1. I. Thanh Tònh (Taïp 26,3, Ñaïi 2,182c) (S.v,193) 

1-2) Taïi Saøvatthi... Theá Toân thuyeát: 

3) -- Naøy caùc Tyû-kheo, coù naêm caên naøy. Theá naøo laø naêm? Tín caên, taán caên, nieäm caên, ñònh caên, tueä caên. Naøy caùc Tyû-kheo, nhöõng phaùp naøy laø naêm caên. 

2. II. Döï Löu (1) (Taïp 26,3, Ñaïi 2,182b) (S.v,193) 

1-2) ... 

3) -- Naøy caùc Tyû-kheo, coù naêm caên naøy. Theá naøo laø naêm? Tín caên, taán caên, nieäm caên, ñònh caên, tueä caên. 

4) Khi naøo vò Thaùnh ñeä töû, naøy caùc Tyû-kheo, nhö thaät roõ bieát söï taäp khôûi, söï chaám döùt, vò ngoït, söï nguy hieåm, söï xuaát ly cuûa naêm caên naøy; khi aáy, naøy caùc Tyû-kheo, vò Thaùnh ñeä töû aáy ñöôïc goïi laø vò Döï löu, khoâng coøn bò thoái ñoïa, quyeát chaéc chöùng quaû giaùc ngoä. 

3. III. Döï Löu (2) (S.v,193) 

1-2) ... 

3) -- Naøy caùc Tyû-kheo, coù naêm caên naøy. Theá naøo laø naêm? Tín caên... tueä caên. 

4) Khi naøo vò Thaùnh ñeä töû, naøy caùc Tyû-kheo, nhö thaät roõ bieát söï taäp khôûi, söï chaám döùt, vò ngoït, söï nguy hieåm vaø söï xuaát ly cuûa naêm caên naøy; khi aáy, naøy caùc Tyû-kheo, vò Thaùnh ñeä töû aáy ñöôïc goïi laø vò Döï löu, khoâng coøn bò thoái ñoïa, quyeát chaéc chöùng quaû giaùc ngoä. 

4. IV. A-La-Haùn (1) (Taïp 26,4, Ñaïi 2,182b) (S.v,194) 

1) ... 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, coù naêm caên naøy. Theá naøo laø naêm? Tín caên... tueä caên. 

3) Khi naøo vò Thaùnh ñeä töû, naøy caùc Tyû-kheo, sau khi nhö thaät roõ bieát söï taäp khôûi, söï ñoaïn dieät, vò ngoït, söï nguy hieåm vaø söï xuaát ly cuûa naêm caên naøy, ñöôïc giaûi thoaùt khoâng coù chaáp thuû; khi aáy, naøy caùc Tyû-kheo, vò Thaùnh ñeä töû aáy ñöôïc goïi laø vò A-la-haùn, laäu hoaëc ñaõ ñöôïc ñoaïn taän, Phaïm haïnh ñaõ thaønh, caùc vieäc neân laøm ñaõ laøm, ñaõ ñaët gaùnh naëng xuoáng, ñaõ ñaït ñöôïc muïc ñích, höõu kieát söû ñaõ ñöôïc ñoaïn taän, chaùnh trí, giaûi thoaùt. 

5. V. A-La-Haùn (2) (S.v,194) 

1) ... 

2) Naøy caùc Tyû-kheo, coù naêm caên naøy. Theá naøo laø naêm? Tín caên... tueä caên... 

3) Khi naøo Tyû-kheo, naøy caùc Tyû-kheo, sau khi nhö thaät roõ bieát söï taäp khôûi, söï chaám döùt, vò ngoït, söï nguy hieåm vaø söï xuaát ly cuûa naêm caên naøy, ñöôïc giaûi thoaùt khoâng coù chaáp thuû; khi aáy, naøy caùc Tyû-kheo, Tyû-kheo aáy ñöôïc goïi laø vò A-la-haùn, caùc laäu hoaëc ñaõ ñoaïn taän, Phaïm haïnh ñaõ thaønh, caùc vieäc neân laøm ñaõ laøm, ñaõ ñaët gaùnh naëng xuoáng, ñaõ ñaït ñöôïc muïc ñích, höõu kieát söû ñaõ ñöôïc ñoaïn taän, chaùnh trí, giaûi thoaùt. 

6. VI. Sa Moân, Baø La Moân (1) (Taïp 26,9, Ñaïi 2,182c) (S.v,194) 

1) ... 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, coù naêm caên naøy. Theá naøo laø naêm? Tín caên... tueä caên... 

3) Nhöõng vò Sa-moân hay Baø-la-moân naøo, naøy caùc Tyû-kheo, khoâng nhö thaät roõ bieát söï taäp khôûi, söï chaám döùt, vò ngoït, söï nguy hieåm vaø söï xuaát ly naêm caên naøy; nhöõng Sa-moân hay Baø-la-moân aáy, naøy caùc Tyû-kheo, khoâng ñöôïc chaáp nhaän laø Sa-moân giöõa caùc haøng Sa-moân, hay khoâng ñöôïc chaáp nhaän laø Baø-la-moân giöõa caùc haøng Baø-la-moân; vaø nhöõng baäc Toân giaû aáy, ngay trong hieän taïi, cuõng khoâng töï mình chöùng ngoä vôùi thöôïng trí, chöùng ñaït vaø an truù muïc ñích cuûa Sa-moân haïnh, hay muïc ñích cuûa Baø-la-moân haïnh. 

4) Nhöõng vò Sa-moân hay Baø-la-moân naøo, naøy caùc Tyû-kheo, nhö thaät roõ bieát söï taäp khôûi, söï chaám döùt, vò ngoït, söï nguy hieåm vaø söï xuaát ly naêm caên naøy; nhöõng vò Sa-moân hay Baø-la-moân aáy, naøy caùc Tyû-kheo, ñöôïc chaáp nhaän laø Sa-moân giöõa caùc haøng Sa-moân, hay ñöôïc chaáp nhaän laø Baø-la-moân giöõa caùc haøng Baø-la-moân; vaø nhöõng baäc Toân giaû aáy, ngay trong hieän taïi, cuõng töï mình chöùng ngoä vôùi thöôïng trí, chöùng ñaït vaø an truù muïc ñích cuûa Sa-moân haïnh, hay muïc ñích cuûa Baø-la-moân haïnh. 

7. VII. Sa Moân, Baø La Moân (2) (S.v,195) 

1-2) ... 

3) -- Nhöõng vò Sa-moân hay Baø-la-moân naøo, naøy caùc Tyû-kheo, khoâng nhö thaät roõ bieát tín caên, khoâng nhö thaät roõ bieát tín caên taäp khôûi, khoâng nhö thaät roõ bieát tín caên ñoaïn dieät, khoâng nhö thaät roõ bieát con ñöôøng ñöa ñeán tín caên ñoaïn dieät... khoâng nhö thaät roõ bieát taán caên... khoâng nhö thaät roõ bieát nieäm caên... khoâng nhö thaät roõ bieát ñònh caên... khoâng nhö thaät roõ bieát tueä caên, khoâng nhö thaät roõ bieát tueä caên taäp khôûi, khoâng nhö thaät roõ bieát tueä caên ñoaïn dieät, khoâng nhö thaät roõ bieát con ñöôøng ñöa ñeán tueä caên ñoaïn dieät; nhöõng vò Sa-moân hay Baø-la-moân aáy, naøy caùc Tyû-kheo, khoâng ñöôïc chaáp nhaän laø Sa-moân giöõa caùc haøng Sa-moân, hay khoâng ñöôïc chaáp nhaän laø Baø-la-moân giöõa caùc haøng Baø-la-moân; vaø nhöõng baäc Toân giaû aáy, ngay trong hieän taïi, cuõng khoâng töï mình chöùng ngoä vôùi thöôïng trí, chöùng ñaït vaø an truù muïc ñích cuûa Sa-moân haïnh, hay cuûa Baø-la-moân haïnh. 

4) Nhöõng vò Sa-moân hay Baø-la-moân naøo, naøy caùc Tyû-kheo, nhö thaät roõ bieát tín caên, nhö thaät roõ bieát tín caên taäp khôûi, nhö thaät roõ bieát tín caên ñoaïn dieät, nhö thaät roõ bieát con ñöôøng ñöa ñeán tín caên ñoaïn dieät; nhö thaät roõ bieát taán caên... nhö thaät roõ bieát nieäm caên... nhö thaät roõ bieát ñònh caên... nhö thaät roõ bieát tueä caên, nhö thaät roõ bieát tueä caên taäp khôûi, nhö thaät roõ bieát tueä caên ñoaïn dieät, nhö thaät roõ bieát con ñöôøng ñöa ñeán tueä caên ñoaïn dieät; caùc vò Sa-moân hay Baø-la-moân aáy, naøy caùc Tyû-kheo, ñöôïc chaáp nhaän laø Sa-moân giöõa caùc haøng Sa-moân, hay ñöôïc chaáp nhaän laø Baø-la-moân giöõa caùc haøng Baø-la-moân; vaø nhöõng baäc Toân giaû aáy, ngay trong hieän taïi, cuõng töï mình chöùng ngoä vôùi thöôïng trí, chöùng ñaït vaø an truù muïc ñích cuûa Sa-moân haïnh, hay cuûa Baø-la-moân haïnh. 

8. VIII. Caàn Phaûi Quaùn (Taïp 26,5, Ñaïi 2,182b) (S.v,196) 

1) ... 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, coù naêm caên naøy. Theá naøo laø naêm? Tín caên... tueä caên... 

3) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, caàn phaûi quaùn tín caên ôû choã naøo? ÔÛ ñaây, caàn phaûi quaùn tín caên trong boán chaùnh tín (Phaät, Phaùp, Taêng, vaø Giôùi). 

4) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, caàn phaûi quaùn taán caên ôû choã naøo? ÔÛ ñaây, caàn phaûi quaùn taán caên trong boán chaùnh caàn. 

5) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, caàn phaûi quaùn nieäm caên ôû choã naøo? ÔÛ ñaây, caàn phaûi quaùn nieäm caên trong boán nieäm xöù. 

6) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, caàn phaûi quaùn ñònh caên ôû choã naøo? ÔÛ ñaây, caàn phaûi quaùn ñònh caên trong boán Thieàn. 

7) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, caàn phaûi quaùn tueä caên ôû choã naøo? ÔÛ ñaây, caàn phaûi quaùn tueä caên trong boán Thaùnh ñeá. 

8) Nhöõng phaùp naøy, naøy caùc Tyû-kheo, laø naêm caên. 

9. IX. Phaân Bieät (Taïp 26,6, Ñaïi 2,182b (S.v,182b) (S.v,196) 

1) ... 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, coù naêm caên naøy. Theá naøo laø naêm? Tín caên... tueä caên. 

3) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø tín caên? ÔÛ ñaây, naøy caùc Tyû-kheo, vò Thaùnh ñeä töû coù loøng tin, ñaët loøng tin ôû söï giaùc ngoä cuûa Nhö Lai: "Ñaây laø Nhö Lai, öùng Cuùng, Chaùnh Bieán Tri, Minh Haïnh Tuùc, Thieän Theä, Theá Gian Giaûi, Voâ Thöôïng Só, Ñieàu Ngöï Tröôïng Phu, Thieân Nhôn Sö, Phaät, Theá Toân" Naøy caùc Tyû-kheo, ñaây goïi laø tín caên. 

4) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø taán caên? ÔÛ ñaây, naøy caùc Tyû-kheo, vò Thaùnh ñeä töû soáng tinh caàn, tinh taán ñoaïn tröø caùc phaùp baát thieän, laøm cho ñaày ñuû caùc thieän phaùp, vôùi noã löïc kieân trì, tinh taán, khoâng coù töø boû gaùnh naëng caùc thieän phaùp (anikkhittadhuro). Naøy caùc Tyû-kheo, ñaây goïi laø taán caên. 

5) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø nieäm caên? ÔÛ ñaây, naøy caùc Tyû-kheo, vò Thaùnh ñeä töû chaùnh nieäm, thaønh töïu nieäm tueä, toái thaéng (satinepakkena), öùc nieäm, tuøy nieäm caùc vieäc laøm töø laâu, caùc lôøi noùi töø laâu. Naøy caùc Tyû-kheo, ñaây goïi laø nieäm caên. 

6) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø ñònh caên? ÔÛ ñaây, naøy caùc Tyû-kheo, vò Thaùnh ñeä töû sau khi töø boû phaùp sôû duyeân, ñöôïc ñònh, ñöôïc nhöùt taâm. Naøy caùc Tyû-kheo, ñaây goïi laø ñònh caên. 

7) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø tueä caên? ÔÛ ñaây, naøy caùc Tyû-kheo, vò Thaùnh ñeä töû coù trí tueä, thaønh töïu trí tueä veà söï sanh dieät caùc phaùp, trí tueä caùc baäc Thaùnh theå nhaäp (caùc phaùp), ñöa ñeán chôn chaùnh ñoaïn taän khoå ñau. Naøy caùc Tyû-kheo, ñaây goïi laø tueä caên. 

10. X. Phaân Tích (Taïp 26,14, Ñaïi 2,183b) (S.v,197) 

1) Taïi Savatthi, ... Theá Toân thuyeát 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, coù naêm caên naøy. Theá naøo laø naêm? Tín caên, taán caên, nieäm caên, ñònh caên, tueä caên. 

3) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø tín caên? 

ÔÛ ñaây, naøy caùc Tyû-kheo, vò Thaùnh ñeä töû coù loøng tin, ñaët loøng tin ôû söï giaùc ngoä cuûa Nhö Lai: "Ñaây laø Baäc öùng Cuùng, Chaùnh Bieán Tri, Minh Haïnh Tuùc, Thieän Theä, Theá Gian Giaûi, Voâ Thöôïng Só, Ñieàu Ngöï Tröôïng Phu, Thieân Nhôn Sö, Phaät, Theá Toân". Naøy caùc Tyû-kheo, ñaây ñöôïc goïi laø tín caên. 

4) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø taán caên? 

ÔÛ ñaây, naøy caùc Tyû-kheo, vò Thaùnh ñeä töû soáng tinh caàn, tinh taán, ñoaïn tröø caùc phaùp baát thieän, laøm cho ñaày ñuû caùc thieän phaùp, vôùi noã löïc kieân trì, tinh taán, khoâng coù töø boû gaùnh naëng ñoái vôùi thieän phaùp. Vò aáy ñoái vôùi caùc phaùp baát thieän chöa sanh, phaùt khôûi loøng öôùc muoán, tinh caàn, tinh taán, quyeát taâm, coá gaéng laøm cho khoâng sanh khôûi; ñoái vôùi caùc phaùp baát thieän ñaõ sanh, phaùt khôûi loøng öôùc muoán, tinh caàn, tinh taán, quyeát taâm, coá gaéng laøm cho ñoaïn taän; ñoái vôùi caùc thieän phaùp chöa sanh, phaùt khôûi loøng öôùc muoán, tinh caàn, tinh taán, quyeát taâm, coá gaéng laøm cho sanh khôûi; ñoái vôùi caùc thieän phaùp ñaõ sanh, phaùt khôûi loøng öôùc muoán, tinh caàn, tinh taán, quyeát taâm, coá gaéng laøm cho an truù, khoâng coù meâ aùm, ñöôïc taêng tröôûng, quaûng ñaïi, ñöôïc tu taäp, ñöôïc laøm cho vieân maõn. Naøy caùc Tyû-kheo, ñaây goïi laø taán caên. 

5) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø nieäm caên? 

ÔÛ ñaây, naøy caùc Tyû-kheo, vò Thaùnh ñeä töû chaùnh nieäm, thaønh töïu nieäm tueä, toái thaéng, öùc nieäm, tuøy nieäm caùc vieäc laøm töø laâu, vaø lôøi noùi töø laâu. Vò aáy truù, quaùn thaân treân thaân... quaùn thoï treân caùc caûm thoï... quaùn taâm treân taâm... quaùn phaùp treân caùc phaùp, nhieät taâm, tænh giaùc, chaùnh nieäm, nhieáp phuïc tham öu ôû ñôøi. Naøy caùc Tyû-kheo, ñaây goïi laø nieäm caên. 

6) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø ñònh caên? 

ÔÛ ñaây, naøy caùc Tyû-kheo, vò Thaùnh ñeä töû, sau khi töø boû phaùp sôû duyeân, ñöôïc ñònh, ñöôïc nhöùt taâm. Vò aáy ly duïc, ly baát thieän phaùp, chöùng ñaït vaø an truù Thieàn thöù nhaát, moät traïng thaùi hyû laïc do ly duïc sanh, coù taàm, coù töù... an truù Thieàn thöù hai... an truù Thieàn thöù ba... töø boû laïc, töø boû khoå, chaám döùt hyû öu ñaõ caûm thoï töø tröôùc, chöùng ñaït vaø an truù Thieàn thöù tö, khoâng khoå khoâng laïc, xaû nieäm thanh tònh. Naøy caùc Tyû-kheo, ñaây goïi laø ñònh caên. 

7) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø tueä caên? 

ÔÛ ñaây, naøy caùc Tyû-kheo, vò Thaùnh ñeä töû coù trí tueä, ñaày ñuû trí tueä veà söï sanh dieät caùc phaùp, trí tueä thuoäc baäc Thaùnh theå nhaäp (caùc phaùp), ñöa ñeán chôn chaùnh ñoaïn taän khoå ñau. Vò aáy nhö thaät roõ bieát ñaây laø khoå, nhö thaät roõ bieát ñaây laø khoå taäp khôûi, nhö thaät roõ bieát ñaây laø khoå ñoaïn dieät, nhö thaät roõ bieát ñaây laø con ñöôøng ñöa ñeán khoå ñoaïn dieät. Naøy caùc Tyû-kheo, ñaây goïi laø tueä caên.  

8) Nhöõng phaùp naøy, naøy caùc Tyû-kheo, laø naêm caên. 

11. I. Chöùng Ñöôïc (S.v,199) 

1) ... 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, coù naêm caên. Theá naøo laø naêm? Tín caên... tueä caên. 

3) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø tín caên? 

ÔÛ ñaây, naøy caùc Tyû-kheo, vò Thaùnh ñeä töû coù loøng tin, ñaët loøng tin ôû söï giaùc ngoä cuûa Nhö Lai: "Ñaây laø Nhö Lai, ng Cuùng, Chaùnh Bieán Tri, Minh Haïnh Tuùc... Phaät, Theá Toân". Naøy caùc Tyû-kheo, ñaây goïi laø tín caên? 

4) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø taán caên? 

Naøy caùc Tyû-kheo, khi tu taäp boán chaùnh caàn, thaâu nhaän tinh taán; naøy caùc Tyû-kheo, ñaây goïi laø taán caên. 

5) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø nieäm caên? Naøy caùc Tyû-kheo, khi tu taäp boán nieäm xöù, thaâu nhaän nieäm; naøy caùc Tyû-kheo, ñaây goïi laø nieäm caên. 

6) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø ñònh caên? 

ÔÛ ñaây, naøy caùc Tyû-kheo, vò Thaùnh ñeä töû, sau khi töø boû phaùp sôû duyeân, ñöôïc nhöùt taâm. Naøy caùc Tyû-kheo, ñaây goïi laø ñònh caên. 

7) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø tueä caên? 

ÔÛ ñaây, naøy caùc Tyû-kheo, vò Thaùnh ñeä töû coù trí tueä, thaønh töïu trí tueä veà sanh dieät (caùc phaùp), vôùi trí tueä caùc baäc Thaùnh theå nhaäp (caùc phaùp), ñöa ñeán chôn chaùnh ñoaïn taän khoå ñau. Naøy caùc Tyû-kheo, ñaây goïi laø tueä caên. 

8) Naøy caùc Tyû-kheo, nhöõng phaùp naøy laø naêm caên. 

12. II. Toùm Taét (1) (Taïp 26, 7, Ñaïi 2, 182c, 196c)(S.v,200) 

1) ... 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, coù naêm caên naøy. Theá naøo laø naêm? Tín caên... tueä caên. Nhöõng phaùp naøy, naøy caùc Tyû-kheo, laø naêm caên. 

3) Vôùi söï toaøn dieän (samattaø), naøy caùc Tyû-kheo, vôùi söï vieân maõn naêm caên naøy, laø baäc A-la-haùn. Yeáu nheï hôn laø baäc Baát hoaøn. Yeáu nheï hôn laø baäc Nhaát lai. Yeáu nheï hôn laø baäc Döï löu. Yeáu nheï hôn nöõa laø baäc Tuøy phaùp haønh. Yeáu nheï hôn nöõa laø baäc Tuøy tín haønh. 

13. III. Toùm Taét (2) (Taïp 26, 11, Ñaïi 2,182a) (S.v,200) 

1) ... 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, coù naêm caên naøy. Theá naøo laø naêm? Tín caên... tueä caên. Nhöõng phaùp naøy, naøy caùc Tyû-kheo, laø naêm caên. 

3) Vôùi söï toaøn dieän, naøy caùc Tyû-kheo, vôùi söï vieân maõn naêm caên naøy, laø baäc A-la-haùn... laø baäc Tuøy tín haønh. 

4) Nhö vaäy, naøy caùc Tyû-kheo, coù söï sai bieät veà caên, coù söï sai bieät veà quaû, coù söï sai bieät veà söùc maïnh, coù söï sai bieät veà ngöôøi. 

14. IV. Toùm Taét (3) (S.v,201) 

1) ... 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, coù naêm caên naøy. Theá naøo laø naêm? 

Tín caên... tueä caên. Nhöõng phaùp naøy, naøy caùc Tyû-kheo, laø naêm caên. 

3) Vôùi söï toaøn dieän, naøy caùc Tyû-kheo, vôùi söï vieân maõn naêm caên naøy, laø baäc A-la-haùn... laø baäc Tuøy tín haønh. 

4) Nhö vaäy, naøy caùc Tyû-kheo, ai laøm vieân maõn, ñöôïc quaû vieân maõn. Ai laøm töøng phaàn, ñöôïc quaû töøng phaàn. Naøy caùc Tyû-kheo, Ta noùi raèng naêm caên khoâng phaûi troáng khoâng. 

15. V. Roäng Thuyeát(1) (S.v,201) 

1) ... 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, coù naêm caên naøy. Theá naøo laø naêm? Tín caên... tueä caên. Nhöõng phaùp naøy, naøy caùc Tyû-kheo, laø naêm caên. 

3) Vôùi söï ñoaïn dieät, naøy caùc Tyû-kheo, vôùi söï vieân maõn naêm caên naøy, laø baäc A-la-haùn. Yeáu nheï hôn laø baäc Trung gian Baùt-nieát-baøn. Yeáu nheï hôn laø baäc Toån haïi Baùt-nieát-baøn (Upahacca parinibhaøvii). Yeáu nheï hôn laø baäc Voâ haønh Nieát-baøn. Yeáu nheï hôn laø baäc Höõu haønh Nieát-baøn. Yeáu nheï hôn laø baäc Thöôïng löu, ñaït ñeán Saéc cöùu caùnh thieân. Yeáu nheï hôn laø baäc Nhaát lai. Yeáu nheï hôn laø baäc Döï löu. Yeáu nheï hôn laø baäc Tuøy phaùp haønh. Yeáu nheï hôn laø baäc Tuøy tín haønh. 

16. VI. Roäng Thuyeát (2) (S.v,201) 

1) ... 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, coù naêm caên naøy. Theá naøo laø naêm? Tín caên... tueä caên. Caùc phaùp naøy, naøy caùc Tyû-kheo, laø naêm caên. 

3) Vôùi söï toaøn dieän, naøy caùc Tyû-kheo, vôùi söï vieân maõn naêm caên naøy, laø baäc A-la-haùn. Yeáu nheï hôn laø baäc Trung gian Baùt-nieát-baøn... laø baäc Tuøy tín haønh. 

4) Nhö vaäy, naøy caùc Tyû-kheo, laø söï sai khaùc veà caên, söï sai khaùc veà quaû, söï sai khaùc veà löïc, söï sai khaùc veà ngöôøi. 

17. VII. Roäng Thuyeát (3) (S.v,202) 

1) ... 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, coù naêm caên naøy. Theá naøo laø naêm? Tín caên... tueä caên. Nhöõng phaùp naøy, naøy caùc Tyû-kheo, laø naêm caên. 

3) Vôùi söï toaøn dieän, naøy caùc Tyû-kheo, vôùi söï vieân maõn naêm caên naøy, laø baäc A-la-haùn. Yeáu nheï hôn laø baäc Trung gian baùt Nieát-baøn... Yeáu nheï hôn laø baäc Tuøy tín haønh. 

4) Nhö vaäy, naøy caùc Tyû-kheo, ai laøm vieân maõn, ñöôïc quaû vieân maõn; ai laøm töøng phaàn, ñöôïc quaû töøng phaàn. Naøy caùc Tyû-kheo, Ta noùi raèng naêm caên khoâng phaûi troáng khoâng. 

18. VIII. Thöïc Haønh (Höôùng: Patipanno) (Taïp 26.11,Ñaïi 2,183a) (S.v,202) 

1) ... 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, coù naêm caên naøy. Theá naøo laø naêm? Tín caên... tueä caên. Nhöõng phaùp naøy, naøy caùc Tyû-kheo, laø naêm caên. 

3) Vôùi söï toaøn dieän, naøy caùc Tyû-kheo, vôùi söï vieân maõn naêm caên naøy, laø baäc A-la-haùn. Yeáu nheï hôn laø vò ñang thöïc haønh ñeå chöùng ngoä quaû A-la-haùn (A-la-haùn höôùng). Yeáu nheï hôn laø baäc Baát lai. Yeáu nheï hôn laø vò ñang thöïc haønh ñeå chöùng ngoä quaû Baát lai (A-na-haøm höôùng). Yeáu nheï hôn laø baäc Nhaát lai. Yeáu nheï hôn laø vò ñang thöïc haønh ñeå chöùng ngoä quaû Nhaát lai (Nhaát lai höôùng). Yeáu nheï hôn laø baäc Döï löu. Yeáu nheï hôn laø vò ñang thöïc haønh ñeå chöùng ngoä quaû Döï löu (Döï löu höôùng). 

4) Ñoái vôùi ai, naøy caùc Tyû-kheo, naêm caên naøy toaøn boä vaø toaøn dieän khoâng coù, thôøi Ta noùi raèng ngöôøi aáy laø ngöôøi ñöùng phía ngoaøi, laø thuoäc thaønh phaàn phaøm phu. 

19. IX. Tòch Tònh (Upasanno) (S.v,202) 

1) ... 

2) -- Roài moät Tyû-kheo ñi ñeán Theá Toân... Ngoài moät beân, Tyû-kheo aáy baïch Theá Toân: 

3) -- "Caên ñaày ñuû, caên ñaày ñuû", baïch Theá Toân, ñöôïc goïi laø nhö vaäy. Cho ñeán nhö theá naøo, baïch Theá Toân, laø caên ñaày ñuû? 

4) -- ÔÛ ñaây, naøy caùc Tyû-kheo, Tyû-kheo tu taäp tín caên, ñöa ñeán tòch tònh, ñöa ñeán giaùc ngoä... tu taäp tueä caên, ñöa ñeán tòch tònh, ñöa ñeán giaùc ngoä. 

5) Cho ñeán nhö vaäy, naøy caùc Tyû-kheo, Tyû-kheo coù caên ñaày ñuû. 

20. X. Ñoaïn Taän Caùc Laäu Hoaëc (Taïp 26.8, Ñaïi 2,182c) (S.v,203) 

1) ... 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, coù naêm caên naøy. Theá naøo laø naêm? Tín caên... tueä caên. Nhöõng phaùp naøy, naøy caùc Tyû-kheo, laø naêm caên. 

3) Do tu taäp, do laøm cho sung maõn naêm caên naøy, naøy caùc Tyû-kheo, Tyû-kheo ñoaïn taän caùc laäu hoaëc, ngay trong hieän taïi, töï mình chöùng ngoä vôùi thaéng trí, chöùng ñaït vaø an truù voâ laäu taâm giaûi thoaùt, tueä giaûi thoaùt. 

21. I. Khoâng Coù Taùi Sanh, hay Ngöôøi Coù Trí (Taïp 26.9, Ñaïi 2,182c) (S.v,203) 

1) ... 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, coù naêm caên naøy. Theá naøo laø naêm? Tín caên... tueä caên. 

3) Cho ñeán khi naøo, naøy caùc Tyû-kheo, Ta khoâng nhö thaät roõ bieát söï taäp khôûi, söï chaám döùt, vò ngoït, söï nguy hieåm vaø söï xuaát ly cuûa naêm caên naøy, cho ñeán khi aáy, naøy caùc Tyû-kheo, Ta khoâng bieát roõ yù nghóa veà söï chöùng ngoä voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc ñoái vôùi caùc theá giôùi nhö Thieân giôùi, Ma giôùi, Phaïm thieân giôùi, cuøng vôùi chuùng Sa-moân, Baø-la-moân, chö Thieân vaø loaøi Ngöôøi. 

4) Cho ñeán khi naøo, naøy caùc Tyû-kheo, Ta nhö thaät roõ bieát söï taäp khôûi, söï chaám döùt, vò ngoït, söï nguy hieåm vaø söï xuaát ly cuûa naêm caên naøy, cho ñeán khi aáy, naøy caùc Tyû-kheo, Ta môùi bieát roõ yù nghóa veà söï chöùng ngoä voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc ñoái vôùi caùc theá giôùi, nhö Thieân giôùi, Ma giôùi, Phaïm thieân giôùi, cuøng vôùi chuùng Sa-moân, Baø-la-moân, chö Thieân vaø loaøi Ngöôøi.. 

22. II. Maïng (S.v,204) 

1) ... 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, coù ba caên naøy. Theá naøo laø ba? Nöõ caên, nam caên, maïng caên. 

3) Nhöõng phaùp naøy, naøy caùc Tyû-kheo, laø ba caên. 

23. III. Chaùnh Lyù (Taïp 26.1, Ñaïi 2,182a) (S.v,204) 

1) ... 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, coù ba caên naøy. Theá naøo laø ba? Vò tri ñöông tri caên, dó tri caên, cuï tri caên. 

3) Nhöõng phaùp naøy, naøy caùc Tyû-kheo, laø ba caên. 

24. IV. Nhöùt Thaéng Trí, hay Nhöùt Chuûng Töû (Taïp 26. 12, Ñaïi 1,183) (S.v,204) 

1) ... 

2) -- Coù naêm caên naøy, naøy caùc Tyû-kheo. Theá naøo laø naêm? Tín caên... tueä caên. Nhöõng phaùp naøy, naøy caùc Tyû-kheo, laø naêm caên. 

3) Vôùi söï toaøn dieän, naøy caùc Tyû-kheo, vôùi söï vieân maõn naêm caên naøy laø baäc A-la-haùn. Yeáu nheï hôn laø baäc Trung gian Baùt-nieát-baøn. Yeáu nheï hôn laø baäc Toån haïi Baùt-nieát-baøn. Yeáu nheï hôn laø baäc Voâ haønh Nieát-baøn. Yeáu nheï hôn laø baäc Höõu haønh Nieát-baøn. Yeáu nheï hôn laø baäc Thöôïng löu ñaït tôùi Saéc cöùu caùnh thieân. Yeáu nheï hôn laø baäc Nhaát lai. Yeáu nheï hôn laø baäc Nhöùt chuûng. Yeáu nheï hôn laø baäc gia gia (kolankolo). Yeáu nheï hôn laø baäc phaûi taùi sanh laïi nhieàu nhaát laø baûy laàn. Yeáu nheï hôn laø baäc Tuøy phaùp haønh. Yeáu nheï hôn laø baäc Tuøy tín haønh. 

25. V. Thanh Tònh (S.v,205) 

1) ... 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, coù saùu caên naøy. Theá naøo laø saùu? Nhaõn caên, nhó caên, tyû caên, thieät caên, thaân caên, yù caên. 

3) Nhöõng phaùp naøy, naøy caùc Tyû-kheo, laø saùu caên. 

26. VI. Doøng Nöôùc Hay Döï Löu (S.v,205) 

1) ... 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, coù saùu caên naøy. Theá naøo laø saùu? Nhaõn caên... yù caên. 

3) Khi naøo vò Thaùnh ñeä töû, naøy caùc Tyû-kheo, nhö thaät roõ bieát söï taäp khôûi, söï chaám döùt, vò ngoït, söï nguy hieåm vaø söï xuaát ly khoûi saùu caên caên naøy; khi aáy, vò Thaùnh ñeä töû ñöôïc goïi laø baäc Döï löu, khoâng coøn bò thoái ñoïa, quyeát ñònh ñaït tôùi Chaùnh Ñaúng Giaùc. 

27. VII. A-La-Haùn (1) (S.v,205) 

1) ... 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, coù saùu caên naøy. Theá naøo laø saùu? Nhaõn caên... yù caên. 

3) Khi naøo Tyû-kheo, naøy caùc Tyû-kheo,sau khi nhö thaät roõ bieát söï taäp khôûi, söï chaám döùt, vò ngoït, söï nguy hieåm vaø söï xuaát ly khoûi saùu caên naøy, ñöôïc giaûi thoaùt, khoâng coù chaáp thuû; khi aáy, naøy caùc Tyû-kheo, Tyû-kheo aáy ñöôïc goïi laø baäc A-la-haùn, caùc laäu hoaëc ñaõ ñöôïc ñoaïn taän, Phaïm haïnh ñaõ thaønh, caùc vieäc neân laøm ñaõ laøm, ñaõ gaët gaùnh naëng xuoáng, ñaõ ñaït ñöôïc muïc ñích, höõu kieát söû ñaõ ñöôïc ñoaïn dieät, chaùnh trí, giaûi thoaùt. 

28. VIII. A-La-Haùn hay Phaät (2) (S.v,205) 

1) ... 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, coù saùu caên naøy. Theá naøo laø saùu? Nhaõn caên... yù caên. 

3) Cho ñeán khi naøo, naøy caùc Tyû-kheo, Ta chöa nhö thaät chöùng tri söï taäp khôûi, söï chaám döùt, vò ngoït, söï nguy hieåm vaø söï xuaát ly khoûi saùu caên naøy, cho ñeán khi aáy, naøy caùc Tyû-kheo, Ta khoâng bieát roõ yù nghóa veà söï chöùng ngoä voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc ñoái vôùi caùc theá giôùi, nhö Thieân giôùi, Ma giôùi, Phaïm thieân giôùi, vôùi caùc chuùng Sa-moân, Baø-la-moân, chö Thieân vaø loaøi Ngöôøi. Cho ñeán khi naøo, naøy caùc Tyû-kheo, Ta nhö thaät chöùng tri söï taäp khôûi, söï chaám döùt, vò ngoït, söï nguy hieåm vaø söï xuaát ly khoûi saùu caên naøy, cho ñeán khi aáy, naøy caùc Tyû-kheo, Ta môùi nhaän bieát roõ yù nghóa veà söï chöùng ngoä voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc ñoái vôùi caùc theá giôùi, nhö Thieân giôùi, Ma giôùi, Phaïm thieân giôùi, vôùi caùc chuùng Sa-moân, Baø-la-moân, chö Thieân vaø loaøi Ngöôøi. 

29. IX. Sa-Moân, Baø-La- Moân (1) (S.v,206) 

1) ... 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, coù saùu caên naøy. Theá naøo laø saùu? Nhaõn caên... yù caên. 

3) Nhöõng vò Sa-moân hay Baø-la-moân naøo, naøy caùc Tyû-kheo, khoâng nhö thaät roõ bieát söï taäp khôûi, söï chaám döùt, vò ngoït, söï nguy hieåm vaø söï xuaát ly khoûi saùu caên naøy; nhöõng vò Sa-moân hay Baø-la-moân aáy, naøy caùc Tyû-kheo, khoâng ñöôïc chaáp nhaän laø Sa-moân giöõa caùc haøng Sa-moân, hay khoâng ñöôïc chaáp nhaän laø Baø-la-moân giöõa caùc haøng Baø-la-moân; vaø nhöõng baäc Toân giaû aáy, naøy caùc Tyû-kheo, ngay trong hieän taïi, khoâng töï mình chöùng ngoä vôùi thaéng trí, chöùng ñaït vaø an truù muïc ñích cuûa Sa-moân haïnh, hay muïc ñích cuûa Baø-la-moân haïnh. 

4) Nhöõng vò Sa-moân hay Baø-la-moân naøo, naøy caùc Tyû-kheo, nhö thaät roõ bieát söï taäp khôûi, söï chaám döùt, vò ngoït, söï nguy hieåm vaø söï xuaát ly khoûi saùu caên naøy; nhöõng vò Sa-moân hay Baø-la-moân aáy, naøy caùc Tyû-kheo, ñöôïc chaáp nhaän laø Sa-moân giöõa caùc haøng Sa-moân, hay ñöôïc chaáp nhaän laø Baø-la-moân giöõa caùc haøng Baø-la-moân; vaø nhöõng baäc Toân giaû aáy, ngay trong hieän taïi, töï mình chöùng ngoä vôùi thaéng trí, chöùng ñaït vaø an truù muïc ñích cuûa Sa-moân haïnh, hay muïc ñích cuûa Baø-la-moân haïnh. 

30. X. Sa-Moân, Baø-La-Moân (2) (S.v,206) 

1-2) ... 

3) -- Nhöõng vò Sa-moân hay Baø-la-moân naøo, naøy caùc Tyû-kheo, khoâng nhö thaät roõ bieát nhaõn caên, khoâng nhö thaät roõ bieát nhaõn caên taäp khôûi, khoâng nhö thaät roõ bieát nhaõn caên ñoaïn dieät, khoâng nhö thaät roõ bieát con ñöôøng ñöa ñeán nhaõn caên ñoaïn dieät... nhó caên... tyû caên... thieät caên... thaân caên... khoâng nhö thaät roõ bieát yù caên, khoâng nhö thaät roõ bieát yù caên taäp khôûi, khoâng nhö thaät roõ bieát yù caên ñoaïn dieät, khoâng nhö thaät roõ bieát con ñöôøng ñöa ñeán yù caên ñoaïn dieät; nhöõng vò Sa-moân hay Baø-la-moân aáy, naøy caùc Tyû-kheo, khoâng ñöôïc chaáp nhaän laø Sa-moân giöõa caùc haøng Sa-moân, hay khoâng ñöôïc chaáp nhaän laø Baø-la-moân giöõa caùc haøng Baø-la-moân; vaø nhöõng baäc Toân giaû aáy, naøy caùc Tyû-kheo, ngay trong hieän taïi, khoâng töï mình chöùng ngoä vôùi thaéng trí, chöùng ñaït vaø an truù muïc ñích cuûa Sa-moân haïnh, hay muïc ñích cuûa Baø-la-moân haïnh. 

4) Nhöng nhöõng vò Sa-moân hay Baø-la-moân naøo, naøy caùc Tyû-kheo, nhö thaät roõ bieát nhaõn caên, nhö thaät roõ bieát nhaõn caên taäp khôûi, nhö thaät roõ bieát nhaõn caên ñoaïn dieät, nhö thaät roõ bieát con ñöôøng ñöa ñeán nhaõn caên ñoaïn dieät... nhó caên... tyû caên... thieät caên... thaân caên... nhö thaät roõ bieát yù caên, nhö thaät roõ bieát yù caên taäp khôûi, nhö thaät roõ bieát yù caên ñoaïn dieät, nhö thaät roõ bieát con ñöôøng ñöa ñeán yù caên ñoaïn dieät; nhöõng vò Sa-moân hay Baø-la-moân aáy, naøy caùc Tyû-kheo, ñöôïc chaáp nhaän laø Sa-moân giöõa caùc haøng Sa-moân, hay ñöôïc chaáp nhaän laø Baø-la-moân giöõa caùc haøng Baø-la-moân; vaø nhöõng baäc Toân giaû aáy, naøy caùc Tyû-kheo, ngay trong hieän taïi, töï mình chöùng ngoä vôùi thaéng trí, chöùng ñaït vaø an truù muïc ñích cuûa Sa-moân haïnh, hay muïc ñích cuûa Baø-la-moân haïnh. 

31. I. Thanh Tònh (S.v,207) 

1) ... 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, coù naêm caên naøy. Theá naøo laø naêm? Laïc caên, khoå caên, hyû caên, öu caên, xaû caên. 

3) Nhöõng phaùp naøy,naøy caùc Tyû-kheo, laø naêm caên. 

32. II. Doøng Nöôùc (S.v,207) 

1) ... 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, coù naêm caên naøy. Theá naøo laø naêm? Laïc caên... xaû caên. 

3) Khi naøo vò Thaùnh ñeä töû, naøy caùc Tyû-kheo, nhö thaät roõ bieát söï taäp khôûi, söï chaám döùt, vò ngoït, söï nguy hieåm vaø söï xuaát ly khoûi naêm caên naøy; vò Thaùnh ñeä töû aáy, naøy caùc Tyû-kheo, ñöôïc goïi laø baäc Döï löu, khoâng coøn bò thoái ñoïa, quyeát ñònh ñaït ñeán Chaùnh Ñaúng Giaùc. 

33. III. A-La-Haùn (S.v,208) 

1) ... 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, coù naêm caên naøy. Theá naøo laø naêm? Laïc caên, khoå caên, hyû caên, öu caên, xaû caên. 

3) Khi naøo, naøy caùc Tyû-kheo, vò Tyû-kheo sau khi nhö thaät roõ bieát söï taäp khôûi, söï chaám döùt, vò ngoït, söï nguy hieåm vaø söï xuaát ly khoûi naêm caên naøy, ñöôïc giaûi thoaùt khoâng coù chaáp thuû; khi aáy, naøy caùc Tyû-kheo, Tyû-kheo aáy ñöôïc goïi laø baäc A-la-haùn, caùc laäu hoaëc ñaõ ñöôïc ñoaïn taän, Phaïm haïnh ñaõ thaønh, caùc vieäc neân laøm ñaõ laøm, ñaõ ñaët gaùnh naëng xuoáng, ñaõ ñaït ñöôïc muïc ñích, höõu kieát söû ñaõ ñöôïc ñoaïn taän, chaùnh trí, giaûi thoaùt. 

34. IV. Sa-Moân, Baø-La-Moân (1) (S.v,208) 

1) ... 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, coù naêm caên naøy. Theá naøo laø naêm? Laïc caên... xaû caên. 

3) Vò Sa-moân hay Baø-la-moân naøo, naøy caùc Tyû-kheo, khoâng nhö thaät roõ bieát söï taäp khôûi, söï chaám döùt, vò ngoït, söï nguy hieåm vaø söï xuaát ly khoûi naêm caên naøy; nhöõng vò Sa-moân hay Baø-la-moân aáy, naøy caùc Tyû-kheo, khoâng ñöôïc chaáp nhaän laø Sa-moân trong caùc haøng Sa-moân, hay khoâng ñöôïc chaáp nhaän laø Baø-la-moân trong caùc haøng Baø-la-moân; vaø nhöõng baäc Toân giaû aáy, ngay trong hieän taïi, khoâng töï mình chöùng ngoä vôùi thaéng trí, chöùng ñaït vaø an truù muïc ñích cuûa Sa-moân haïnh, hay muïc ñích cuûa Baø-la-moân haïnh. 

4) Nhöõng vò Sa-moân hay Baø-la-moân naøo, naøy caùc Tyû-kheo, nhö thaät roõ bieát söï taäp khôûi, söï chaám döùt, vò ngoït, söï nguy hieåm vaø söï xuaát ly khoûi naêm caên naøy; nhöõng vò Sa-moân hay Baø-la-moân aáy, naøy caùc Tyû-kheo, ñöôïc chaáp nhaän laø Sa-moân trong caùc haøng Sa-moân, hay ñöôïc chaáp nhaän laø Baø-la-moân trong caùc haøng Baø-la-moân; vaø nhöõng baäc Toân giaû aáy, ngay trong hieän taïi, cuõng töï mình chöùng ngoä vôùi thaéng trí, chöùng ñaït vaø an truù muïc ñích cuûa Sa-moân haïnh, hay muïc ñích cuûa Baø-la-moân haïnh. 

35. V. Sa-Moân, Baø-La-Moân (2) (S.v,208) 

1) ... 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, coù naêm caên naøy. Theá naøo laø naêm? Laïc caên... xaû caên. 

3) Nhöõng Sa-moân hay Baø-la-moân naøo khoâng roõ bieát laïc caên, khoâng roõ bieát laïc caên taäp khôûi, khoâng roõ bieát laïc caên ñoaïn dieät, khoâng roõ bieát con ñöôøng ñöa ñeán laïc caên ñoaïn dieät... khoâng roõ bieát xaû caên, khoâng roõ bieát xaû caên taäp khôûi, khoâng roõ bieát xaû caên ñoaïn dieät, khoâng roõ bieát con ñöôøng ñöa ñeán xaû caên ñoaïn dieät; nhöõng vò Sa-moân hay Baø-la-moân aáy, naøy caùc Tyû-kheo, khoâng ñöôïc chaáp nhaän laø Sa-moân trong caùc haøng Sa-moân, hay khoâng ñöôïc chaáp nhaän laø Baø-la-moân trong caùc haøng Baø-la-moân; vaø nhöõng baäc Toân giaû aáy, ngay trong hieän taïi, khoâng töï mình chöùng ngoä vôùi thaéng trí, chöùng ñaït vaø an truù muïc ñích cuûa Sa-moân haïnh hay muïc ñích cuûa Baø-la-moân haïnh. 

4) Nhöõng Sa-moân hay Baø-la-moân naøo, naøy caùc Tyû-kheo, roõ bieát laïc caên, roõ bieát laïc caên taäp khôûi, roõ bieát laïc caên ñoaïn dieät, roõ bieát con ñöôøng ñöa ñeán laïc caên ñoaïn dieät... roõ bieát xaû caên, roõ bieát xaû caên taäp khôûi, roõ bieát xaû caên ñoaïn dieät, roõ bieát con ñöôøng ñöa ñeán xaû caên ñoaïn dieät; nhöõng vò Sa-moân hay Baø-la-moân aáy ñöôïc chaáp nhaän laø Sa-moân trong caùc haøng Sa-moân, hay ñöôïc chaáp nhaän laø Baø-la-moân trong caùc haøng Baø-la-moân; vaø nhöõng baäc Toân giaû aáy, ngay trong hieän taïi, töï mình chöùng ngoä vôùi thaéng trí, chöùng ñaït vaø an truù muïc ñích cuûa Sa-moân haïnh hay muïc ñích cuûa Baø-la-moân haïnh. 

36. VI. Phaân Tích (1) (S.v,209) 

1) ... 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, coù naêm caên naøy. Theá naøo laø naêm? Laïc caên... xaû caên. 

3) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø laïc caên? Naøy caùc Tyû-kheo, caùi gì laïc thuoäc veà thaân, caùi gì thích thuù thuoäc veà thaân, caùi gì laïc do thaân xuùc sanh, caùi gì thích thuù ñöôïc caûm thoï; naøy caùc Tyû-kheo, ñaây ñöôïc goïi laø laïc caên. 

4) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø khoå caên? Naøy caùc Tyû-kheo, caùi gì khoå thuoäc veà thaân, caùi gì khoâng thích thuù thuoäc veà thaân, caùi gì khoå do thaân xuùc sanh, caùi gì khoâng thích thuù ñöôïc caûm thoï; naøy caùc Tyû-kheo, ñaây ñöôïc goïi laø khoå caên. 

5) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø hyû caên (somanassa)? Naøy caùc Tyû-kheo, caùi gì laïc thuoäc veà taâm, caùi gì thích thuù thuoäc veà taâm, caùi gì laïc do yù xuùc sanh, caùi gì thích thuù ñöôïc caûm thoï; naøy caùc Tyû-kheo, ñaây ñöôïc goïi laø hyû caên. 

6) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø öu caên? Naøy caùc Tyû-kheo, caùi gì khoå thuoäc veà taâm, caùi gì khoâng thích thuù thuoäc veà taâm, caùi gì khoå do yù xuùc sanh, caùi gì khoâng thích thuù ñöôïc caûm thoï; naøy caùc Tyû-kheo, ñaây ñöôïc goïi laø öu caên. 

7) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø xaû caên? Naøy caùc Tyû-kheo, caùi gì khoâng thích thuù vaø khoâng khoâng thích thuù thuoäc veà thaân hay thuoäc veà taâm ñöôïc caûm thoï; naøy caùc Tyû-kheo, ñaây ñöôïc goïi laø xaû caên. 

8) Caùc phaùp naøy, naøy caùc Tyû-kheo, laø naêm caên. 

37. VII. Phaân Tích (2) (S.v,209) 

1) ... 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, coù naêm caên naøy. Theá naøo laø naêm? Laïc caên... xaû caên. 

3) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø laïc caên?... (Nhö soá 3, kinh tröôùc). 

4-7). .. (Nhö soá 4 ñeán 7 cuûa kinh tröôùc) ... 

8) ÔÛ ñaây, naøy caùc Tyû-kheo, caùi gì thuoäc laïc caên vaø caùi gì thuoäc hyû caên, caàn phaûi xem laø laïc thoï. ÔÛ ñaây, naøy caùc Tyû-kheo, caùi gì thuoäc veà khoå caên, vaø caùi gì thuoäc öu caên, caàn phaûi xem laø khoå thoï. ÔÛ ñaây, caùi gì thuoäc xaû caên, caàn phaûi xem laø baát khoå baát laïc thoï. 

9) Nhöõng phaùp naøy, naøy caùc Tyû-kheo, laø naêm caên. 

38. VIII. Phaân Tích (3) (S.v,210) 

1) ... 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, coù naêm caên naøy. Theá naøo laø naêm? Laïc caên... xaû caên. 

3) Vaø naøy caùc Tyû-kheo, theá naøo laø laïc caên?... (nhö treân) ... 

4-8) ...(nhö treân) ... 

9) Nhö vaäy, naøy caùc Tyû-kheo, caùc caên naøy, tröôùc naêm sau trôû thaønh ba, tröôùc ba sau trôû thaønh naêm, tuøy theo phaùp moân. 

 39. IX. Caây Quay Ra Löûa (Arani) (S.v,211) 

1) ... 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, coù naêm caên naøy. Theá naøo laø naêm? Laïc caên, khoå caên, hyû caên, öu caên, xaû caên. 

3) Naøy caùc Tyû-kheo, do duyeân xuùc ñöôïc caûm thoï laø laïc, khôûi leân laïc caên. Khi caûm thoï laø laïc, ngöôøi aáy roõ bieát: "Toâi caûm giaùc laïc thoï". Do ñoaïn dieät xuùc ñöôïc ngöôøi aáy caûm thoï laø laïc aáy, laïc caên ñöôïc khôûi leân do duyeân vôùi xuùc thích öùng (tajjam) ñöôïc caûm thoï laø laïc, ngöôøi aáy roõ bieát laïc caên aáy dieät, ñöôïc tònh chæ. 

4) Naøy caùc Tyû-kheo, do duyeân xuùc ñöôïc caûm thoï laø khoå, khôûi leân khoå caên. Khi caûm thoï laø khoå, ngöôøi aáy roõ bieát: "Toâi caûm giaùc khoå thoï". Do ñoaïn dieät xuùc ñöôïc ngöôøi aáy caûm thoï laø khoå aáy, khoå caên ñöôïc khôûi leân do duyeân vôùi xuùc thích öùng ñöôïc caûm thoï laø khoå, ngöôøi aáy roõ bieát khoå caên aáy dieät, ñöôïc tònh chæ. 

5) Naøy caùc Tyû-kheo, do duyeân xuùc ñöôïc caûm thoï laø hyû, khôûi leân hyû caên. Khi caûm thoï laø hyû, ngöôøi aáy roõ bieát: "Toâi caûm giaùc hyû". Do ñoaïn dieät xuùc ñöôïc ngöôøi aáy caûm thoï laø hyû aáy, hyû caên ñöôïc khôûi leân do duyeân vôùi xuùc thích öùng ñöôïc caûm thoï laø hyû, ngöôøi aáy roõ bieát hyû caên aáy dieät, ñöôïc tònh chæ. 

6) Naøy caùc Tyû-kheo, do duyeân xuùc ñöôïc caûm thoï laø öu, khôûi leân öu caên. Khi caûm thoï laø öu, ngöôøi aáy roõ bieát: "Toâi caûm giaùc öu thoï". Do ñoaïn dieät xuùc ñöôïc ngöôøi aáy caûm thoï laø öu aáy, öu caên ñöôïc khôûi leân do duyeân vôùi xuùc thích öùng ñöôïc caûm thoï laø öu, ngöôøi aáy roõ bieát öu caên aáy dieät, ñöôïc tònh chæ. 

7) Naøy caùc Tyû-kheo, do duyeân xuùc ñöôïc caûm thoï laø xaû, khôûi leân xaû caên. Khi caûm thoï laø xaû, ngöôøi aáy roõ bieát: "Toâi caûm giaùc xaû thoï". Do ñoaïn dieät xuùc ñöôïc ngöôøi aáy caûm thoï laø xaû aáy, xaû caên ñöôïc khôûi leân do duyeân vôùi xuùc thích öùng ñöôïc caûm thoï laø xaû, ngöôøi aáy roõ bieát xaû caên aáy dieät, ñöôïc tònh chæ. 

8) Ví nhö, naøy caùc Tyû-kheo, söï xuùc chaïm vaø söï coï xaùt hai thanh cuûi, söùc noùng sanh khôûi, löûa ñöôïc hieän höõu. Khi hai thanh cuûi aáy ñöôïc taùch rôøi, ñöôïc ly khai, söùc noùng thích öùng aáy ñöôïc ñoaïn dieät, ñöôïc tònh chæ. Cuõng vaäy, naøy caùc Tyû-kheo, do duyeân xuùc ñöôïc caûm thoï laø laïc, khôûi leân laïc caên. Khi caûm thoï laø laïc, ngöôøi aáy roõ bieát: "Toâi caûm giaùc laïc thoï". Do ñoaïn dieät xuùc ñöôïc ngöôøi aáy caûm thoï laø laïc aáy, laïc caên ñöôïc khôûi leân do duyeân vôùi xuùc thích öùng ñöôïc caûm thoï laø laïc, ngöôøi aáy roõ bieát laïc caên aáy dieät, ñöôïc tònh chæ. Do duyeân xuùc ñöôïc caûm thoï laø khoå, khôûi leân khoå caên... Do duyeân xuùc ñöôïc caûm thoï laø hyû, khôûi leân hyû caên... Do duyeân xuùc ñöôïc caûm thoï laø öu, khôûi leân öu caên... Do duyeân xuùc ñöôïc caûm thoï laø xaû, khôûi leân xaû caên. Khi caûm thoï laø xaû, ngöôøi aáy roõ bieát: "Toâi caûm giaùc xaû thoï". Do ñoaïn dieät xuùc ñöôïc ngöôøi aáy caûm thoï laø xaû aáy, xaû caên ñöôïc khôûi leân do duyeân vôùi xuùc thích öùng ñöôïc caûm thoï laø xaû, ngöôøi aáy roõ bieát xaû caên aáy dieät, ñöôïc tònh chæ. 

40. X. Sanh (S.v,213) 

1) ... 

2) -- Naøy caùc Tyû-kheo, coù naêm caên naøy. Theá naøo laø naêm? Khoå caên, öu caên, laïc caên, hyû caên, xaû caên. 

3) ÔÛ ñaây, naøy caùc Tyû-kheo, vôùi Tyû-kheo soáng khoâng phoùng daät, nhieät taâm, tinh caàn, khôûi leân khoå caên, vò aáy roõ bieát nhö vaày: "Khoå caên naøy khôûi leân nôi ta". Vaø khoå caên aáy coù töôùng, coù nhaân, coù haønh, coù duyeân. Vaø khoå caên aáy khoâng töôùng, khoâng nhaân, khoâng haønh, khoâng duyeân seõ khôûi leân; söï kieän nhö vaäy khoâng xaûy ra. Vaø vò aáy roõ bieát khoå caên, roõ bieát khoå caên taäp khôûi, roõ bieát khoå caên ñoaïn dieät. Töø choã naøo, khoå caên khôûi leân ñöôïc ñoaïn dieät khoâng coù dö taøn, vò aáy roõ bieát khoå caên aáy. Vaø taïi choã naøo khoå caên khôûi leân, ñöôïc ñoaïn dieät khoâng coù dö taøn? ÔÛ ñaây, naøy caùc Tyû-kheo, Tyû-kheo ly duïc, ly phaùp baát thieän, chöùng ñaït vaø an truù Thieàn thöù nhaát, moät traïng thaùi hyû laïc do ly duïc sanh, coù taàm, coù töù. ÔÛ ñaây, khoå caên khôûi leân, ñöôïc ñoaïn dieät khoâng coù dö taøn. Naøy caùc Tyû-kheo, ñaây goïi laø Tyû-kheo bieát roõ söï ñoaïn dieät cuûa khoå caên, taäp trung taâm (upasamhaøsi) ñeå ñaït tôùi ñieàu kieän aáy. 

4) ÔÛ ñaây, naøy caùc Tyû-kheo, vôùi Tyû-kheo soáng khoâng phoùng daät, nhieät taâm, tinh caàn, khôûi leân öu caên, vò aáy roõ bieát nhö vaày: "Trong ta khôûi leân öu caên naøy". Vaø öu caên aáy coù töôùng, coù nhaân, coù haønh, coù duyeân. Vaø öu caên aáy coù theå khôûi leân, khoâng töôùng, khoâng nhaân, khoâng haønh, khoâng duyeân; söï kieän nhö vaäy khoâng xaûy ra. Vaø vò aáy roõ bieát öu caên, roõ bieát öu caên taäp khôûi, roõ bieát öu caên ñoaïn dieät. Töø choã naøo, öu caên khôûi leân, ñöôïc ñoaïn dieät khoâng coù dö taøn, vò aáy roõ bieát öu caên aáy. Vaø taïi choã naøo öu caên khôûi leân, ñöôïc ñoaïn dieät khoâng coù dö taøn? ÔÛ ñaây, naøy caùc Tyû-kheo, Tyû-kheo laøm cho tònh chæ taàm vaø töù, chöùng vaø truù Thieàn thöù hai, moät traïng thaùi hyû laïc do ñònh sanh, khoâng taàm, khoâng töù, noäi tænh, nhöùt taâm. Vaø ôû ñaây, öu caên khôûi leân, ñöôïc ñoaïn dieät khoâng coù dö taøn. Naøy caùc Tyû-kheo, ñaây goïi laø Tyû-kheo bieát roõ söï ñoaïn dieät cuûa öu caên, taäp trung taâm ñeå ñaït tôùi ñieàu kieän aáy. 

5) ÔÛ ñaây, naøy caùc Tyû-kheo, vôùi Tyû-kheo khoâng phoùng daät, nhieät taâm, tinh caàn, khôûi leân laïc caên; vò aáy roõ bieát nhö vaày: "Laïc caên naøy khôûi leân nôi ta". Laïc caên aáy coù töôùng, coù nhaân, coù haønh, coù duyeân. Vaø laïc caên aáy khoâng töôùng, khoâng nhaân, khoâng haønh, khoâng duyeân coù theå khôûi leân; söï kieän nhö vaäy khoâng xaûy ra. Vaø vò aáy roõ bieát laïc caên, roõ bieát laïc caên taäp khôûi, roõ bieát laïc caên ñoaïn dieät. Töø choã naøo, laïc caên khôûi leân, ñöôïc ñoaïn dieät khoâng coù dö taøn, vò aáy roõ bieát laïc caên aáy. Vaø taïi choã naøo laïc caên khôûi leân, ñöôïc ñoaïn dieät khoâng coù dö taøn? ÔÛ ñaây, naøy caùc Tyû-kheo, Tyû-kheo ly hyû, truù xaû, chaùnh nieäm, tænh giaùc, thaân caûm söï laïc thoï maø caùc baäc Thaùnh goïi laø xaû nieäm laïc truù, chöùng ñaït vaø an truù Thieàn thöù ba. ÔÛ ñaây, laïc caên khôûi leân, ñöôïc ñoaïn dieät khoâng coù dö taøn. Naøy caùc Tyû-kheo, ñaây goïi laø Tyû-kheo bieát roõ söï ñoaïn dieät cuûa laïc caên, taäp trung taâm ñeå ñaït tôùi ñieàu kieän aáy. 

6) ÔÛ ñaây, naøy caùc Tyû-kheo, vôùi Tyû-kheo soáng khoâng phoùng daät, nhieät taâm, tinh caàn, khôûi leân hyû caên; vò aáy roõ bieát nhö sau: "Hyû caên naøy khôûi leân nôi ta". Vaø hyû caên aáy coù töôuøng, coù nhaân, coù haønh, coù duyeân. Vaø hyû caên aáy khoâng töôùng, khoâng nhaân, khoâng haønh, khoâng duyeân coù theå khôûi leân; söï kieän nhö vaäy khoâng xaûy ra. Vò aáy roõ bieát hyû caên, roõ bieát hyû caên taäp khôûi, roõ bieát hyû caên ñoaïn dieät. Töø choã naøo khôûi leân, hyû caên ñöôïc ñoaïn dieät khoâng coù dö taøn, vò aáy roõ bieát hyû caên aáy. Vaø taïi choã naøo hyû caên khôûi leân, ñöôïc ñoaïn dieät khoâng coù dö taøn? ÔÛ ñaây, naøy caùc Tyû-kheo, Tyû-kheo ñoaïn laïc, ñoaïn khoå, chaám döùt hyû öu ñaõ caûm thoï töø tröôùc, chöùng ñaït vaø an truù Thieàn thöù tö, khoâng khoå khoâng laïc xaû nieäm thanh tònh. ÔÛ ñaây, hyû caên khôûi leân, ñöôïc ñoaïn dieät khoâng coù dö taøn. Naøy caùc Tyû-kheo, ñaây ñöôïc goïi laø Tyû-kheo bieát roõ söï ñoaïn dieät cuûa hyû caên, taäp trung taâm ñeå ñaït tôùi ñieàu kieän aáy. 

7) ÔÛ ñaây, naøy caùc Tyû-kheo, vôùi Tyû-kheo soáng khoâng phoùng daät, nhieät taâm, tinh caàn, khôûi leân xaû caên, vò aáy roõ bieát nhö sau: "Xaû caên naøy khôûi leân nôi ta". Vaø xaû caên aáy coù töôùng, coù nhaân, coù haønh, coù duyeân. Vaø xaû caên aáy khoâng töôùng, khoâng nhaân, khoâng haønh, khoâng duyeân coù theå khôûi leân; söï kieän nhö vaäy khoâng xaûy ra. Vò aáy roõ bieát xaû caên, roõ bieát xaû caên taäp khôûi, roõ bieát xaû caên ñoaïn dieät. Töø choã naøo khôûi leân, xaû caên ñöôïc ñoaïn dieät khoâng coù dö taøn, vò aáy roõ bieát xaû caên aáy. Vaø taïi choã naøo xaû caên khôûi leân, ñöôïc ñoaïn dieät khoâng coù dö taøn? ÔÛ ñaây, naøy caùc Tyû-kheo, Tyû-kheo vöôït qua moät caùch hoaøn toaøn Phi töôûng phi phi töôûng xöù, chöùng ñaït vaø an truù dieät thoï töôûng ñònh. ÔÛ ñaây, xaû caên khôûi leân, ñöôïc ñoaïn dieät khoâng coù dö taøn. Naøy caùc Tyû-kheo, ñaây ñöôïc goïi laø Tyû-kheo bieát roõ söï ñoaïn dieät cuûa xaû caên, taäp trung taâm ñeå ñaït tôùi ñieàu kieän aáy.