roõ caùc haønh ñoaïn dieät. Hoï bieát roõ con ñöôøng ñöa ñeán caùc haønh ñoaïn dieät. Hoï bieát roõ nhöõng phaùp naøy. Hoï bieát roõ nhöõng phaùp naøy taäp khôûi. Hoï bieát roõ nhöõng phaùp naøy ñoaïn dieät. Hoï bieát roõ con ñöôøng ñöa ñeán cuûa nhöõng phaùp naøy ñoaïn dieät. 

9) Naøy caùc Tyû-kheo, nhöõng Sa-moân hay Baø-la-moân aáy ñöôïc chaáp nhaän laø Sa-moân giöõa caùc haøng Sa-moân, hay laø Baø-la-moân giöõa caùc haøng Baø-la-moân. Vaø nhöõng baäc Toân giaû aáy, ngay trong ñôøi soáng hieän taïi, vôùi thaéng trí, töï mình chöùng ngoä, chöùng ñaït vaø an truù muïc ñích Sa-moân haïnh vaø muïc ñích Baø-la-moân haïnh. 

XV. Kaccaøyanagotta: (Ca-chieân-dieân Thò) (Taïp 12.19 Ñaïi 2,85c) (S.ii,16) 

1) Truù ôû Saøvatthi (Xaù-veä)... 

2) Roài Toân giaû Kaccaøyanagotta ñi ñeán Theá Toân; sau khi ñeán, ñaûnh leã Theá Toân roài ngoài xuoáng moät beân. 

3) Ngoài xuoáng moät beân, Toân giaû Kaccaøyanagotta baïch Theá Toân: 

-- "Chaùnh kieán, chaùnh kieán", baïch Theá Toân ñöôïc noùi ñeán nhö vaäy. Baïch Theá Toân, cho ñeán nhö theá naøo laø chaùnh kieán? 

4) -- Naøy Kaccaøyana, theá giôùi naøy phaàn lôùn y chæ vaøo hai cöïc ñoan naøy: coù vaø khoâng coù. 

5) Naøy Kaccaøyana, ai vôùi chaùnh trí tueä thaáy nhö chôn theá giôùi taäp khôûi, vò aáy khoâng chaáp nhaän theá giôùi laø khoâng coù. Naøy Kaccaøyana, ai vôùi chaùnh trí tueä thaáy nhö chôn theá giôùi ñoaïn dieät, vò aáy khoâng chaáp nhaän theá giôùi laø coù. 

6) Naøy Kaccaøyana, chaáp thuû phöông tieän vaø bò thieân kieán troùi buoäc, phaàn lôùn theá giôùi naøy laø vaäy. Vaø ai vôùi taâm khoâng truù tröôùc, chaáp thuû phöông tieän aáy, khoâng chaáp thuû thieân chaáp tuøy mieân aáy, khoâng coù chaáp tröôùc, khoâng truù tröôùc, vò aáy khoâng coù nghó: "Ñaây laø töï ngaõ cuûa toâi". Khi khoå sanh thôøi xem laø sanh, khi khoå dieät thôøi xem laø dieät; vò aáy khoâng coù nghi ngôø, khoâng coù phaân vaân, khoâng duyeân vaøo ai khaùc, trí ôû ñaây laø cuûa vò aáy. Cho ñeán nhö vaäy, naøy Kaccaøyana laø chaùnh tri kieán. 

7) "Taát caû laø coù", naøy Kaccaøyana, laø moät cöïc ñoan. "Taát caû laø khoâng coù" laø cöïc ñoan thöù hai. 

Xa lìa hai cöïc ñoan aáy, naøy Kaccaøyana, Nhö Lai thuyeát phaùp theo trung ñaïo. 

8) Voâ minh duyeân haønh. Haønh duyeân thöùc... (nhö treân)... Nhö vaäy laø toaøn boä khoå uaån naøy taäp khôûi. Nhöng do ly tham, ñoaïn dieät voâ minh moät caùch hoaøn toaøn, neân caùc haønh dieät. Do caùc haønh dieät neân thöùc dieät... (nhö treân)... Nhö vaäy laø toaøn boä khoå uaån naøy ñoaïn dieät. 

XVI. Vò Thuyeát Phaùp (Taïp 14.23-4. Thuyeát Phaùp, Ñaïi 2,100c) (S.ii,18) 

1) Taïi Saøvatthi. 

2) Roài moät Tyû-kheo ñi ñeán Theá Toân; sau khi ñeán, ñaûnh leã Theá Toân roài ngoài xuoáng moät beân. 

3) Ngoài xuoáng moät beân, Tyû-kheo aáy baïch Theá Toân: 

-- "Thuyeát phaùp, thuyeát phaùp", baïch Theá Toân, nhö vaäy ñöôïc noùi ñeán. 

4) -- Neáu Tyû-kheo thuyeát phaùp veà yeám ly, ly tham, ñoaïn dieät giaø vaø cheát, nhö vaäy laø ñuû ñeå ñöôïc goïi laø Tyû-kheo thuyeát phaùp. 

5) Neáu Tyû-kheo thöïc haønh veà yeám ly, ly tham, ñoaïn dieät giaø cheát, nhö vaäy laø ñuû ñeå ñöôïc goïi laø Tyû-kheo thöïc haønh caùc phaùp vaø tuøy phaùp.  

6) Neáu Tyû-kheo giaûi thoaùt, khoâng coøn chaáp thuû moïi yeám ly, ly tham, ñoaïn dieät giaø cheát, nhö vaäy laø ñuû ñeå ñöôïc goïi laø Tyû-kheo ñaõ ñaït ñöôïc Nieát-baøn ngay trong ñôøi soáng hieän taïi. 

7) Neáu Tyû-kheo thuyeát phaùp veà söï yeám ly, ly tham, ñoaïn dieät sanh... höõu... thuû... aùi... thoï... xuùc... saùu xöù... danh saéc... thöùc... haønh... (nhö treân)... Neáu Tyû-kheo thuyeát phaùp veà yeám ly, ly tham, ñoaïn dieät voâ minh, nhö vaäy laø ñuû ñeå ñöôïc goïi laø Tyû-kheo thuyeát phaùp. 

8) Neáu Tyû-kheo thöïc haønh veà yeám ly, ly tham, ñoaïn dieät voâ minh, nhö vaäy laø ñuû ñeå ñöôïc goïi laø Tyû-kheo thöïc haønh caùc phaùp vaø tuøy phaùp. 

9) Neáu Tyû-kheo giaûi thoaùt, khoâng coøn chaáp thuû moïi yeám ly, ly tham, ñoaïn dieät voâ minh, nhö vaäy laø ñuû ñeå ñöôïc goïi laø Tyû-kheo ñaõ ñaït ñöôïc Nieát-baøn ngay trong ñôøi soáng hieän taïi. 

XVII. Loaõ Theå (Taïp 12.20, Ñaïi 2,86a Ñaïi 14,768) (S.ii,18) 

1) Nhö vaày toâi nghe. 

Moät thôøi Theá Toân truù ôû Raøjagaha (Vöông Xaù), Veluvana (Truùc Laâm), taïi choã nuoâi döôõng caùc con soùc. 

2) Roài Theá Toân vaøo buoåi saùng ñaép y, caàm y baùt, ñi vaøo Raøjagaha ñeå khaát thöïc. 

3) Loõa theå Kassapa thaáy Theá Toân töø xa ñi ñeán. Sau khi thaáy, loõa theå Kassapa ñi ñeán Theá Toân; sau khi ñeán, noùi leân nhöõng lôøi chaøo ñoùn hoûi thaêm; sau khi noùi leân nhöõng lôøi chaøo ñoùn hoûi thaêm thaân höõu, lieàn ñöùng moät beân. 

4) Ñöùng moät beân, loõa theå Kassapa baïch Theá Toân: 

-- Chuùng toâi muoán hoûi Toân giaû Gotama veà moät vaán ñeà. Neáu Toân giaû Gotama cho pheùp, chuùng toâi seõ hoûi caâu hoûi. 

-- Naøy Kassapa, nay khoâng phaûi thôøi ñeå hoûi. Chuùng ta ñaõ vaøo trong laøng. 

5) Laàn thöù hai, loõa theå Kassapa baïch Theá Toân: 

-- Chuùng toâi muoán hoûi Toân giaû Gotama veà moät vaán ñeà. Neáu Toân giaû Gotama cho pheùp, chuùng toâi seõ hoûi caâu hoûi. 

-- Naøy Kassapa, nay khoâng phaûi thôøi ñeå hoûi. Chuùng ta ñaõ vaøo trong laøng. 

6) Laàn thöù ba, loõa theå Kassapa... (nhö treân)... Chuùng ta ñaõ vaøo trong laøng. 

Khi ñöôïc noùi vaäy, loõa theå Kassapa baïch Theá Toân: 

-- Nhöng khoâng phaûi chuùng toâi muoán hoûi Toân giaû Gotama nhieàu chuyeän. 

-- Vaäy haõy hoûi ñi, naøy Kassapa, nhö OÂng muoán. 

7) -- Thöa Toân giaû Gotama, coù phaûi khoå do töï mình laøm ra? 

Theá Toân ñaùp: 

-- Khoâng phaûi vaäy, naøy Kassapa. 

8) -- Thöa Toân giaû Gotama, coù phaûi khoå do ngöôøi khaùc laøm ra? 

Theá Toân ñaùp: 

-- Khoâng phaûi vaäy, naøy Kassapa. 

9) -- Thöa Toân giaû Gotama, coù phaûi khoå do mình laøm ra vaø do ngöôøi khaùc laøm ra? 

Theá Toân ñaùp: 

-- Khoâng phaûi vaäy, naøy Kassapa. 

10) -- Thöa Toân giaû Gotama, coù phaûi khoå khoâng do töï mình laøm ra, khoâng do ngöôøi khaùc laøm ra, khoå do töï nhieân sanh? 

Theá Toân ñaùp: 

-- Khoâng phaûi vaäy, naøy Kassapa. 

11) -- Thöa Toân giaû Gotama, coù phaûi khoå khoâng coù? 

-- Naøy Kassapa, khoâng phaûi khoå khoâng coù. Khoå coù, naøy Kassapa. 

12) -- Nhö vaäy, Toân giaû Gotama khoâng bieát, khoâng thaáy khoå. 

-- Naøy Kassapa, khoâng phaûi Ta khoâng bieát, khoâng thaáy khoå. Naøy Kassapa, Ta bieát khoå, naøy Kassapa, Ta thaáy khoå. 

13) -- Ñöôïc hoûi: "Toân giaû Gotama, khoå coù phaûi töï mình laøm ra", Ngaøi traû lôøi: "Khoâng phaûi vaäy, naøy Kassapa". Ñöôïc hoûi: "Toân giaû Gotama, khoå coù phaûi do ngöôøi khaùc laøm ra?", Ngaøi traû lôøi: "Khoâng phaûi vaäy, naøy Kassapa". Ñöôïc hoûi: "Toân giaû Gotama, khoå coù phaûi do töï mình laøm ra vaø do ngöôøi khaùc laøm ra?", Ngaøi traû lôøi: "Khoâng phaûi vaäy, naøy Kassapa". Ñöôïc hoûi: "Toân giaû Gotama, coù phaûi khoå khoâng do töï mình laøm ra vaø khoâng do ngöôøi khaùc laøm ra, khoå do töï nhieân sanh?", Ngaøi traû lôøi: "Khoâng phaûi vaäy, naøy Kassapa". Ñöôïc hoûi: "Toân giaû Gotama, coù phaûi khoå khoâng coù?", Ngaøi traû lôøi: "Khoâng phaûi khoå khoâng coù. Khoå coù, naøy Kassapa". Ñöôïc hoûi: "Nhö vaäy Toân giaû Gotama, khoâng bieát, khoâng thaáy khoå?", Ngaøi traû lôøi: "Naøy Kassapa, khoâng phaûi Ta khoâng bieát, khoâng thaáy khoå. Naøy Kassapa, Ta bieát khoå, naøy Kassapa, Ta thaáy khoå". Baïch Theá Toân, Theá Toân haõy noùi leân cho con veà khoå, baïch Theá Toân, Theá Toân haõy thuyeát cho con veà khoå. 

14) -- Moät ngöôøi laøm vaø chính ngöôøi laøm aáy caûm thoï (keát quaû). Naøy Kassapa, nhö OÂng goïi ban ñaàu "khoå do töï mình laøm ra", nhö vaäy coù nghóa laø thöôøng kieán. 

Moät ngöôøi khaùc laøm vaø moät ngöôøi khaùc caûm thoï. Naøy Kassapa, nhö vaäy ñoái vôùi ngöôøi bò caûm thoï, ñöôïc xaûy ra nhö: "Khoå do ngöôøi khaùc laøm ra", nhö vaäy coù nghóa laø ñoaïn kieán. 

15) Naøy Kassapa, töø boû hai cöïc ñoan aáy, Nhö Lai thuyeát phaùp theo con ñöôøng trung ñaïo. Voâ minh duyeân haønh, haønh duyeân thöùc... Nhö vaäy laø toaøn boä khoå uaån naøy taäp khôûi. Nhöng do ly tham vaø ñoaïn dieät hoaøn toaøn voâ minh, caùc haønh dieät. Do caùc haønh dieät neân thöùc dieät... (nhö treân)... Nhö vaäy laø toaøn boä khoå uaån naøy ñoaïn dieät. 

16) Khi ñöôïc nghe noùi vaäy, loõa theå Kassapa baïch Theá Toân: 

-- Thaät vi dieäu thay, baïch Theá Toân! Thaät vi dieäu thay, baïch Theá Toân! Baïch Theá Toân, nhö ngöôøi döïng ñöùng laïi nhöõng gì bò quaêng ngaõ xuoáng, phôi baøy ra nhöõng gì bò che kín, chæ ñöôøng cho keû laïc höôùng, ñem ñeøn saùng vaøo trong boùng toái ñeå nhöõng ai coù maét coù theå thaáy saéc. Cuõng vaäy, Chaùnh phaùp ñaõ ñöôïc Theá Toân duøng nhieàu phöông tieän trình baøy, giaûi thích. Vaø nay con xin quy y Theá Toân, quy y Phaùp, quy y chuùng Tyû-kheo. Baïch Theá Toân, con xin xuaát gia vôùi Theá Toân, con xin thoï ñaïi giôùi. 

17) -- Naøy Kassapa, ai tröôùc kia laø ngoaïi ñaïo nay muoán xuaát gia, muoán thoï ñaïi giôùi trong Phaùp vaø Luaät naøy, phaûi soáng boán thaùng bieät truù; sau khi soáng boán thaùng bieät truù, neáu chuùng Taêng ñoàng yù seõ cho xuaát gia, cho thoï ñaïi giôùi ñeå thaønh vò Tyû-kheo. Nhöng Ta nhaän thaáy caù taùnh con ngöôøi sai bieät nhau. 

18) -- Baïch Theá Toân, neáu nhöõng ngöôøi xöa kia laø ngoaïi ñaïo nay muoán xuaát gia, muoán thoï ñaïi giôùi trong Phaùp vaø Luaät naøy, phaûi soáng boán thaùng bieät truù; sau khi soáng boán thaùng bieät truù, chuùng Taêng neáu ñoàng yù seõ cho xuaát gia, cho thoï ñaïi giôùi, thôøi con seõ xin soáng bieät truù boán naêm, sau khi soáng bieät truù boán naêm neáu chuùng Taêng ñoàng yù, mong chuùng Taêng cho con xuaát gia, cho con thoï ñaïi giôùi ñeå thaønh vò Tyû-kheo. 

19) Vaø loõa theå Kassapa ñöôïc xuaát gia vôùi Theá Toân vaø ñöôïc thoï ñaïi giôùi. 

20) Thoï ñaïi giôùi khoâng bao laâu, Toân giaû Kassapa ôû moät mình, an tònh, khoâng phoùng daät, soáng nhieät taâm, tinh caàn. Vaø khoâng bao laâu vò naøy chöùng ñöôïc muïc ñích toái cao maø con chaùu caùc löông gia ñaõ xuaát gia, töø boû gia ñình, soáng khoâng gia ñình höôùng ñeán; ñoù laø voâ thöôïng cöùu caùnh Phaïm haïnh ngay trong ñôøi soáng hieän taïi, töï mình vôùi thaéng trí, chöùng ngoä, chöùng ñaït vaø an truù. Vò naøy chöùng tri: "Sanh ñaõ taän. Phaïm haïnh ñaõ thaønh, nhöõng gì neân laøm ñaõ laøm, khoâng coøn trôû laïi traïng thaùi naøy nöõa". 

21) Vaø Toân giaû Kassapa trôû thaønh moät vò A-la-haùn nöõa. 

XVIII. Timbaruka (Taïp 12.21 Ñaïi 2, 86b) (S.ii,22) 

1) Truù ôû Saøvatthi... 

2) Roài du só Timbaruka ñi ñeán Theá Toân; sau khi ñeán, noùi leân nhöõng lôøi chaøo ñoùn hoûi thaêm thaân höõu, lieàn ngoài xuoáng moät beân. 

3) Ngoài xuoáng moät beân, du só Timbaruka baïch Theá Toân: 

-- Thöa Toân giaû Gotama, coù phaûi laïc khoå töï mình laøm ra? 

Theá Toân ñaùp: 

-- Khoâng phaûi vaäy, naøy Timbaruka. 

4) -- Thöa Toân giaû Gotama, vaäy coù phaûi laïc khoå do ngöôøi khaùc laøm ra? 

Theá Toân ñaùp: 

-- Khoâng phaûi vaäy, naøy Timbaruka. 

5) -- Thöa Toân giaû Gotama, vaäy coù phaûi laïc khoå do töï mình laøm ra vaø do ngöôøi khaùc laøm ra? 

Theá Toân ñaùp: 

-- Khoâng phaûi vaäy, naøy Timbaruka. 

6) -- Thöa Toân giaû Gotama, laïc khoå khoâng do töï mình laøm ra, khoâng do ngöôøi khaùc laøm ra; vaäy coù phaûi laïc khoå do töï nhieân sanh? 

Theá Toân ñaùp: 

-- Khoâng phaûi vaäy, naøy Timbaruka. 

7) -- Thöa Toân giaû Gotama, vaäy coù phaûi khoâng coù laïc khoå? 

8) -- Naøy Timbaruka, khoâng phaûi khoâng coù laïc khoå. Naøy Timbaruka, coù laïc khoå. 

-- Neáu vaäy, Toân giaû Gotama khoâng bieát, khoâng thaáy laïc khoå. 

9) -- Naøy Timbaruka, khoâng phaûi Ta khoâng bieát, khoâng thaáy laïc khoå. Naøy Timbaruka, Ta bieát laïc khoå. Naøy Timbaruka, Ta thaáy laïc khoå. 

10) -- Ñöôïc hoûi: "Thöa Toân giaû Gotama, coù phaûi laïc khoå do töï mình laøm ra?", Ngaøi traû lôøi: "Khoâng phaûi vaäy, naøy Timbaruka". Ñöôïc hoûi: " Thöa Toân giaû Gotama, coù phaûi laïc khoå do ngöôøi khaùc laøm ra?", Ngaøi traû lôøi: "Khoâng phaûi vaäy, naøy Timbaruka". Ñöôïc hoûi: "Thöa Toân giaû Gotama, coù phaûi laïc khoå do töï mình laøm ra vaø do ngöôøi khaùc laøm ra?", Ngaøi ñaùp: "Khoâng phaûi vaäy, naøy Timbaruka". Ñöôïc hoûi: "Thöa Toân giaû Gotama, khoâng phaûi do töï mình laøm ra, khoâng do ngöôøi khaùc laøm ra, coù phaûi laïc khoå do töï nhieân sanh?", Ngaøi ñaùp: "Khoâng phaûi vaäy, naøy Timbaruka". Ñöôïc hoûi: "Thöa Toân giaû Gotama, coù phaûi laïc khoå khoâng coù?", Ngaøi ñaùp: "Naøy Timbaruka, khoâng phaûi khoâng coù laïc khoå, naøy Timbaruka, coù laïc khoå". Ñöôïc hoûi: "Nhö vaäy Toân giaû Gotama khoâng bieát, khoâng thaáy laïc khoå?", Ngaøi ñaùp: "Naøy Timbaruka, khoâng phaûi Ta khoâng bieát, khoâng thaáy laïc khoå. Naøy Timbaruka, Ta bieát laïc khoå. Naøy Timbaruka, Ta thaáy laïc khoå". Vaäy Toân giaû Gotama haõy noùi leân cho con veà laïc khoå. Vaäy Toân giaû Gotama haõy thuyeát cho con veà laïc khoå. 

11) -- Söï caûm thoï vaø ngöôøi caûm thoï laø cuøng moät ngöôøi. Naøy Timbaruka, nhö OÂng noùi ban ñaàu: "Laïc khoå do töï mình laøm ra", Ta noùi khoâng phaûi vaäy. 

12) Caûm thoï vaø ngöôøi caûm thoï laø khaùc nhau, naøy Timbaruka, nhö vaäy ñoái vôùi ngöôøi bò caûm thoï, "laïc khoå do ngöôøi khaùc laøm ra", Ta noùi khoâng phaûi vaäy. 

13) Naøy Timbaruka, töø boû hai cöïc ñoan aáy, Nhö Lai thuyeát phaùp theo con ñöôøng trung ñaïo. 

Voâ minh duyeân haønh, haønh duyeân thöùc... (nhö treân)... Nhö vaäy laø toaøn boä khoå uaån naøy taäp khôûi. Do ly tham, ñoaïn dieät hoaøn toaøn voâ minh, neân caùc haønh dieät. Do caùc haønh dieät neân thöùc dieät... (nhö treân)... nhö vaäy laø toaøn boä khoå uaån naøy ñoaïn dieät. 

14) Khi ñöôïc noùi vaäy, du só Timbaruka baïch Theá Toân: 

-- Thaät vi dieäu thay, baïch Theá Toân... (nhö treân)... Vaø nay con xin quy y Theá Toân, quy y Phaùp, quy y chuùng Tyû-kheo Taêng. Xin Toân giaû Gotama nhaän con laøm ñeä töû cö só, töø nay cho ñeán maïng chung, con troïn ñôøi quy ngöôõng. 

XIX. Baäc Hieàn So Saùnh Vôùi Keû Ngu (Taïp 12.12, Ñaïi 2, 83c) (S.ii,23) 

1). .. Truù Taïi Saøvatthi. 

2) -- Ñoái vôùi keû ngu, naøy caùc Tyû-kheo, bò voâ minh che ñaäy, bò tham aùi heä phöôïc, thaân naøy ñöôïc khôûi leân nhö sau: Chæ coù thaân naøy vaø danh saéc ôû ngoaøi. Nhö vaäy laø boä hai naøy. Duyeân boä hai naøy coù xuùc, coù saùu xöù. Do caûm xuùc bôûi chuùng, hoaëc moät trong hai, ngöôøi ngu caûm thoï laïc khoå. 

3) Ñoái vôùi baäc Hieàn, naøy caùc Tyû-kheo, bò voâ minh che ñaäy, bò phaïm aùi heä phöôïc, thaân naøy ñöôïc khôûi leân nhö sau: Chæ coù thaân naøy vaø danh saéc ôû ngoaøi. Nhö vaäy laø boä hai naøy. Duyeân boä hai naøy coù xuùc, coù saùu xöù. Do caûm xuùc bôûi chuùng, hoaëc moät trong hai, ngöôøi Hieàn caûm thoï laïc khoå. 

4) ÔÛ ñaây, naøy caùc Tyû-kheo, coù gì phaân bieät, coù gì sai khaùc, coù gì dò bieät giöõa baäc Hieàn vaø keû ngu? 

5) -- Baïch Theá Toân, ñoái vôùi chuùng con, caùc phaùp laáy Theá Toân laøm caên baûn, laáy Theá Toân laøm laõnh ñaïo, laáy Theá Toân laøm choã y chæ. Baïch Theá Toân, laønh thay, neáu Theá Toân noùi leân cho chuùng con yù nghóa lôøi noùi naøy. Sau khi nghe Theá Toân giaûng, caùc Tyû-kheo seõ thoï trì. 

6) -- Vaäy naøy caùc Tyû-kheo, haõy nghe vaø kheùo suy nghieäm, Ta seõ noùi. 

-- Thöa vaâng, baïch Theá Toân. 

Caùc vò Tyû-kheo aáy vaâng ñaùp Theá Toân. 

7) Theá Toân noùi nhö sau: 

-- Naøy caùc Tyû-kheo, bò voâ minh che ñaäy vaø bò tham aùi heä phöôïc, thaân naøy cuûa ngöôøi ngu ñöôïc sanh khôûi. Voâ minh aáy, ngöôøi ngu khoâng ñoaïn taän. Tham aùi aáy, ngöôøi ngu khoâng taän tröø. Vì sao? Naøy caùc Tyû-kheo, ngöôøi ngu soáng Phaïm haïnh khoâng phaûi vì chôn chaùnh ñoaïn tröø khoå ñau. Do vaäy ngöôøi ngu, khi thaân hoaïi maïng chung, ñi ñeán moät thaân khaùc. Do ñi ñeán moät thaân khaùc, ngöôøi aáy khoâng giaûi thoaùt khoûi sanh, giaø, cheát, saàu, bi, khoå, öu, naõo. Ta noùi raèng: "Ngöôøi aáy khoâng thoaùt khoûi ñau khoå". 

8) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, bò voâ minh che ñaäy, bò tham aùi heä phöôïc, thaân ngöôøi Hieàn trí ñöôïc sanh khôûi. Voâ minh aáy, ngöôøi Hieàn trí ñoaïn taän. Tham aùi aáy, ngöôøi Hieàn trí taän tröø. Vì sao? Naøy caùc Tyû-kheo, ngöôøi Hieàn trí soáng Phaïm haïnh, vì chôn chaùnh ñoaïn tröø khoå ñau. Do vaäy, ngöôøi Hieàn trí, khi thaân hoaïi maïng chung, khoâng ñi ñeán moät thaân khaùc. Do khoâng ñi ñeán moät thaân khaùc, vò aáy giaûi thoaùt khoûi sanh, giaø, cheát, saàu, bi, khoå, öu, naõo. Ta noùi raèng: "Vò aáy thoaùt khoûi ñau khoå". 

9) Naøy caùc Tyû-kheo, ñaây laø söï phaân bieät, ñaây laø söï sai khaùc, ñaây laø söï dò bieät giöõa baäc Hieàn trí vaø ngöôøi ngu. 

XX. Duyeân (Taïp 12.14, Ñaïi 2, 84b) (S.ii,25) 

1) Truù ôû Saøvatthi. 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, Ta seõ giaûng cho caùc OÂng lyù duyeân khôûi vaø caùc phaùp duyeân sanh. Haõy laéng nghe vaø kheùo suy nghieäm, Ta seõ giaûng. 

-- Thöa vaâng, baïch Theá Toân.  

Caùc vò Tyû-kheo aáy vaâng ñaùp Theá Toân. 

Theá Toân noùi nhö sau: 

3) -- Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø lyù duyeân khôûi? Do duyeân sanh, naøy caùc Tyû-kheo, giaø, cheát khôûi leân. Daàu caùc Nhö Lai coù xuaát hieän hay khoâng xuaát hieän, an truù laø giôùi taùnh aáy, phaùp truù taùnh aáy, phaùp quyeát ñònh taùnh aáy, y duyeân taùnh aáy. Nhö Lai hoaøn toaøn chöùng ngoä, hoaøn toaøn chöùng ñaït ñònh lyù aáy. Sau khi hoaøn toaøn chöùng ngoä, hoaøn toaøn chöùng ñaït, Nhö Lai tuyeân boá, tuyeân thuyeát, töôøng thuyeát, khai hieån, khai thò, phaân bieät, minh hieån, minh thò. 

4) Do duyeân sanh, naøy caùc Tyû-kheo, neân coù giaø, cheát. Do duyeân höõu, naøy caùc Tyû-kheo, neân coù sanh. Do duyeân thuû, naøy caùc Tyû-kheo, neân coù höõu. Do duyeân aùi, naøy caùc Tyû-kheo, neân coù thuû. Do duyeân thoï, naøy caùc Tyû-kheo, neân coù aùi. Do duyeân xuùc, naøy caùc Tyû-kheo, neân coù thoï. Do duyeân saùu xöù, naøy caùc Tyû-kheo, neân coù xuùc. Do duyeân danh saéc, naøy caùc Tyû-kheo, neân coù saùu xöù. Do duyeân thöùc, naøy caùc Tyû-kheo, neân coù danh saéc. Do duyeân caùc haønh, naøy caùc Tyû-kheo, neân coù thöùc. Do duyeân voâ minh, naøy caùc Tyû-kheo, neân coù haønh. Daàu cho Nhö Lai coù xuaát hieän hay khoâng xuaát hieän, an truù laø giôùi taùnh aáy, phaùp truù taùnh aáy, phaùp quyeát ñònh taùnh aáy, y duyeân taùnh aáy. Nhö Lai hoaøn toaøn chöùng ngoä, hoaøn toaøn chöùng ñaït taùnh aáy. Sau khi hoaøn toaøn chöùng ngoä, hoaøn toaøn chöùng ñaït, Nhö Lai tuyeân boá, tuyeân thuyeát, töôøng thuyeát, khai hieån khai thò, phaân bieät, minh hieån, minh thò. 

5) Do duyeân voâ minh, naøy caùc Tyû-kheo, coù caùc haønh. Nhö vaäy, naøy caùc Tyû-kheo, ôû ñaây laø nhö taùnh, baát hö voïng taùnh, baát dò nhö taùnh, y duyeân taùnh aáy. Naøy caùc Tyû-kheo, ñaây goïi laø lyù duyeân khôûi. 

6) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø duyeân sanh phaùp? Giaø, cheát, naøy caùc Tyû-kheo, laø voâ thöôøng, höõu vi, duyeân sanh, bieán hoaïi taùnh, bieán dieät taùnh, ly tham taùnh, ñoaïn dieät taùnh. 

7) Sanh, naøy caùc Tyû-kheo, laø voâ thöôøng, höõu vi, duyeân sanh, bieán hoaïi taùnh, bieán dieät taùnh, ly tham taùnh, ñoaïn dieät taùnh. 

8) Höõu, naøy caùc Tyû-kheo, laø voâ thöôøng, höõu vi, duyeân sanh, bieán hoaïi taùnh, bieán dieät taùnh, ly tham taùnh, ñoaïn dieät taùnh. 

9) -- 16) Thuû, naøy caùc Tyû-kheo... aùi, naøy caùc Tyû-kheo... Thoï, naøy caùc Tyû-kheo... Xuùc, naøy caùc Tyû-kheo... Saùu xöù, naøy caùc Tyû-kheo... Danh saéc, naøy caùc Tyû-kheo... Thöùc, naøy caùc Tyû-kheo... Caùc haønh, naøy caùc Tyû-kheo... 

17) Voâ minh, naøy caùc Tyû-kheo, laø voâ thöôøng höõu vi, duyeân sanh, bieán hoaïi taùnh, bieán dieät taùnh, ly tham taùnh, ñoaïn dieät taùnh. Nhöõng phaùp naøy, naøy caùc Tyû-kheo, ñöôïc goïi laø duyeân sanh phaùp. 

18) Do vì, naøy caùc Tyû-kheo, vò Thaùnh ñeä töû kheùo thaáy nhö chôn vôùi chaùnh trí tueä lyù duyeân khôûi naøy vaø caùc phaùp duyeân sanh naøy, neân chaéc chaén vò aáy khoâng chaïy theo quaù khöù (vôùi nhöõng caâu hoûi): "Ta coù maët trong quaù khöù? Ta khoâng coù maët khoâng quaù khöù? Ta laø gì trong quaù khöù? Ta coù maët nhö theá naøo trong quaù khöù? Hay tröôùc ta ñaõ laø gì, vaø nay trong quaù khöù ta laø gì?" 

19) Hay khoâng chaïy theo töông lai (vôùi nhöõng caâu hoûi): "Ta coù maët trong töông lai? Ta khoâng coù maët trong töông lai? Ta seõ laøm gì trong töông lai? Ta coù maët nhö theá naøo trong töông lai? Hay tröôùc ta laø gì, vaø nay trong töông lai ta seõ laø gì?" 

20) Hay nay caùc vò aáy seõ khôûi leân nhöõng nghi ngôø veà töï mình trong hieän taïi nhö sau: "Ta hieän coù maët? Ta hieän khoâng coù maët? Ta hieän laø gì? Ta hieän coù maët nhö theá naøo?" Söï kieän nhö vaäy khoâng xaûy ra. 

21) Vì sao? Vì raèng vò Thaùnh ñeä töû, naøy caùc Tyû-kheo, ñaõ kheùo thaáy nhö chôn vôùi chaùnh trí tueä, ñònh lyù duyeân khôûi naøy vôùi caùc phaùp duyeân sanh naøy. 
 
 

I. Möôøi Löïc (Taêng 46,3, Ñaïi 2,776a) (S.ii,27) 

1). .. Truù ôû Saøvatthi. 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, Nhö Lai ñaày ñuû möôøi löïc, ñaày ñuû boán voâ sôû uùy, töï nhaän vò trí Ngöu vöông, roáng tieáng roáng con sö töû giöõa hoäi chuùng, chuyeån Phaùp luaân vaø noùi raèng: "Ñaây laø saéc, ñaây laø saéc taäp khôûi, ñaây laø saéc ñoaïn dieät. Ñaây laø thoï, ñaây laø thoï taäp khôûi, ñaây laø thoï ñoaïn dieät. Ñaây laø töôûng, ñaây laø töôûng taäp khôûi, ñaây laø töôûng ñoaïn dieät. Ñaây laø haønh, ñaây laø haønh taäp khôûi, ñaây laø haønh ñoaïn dieät. Ñaây laø thöùc, ñaây laø thöùc taäp khôûi, ñaây laø thöùc ñoaïn dieät". 

Nhö vaäy do caùi naøy coù maët, caùi kia coù maët. Do caùi naøy sanh, caùi kia sanh. Do caùi naøy khoâng coù maët, caùi kia khoâng coù maët. Do caùi naøy dieät, caùi kia dieät. 

3) Nghóa laø voâ minh duyeân haønh, haønh duyeân thöùc... (nhö treân)... Nhö vaäy laø toaøn boä khoå uaån naøy taäp khôûi. 

4) Do ly tham, ñoaïn dieät hoaøn toaøn voâ minh neân haønh dieät. Do haønh dieät neân thöùc dieät... (nhö treân)... Nhö vaäy laø toaøn boä khoå uaån naøy ñoaïn dieät. 

II. Möøôi Löïc (Taïp 14.6 Thaäp Löïc, Ñaïi 2,98a) (S.ii,28) 

1). .. Truù Taïi Saøvatthi. 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, Nhö Lai ñaày ñuû möôøi löïc, boán voâ sôû uùy... (nhö treân)... Nhö vaäy laø toaøn boä khoå uaån naøy ñoaïn dieät. 

3-4). .. 

5) Nhö vaäy, naøy caùc Tyû-kheo, Phaùp ñöôïc Ta kheùo thuyeát, hieån thò, khai thò, hieån loä, caùc buoäc raøng ñöôïc caét ñoaïn. 

6) Nhö vaäy, naøy caùc Tyû-kheo, vôùi Phaùp ñöôïc Ta kheùo thuyeát, hieån thò, khai thò, hieån loä, caùc buoäc raøng ñöôïc caét ñoaïn, thaät laø ñuû cho Thieän nam töû do loøng tin xuaát gia coù theå baét ñaàu tinh taán (haønh trì vaø nguyeän). Nhö vaäy, naøy caùc Tyû-kheo, vôùi Phaùp ñöôïc Ta kheùo thuyeát, hieån thò, hieån loä caùc buoäc raøng ñöôïc caét ñoaïn. Chaéc chaén daàu chæ coøn laïi da, gaân vaø xöông treân thaân, daàu thòt, maùu trôû thaønh khoâ caïn, mong raèng tinh taán löïc, seõ ñöôïc kieân trì ñeå chöùng ñaéc nhöõng gì chöa chöùng ñaéc, nhôø tröôïng phu löïc, nhôø tröôïng phu tinh taán, nhôø tröôïng phu caàn doõng. 

7) Khoå thay, naøy caùc Tyû-kheo, laø ngöôøi soáng bieáng nhaùc, dính ñaày caùc phaùp aùc, baát thieän vaø muïc ñích lôùn bò suy giaûm! An laïc thay, naøy caùc Tyû-kheo, laø ngöôøi soáng tinh caàn, tinh taán, vieãn ly caùc aùc, baát thieän phaùp, vaø muïc ñích lôùn ñöôïc vieân maõn! 

8) Naøy caùc Tyû-kheo, khoâng phaûi vôùi caùi haï lieät coù theå ñaït ñöôïc caùi cao thöôïng. Naøy caùc Tyû-kheo, phaûi vôùi caùi cao thöôïng môùi ñaït ñöôïc caùi cao thöôïng. Ñaùng ñöôïc taùn thaùn, naøy caùc Tyû-kheo, laø Phaïm haïnh naøy vôùi söï coù maët cuûa baäc Ñaïo Sö. Do vaäy, naøy caùc Tyû-kheo, haõy tinh taán leân ñeå chöùng ñaït nhöõng gì chöa chöùng ñaït, ñeå chöùng ñaéc nhöõng gì chöa chöùng ñaéc, ñeå chöùng ngoä nhöõng gì chöa chöùng ngoä. 

9) Coù vaäy, söï xuaát gia naøy cuûa chuùng ta seõ khoâng phaûi troáng khoâng, coù keát quaû, coù thaønh tích (Sa udrayaø). Vaø nhöõng vaät duïng chuùng ta thoï duïng nhö y phuïc, ñoà aên khaát thöïc, saøng toïa, thuoác trò beänh, daàu cho nhöõng thöù naøy laø khieâm toán (vokaøraø), ñoái vôùi chuùng ta seõ coù quaû lôùn, coù lôïi ích lôùn. 

10) Nhö vaäy, naøy caùc Tyû-kheo, caùc OÂng caàn phaûi hoïc taäp. Naøy caùc Tyû-kheo, thaáy ñöôïc töï lôïi laø vöøa ñuû ñeå tinh taán khoâng phoùng daät. Hay naøy caùc Tyû-kheo, khi thaáy lôïi tha laø vöøa ñuû ñeå tinh taán, khoâng phoùng daät. Hay naøy caùc Tyû-kheo, thaáy lôïi caû hai, laø vöøa ñuû ñeå tinh taán, khoâng phoùng daät. 

III. Duyeân(S.ii,29) 

1)... Truù ôû Saøvatthi. 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, ñoái vôùi ngöôøi bieát, naøy caùc Tyû-kheo, ñoái vôùi ngöôøi thaáy, Ta noùi caùc laäu hoaëc ñöôïc ñoaïn dieät, khoâng phaûi ñoái vôùi ngöôøi khoâng bieát, khoâng phaûi ñoái vôùi ngöôøi khoâng thaáy. 

3) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, nhö theá naøo ñoái vôùi ngöôøi bieát, ñoái vôùi ngöôøi thaáy, caùc laäu hoaëc ñöôïc ñoaïn dieät? Ñaây laø saéc, ñaây laø saéc taäp khôûi, ñaây laø saéc ñoaïn dieät. Ñaây laø thoï... Ñaây laø töôûng... Ñaây laø haønh... Ñaây laø thöùc, ñaây laø thöùc taäp khôûi, ñaây laø thöùc ñoaïn dieät. Nhö vaäy, naøy caùc Tyû-kheo, ñoái vôùi ngöôøi bieát, nhö vaäy ñoái vôùi ngöôøi thaáy, caùc laäu hoaëc ñöôïc ñoaïn dieät. 

4) Naøy caùc Tyû-kheo, trong ñoaïn dieät aáy, trí veà ñoaïn dieät, Ta noùi raèng trí aáy coù duyeân, khoâng phaûi khoâng coù duyeân. 

5) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, duyeân cuûa trí veà ñoaïn dieät laø gì? Giaûi thoaùt laø caâu traû lôøi. Naøy caùc Tyû-kheo, Ta noùi raèng giaûi thoaùt coù duyeân, khoâng phaûi khoâng coù duyeân. 

6) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, duyeân cuûa giaûi thoaùt laø gì? Ly tham laø caâu traû lôøi. Naøy caùc Tyû-kheo, Ta noùi raèng ly tham coù duyeân, khoâng phaûi khoâng coù duyeân. 

7) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, duyeân cuûa ly tham laø gì? Yeám ly laø caâu traû lôøi. Naøy caùc Tyû-kheo, Ta noùi raèng yeám ly coù duyeân, khoâng phaûi khoâng coù duyeân. 

8) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, duyeân cuûa yeám ly laø gì? Tri kieán nhö chaân laø caâu traû lôøi. Naøy caùc Tyû-kheo, Ta noùi raèng tri kieán nhö chaân coù duyeân, khoâng phaûi khoâng coù duyeân. 

9) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, duyeân cuûa tri kieán nhö chaân laø gì? Ñònh laø caâu traû lôøi. Naøy caùc Tyû-kheo, Ta noùi raèng ñònh coù duyeân, khoâng phaûi khoâng coù duyeân. 

10) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, duyeân cuûa ñònh laø gì? Laïc laø caâu traû lôøi. Naøy caùc Tyû-kheo, Ta noùi raèng laïc coù duyeân, khoâng phaûi khoâng coù duyeân. 

11) Naøy caùc Tyû-kheo, duyeân cuûa laïc laø gì? Khinh an laø caâu traû lôøi. Naøy caùc Tyû-kheo, Ta noùi raèng khinh an coù duyeân, khoâng phaûi khoâng coù duyeân. 

12) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, duyeân cuûa khinh an laø gì? Hyû laø caâu traû lôøi. Naøy caùc Tyû-kheo, Ta noùi raèng hyû coù duyeân, khoâng phaûi khoâng coù duyeân. 

13) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, duyeân cuûa hyû laø gì? Haân hoan laø caâu traû lôøi. Naøy caùc Tyû-kheo, Ta noùi raèng haân hoan coù duyeân, khoâng phaûi khoâng coù duyeân. 

14) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, duyeân cuûa haân hoan laø gì? Loøng tin laø caâu traû lôøi. Naøy caùc Tyû-kheo, Ta noùi raèng loøng tin coù duyeân, khoâng phaûi khoâng coù duyeân. 

15) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, duyeân cuûa loøng tin laø gì? Khoå laø caâu traû lôøi. Naøy caùc Tyû-kheo, Ta noùi raèng khoå coù duyeân, khoâng phaûi khoâng coù duyeân. 

16) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, duyeân cuûa khoå laø gì? Sanh laø caâu traû lôøi. Naøy caùc Tyû-kheo, Ta noùi raèng sanh coù duyeân, khoâng phaûi khoâng coù duyeân. 

17) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, duyeân cuûa sanh laø gì? Höõu laø caâu traû lôøi. Naøy caùc Tyû-kheo, Ta noùi raèng höõu coù duyeân, khoâng phaûi khoâng coù duyeân. 

18) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, duyeân cuûa höõu laø gì? Thuû laø caâu traû lôøi. Naøy caùc Tyû-kheo, Ta noùi raèng thuû coù duyeân, khoâng phaûi khoâng coù duyeân. 

19) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, duyeân cuûa thuû laø gì? AÙi laø caâu traû lôøi. Naøy caùc Tyû-kheo, Ta noùi raèng aùi coù duyeân, khoâng phaûi khoâng coù duyeân. 

20-25) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, duyeân cuûa aùi laø gì? Thoï laø caâu traû lôøi... (nhö treân)... 

Xuùc laø caâu traû lôøi... 
Saùu xöù laø caâu traû lôøi... 
Danh saéc laø caâu traû lôøi... 
Thöùc laø caâu traû lôøi... 

Haønh laø caâu traû lôøi. Naøy caùc Tyû-kheo, Ta noùi raèng haønh coù duyeân, khoâng phaûi khoâng coù duyeân. 

26) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, duyeân cuûa haønh laø gì? Voâ minh laø caâu traû lôøi. 

Nhö vaäy, naøy caùc Tyû-kheo, voâ minh duyeân haønh; haønh duyeân thöùc; thöùc duyeân danh saéc; danh saéc duyeân saùu xöù; saùu xöù duyeân xuùc; xuùc duyeân thoï; thoï duyeân aùi; aùi duyeân thuû; thuû duyeân höõu; höõu duyeân sanh; sanh duyeân khoå; khoå duyeân tín; tín duyeân haân hoan; haân hoan duyeân hyû; hyû duyeân khinh an; khinh an duyeân laïc; laïc duyeân ñònh; ñònh duyeân tri kieán nhö chaân; tri kieán nhö chaân duyeân yeám ly; yeám ly duyeân ly tham; ly tham duyeân giaûi thoaùt; giaûi thoaùt duyeân trí veà ñoaïn dieät. 

27) Ví nhö, naøy caùc Tyû-kheo, treân ñænh nuùi trôøi möa naëng hoät vaø nöôùc chaûy theo trieàn thaáp, traøn ñaày hang nuùi, khe nuùi, thung luõng. Khi caùc hang nuùi, khe nuùi, thung luõng ñöôïc traøn ñaày, thôøi ao nhoû ñöôïc traøn ñaày; ao nhoû ñöôïc traøn ñaày thôøi ao lôùn ñöôïc traøn ñaày; ao lôùn traøn ñaày thôøi soâng nhoû ñöôïc traøn ñaày; soâng nhoû ñöôïc traøn ñaày thôøi soâng lôùn ñöôïc traøn ñaày; soâng lôùn ñöôïc traøn ñaày thôøi bieån lôùn, ñaïi döông ñöôïc traøn ñaày. 

28) Cuõng vaäy, naøy caùc Tyû-kheo, voâ minh duyeân haønh; haønh duyeân thöùc; thöùc duyeân danh saéc; danh saéc duyeân saùu xöù; saùu xöù duyeân xuùc; xuùc duyeân thoï; thoï duyeân aùi; aùi duyeân thuû; thuû duyeân höõu; höõu duyeân sanh; sanh duyeân khoå; khoå duyeân tín; tín duyeân haân hoan; haân hoan duyeân hyû; hyû duyeân khinh an; khinh an duyeân laïc; laïc duyeân ñònh; ñònh duyeân tri kieán nhö chaân; tri kieán nhö chaân duyeân yeám ly; yeám ly duyeân ly tham; ly tham duyeân giaûi thoaùt; giaûi thoaùt duyeân trí veà ñoaïn dieät. 

IV. Ngoaïi Ñaïo (S.ii,32) 

1)... Truù ôû Raøjagaha (Vöông Xaù), taïi Veluvana (Truùc Laâm). 

2) Toân giaû Saøriputta vaøo buoåi saùng ñaép y, caàm y baùt, ñi vaøo Vöông Xaù ñeå khaát thöïc. 

3) Roài Toân giaû Saøriputta suy nghó: "Thaät laø quaù sôùm ñeå vaøo Vöông Xaù khaát thöïc. Ta haõy ñi ñeán vöôøn cuûa caùc du só ngoaïi ñaïo". 

4) Roài Toân giaû Saøriputta ñi ñeán vöôøn cuûa caùc du só ngoaïi ñaïo; sau khi ñeán, noùi leân vôùi nhöõng du só ngoaïi ñaïo aáy nhöõng lôøi chaøo ñoùn hoûi thaêm. Sau khi noùi leân nhöõng lôøi chaøo ñoùn hoûi thaêm thaân höõu, Toân giaû lieàn ngoài xuoáng moät beân. 

Caùc du só ngoaïi ñaïo aáy noùi vôùi Toân giaû Saøriputta ñang ngoài xuoáng moät beân: 

5) -- Naøy Hieàn giaû Saøriputta, coù moät soá Sa-moân, Baø-la-moân chuû tröông veà nghieäp, tuyeân boá khoå do töï mình laøm. Naøy Hieàn giaû Saøriputta, coù moät soá Sa-moân, Baø-la-moân chuû tröông veà nghieäp, tuyeân boá khoå do ngöôøi khaùc laøm. Naøy Hieàn giaû Saøriputta, coù moät soá Sa-moân, Baø-la-moân chuû tröông veà nghieäp, tuyeân boá khoå do töï mình laøm vaø do ngöôøi khaùc laøm. Naøy Hieàn giaû Saøriputta, coù moät soá Sa-moân, Baø-la-moân chuû tröông veà nghieäp, tuyeân boá khoå khoâng do töï mình laøm, khoâng do ngöôøi khaùc laøm, khoå do töï nhieân sanh. 

6) ÔÛ ñaây, naøy Hieàn giaû Saøriputta, Sa-moân Gotama thuyeát nhö theá naøo, tuyeân boá nhö theá naøo? Vaø chuùng toâi traû lôøi nhö theá naøo ñeå ñaùp ñuùng lôøi Sa-moân Gotama tuyeân boá; chuùng toâi khoâng xuyeân taïc Sa-moân Gotama khoâng ñuùng söï thöïc. Phaùp chuùng toâi traû lôøi laø thuaän phaùp; vaø khoâng moät vò ñoàng phaùp naøo coù muoán caät vaán cuõng khoâng tìm ñöôïc lyù do ñeå chæ trích. 

7) Chö Hieàn giaû, Theá Toân ñaõ noùi khoå do duyeân maø sanh. Do duyeân gì? Do duyeân xuùc. Noùi nhö vaäy laø ñaùp ñuùng lôøi Theá Toân tuyeân boá, khoâng xuyeân taïc Theá Toân khoâng ñuùng söï thaät, phaùp ñöôïc traû lôøi laø thuaän phaùp, vaø khoâng moät vò ñoàng phaùp naøo coù muoán caät vaán cuõng khoâng tìm ñöôïc lyù do ñeå chæ trích.  

8) ÔÛ ñaây, naøy chö Hieàn, nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân naøo chuû tröông veà nghieäp, tuyeân boá khoå do töï mình laøm; khoå aáy chính do duyeân xuùc. Nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân naøo chuû tröông veà nghieäp, tuyeân boá khoå do ngöôøi khaùc laøm; khoå aáy chính do duyeân xuùc. Nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân naøo chuû tröông veà nghieäp, tuyeân boá khoå do töï mình laøm vaø do ngöôøi khaùc laøm; khoå aáy chính do duyeân xuùc... Nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân naøo chuû tröông veà nghieäp, tuyeân boá khoå khoâng do töï mình laøm, khoâng do ngöôøi khaùc laøm, khoå do töï nhieân sanh; khoå aáy chính do duyeân xuùc. 

9) ÔÛ ñaây, naøy chö Hieàn, nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân naøo chuû tröông veà nghieäp, tuyeân boá khoå do töï mình laøm. Hoï chaéc chaén coù theå töï caûm thoï khoâng caàn ñeán xuùc; söï kieän nhö vaäy khoâng xaûy ra. Nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân naøo chuû tröông veà nghieäp, tuyeân boá khoå do ngöôøi khaùc laøm. Hoï chaéc chaén coù theå töï caûm thoï khoâng caàn ñeán xuùc; söï kieän nhö vaäy khoâng xaûy ra. Vaø nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân naøo chuû tröông veà nghieäp, tuyeân boá khoå do töï mình laøm vaø do ngöôøi khaùc laøm. Hoï chaéc chaén coù theå töï caûm thoï khoâng caàn ñeán xuùc; söï kieän nhö vaäy khoâng xaûy ra. Vaø nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân naøo chuû tröông veà nghieäp, tuyeân boá khoå khoâng do töï mình laøm vaø khoâng do ngöôøi khaùc laøm, khoå do töï nhieân sanh. Hoï chaéc chaén coù theå töï caûm thoï khoâng caàn ñeán xuùc; söï kieän nhö vaäy khoâng xaûy ra. 

10) Toân giaû Ananda nghe caâu chuyeän giöõa Toân giaû Saøriputta vôùi caùc du só ngoaïi ñaïo aáy. 

11) Roài Toân giaû Ananda, ñi khaát thöïc ôû Vöông Xaù xong, sau buoåi aên, treân con ñöôøng khaát thöïc trôû veà, ñi ñeán Theá Toân; sau khi ñeán, ñaûnh leã Theá Toân roài ngoài xuoáng moät beân. Ngoài xuoáng moät beân, Toân giaû Ananda ñem taát caû caâu chuyeän xaûy ra giöõa Toân giaû Saøriputta vaø caùc du só ngoaïi ñaïo trình baøy leân Theá Toân. 

12) -- Laønh thay, laønh thay, naøy Ananda! Saøriputta traû lôøi nhö vaäy laø traû lôøi moät caùch chôn chaùnh. Naøy Ananda, Ta noùi raèng khoå do duyeân maø sanh. Do duyeân gì? Do duyeân xuùc. Noùi nhö vaäy laø ñaùp ñuùng lôøi Ta tuyeân boá, khoâng xuyeân taïc Ta khoâng ñuùng söï thaät, vaø khoâng moät vò ñoàng phaùp naøo coù muoán caät naïn, cuõng khoâng tìm ñöôïc lyù do ñeå chæ trích. 

13) ÔÛ ñaây, naøy Ananda, nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân naøo chuû tröông veà nghieäp, tuyeân boá khoå do töï mình laøm, khoå aáy chính do duyeân xuùc. Nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân naøo... (nhö treân)... Nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân naøo chuû tröông veà nghieäp, tuyeân boá khoå khoâng do töï mình laøm, vaø khoâng do ngöôøi khaùc laøm, khoå do töï nhieân sanh; khoå aáy chính do duyeân xuùc. 

14) ÔÛ ñaây, naøyAnanda, nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân chuû tröông veà nghieäp, tuyeân boá khoå do töï mình laøm, hoï chaéc chaén coù theå töï caûm thoï khoâng caàn ñeán xuùc, söï kieän nhö vaäy khoâng xaûy ra. Nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân naøo... (nhö treân)... Nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân naøo chuû tröông veà nghieäp, tuyeân boá khoå khoâng do töï mình laøm, khoâng do ngöôøi khaùc laøm, khoå do töï nhieân sanh, hoï chaéc chaén coù theå töï caûm thoï khoâng caàn ñeán xuùc; söï kieän nhö vaäy khoâng xaûy ra. 

15) Naøy Ananda, moät thôøi Ta truù ôû Vöông Xaù, taïi Truùc Laâm, choã nuoâi döôõng caùc con soùc. 

16) Roài naøy Ananda, vaøo buoåi saùng Ta ñaép y, caàm y baùt ñi vaøo Vöông Xaù ñeå khaát thöïc. 

17) Roài naøy Ananda, Ta suy nghó nhö sau: "Thaät laø quaù sôùm ñi vaøo Vöông Xaù ñeå khaát thöïc. Vaäy Ta haõy ñi ñeán khu vöôøn caùc du só ngoaïi ñaïo". 

18) Roài naøy Ananda, Ta ñi ñeán khu vöôøn caùc du só ngoaïi ñaïo; sau khi ñeán Ta noùi leân vôùi nhöõng du só ngoaïi ñaïo aáy nhöõng lôøi chaøo ñoùn hoûi thaêm. Sau khi noùi leân nhöõng lôøi chaøo ñoùn hoûi thaêm thaân höõu, Ta ngoài xuoáng moät beân. 

Caùc du só ngoaïi ñaïo aáy noùi vôùi Ta ñang ngoài moät beân: 

19) "-- Naøy Hieàn giaû Gotama, coù moät soá Sa-moân, Baø-la-moân chuû tröông veà nghieäp, tuyeân boá khoå do töï mình laøm. Naøy Hieàn giaû Gotama, laïi coù moät soá Sa-moân, Baø-la-moân chuû tröông veà nghieäp, tuyeân boá khoå do ngöôøi khaùc laøm. Naøy Hieàn giaû Gotama, laïi coù moät soá Sa-moân, Baø-la-moân chuû tröông veà nghieäp, tuyeân boá khoå do töï mình laøm vaø do ngöôøi khaùc laøm. Nay Hieàn giaû Gotama, laïi coù moät soá Sa-moân, Baø-la-moân chuû tröông veà nghieäp, tuyeân boá khoå khoâng do töï mình laøm vaø khoâng do ngöôøi khaùc laøm, khoå do töï nhieân sanh. 

20) ÔÛ ñaây, Toân giaû Gotama thuyeát nhö theá naøo? Chuùng toâi traû lôøi nhö theá naøo ñeå ñaùp ñuùng lôøi Toân giaû Gotama tuyeân boá; chuùng toâi khoâng xuyeân taïc Toân giaû Gotama khoâng ñuùng söï thaät; phaùp chuùng toâi traû lôøi laø thuaän phaùp vaø khoâng moät vò ñoàng phaùp naøo muoán caät vaán cuõng khoâng tìm ñöôïc lyù do ñeå chæ trích?" 

21) Khi ñöôïc noùi vaäy, naøy Ananda, Ta noùi vôùi caùc du só ngoaïi ñaïo aáy: 

"-- Naøy chö Hieàn, Ta ñaõ noùi khoå do duyeân maø sanh. Do duyeân gì? Do duyeân xuùc. Noùi nhö vaäy laø ñaùp ñuùng lôøi Ta tuyeân boá, khoâng xuyeân taïc Ta khoâng ñuùng söï thaät; phaùp ñöôïc traû lôøi laø thuaän phaùp; vaø khoâng moät vò ñoàng phaùp naøo coù muoán caät vaán cuõng khoâng tìm ñöôïc lyù do ñeå chæ trích". 

22) ÔÛ ñaây, chö Hieàn giaû, coù nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân naøo chuû tröông veà nghieäp, tuyeân boá khoå do töï mình laøm; khoå aáy chính do duyeân xuùc. Coù nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân naøo... (nhö treân)... Coù nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân naøo chuû tröông veà nghieäp, tuyeân boá khoå khoâng do töï mình laøm vaø khoâng do ngöôøi khaùc laøm, khoå do töï nhieân sanh; khoå aáy chính do duyeân xuùc. 

23) ÔÛ ñaây, chö Hieàn giaû, nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân naøo chuû tröông veà nghieäp tuyeân boá khoå do töï mình laøm; hoï chaéc chaén coù theå töï caûm thoï khoâng caàn ñeán xuùc, söï kieän nhö vaäy khoâng xaûy ra. Nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân... (nhö treân)... Nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân naøo chuû tröông veà nghieäp tuyeân boá khoå khoâng do töï mình laøm, khoâng do ngöôøi khaùc laøm ra, khoå do töï nhieân sanh. Hoï chaéc chaén coù theå töï caûm thoï khoâng caàn ñeán xuùc; söï kieän nhö vaäy khoâng xaûy ra. 

24) -- Thaät vi dieäu thay, baïch Theá Toân! Thaät hy höõu thay, baïch Theá Toân! Laøm sao taát caû nghóa ñöôïc noùi chæ trong moät caâu. Baïch Theá Toân, neáu nghóa naøy ñöôïc noùi roäng ra, nghóa naøy seõ saâu thaúm vaø coù veû ñöôïc xem laø saâu thaúm. 

25) -- Vaäy naøy Ananda, OÂng haõy trình baøy nghóa aáy ôû ñaây. 

26) -- Baïch Theá Toân, neáu hoï hoûi con: "Naøy Hieàn giaû Ananda, giaø, cheát laáy gì laøm nhaân, laáy gì taäp khôûi, laáy gì taùc sanh, laáy gì laøm hieän höõu?" Ñöôïc hoûi vaäy, Baïch Theá Toân, con seõ traû lôøi nhö sau: "Giaø, cheát, thöa caùc Toân giaû, laáy sanh laøm nhaân, laáy sanh taäp khôûi, laáy sanh taùc sanh, laáy sanh laøm hieän höõu". Ñöôïc hoûi vaäy, Baïch Theá Toân, con traû lôøi nhö vaäy. 

27) Baïch Theá Toân, neáu hoï hoûi con: "Naøy Hieàn giaû Ananda, sanh laáy gì laøm nhaân, laáy gì taäp khôûi, laáy gì taùc sanh, laáy gì laøm hieän höõu?". Ñöôïc hoûi vaäy, Baïch Theá Toân, con seõ traû lôøi: "Sanh, thöa caùc Toân giaû, laáy höõu laøm nhaân, laáy höõu taäp khôûi, laáy höõu taùc sanh, laáy höõu laøm hieän höõu". Ñöôïc hoûi vaäy, Baïch Theá Toân, con traû lôøi nhö vaäy. 

28) Baïch Theá Toân, neáu hoï hoûi con: "Naøy Hieàn giaû Ananda, höõu laáy gì laøm nhaân, laáy gì taäp khôûi, laáy gì taùc sanh, laáy gì laøm hieän höõu?". Ñöôïc hoûi vaäy, Baïch Theá Toân, con seõ traû lôøi nhö sau: "Höõu, thöa caùc Toân giaû, laáy thuû laøm nhaân, laáy thuû taäp khôûi, laáy thuû taùc sanh, laáy thuû laøm hieän höõu". Ñöôïc hoûi vaäy, Baïch Theá Toân, con traû lôøi nhö vaäy. 

29-31) Baïch Theá Toân, neáu hoï hoûi con: "Naøy Hieàn giaû Ananda, thuû laáy gì laøm nhaân... aùi laáy gì laøm nhaân... thoï laáy gì laøm nhaân... (nhö treân)..". Baïch Theá Toân, neáu hoï hoûi con: "Naøy Hieàn giaû Ananda, xuùc laáy gì laøm nhaân, laáy gì laøm taäp khôûi, laáy gì taùc sanh, laáy gì laøm hieän höõu?". Ñöôïc hoûi vaäy, baïch Theá Toân, con seõ traû lôøi nhö sau: "Xuùc, thöa caùc Hieàn giaû, laáy saùu xöù laøm nhaân, laáy saùu xöù taäp khôûi, laáy saùu xöù taùc sanh, laáy saùu xöù laøm hieän höõu. Thöa caùc Hieàn giaû, do söï ly tham, ñoaïn dieät hoaøn toaøn caùc xuùc xöù, xuùc ñöôïc ñoaïn dieät. Do xuùc dieät, thoï dieät; do thoï dieät, aùi dieät; do aùi dieät, thuû dieät; do thuû dieät, höõu dieät; do höõu dieät, sanh dieät; do sanh dieät, giaø cheát, saàu, bi, khoå, öu, naõo dieät. Nhö vaäy laø söï ñoaïn dieät cuûa toaøn boä khoå uaån naøy". Ñöôïc hoûi vaäy, Baïch Theá Toân, con traû lôøi nhö vaäy. 

V Bhuumija (Taïp 14.1 Phuø di, Ñaïi 2.95b) (S.ii,37) 

1)...Truù ôû Saøvatthi. 

2) Roài Toân giaû Bhuumija, vaøo buoåi chieàu, töø choã ñoäc cö Thieàn tònh ñöùng ñaäy, ñi ñeán Toân giaû Saøriputta; sau khi ñeán noùi leân vôùi Toân giaû Saøriputta nhöõng lôøi chaøo ñoùn hoûi thaêm; sau khi noùi leân nhöõng lôøi chaøo ñoùn hoûi thaêm thaân höõu, lieàn ngoài xuoáng moät beân. Ngoài xuoáng moät beân, Toân giaû Bhuumija thöa Toân giaû Saøriputta: 

3) -- Hieàn giaû Saøruputta, coù nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân chuû tröông veà nghieäp, tuyeân boá khoå laïc do töï mình laøm. Hieàn giaû Saøruputta, laïi coù nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân chuû tröông veà nghieäp, tuyeân boá khoå laïc do ngöôøi khaùc laøm. Hieàn giaû Sariputta, laïi coù nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân chuû tröông veà nghieäp, tuyeân boá khoå laïc do töï mình laøm vaø do ngöôøi khaùc laøm. Hieàn giaû Saøriputta, laïi coù nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân chuû tröông veà nghieäp, tuyeân boá khoå laïc khoâng do töï mình laøm, khoâng do ngöôøi khaùc laøm, khoå laïc do töï nhieân sanh. 

4) ÔÛ ñaây, naøy Hieàn giaû Saøriputta, Theá Toân thuyeát nhö theá naøo, tuyeân boá nhö theá naøo? Vaø chuùng toâi traû lôøi nhö theá naøo ñeå ñaùp ñuùng lôøi Theá Toân tuyeân boá; chuùng toâi khoâng xuyeân taïc Theá Toân khoâng ñuùng söï thaät; phaùp chuùng toâi traû lôøi laø thuaän phaùp; vaø khoâng moät vò ñoàng phaùp naøo coù muoán caät vaán khoâng tìm ñöôïc lyù do ñeå chæ trích? 

5) -- Naøy Hieàn giaû, Theá Toân ñaõ noùi laïc khoå do duyeân maø sanh? Do duyeân gì? Do duyeân xuùc. Noùi nhö vaäy laø ñaùp ñuùng lôøi Theá Toân tuyeân boá, khoâng xuyeân taïc Theá Toân khoâng ñuùng söï thaät; phaùp ñöôïc traû lôøi laø thuaän phaùp, vaø khoâng moät vò ñoàng phaùp naøo coù muoán caät vaán cuõng khoâng tìm ñöôïc lyù do ñeå chæ trích. 

6) ÔÛ ñaây, naøy Hieàn giaû, caùc vò Sa-moân, Baø-la-moân naøo chuû tröông veà nghieäp, tuyeân boá laïc khoå do töï mình laøm; laïc khoå aáy chính do duyeân xuùc. Caùc vò Sa-moân, Baø-la-moân naøo... (nhö treân)... Caùc Sa-moân, Baø-la-moân naøo chuû tröông veà nghieäp, tuyeân boá laø laïc khoå khoâng do töï mình laøm, khoâng do ngöôøi khaùc laøm, laïc khoå do töï nhieân sanh; laïc khoå aáy chính do duyeân xuùc. 

7) ÔÛ ñaây, naøy Hieàn giaû, caùc Sa-moân, Baø-la-moân naøo chuû tröông veà nghieäp, tuyeân boá laïc khoå do töï mình laøm, hoï chaéc chaén coù theå töï caûm thoï khoâng caàn ñeán xuùc; söï kieän nhö vaäy khoâng xaûy ra. Caùc Sa-moân, Baø-la-moân naøo...(nhö treân)... Caùc Sa-moân, Baø-la-moân naøo chuû tröông veà nghieäp, tuyeân boá laïc khoå khoâng do töï mình laøm, khoâng do ngöôøi khaùc laøm, laïc khoå do töï nhieân sanh, hoï chaéc chaén coù theå töï caûm thoï khoâng caàn ñeán xuùc; söï kieän nhö vaäy khoâng xaûy ra. 

8) Toân giaû Ananda ñöôïc nghe chuyeän naøy giöõa Toân giaû Saøriputta vôùi Toân giaû Bhuumija. 

9) Roài Toân giaû Ananda ñi ñeán Theá Toân; sau khi ñeán, ñaûnh leã Theá Toân roài ngoài xuoáng moät beân. 

Ngoài xuoáng moät beân, Toân giaû Ananda ñem taát caû caâu chuyeän xaûy ra nhö theá naøo giöõa Toân giaû Saøriputta vôùi Toân giaû Bhuumija baïch leân Theá Toân. 

10) -- Laønh thay, laønh thay! Naøy Ananda, Saøriputta traû lôøi nhö vaäy laø traû lôøi moät caùch chôn chaùnh. Naøy Ananda, Ta noùi raèng khoå laø do duyeân maø sanh. Do duyeân gì? Do duyeân xuùc. Noùi nhö vaäy laø ñaùp ñuùng lôøi Ta tuyeân boá, khoâng xuyeân taïc Ta khoâng ñuùng söï thaät; phaùp ñöôïc traû lôøi laø thuaän phaùp vaø khoâng moät vò ñoàng phaùp naøo caät vaán Ta coù theå tìm ñöôïc lyù do ñeå chæ trích. 

11) ÔÛ ñaây, naøy Ananda, nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân naøo chuû tröông veà nghieäp, tuyeân boá laïc khoå do töï mình laøm, laïc khoå aáy chính do duyeân xuùc. Nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân naøo... (nhö treân)... Nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân naøo chuû tröông veà nghieäp, tuyeân boá laïc khoå khoâng do töï mình laøm, khoâng do ngöôøi khaùc laøm, khoå laïc do töï nhieân sanh; khoå laïc aáy chính do duyeân xuùc. 

12) ÔÛ ñaây, naøy Ananda, nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân naøo chuû tröông veà nghieäp, tuyeân boá laïc khoå do töï mình laøm, hoï chaéc chaén coù theå töï caûm thoï khoâng caàn ñeán xuùc; söï kieän aáy khoâng xaûy ra. Nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân naøo... (nhö treân)... Nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân naøo chuû tröông veà nghieäp, tuyeân boá laïc khoå khoâng do töï mình laøm, khoâng do ngöôøi khaùc laøm, laïc khoå do töï nhieân sanh, hoï chaéc chaén coù theå töï caûm thoï khoâng caàn ñeán xuùc; söï kieän aáy khoâng xaûy ra. 

13) Naøy Ananda, choã naøo coù thaân, do nhaân thaân tö nieäm, thôøi noäi thaân khôûi leân laïc khoå. Choã naøo coù lôøi noùi, naøy Ananda, do nhaân khaåu tö nieäm, thôøi noäi thaân khôûi leân laïc khoå. Choã naøo coù yù, naøy Ananda, do nhaân yù tö nieäm, thôøi noäi thaân khôûi leân laïc khoå. 

14) Do duyeân voâ minh, hoaëc töï chuùng ta, naøy Ananda, laøm caùc thaân haønh; do duyeân aáy, noäi thaân khôûi leân laïc khoå. Hoaëc nhöõng ngöôøi khaùc, naøy Ananda, laøm caùc thaân haønh; do duyeân aáy, noäi thaân khôûi leân laïc khoå. Hoaëc vôùi yù thöùc roõ raøng, naøy Ananda, laøm caùc thaân haønh; do duyeân aáy, noäi thaân khôûi leân laïc khoå. Hoaëc khoâng vôùi yù thöùc roõ raøng, naøy Ananda, laøm caùc thaân haønh; do duyeân aáy, noäi thaân khôûi leân laïc khoå. 

15) Hoaëc töï chuùng ta, naøy Ananda, laøm caùc khaåu haønh; do duyeân aáy, noäi thaân khôûi leân laïc khoå. Hoaëc nhöõng ngöôøi khaùc naøy Ananda laøm caùc khaåu haønh; do duyeân aáy, noäi thaân khôûi leân laïc khoå. 

16) Hoaëc vôùi yù thöùc roõ raøng, naøy Ananda... (nhö treân)... Hoaëc khoâng vôùi yù thöùc roõ raøng, naøy Ananda, laøm caùc khaåu haønh; do duyeân aáy, noäi thaân khôûi leân laïc khoå. 

17) Hoaëc töï mình, naøy Ananda, laøm caùc yù haønh; do duyeân aáy, noäi thaân khôûi leân laïc khoå. Hoaëc nhöõng ngöôøi khaùc, naøy Ananda, laøm caùc yù haønh; do duyeân aáy, noäi thaân khôûi leân laïc khoå. 

18) Hoaëc vôùi yù thöùc roõ raøng, naøy Ananda... (nhö treân)... Hoaëc khoâng vôùi yù thöùc roõ raøng, naøy Ananda laøm caùc yù haønh; do duyeân aáy, noäi thaân khôûi leân laïc khoå. 

19) Naøy Ananda, trong saùu phaùp naøy, ñeàu bò voâ minh chi phoái. Naøy Ananda, vôùi ly tham, ñoaïn dieät hoaøn toaøn voâ minh, thaân aáy khoâng coù; do duyeân aáy, noäi thaân khôûi leân laïc khoå. Khaåu aáy khoâng coù; do duyeân aáy, noäi thaân khôûi leân laïc khoå. Y Ù aáy khoâng coù; do duyeân aáy, noäi thaân khôûi leân laïc khoå. Chuùng khoâng phaûi laø ñoàng ruoäng, chuùng khoâng phaûi laø caên cöù, chuùng khoâng phaûi laø xöù, chuùng khoâng phaûi laø luaän söï, ; do duyeân aáy, noäi thaân khôûi leân laïc khoå. 

VI. Upavaøna (Öu-ba-ma-na) (S.ii,41) 

1). .. Truù ôû Saøvatthi. 

2) Roài Toân giaû Upavaøna ñi ñeán Theá Toân; sau khi ñeán, ñaûnh leã Theá Toân roài ngoài xuoáng moät beân. Ngoài xuoáng moät beân, Toân giaû Upavaøna baïch Theá Toân: 

3) -- Baïch Theá Toân, coù nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân tuyeân boá khoå do töï mình laøm. Baïch Theá Toân laïi coù nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân tuyeân boá khoå do ngöôøi khaùc laøm. Baïch Theá Toân, laïi coù nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân tuyeân boá khoå do töï mình laøm vaø do ngöôøi khaùc laøm. Baïch Theá Toân, laïi coù nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân tuyeân boá khoå khoâng do töï mình laøm, khoâng do ngöôøi khaùc laøm, khoå do töï nhieân sanh. 

4) ÔÛ ñaây, baïch Theá Toân, Theá Toân thuyeát nhö theá naøo, tuyeân boá nhö theá naøo? Vaø chuùng con traû lôøi nhö theá naøo ñeå ñaùp ñuùng lôøi Theá Toân tuyeân boá; chuùng con khoâng xuyeân taïc Theá Toân khoâng ñuùng söï thöïc; phaùp chuùng con traû lôøi laø thuaän phaùp vaø moät vò ñoàng phaùp naøo coù muoán caät vaán cuõng khoâng tìm ñöôïc lyù do ñeå chæ trích?. 

5) -- Naøy Upavaøna, Ta ñaõ noùi khoå do duyeân maø sanh. Do duyeân gì? Do duyeân xuùc. Noùi nhö vaäy laø ñaùp ñuùng lôøi Ta tuyeân boá, khoâng xuyeân taïc Ta khoâng ñuùng söï thöïc; phaùp ñöôïc traû lôøi laø thuaän phaùp vaø moät vò ñoàng phaùp naøo coù muoán caät vaán cuõng khoâng tìm ñöôïc lyù do ñeå chæ trích. 

6) ÔÛ ñaây, naøy Upavaøna, nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân tuyeân boá khoå do töï mình laøm ra; khoå aáy chính do duyeân xuùc. Nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân naøo... (nhö treân)... Nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân tuyeân boá khoå khoâng do mình laøm ra, khoâng do ngöôøi khaùc laøm ra, khoå do töï nhieân sanh; khoå aáy chính do duyeân xuùc. 

7) ÔÛ ñaây, naøy Upavaøna, nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân tuyeân boá khoå do töï mình laøm, hoï chaéc chaén coù theå töï caûm thoï khoâng caàn ñeán xuùc; söï kieän nhö vaäy khoâng xaûy ra. Nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân... (nhö treân)... Nhöõng Sa-moân, Baø-la-moân tuyeân boá khoå khoâng do töï mình laøm, khoâng do ngöôøi khaùc laøm, khoå do töï nhieân sanh. Hoï chaéc chaén coù theå töï caûm thoï khoâng caàn ñeán xuùc; söï kieän nhö vaäy khoâng xaûy ra. 

VII. Duyeân (S.ii,42) 

1)... Truù ôû Saøvatthi. 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, voâ minh duyeân haønh, haønh duyeân thöùc... (nhö treân)... Nhö vaäy laø taäp khôûi cuûa toaøn boä khoå uaån naøy. 

3) Naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø giaø, cheát? Caùi gì thuoäc chuùng sanh naøy hay chuùng sanh khaùc, thuoäc boä loaïi chuùng sanh naøy hay thuoäc boä loaïi chuùng sanh khaùc, bò giaø yeáu, suy nhöôïc, huû baïi, toùc baïc, da nhaên, tuoåi thoï ñoài baïi, caùc caên chín muoài; ñaây goïi laø giaø. Caùi gì thuoäc chuùng sanh naøy hay chuùng sanh khaùc, thuoäc boä loaïi chuùng sanh naøy hay thuoäc boä loaïi chuùng sanh khaùc, bò moät dieät, huûy hoaïi, tieâu maát, töû vong, caùc uaån taøn luïn, thaân theå hoaïi dieät, vöùt boû; ñaây goïi laø cheát. Nhö vaäy, ñaây laø giaø, ñaây laø cheát. Naøy caùc Tyû-kheo, ñaây goïi laø giaø cheát. 

4) Do sanh khôûi, giaø cheát khôûi. Do sanh dieät, giaø cheát dieät. Ñaây laø Thaùnh ñaïo taùm ngaønh ñöa ñeán giaø cheát ñoaïn dieät töùc laø chaùnh tri kieán, chaùnh tö duy, chaùnh ngöõ, chaùnh nghieäp, chaùnh maïng, chaùnh tinh taán, chaùnh nieäm, chaùnh ñònh. 

5) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø sanh?... 

6) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø höõu?... 

7) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø thuû?... 

8) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø aùi?... 

9) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø thoï?... 

10) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø xuùc?... 

11) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø saùu xöù?... 

12) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø danh saéc?... 

13) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø thöùc?... (xem nhö treân, chöông Moät, phaåm Moät, II. 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13) 

14) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø haønh? Naøy caùc Tyû-kheo, coù ba haønh naøy: thaân haønh, khaåu haønh, yù haønh. Naøy caùc Tyû-kheo, ñaây goïi laø haønh. 

Do voâ minh khôûi, haønh khôûi. Do voâ minh dieät, haønh dieät. Ñaây laø Thaùnh ñaïo taùm ngaønh ñöa ñeán söï ñoaïn dieät caùc haønh. Töùc laø chaùnh tri kieán... chaùnh ñònh. 

15) Naøy caùc Tyû-kheo, do vò Thaùnh ñeä töû bieát duyeân nhö vaäy, duyeân taäp khôûi nhö vaäy, duyeân ñoaïn dieät nhö vaäy; bieát roõ con ñöôøng ñöa ñeán ñoaïn dieät nhö vaäy, naøy caùc Tyû-kheo, vò Thaùnh ñeä töû aáy ñöôïc goïi laø ñaït tri kieán, ñaït kieán, ñaõ ñaït ñeán dieäu phaùp naøy, thaáy ñöôïc dieäu phaùp naøy, ñaõ ñaày ñuû höõu hoïc trí, ñaõ ñaày ñuû höõu hoïc minh, ñaõ nhaäp ñöôïc phaùp löu, laø baäc Thaùnh minh ñaït tueä, ñaõ ñöùng goõ vaøo cöûa baát töû. 

VIII. Vò Tyû Kheo (Taïp 14.14, Laõo Töû, Ñaïi 2,99c) (S.ii.43) 

1). .. Truù ôû Saøvatthi. 

2) Taïi ñaây... 

3) -- ÔÛ ñaây, naøy caùc Tyû-kheo, Tyû-kheo hieåu roõ giaø cheát, hieåu roõ giaø cheát taäp khôûi, hieåu roõ giaø cheát ñoaïn dieät, hieåu roõ con ñöôøng ñöa ñeán giaø cheát ñoaïn dieät...(nhö treân)... 

4)... Hieåu roõ sanh... 

5)... Hieåu roõ höõu... 

6)... Hieåu roõ thuû... 

7)... Hieåu roõ aùi... 

8)... Hieåu roõ thoï... 

9)... Hieåu roõ xuùc... 

10)... Hieåu roõ saùu xöù... 

11)... Hieåu roõ danh saéc... 

12)... Hieåu roõ thöùc... 

13)... Hieåu roõ haønh, hieåu roõ haønh taäp khôûi, hieåu roõ haønh ñoaïn dieät. 

14) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø giaø cheát? Caùi gì thuoäc chuùng sanh naøy hay chuùng sanh khaùc, thuoäc boä loaïi chuùng sanh naøy hay thuoäc boä loaïi chuùng sanh khaùc, bò giaø yeáu, suy nhöôïc, raêng ruïng, toùc baïc, da nhaên, tuoåi thoï ñoài baïi, caùc caên chín muoài; ñaây goïi laø giaø. Caùi gì thuoäc chuùng sanh naøy hay chuùng sanh khaùc, thuoäc boä loaïi chuùng sanh naøy hay thuoäc boä loaïi chuùng sanh khaùc, bò moät dieät, huûy hoaïi, tieâu maát, töû vong, caùc uaån taøn luïn, thaân theå hoaïi dieät, vöùt boû; ñaây goïi laø cheát. Nhö vaäy ñaây laø giaø, ñaây laø cheát. Naøy caùc Tyû-kheo, ñaây goïi laø giaø cheát. 

15) Do sanh khôûi, giaø cheát khôûi. Do sanh dieät, giaø cheát dieät. Ñaây laø Thaùnh ñaïo taùm ngaønh ñöa ñeán giaø cheát ñoaïn dieät, töùc laø chaùnh tri kieán... chaùnh ñònh. 

16-24) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø sanh... (nhö treân)... Naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø höõu... Naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø thuû... Naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø aùi... laø thoï... laø xuùc... laø saùu xöù... laø danh saéc... laø thöùc?... 

25) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø haønh? Coù ba haønh naøy, naøy caùc Tyû-kheo: thaân haønh, khaåu haønh, yù haønh. Ba haønh naøy, naøy caùc Tyû-kheo, ñöôïc goïi laø haønh. 

Do voâ minh khôûi neân haønh khôûi. Do voâ minh dieät neân haønh dieät. Ñaây chính laø Thaùnh ñaïo taùm ngaønh ñöa ñeán haønh ñoaïn dieät. Töùc laø chaùnh tri kieán...(nhö treân)...chaùnh ñònh. 

26) Naøy caùc Tyû-kheo, do Tyû-kheo bieát roõ giaø cheát nhö vaäy, bieát roõ giaø cheát taäp khôûi nhö vaäy, bieát roõ giaø cheát ñoaïn dieät nhö vaäy, bieát roõ con ñöôøng ñöa ñeán giaø cheát ñoaïn dieät nhö vaäy. 

27-36) Do bieát roõ sanh nhö vaäy... höõu... thuû...aùi...thoï...xuùc...saùu xöù...danh saéc... thöùc... Do bieát roõ haønh nhö vaäy, bieát roõ haønh taäp khôûi nhö vaäy, bieát roõ haønh ñoaïn dieät nhö vaäy, do bieát roõ con ñöôøng ñöa ñeán haønh ñoaïn dieät nhö vaäy. 

37) Naøy caùc Tyû-kheo, Tyû-kheo nhö vaäy ñöôïc goïi laø ñaït tri kieán, ñaït kieán, ñaõ ñi ñeán dieäu phaùp naøy, thaáy ñöôïc dieäu phaùp naøy, ñaõ ñaày ñuû höõu hoïc trí, ñaõ ñaày ñuû höõu hoïc minh, ñaõ nhaäp ñöôïc phaùp löu, laø baäc Thaùnh minh ñaït tueä, ñaõ ñöùng goõ vaøo cöûa baát töû. 

IX. Sa Moân, Baø La Moân (Taïp 14,12-3, Sa-moân, Baø-la-moân, Ñaïi 2,99b) (S.ii,42) 

1)...Truù ôû Saøvatthi. 

2-12) -- ÔÛ ñaây, naøy caùc Tyû-kheo, nhöõng Sa-moân hay Baø-la-moân naøo khoâng hieåu roõ giaø cheát, khoâng hieåu roõ giaø cheát taäp khôûi, khoâng hieåu roõ giaø cheát ñoaïn dieät, khoâng hieåu roõ con ñöôøng ñöa ñeán giaø cheát ñoaïn dieät, khoâng hieåu roõ sanh...(nhö treân)... Höõu...thuû...aùi...thoï...xuùc...saùu xöù...danh saéc...thöùc... khoâng hieåu roõ haønh, khoâng hieåu roõ haønh taäp khôûi, khoâng hieåu roõ haønh ñoaïn dieät, khoâng hieåu roõ con ñöôøng ñöa ñeán haønh ñoaïn dieät; 

13) Nhöõng Sa-moân hay Baø-la-moân aáy khoâng ñöôïc chaáp nhaän laø Sa-moân giöõa caùc haøng Sa-moân, hay Baø-la-moân giöõa caùc haøng Baø-la-moân. Vaø nhöõng Toân giaû aáy cuõng khoâng coù theå ngay trong ñôøi soáng hieän taïi, töï mình chöùng ngoä vôùi thaéng trí, chöùng ñaït vaø an truù muïc ñích Sa-moân haïnh hay muïc ñích Baø-la-moân haïnh. 

14-24) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, nhöõng Sa-moân hay Baø-la-moân naøo hieåu roõ giaø cheát, hieåu roõ giaø cheát taäp khôûi, hieåu roõ giaø cheát ñoaïn dieät, hieåu roõ con ñöôøng ñöa ñeán giaø cheát ñoaïn dieät, hieåu roõ sanh... höõu... thuû... aùi... thoï... xuùc... saùu xöù... danh saéc... thöùc... hieåu roõ haønh, hieåu roõ haønh taäp khôûi, hieåu roõ haønh ñoaïn dieät, hieåu roõ con ñöôøng ñöa ñeán haønh ñoaïn dieät; 

25) Nhöõng Sa-moân hay Baø-la-moân aáy ñöôïc chaáp nhaän laø Sa-moân giöõa caùc haøng Sa-moân, hay Baø-la-moân giöõa caùc haøng Baø-la-moân. Vaø nhöõng Toân giaû aáy ngay trong ñôøi soáng hieän taïi, töï mình chöùng ngoä vôùi thaéng trí, chöùng ñaït vaø an truù muïc ñích Sa-moân haïnh hay muïc ñích Baø-la-moân haïnh. 

X. Sa Moân , Baø La Moân (nhö treân) (S.ii,46) 

1)... Truù ôû Saøvatthi. 

2) ÔÛ ñaây... 

3) -- Naøy caùc Tyû-kheo, nhöõng Sa-moân hay Baø-la-moân naøo khoâng bieát giaø cheát, khoâng bieát giaø cheát taäp khôûi, khoâng bieát giaø cheát ñoaïn dieät, khoâng bieát con ñöôøng ñöa ñeán giaø cheát ñoaïn dieät; hoï chaéc chaén vöôït qua giaø cheát vaø an truù; söï kieän nhö vaäy khoâng xaûy ra. 

4-12) Khoâng bieát sanh... höõu... thuû... aùi... thoï... xuùc... saùu xöù... danh saéc... thöùc... 

13) Khoâng bieát haønh, khoâng bieát haønh taäp khôûi, khoâng bieát haønh ñoaïn dieät, khoâng bieát con ñöôøng ñöa ñeán haønh ñoaïn dieät, hoï chaéc chaén vöôït qua caùc haønh vaø an truù; söï kieän nhö vaäy khoâng xaûy ra. 

14) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, nhöõng Sa-moân hay Baø-la-moân naøo bieát giaø cheát, bieát giaø cheát taäp khôûi, bieát giaø cheát ñoaïn dieät, bieát con ñöôøng ñöa ñeán giaø cheát ñoaïn dieät; hoï chaéc chaén vöôït qua giaø cheát vaø an truù, söï kieän nhö vaäy coù xaûy ra. 

15-23) Bieát sanh... höõu... thuû... aùi... thoï... xuùc... saùu xöù... danh saéc... thöùc... bieát haønh, bieát haønh taäp khôûi, bieát haønh ñoaïn dieät; hoï chaéc chaén vöôït qua caùc haønh vaø an truù; söï kieän nhö vaäy coù xaûy ra.