(CXXI) Utara (Thera. 18)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh ôû Raøjagaha (Vöông Xaù), con moät Baø-la-moân coù danh tieáng, ñöôïc ñaët teân laø Uttara. Ngaøi thoâng suoát giaùo ñieån Veä-ñaø, vaø coù danh tieáng veà gia toäc, veà dung saéc, veà thoâng minh, veà ñöùc haïnh. Vassakaøra, moät vò boä tröôûng coù danh ôû Magadha (Ma-kieät-ñaø), thaáy nhöõng thaønh tích cuûa ngaøi, muoán gaû con gaùi cho ngaøi, nhöng ngaøi ñaõ thieân veà haïnh giaûi thoaùt neân ñaõ töø choái vaø ngaøi ñeán nghe ngaøi Saøriputta (Xaù-lôïi-phaát) thuyeát giaûng. Vôùi loøng tin, ngaøi xuaát gia, laøm troøn boån phaän cuûa ngöôøi Sa-di, haàu haï Toân giaû Saøriputta.

Moät hoâm, Toân giaû Saøriputta bò beänh, Uttara ñi tìm moät y só chöõa beänh, ngaøi ñaët bình baùt ngaøi treân bôø hoà ñeå xuoáng hoà nöôùc suùc mieäng. Moät ngöôøi aên troäm, bò lính ñuoåi, chaïy ra khoûi cöûa thaønh, khi chaïy ngang lieàn quaêng boû caùc chaâu baùu ñaùnh caép vaøo trong bình baùt cuûa ngöôøi Sa-di vaø boû chaïy. Khi caùc ngöôøi lính ñeán, thaáy ñoà chaâu baùu trong bình baùt cuûa ngaøi lieàn baét ngaøi ñöa ñeán Baø-la-moân Vassakaøra ñeå tröøng phaït ngaøi.

Ñöùc Phaät nhaän thaáy thieàn quaùn cuûa ngaøi ñaõ chín muoài, neân ñi ñeán ngaøi, ñaët nheï tay treân ñaàu ngaøi vaø noùi: 'Ñaây laø keát quaû nghieäp tröôùc cuûa Thaày, Thaày caàn phaûi chaáp nhaän nhôø söùc maïnh suy tö'. Roài Theá Toân thuyeát phaùp cho ngaøi, Uttara vì nhôø ñöùc Phaät ñaët nheï tay treân ñaàu, taâm tö ñöôïc phaán khôûi, nhôø thieàn quaùn chín muoài, nhôø uy nghi ñöùc ñoä cuûa baäc Ñaïo Sö, ngaøi caûm thoï hyû laïc, ñoaïn taän caùc ueá nhieãm, chöùng saùu thaéng trí. Vöôn mình leân khoûi coät truï, ngaøi ñöùng treân hö khoâng, hieån hieän thaàn thoâng vì loøng töø maãn ñoái vôùi keû khaùc. Tröôùc söï ngaïc nhieân cuûa taát caû moïi ngöôøi, caùc veát thöông cuûa ngaøi ñöôïc laønh haún khi ñöôïc caùc Tyû-kheo khaùc hoûi: 'Thöa Hieàn giaû, laøm sao khi Hieàn giaû ñau khoå nhö vaäy, Hieàn giaû coù theå phaùt trieån thieàn quaùn?'. Ngaøi traû lôøi 'Khi toâi thaáy roõ ñöôïc söï ñau khoå cuûa mình taùi sanh, vaø taùnh nhaân duyeân sanh cuûa söï vaät, thôøi söï nguy hieåm cuûa söï ñau khoå ít hôn, hieän taïi khoâng ngaên toâi phaùt trieån thieàn quaùn vaø chöùng ñöôïc keát quaû.

121. Khoâng coù gì coù maët,
Laïi thöôøng coøn maõi maõi,
Khoâng coù caùc haønh gì,
Laïi thöôøng haèng thöôøng truù.
Caùc uaån ñöôïc khôûi leân,
Ñeán ñôøi khaùc dieät vong.

122. Bieát ñöôïc nguy hieåm naøy,
Ta khoâng muoán sanh höõu,
Töø boû taát caû duïc,
Ta chöùng laäu hoaëc taän.

(CXXII) Pindola-Bhaøradvaøja (Thera. 18)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh laøm con cuûa vò giaùo só cuûa vua Udena xöù Kosambi, ñöôïc ñaët teân laø Bhaøradvaøja. Sau khi hoïc taäp ba taäp Veä-ñaø, daïy caùc baøi chuù, baøi tuïng raát thaønh coâng cho caùc thanh nieân Baø-la-moân, ngaøi chaùn ngaáy vôùi coâng vieäc ñang laøm. Töø giaõ hoï, ngaøi ñi ñeán Raøjagaha (Vöông Xaù), thaáy chuùng Tyû-kheo ñöôïc troïng voïng cuùng döôøng, ngaøi xuaát gia. Vôùi phöông phaùp Phaät daïy, ngaøi tieát ñoä trong aên uoáng vaø chöùng ñöôïc saùu thaéng trí.

Ngaøi tuyeân boá tröôùc maët ñöùc Boån Sö raèng ngaøi saün saøng traû lôøi taát caû nhöõng caâu hoûi cuûa Tyû-kheo naøo nghi ngôø ñeán con ñöôøng vaø keát quaû, nhö vaäy, ngaøi roáng tieáng roáng con sö töû, ñöùc Phaät noùi veà ngaøi nhö sau: 'Trong caùc ñeä töû cuûa Ta roáng tieáng roáng con sö töû, Pindola Bhaøradvaøja laø ñeä nhaát'.

Roài moät ngöôøi baïn cuõ ñeán thaêm ngaøi, moät Baø-la-moân coù taùnh keo kieát. Vò Tröôûng laõo khuyeân baïn neân cuùng döôøng chuùng Taêng. Vì baïn ngaøi tin raèng ngaøi cuõng ích kyû vaø nghó ñeán tö lôïi, neân ngaøi duøng baøi keä ñeå giaùo giôùi baïn ngaøi:

123. Noùi veà ñôøi soáng naøy,
Khoâng phaûi khoâng coù luaät,
Nhöng caùc moùn ñoà aên,
Khoâng coù gì gaàn taâm
Do coù caùc moùn aên,,
Thaân theå ñöôïc toàn taïi,
Thaáy vaäy, ta boä haønh,
Tìm kieám caùc moùn aên.

124. Baäc trí kinh nghieäm raèng:
Thaät söï laø ñaùm buøn,
Ñaûnh leã vaø cuùng döôøng,
Xuaát phaùt töï gia ñình,
Nhö muõi teân teá nhò,
Raát khoù nhoå ñöôïc ra,
Cuõng vaäy vôùi keû ngu,
Cung kính khoù töø boû.

(CXXIII) Valliya (Thera. 18)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh ôû Saøvatthi (Xaù-veä), con moät Baø-la-moân teân tuoåi, ñöôïc ñaët teân laø Valliya. Khi ñeán tuoåi tröôûng thaønh, laøm chuû ñöôïc caùc caên, ngaøi laøm baïn vôùi ngöôøi coù giôùi ñöùc. Roài ngaøi ñi ñeán Theá Toân, khôûi loøng tin, xuaát gia, phaùt trieån thieàn quaùn, chöùng quaû A-la-haùn. Nghó ñeán quaù khöù vôùi caùc söï vaät theá tuïc, ham muoán, vaø nhö theá naøo nhôø Thaùnh ñaïo, ngaøi thoaùt ly caùc chi phoái aáy, ngaøi noùi leân chaùnh trí cuûa ngaøi:

125. Trong choøi nhoû, naêm cöûa,
Coù con khæ ñi vaøo,
Loanh quanh töøng cöûa moät,
Noù va chaïm töøng giaây!

126. Naøy khæ, haõy döøng laïi!
Chôù coù chaïy nhö vaäy,
Ngöôi khoâng coøn nhö tröôùc,
Trí tueä caàm giöõ ngöôi,
Ngöôi ñaâu coøn coù theå,
Ñi xa nhö tröôùc ñöôïc.

(CXXIV) Gangaøtiriya (Thera. 18)

Trong thôøi ñöùc Phaät taïi theá, ngaøi sanh ôû Saøvatthi laøm con moät thò daân, ñöôïc ñaët teân laø Datta. Trong ñôøi soáng theá tuïc, vì ngu si ngaøi phaïm loãi laàm, bieát ñöôïc loãi laàm cuûa mình, ngaøi sanh saàu khoå vaø xuaát gia. Hoái haän vì haønh vi cuûa mình, ngaøi choïn ñôøi soáng khoå haïnh, ôû treân bôø soâng Haèng, laøm moät choøi laù ñeå ôû; do vaäy, ngaøi ñöôïc goïi laø Gangaøtiriya (ngöôøi ôû treân bôø soâng Haèng). Ngaøi nguyeän khoâng noùi vôùi moät ai, nhö vaäy caû naêm, ngaøi khoâng thoát ra moät lôøi naøo. Trong naêm thöù hai, moät nöõ nhaân trong laøng thöôøng cuùng döôøng ngaøi, muoán bieát ngaøi coù caâm hay khoâng khi daâng söõa cuùng döôøng, laøm ñoå söõa ra ngoaøi. Ngaøi môùi noùi: 'Thoâi vöøa roài, baø chò'. Nhöng ñeán naêm thöù ba, ngaøi chöùng quaû A-la-haùn, ngaøi noùi leân chaùnh trí cuûa ngaøi ngang qua lôøi baøi keä, taùn thaùn haïnh cuõ cuûa ngaøi:

127. Treân bôø soâng Haèng Haø,
Duøng ba laù thoát noát,
Ta döïng leân cho ta
Moät choøi laù nho nhoû,
Baùt ta laø caùi gheø,
Duøng cuùng söõa ngöôøi cheát,
Coøn y aùo cuûa ta
Löôïm chaép töø ñoáng raùc.

128. Suoát hai naêm soáng vaäy.
Ta chæ noùi moät chöõ,
Trong khoaûng naêm thöù ba,
Khoái si aùm tan taønh.

(CXXV) Ajina (Thera. 18)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh ôû Saøvatthi, trong gia ñình moät Baø-la-moân ngheøo, vaø khi sanh ngaøi ñöôïc ñaët trong moät taám da deâ röøng, do vaäy ñöôïc ñaët teân laø Ajina. Soáng trong söï baàn cuøng, ngaøi chöùng kieán uy nghi ñöùc ñoä cuûa ñöùc Phaät khi tinh xaù Kyø Vieân ñöôïc daâng cuùng. Khôûi loøng tin, ngaøi xuaát gia vaø khoâng bao laâu, chöùng ñöôïc phaùp Thöôïng nhaân, khi chöùng ñöôïc quaû A-la-haùn, vì nghieäp duyeân quaù khöù, ngaøi khoâng ñöôïc cung kính vaø bieát ñeán. Moät soá Sa-di khoâng bieát khinh thöôøng ngaøi, ngaøi laøm hoï dao ñoäng vôùi baøi keä:

129. Neáu chöùng ñöôïc Ba minh,
Ñoaïn töû, khoâng laäu hoaëc,
Vò aáy vaãn coù theå,
Khoâng ñöôïc ngöôøi bieát ñeán,
Vaø keû ngu khoâng bieát,
Coù theå sanh khinh thöôøng.

130. Khi ngöôøi aáy nhaän ñöôïc
Ñoà aên uoáng cuùng döôøng,
Daãu cho coù aùc phaùp,
Vaãn ñöôïc hoï kính troïng.

(CXXVI) Melajina (Thera. 19)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh ôû Benarees (Ba-la-naïi), trong gia ñình moät hoaøng toäc, teân laø Melajina, hoïc gioûi vaø haïnh ñöùc coù tieáng khaép trong nöôùc. Khi Theá Toân ôû Ba-la-naïi, taïi Isipatana (chö Tieân ñoïa xöù), Melajina ñeán nghe Ngaøi thuyeát phaùp, khôûi loøng tin, xuaát gia vaø chöùng quaû A-la-haùn. Khi caùc Tyû-kheo hoûi laøm sao ngaøi chöùng ñöôïc phaùp Thöôïng nhaân, ngaøi roáng leân tieáng roáng con sö töû:

131. Khi ta nghe Chaùnh phaùp,
Baäc Ñaïo Sö thuyeát giaûng,
Ta thaéng tri nghi hoaëc,
Baäc toaøn trí, toaøn thaéng.

132. Ñoái vò tröôûng löõ ñoaøn,
Vôùi vò ñaïi anh huøng,
Trong caùc baäc ñaùnh xe
Baäc toái thaéng voâ thöôïng,
Ñoái con ñöôøng, loä trình 
Ta khoâng coù nghi hoaëc.

(CXXVII) Raødha (Thera. 19)

Trong thôøi ñöùc Phaät taïi theá, ngaøi sanh ôû Raøjagaha (Vuông Xaù), laø ngöôøi Baø-la-moân. Trong khi ngaøi lôùn tuoåi, ngaøi khoâng laøm ñöôïc boån phaän cuûa ngaøi. Khoâng ñöôïc chaáp nhaän, ngaøi ñi ñeán Theá Toân, noùi leân nhöõng öôùc muoán cuûa ngaøi. Baäc Ñaïo Sö thaáy ñöôïc nhöõng ñieàu kieän caên baûn ñöôïc ñaày ñuû, neân baûo Saøriputta chaáp nhaän ngaøi xuaát gia. Khoâng bao laâu, ngaøi chöùng quaû A-la-haùn. Sau ñoù, ngaøi soáng gaàn beân baäc Ñaïo Sö, trôû thaønh moät vò thuyeát giaûng ñoät xuaát nhôø nhöõng lôøi thuyeát giaûng cuûa baäc Ñaïo Sö. Moät hoâm, thaáy roõ vì sao khoâng kheùo töï huaán luyeän cheá ngöï khieán caùc duïc voïng coù theå sanh khôûi, ngaøi noùi leân baøi keä ñeå khích leä giaùo giôùi:

133. Nhö maùi nhaø vuïng lôïp,
Möa deã thaám öôùt vaøo,
Cuõng vaäy, taâm vuïng tu
Tham aùi ñöôïc xaâm nhaäp. 

134. Nhö maùi nhaø kheùo lôïp
Möa khoâng theå thaám vaøo,
Cuõng vaäy, taâm kheùo tu
Tham aùi khoâng xaâm nhaäp.

(CXXVIII) Suraødha (Thera. 19)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh laøm em trai cuûa vò Raødha, vaâng theo göông cuûa ngöôøi anh, ngaøi xuaát gia vaø chöùng quaû A-la-haùn. Ñeå neâu roõ söï höôùng daãn caùc giôùi luaät, ngaøi noùi leân chaùnh trí cuûa mình nhö sau:

135. Sanh cuûa ta ñaõ taän,
Chieán thaéng daïy, laøm xong,
Löôùi danh ñöôïc ñoaïn dieät,
Goác sanh höõu nhoå leân.

136. Muïc ñích haïnh xuaát gia,
Boû nhaø, soáng khoâng nhaø,
Ñích aáy ñaõ ñaït ñöôïc,
Moïi kieát söû, dieät xong.

(CXXIX) Gotama (Thera. 19)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh ôû Raøjagaha (Vöông Xaù), trong moät gia ñình Baø-la-moân, ñöôïc ñaët teân laø Gotama. Khi coøn treû, ngaøi giao du vôùi keû khoâng toát, bao nhieâu taøi saûn ngaøi cho moät kyõ nöõ. Hoái haän neáp soáng baát chính cuûa mình, ngaøi mô thaáy hình aûnh baäc Ñaïo Sö ñang ngoài, vôùi taâm tö hieåu bieát taâm traïng cuûa ngaøi. Baäc Ñaïo Sö bieát ñöôïc tieán boä cuûa ngaøi, söï thaønh töïu caùc nhaân duyeân thieát yeáu, neân thuyeát phaùp cho ngaøi. Ngaøi khôûi loøng tin, xuaát gia, chöùng quaû A-la-haùn, khi con dao ñuïng ñeán toùc ngaøi, khi ngaøi ñang thoï höôûng laïc thieàn ñònh vaø quaû giaûi thoaùt. Moät cö só hoûi ngaøi veà taøi saûn cuûa ngaøi, ngaøi thuù nhaän ngaøi soáng khoâng ñöôïc nghieâm tuùc, soáng phi Phaïm haïnh, vaø vôùi söï trong saïch hieän taïi khoâng coù duïc voïng, ngaøi noùi leân chaùnh trí cuûa ngaøi:

137. Baäc aån só naèm nguû,
Soáng an laïc haïnh phuùc,
Hoï khoâng bò nöõ nhaân,
Troùi buoäc vaø chi phoái.
Nöõ nhaân, phaûi luoân luoân 
Phoøng hoä vaø cheá ngöï.
Söï thaät veà nöõ nhaân,
Thaät khoù ñöôïc chaáp nhaän.

138. Hôõi naøy caùc duïc voïng,
Ta quyeát gieát caùc ngöôi,
Nay chuùng ta ñoái ngöôi,
Khoâng coøn gì nôï naàn,
Chuùng ta nay ñi ñeán
Caûnh giôùi goïi Nieát baøn,
Ñi ñeán taïi choã aáy
Khoâng coøn coù saàu muoän.

(CXXX) Vasabha (Thera. 19)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh ôû Vesaøli, con vò vua ñòa phöông Licchavì. Ñöôïc caûm hoùa bôûi uy nghi ñöùc ñoä cuûa ñöùc Phaät khi Ngaøi ñeán thaêm Vesaøli, ngaøi xuaát gia, khoâng bao laâu chöùng quaû A-la-haùn. Bieát ôn nhöõng ai uûng hoä ngaøi, ngaøi khoâng coù töø choái nhöõng vaät duïng ñöôïc cuùng döôøng vaø höôûng thoï caùc vaät cuùng döôøng aáy. Ngöôøi thöôøng daâng cho ngaøi thích thoï höôûng, nhöng ngaøi khoâng ñeå yù nhöõng lôøi pheâ bình aáy.

Gaàn ngaøi coù moät vò Tyû-kheo giaû doái, löøa gaït quaàn chuùng baèng caùch giaû doái soáng thieåu duïc tri tuùc, do vaäy ñöôïc quaàn chuùng toân troïng. Roài thieân chuû Sakka (Ñeá thích) thaáy ñöôïc söï giaû doái naøy, ñi ñeán Tröôûng laõo Vasabha hoûi: 'Thöa Toân giaû, keû giaû doái kia sao laïi laøm vaäy?'. Ngaøi traû lôøi vôùi baøi keä, chæ trích keû aùc baát thieän kia:

139. Tröôùc noù gieát töï ngaõ,
Sau noù gieát ngöôøi khaùc,
Hoï kheùo gieát töï ngaõ,
Nhö chim moài, moài chim.

140. Khoâng phaûi Baø-la-moân,
Vôùi dung saéc beân ngoaøi,
Baø-la-moân chính thoáng,
Phaûi dung saéc beân trong,
Vôùi ai, laøm aùc nghieäp,
Ngöôøi aáy laø haéc nhaân,
Laø choàng cuûa Sujaø.

Trong thôøi ñöùc Phaät taïi theá, ngaøi sanh ôû nöôùc Magadha (Ma-kieät-ñaø), laøng Naølaka, con cuûa nöõ Baø-la-moân Ruøpusaøri vaø em trai cuûa Saøriputta. Ngaøi theo göông anh, xuaát gia, vaø sau moät thôøi gian tinh caàn tu haønh, chöùng ñuôïc quaû A-la-haùn. Phaán khôûi vôùi quaû chöùng cuûa mình vaø ñôøi soáng vieãn ly, ngaøi noùi leân baøi keä:

141. Kheùo nghe, nghe taêng tröôûng,
Nghe taêng tröôûng, phaùt tueä,
Nhôø tueä bieát yù nghóa,
Nghóa ñöôïc bieát, laïc ñeán.

142. Haõy truù choã xa vaéng,
Haõy soáng, thoaùt kieát söû,
Taïi ñaáy, hyû chöa ñaït,
Haõy soáng giöõa chuùng Taêng,
Töï ngaõ ñöôïc cheá ngöï,
An truù trong chaùnh nieäm.

(CXXXII) Jotidaøra (Thera. 20)

Trong thôøi ñöùc Phaät taïi theá, ngaøi sanh laøm con moät Baø-la-moân giaøu coù, ôû xöù Paødiyattha, ñöôïc ñaët teân laø Jotidaøsa. Khi ñeán tuoåi tröôûng thaønh, moät hoâm, ngaøi thaáy Toân giaû Ñaïi Ca-dieáp (Mahaø Kassapa) ñi khaát thöïc, ngaøi ñoùn Toân giaû taïi nhaø vaø nghe Toân giaû thuyeát phaùp. Treân moät ngoïn ñoài gaàn laøng, ngaøi döïng leân moät tinh xaù lôùn cho Toân giaû, cuùng döôøng Toân giaû boán vaät duïng caàn thieát. Bò xuùc ñoäng vôùi lôøi daïy cuûa Toân giaû, ngaøi xuaát gia vaø khoâng bao laâu chöùng ñöôïc saùu thaéng trí. Sau möôøi naêm, ngaøi hoïc ba Taïng, ñaëc bieät laø Luaät taïng, haàu haï Taêng chuùng vaø ñi Saøvatthi cuøng vôùi moät soá ñoâng Tyû-kheo ñeå yeát kieán ñöùc Phaät. Treân ñöôøng ñi, ngaøi ñi ñeán vöôøn cuûa moät aån só, thaáy moät Baø-la-moân haønh trì khoå haïnh naêm phaùp ngaøi hoûi: 'Naøy Baø-la-moân, sao OÂng khoâng ñoát vôùi moät thöù löûa khaùc?'. Vò Baø-la-moân töùc giaän traû lôøi: 'Naøy keû troïc ñaàu kia, ngoïn löûa khaùc laø gì?'. Tröôûng laõo traû lôøi:

Saân, taät ñoá, aùc haïnh
Maïn, kieâu vaø tranh chaáp,
Tham aùi vaø voâ minh,
Loøng öa muoán taùi sanh,
Nhöõng phaùp naøy ñoát chaùy,
Thieâu ñoát caû thaân oâng.

143. Nhöõng ai duøng daây thöøng,
Haønh cöôùp giaät nhieàu caùch,
Nhöõng daân hoï hung baïo,
Laøm naõo haïi ngöôøi khaùc,
Nhö vaäy, hoï gieo haïi,
Vì nghieäp khoâng tieâu maát.

144. Ngöôøi naøo laøm nghieäp gì,
Nghieäp thieän hay nghieäp aùc,
Hoï thöøa töï nghieäp aáy,
Loaïi nghieäp hoï ñang laøm.

(CXXXIII) Herannakaøni (Thera. 20)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh laøm con moät tay sai cuûa vua Kosala vaø caàm ñaàu boïn cöôùp. Khi phuï thaân ngaøi maát, ngaøi thöøa töï chöùc vuï aáy. Ñöôïc caûm hoùa khi chöùng kieán leã ñöùc Phaät tieáp nhaän Jetavana (Kyø Vieân), ngaøi cho ngöôøi em trai theá chöùc vuï. Ngaøi xuaát gia, khoâng bao laâu chöùng quaû A-la-haùn. Roài ngaøi tìm caùch khuyeân em ngaøi töø boû ngheà cuõ, vaø thaáy em ngaøi thích thuù ngheà cuûa mình, ngaøi khích leä em vôùi baøi keä nhö sau:

145. Ñeâm ngaøy chaïy, troâi qua,
Maïng soáng bò toån giaûm
Tuoåi thoï ngöôøi huûy dieät,
Nhö nöôùc doøng suoái con.

146. Keû ngu laøm aùc haïnh,
Khoâng hieåu vieäc mình laøm,
Veà sau bò khoå ñau,
Khi aùc nghieäp chín muoài.

(CXXXIV) Somamitta (Thera. 20)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh ôû Benares trong moät gia ñình Baø-la-moân, ñöôïc ñaët teân laø Somamitta. Ngaøi trôû thaønh moät vò thoâng hieåu ba taäp Veä-ñaø, vaø ñöôïc Tröôûng laõo Vimala caûm hoùa, ngaøi xuaát gia, ngaøi soáng gaàn gaàn vò Tröôûng laõo, laøm troïn boån phaän cuûa mình. Nhöng vò Tröôûng laõo trôû thaønh bieáng nhaùc vaø ham nguû, Somamitta suy nghó: 'Ai coù theå coù giôùi ñöùc, soáng gaàn moät ngöôøi bieáng nhaùc?'. Roài ngaøi ñi ñeán Toân giaû Mahaø Kassapa (Ñaïi Ca-dieáp) nghe thuyeát giaûng, phaùt trieån thieàn quaùn, khoâng bao laâu chöùng quaû A-la-haùn. Roài ngaøi chæ trích Vimala vôùi nhöõng caâu keä nhö sau:

147. Nhö leo treân vaùn nhoû,
Giöõa bieån lôùn bò chìm,
Cuõng vaäy ñeán keû khaùc,
Ngöôøi haïnh toát cuõng chìm.
Do vaäy haõy boû noù,
Keû laøm bieáng laøm nhaùc.

148. Haõy soáng gaàn baäc Thaùnh,
Baäc vieãn ly, tinh caàn,
Thieàn ñònh, thöôøng tinh taán,
Baäc Hieàn trí saùng suoát.

(CXXXV) Sabbamitta (Thera. 20)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh trong moät gia ñình Baø-la-moân ôû Saøvatthi, ñöôïc ñaët teân laø Sabbamitta. Chöùng kieán leã daâng cuùng tinh xaù Kyø Vieân, ngaøi thaáy ñöôïc uy nghi ñöùc ñoä cuûa ñöùc Phaät, xuaát gia, löïa choïn moät ñeà taøi ñeå thieàn quaùn, ngaøi soáng taïi moät khu röøng. Sau muøa möa, ngaøi ñi ñeán Saøvatthi ñeå ñaûnh leã ñöùc Phaät, treân ñöôøng ñi, ngaøi thaáy moät con nai con bò sa vaøo baãy ngöôøi thôï saên, con nai meï tuy khoâng bò löôùi chuïp nhöng vì thöông con nai con neân khoâng ñi xa cuõng khoâng daùm ñeán gaàn caùi baãy, con nai con laên loän qua laïi, keâu leân nhöõng tieáng thaûm thieát. Vò Tröôûng laõo suy nghó: 'OÂi, tình thöông ñaõ ñem laïi söï ñau khoå cho caùc loaøi höõu tình!'. Ñi xa hôn nöõa, ngaøi thaáy nhieàu teân cöôùp ñang laáy rôm coät vaøo moät ngöôøi chuùng baét ñöôïc ñeå ñem thieâu soáng. Nguôøi aáy la leân vaø vò Tröôûng laõo caûm thaáy saàu khoå ñoái vôùi hai söï vieäc aáy, lieàn noùi leân baøi keä ñeå cho caùc teân cöôùp nghe.

149. Ngöôøi troùi buoäc vaøo ngöôøi,
Ngöôøi baùm víu vaøo ngöôøi,
Ngöôøi bò ngöôøi laøm haïi,
Vaø ngöôøi laøm haïi ngöôøi.

150. Lôïi ích gì ngöôøi aáy?
Hay con chaùu ngöôøi sanh?
Haõy boû ngöôøi aáy ñi,
Ngöôøi laøm haïi nhieàu ngöôøi.

(CXXXVI) Mahaøkaøla (Thera. 21)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh ôû thaønh Setavyaø, trong gia ñình moät ngöôøi laùi buoân, ñöôïc ñaët teân laø Mahaøkaøla. Khi ñeán tuoåi tröôûng thaønh vaø soáng ôû nhaø, ngaøi ñem theo naêm traêm xe haøng hoùa ñeå buoân baùn ôû Saøvatthi. Khi ñang nghæ vaøo buoåi chieàu, ngaøi thaáy caùc cö só ñem höông hoa ñi ñeán tinh xaù Jetavana (Kyø Vieân) vaø ngaøi ñi theo. Taïi ñaáy ngaøi nghe ñöùc Phaät thuyeát phaùp, khôûi loøng tin xuaát gia, quyeát ñònh löïa choïn nghóa ñòa laøm ñeà taøi thieàn quaùn, ngaøi soáng ôû trong nghóa ñòa. Moät hoâm, moät ngöôøi ñaøn baø laøm ngheà thieâu ñoát thaân theå, ñeå cho vò Tröôûng laõo moät ñeà taøi thieàn quaùn, neân chaët tay vaø chaân cuûa moät thaân môùi thieâu, laáy soï ñaàu laøm bình baùt ñöïng söõa, saép ñaët tay chaân ñaët chuùng gaàn baäc Tröôûng laõo ñeå ngaøi coù theå thieàn quaùn vaø ngoài xuoáng moät beân. Vò Tröôûng laõo thaáy vaäy lieàn töï saùch taán mình vôùi nhöõng baøi keä nhö sau:

151. Nöõ Kaølì, ñaãy ñaø,
Dung saéc nhö quaï ñen,
Beû gaãy moät baép veá,
Laïi beû baép veá nöõa,
Beû gaãy moät caùnh tay,
Laïi beû caùnh tay nöõa,
Laïi beû gaãy caùi ñaàu,
Nhö baùt ñöïng söõa ñoâng.
Naøy Kaølì ngoài xuoáng,
Vôùi loøng tin saün saøng.

152. Ai khoâng roõ bieát vaäy,
Laïi taùc thaønh sanh y,
Keû ngu böôùc ñi ñeán,
Chòu khoå ñau lieân tuïc,
Do vaäy ai hieåu bieát,
Khoâng taïo neân sanh y,
Ta seõ khoâng naèm xuoáng,
Vôùi ñaàu bò beû naùt.

(CXXXVII) Tissa (Thera. 21)

Trong ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh ôû Raøjagaha (Vöông Xaù), trong moät gia ñình Baø-la-moân, teân laø Tissa vaø trôû thaønh moät chuyeân vieân veà ba taäp Veä-ñaø. Giaûng buøa chuù cho hôn naêm traêm Baø-la-moân treû, vaø danh tieáng ñoàn vang. Khi Theá Toân ñeán Raøjagaha (Vöông Xaù), Tissa thaáy uy nghi ñöùc ñoä cuûa ñöùc Phaät, khôûi loøng tin, xuaát gia, veà sau chöùng quaû A-la-haùn,do phaùt trieån thieàn quaùn. Nhôø vaäy, ngaøi trôû thaønh coù danh tieáng nöõa.

Coù moät soá Tyû-kheo thieân veà theá lôïi, thaáy ngaøi coù ñöôïc troïng voïng, neân khoâng theå chòu noåi. Ngaøi bieát nhö vaäy, noùi leân söï nguy hieåm cuûa danh voïng vaø söï thoaùt ly cuûa ngaøi ñoái vôùi danh voïng, ngang qua nhöõng baøi keä naøy:

153. Vò troïc ñaàu, ñaép y,
Ñöôïc nhieàu keû thuø oaùn
Khi nhaän ñoà aên uoáng,
Vaûi maëc vaø choã naèm.

154. Bieát nguy hieåm nhö vaäy,
Bieát coù sôï haõi lôùn,
Trong cung kính cuùng döôøng;
Vò Tyû-kheo xuaát gia,
Nhaän ít, khoâng tham ñaém,
Luoân luoân giöõ chaùnh nieäm.

(CXXXVIII) Kimbila (Thera. 21) 

Ngaøi gaëp ñöùc Phaät, xuùc ñoäng, xuaát gia ñaõ ñöôïc noùi trong chöông moät, vôùi caâu keä : 'Nhö bò caûm hoùa bôûi söùc maïnh'. ÔÛ ñaây, vò Tröôûng laõo soáng thaân thieát vôùi caùc baïn, caùc Toân giaû Anuruddha, Bhaddiya.

155. Trong vöôøn truùc phía Ñoâng,
Caùc Thích töû thaân höõu,
Töø boû nhöõng taøi saûn,
Khoâng phaûi laø ít oi,
Vui thích vôùi nhöõng gì,
Nhaän ñöôïc töø bình baùt.

156. Sieâng, tinh caàn, tinh taán,
Thöôøng kieân trì haêng haùi,
Öa thích laïc phaùp vò,
Töø boû laïc theá gian.

(CXXXIX) Nanda (Thera. 21)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh ôû Kapilavatthu, con vua Suddhodana (Tònh Phaïn) vaø baø Mahaøpajaøpati, vì ñem laïi hoan hyû cho baø con neân ñöôïc goïi laø Nanda. Khi ñeán tuoåi tröôûng thaønh, baäc Ñaïo Sö chuyeån baùnh xe phaùp ñi ñeán Kapilavatthu, vôùi loøng töø maãn ñoä chuùng sanh. Nhaân coù dòp trôøi möa, Theá Toân keå chuyeän tieàn thaân Vessantara. Trong ngaøy thöù hai, vôùi caâu keä: 'Haõy ñöùng daäy!'. Theá Toân giuùp cho phuï thaân chöùng quaû Döï löu. Vôùi caâu keä: 'Haõy soáng theo Phaïm haïnh'. Theá Toân giuùp baø Mahaøpajaøpati cuõng chöùng quaû Döï löu, roài Theá Toân giuùp phuï thaân chöùng theâm quaû Nhaát lai. Ngaøy thöù ba khi ñi khaát thöïc taïi phoøng ñaêng quang, luùc moïi ngöôøi ñang chuùc möøng hoaøng töû Nanda trong ngaøy leã ñaùm cöôùi, baäc Ñaïo Sö ñöa bình baùt, ñi theo baäc Ñaïo Sö ñeán tinh xaù vaø ñöùc Phaät ñoä cho Nanda xuaát gia, daàu ngaøi khoâng baèng loøng.

Töø luùc aáy, bieát ñöôïc Nanda khoâng öa thích ñôøi soáng xuaát gia, baäc Ñaïo Sö tieáp tuïc giaùo hoùa cho ñeán khi Nanda, nhôø thieàn ñònh, phaùt trieån thieàn quaùn vaø ñaït ñöôïc quaû A-la-haùn. Veà sau, höôûng thoï laïc giaûi thoaùt, ngaøi noùi: 'OÂi tuyeät dieäu thay phaùp moân Phaät daïy. Nhôø vaäy ta thoaùt khoûi sa laày vaøo ñaàm taùi sanh, ñöùng ñöôïc treân baõi caùt Nieát-baøn'. Phaán khôûi vôùi suy nghó naøy, ngaøi noùi leân nhöõng baøi keä:

157. Khoâng nhö lyù taùc yù,
Ta chuyeân trang söùc ngoaøi,
Ta thoâ thaùo dao ñoäng,
Say ñaém trong tham duïc.

158. Vôùi phöông tieän thieän xaûo,
Ta, baø con maët trôøi,
Ñöôïc höôùng veà chaùnh lyù,
Laøm ta thoaùt sanh höõu.

(CXL) Sirimat (Thera. 21)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh ôû Saøvatthi (Xaù-veä), trong nhaø moät thò daân, ñöôïc ñaët teân laø Sirimat, vì gia ñình ngaøi ñöôïc luoân luoân may maén, vaø thaønh coâng. Em trai cuûa ngaøi, taêng tröôûng taøi saûn ñöôïc ñaët teân laø Sirivaddha (taêng tröôûng söï may maén). Caû hai thaáy ñöôïc uy nghi ñöùc ñoä cuûa ñöùc Phaät khi Kyø Vieân ñöôïc daâng cuùng ñöùc Phaät, khôûi loøng tin xuaát gia, Sirivaddha daàu chöa chöùng ñöôïc phaùp thöôïng nhaân, nhöng ñöôïc haøng cö só, haøng xuaát gia toân kính hoan ngheânh. Nhöng Sirimat, vì nghieäp khoâng ñöôïc toát ñeïp neân ít ñöôïc cung kính, tuy vaäy, luoân luoân tu taäp veà chæ vaø quaùn, ngaøi chöùng ñöôïc saùu thaéng trí.

Caùc Tyû-kheo taàm thöôøng vaø caùc Sa-di khoâng bieát ngaøi chöùng ñöôïc Thaùnh quaû, tieáp tuïc khinh thöôøng ngaøi vaø cung kính em cuûa ngaøi. Roài ngaøi ñoïc leân baøi keä, noùi leân söï sai laàm cuûa hoï:

159. Ngöôøi khaùc taùn thaùn noù,
Keû töï ngaõ chöa ñònh,
Ngöôøi khaùc khen sai laàm,
Keû töï ngaõ chöa ñònh.

160. Ngöôøi khaùc chæ trích noù,
Keû töï ngaõ ñaõ ñònh,
Ngöôøi khaùc cheâ sai laàm,
Keû töï ngaõ kheùo ñònh.

Trong thôøi ñöùc Phaät taïi theá, ngaøi sanh ôû Saøketa, trong moät gia ñình Baø-la-moân, ñöôïc ñaët teân laø Uttara. Bò caûm hoùa bôûi thaàn thoâng song haønh taïi caây Gandamba ôû Saøvatthi, ngaøi ñöôïc khích leä xuaát gia, khi baäc Ñaïo Sö ôû Saøketa thuyeát phaùp taïi vöôøn Kaølaka. Ñi vôùi baäc Ñaïo Sö ñeán Raøjagaha (Vöông Xaù), ngaøi phaùt trieån thieàn quaùn, chöùng ñöôïc saùu thaéng trí. Trôû veà Saøvatthi ñeå haàu haï ñöùc Phaät, caùc Tyû-kheo hoûi ngaøi: 'Thöa Hieàn giaû, Hieàn giaû ñaõ thaønh töïu nhöõng gì trong söï nghieäp giaûi thoaùt?' Ngaøi noùi leân chaùnh trí cuûa ngaøi vôùi baøi keä nhö sau:

161. Ta lieãu tri caùc uaån,
Ta kheùo nhoå tham aùi,
Ta tu taäp giaùc chi,
Ta ñaït laäu hoaëc dieät.

162. Do lieãu tri caùc uaån,
Thoaùt ly keû gaøi löôùi,
Tu taäp giaùc chi xong,
Ta seõ nhaäp Nieát-baøn,
Caùc laäu hoaëc taän dieät.

(CXLII) Bhaddaji (Thera. 22)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh ôû Bhaddiya (taïi Avantì phía Ñoâng Magadha), con moät nghò só giaøu coù ñeán taùm traêm trieäu, ngaøi ñöôïc ñaët teân laø Bhaøddiya vaø ñöôïc nuoâi lôùn trong söï nuoâng chieàu sang troïng, gioáng nhö vò Boá-taùt trong ñôøi soáng cuoái cuøng cuûa ngaøi. Taäp sôù keå caâu chuyeän cuûa ngaøi chöùng quaû A-la-haùn khi nghe ñöùc Phaät thuyeát phaùp laàn ñaàu tieân, chính ñöùc Phaät ñích thaân ñeán tìm ngaøi. Ngaøi ñi theo baäc Ñaïo Sö vôùi haøng tuøy tuøng, sau moät tuaàn ñeán taïi Kotigaøma, vaø ñi laùnh ñeán bôø soâng Haèng, ngaøi nhaäp thieàn ñònh. Ngaøi chæ xuaát ñònh, khi ñöùc Phaät ñeán gaàn vaø khoâng vaâng lôøi caùc vò Tröôûng laõo ñi tröôùc. Ñeå xaùc minh quaû chöùng voâ thöôïng cuûa ngaøi, ñöùc Phaät môøi ngaøi leân chieác phaø cuûa Ngaøi vaø yeâu caàu ngaøi hieän thaàn thoâng. Bhaddiya laøm noåi leân cung ñieän bò chìm, khi ngaøi truù taïi ñaáy, trong thôøi ngaøi laø vua Panaøda. Caâu chuyeän naøy ñöôïc keå trong chuyeän Jaøtaka Mahaøpanaøda. Ngaøi dieãn taû laâu ñaøi baèng vaøng, trong aáy ngaøi ñaõ soáng trong moät thôøi gian. Roài ngaøi noùi veà ngaøi khi töï ngaõ ñöôïc ñoaïn dieät, nhö laø thuoäc moät ngöôøi khaùc:

163. Pa-naø-ña laø teân,
Cuûa vò hoaøng ñeá aáy,
Vôùi truï leã baèng vaøng,
Ngang coù möôøi saùu nhaø,
Tính veà löôïng beà cao,
Cao hôn moät ngaøn laàn.

164. Coù ñeán ngaøn tam caáp,
Vôùi traêm noùc hình troøn,
Trang hoaøng vôùi côø xí,
Vôùi ngoïc baùu choùi saùng,
ÔÛ ñaáy, Caøn-thaùt-baø,
Caùc tieân nöõ haùt muùa,
Con soá leân saùu ngaøn,
Vôùi toång soá baûy ñoaøn.

(CXLIII) Sobhita (Thera. 22)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh ôû Saøvatthi, trong moät gia ñình Baø-la-moân, ñöôïc ñaët teân laø Sobhita. Sau khi ñöôïc nghe baäc Ñaïo Sö thuyeát phaùp, ngaøi xuaát gia, chöùng ñöôïc saùu thaéng trí, ngaøi thöïc haønh nhôù ñeán caùc ñôøi soáng quaù khöù, thaønh töïu tuùc maïng thoâng, ñöôïc ñöùc Phaät xaùc nhaän laø vò nhôù ñeán ñôøi soáng quaù khöù ñeä nhaát. Caûm thaáy phaán khôûi trong quaû chöùng cuûa mình, ngaøi noùi leân nhöõng baøi keä:

165. Tyû-kheo giöõ chaùnh nieäm,
Vôùi trí tueä tinh caàn,
Moät ñeâm, ta nhôù ñeán,
Coù ñeán naêm traêm kieáp.

166. Ta tu Boán nieäm xöù,
Baûy giaùc chi, Taùm thaùnh (ñaïo),
Moät ñeâm, ta nhôù ñeán,
Coù ñeán naêm traêm kieáp.

(CXLIV) Valliya (Thera. 22)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh ôû Vesaøli, trong moät gia ñình Baø-la-moân, ñöôïc ñaët teân laø Kanhamitta. Khi ñeán tuoåi tröôûng thaønh, ngaøi thaáy uy nghi ñöùc ñoä cuûa ñöùc Phaät khi ñöùc Phaät ñeán Vesaøli. Khôûi loøng tin, ngaøi xuaát gia vôùi söï höôùng daãn cuûa Toân giaû Mahaø Kassapa (Ñaïi Ca-dieáp). Vôùi trí tueä chaäm chaïp vaø môùi baét ñaàu tinh taán, ngaøi phaûi döïa vaøo trí tueä cuûa caùc ñoàng Phaïm haïnh ñeán noãi ngaøi ñöôïc goïi laø Valliya (loaøi caây leo), vì loaøi caây naøy khoâng theå töï lôùn ñöôïc, neáu khoâng döïa vaøo moät vaät gì. Moät hoâm, ngaøi ñi nghe Tröôûng laõo Venudatta giaûng, ngaøi trôû thaønh saùng suoát, trí tueä chín muoài, ngaøi hoûi vò Thaày cuûa ngaøi vôùi nhöõng baøi keä:

167. Nhöõng boån phaän caàn laøm,
Vôùi tinh caàn tinh taán,
Nhöõng boån phaän caàn laøm
Vôùi ngöôøi muoán giaùc ngoä.
Con seõ laøm taát caû,
Con khoâng coù thoái thaát,
Haõy xem söï tinh taán,
Söï noã löïc cuûa con.

168. Ngaøi haõy noùi cho con,
Con ñöôøng nhaäp baát töû,
Vôùi yeân laëng thieàn tö,
Con ñaït Thaùnh yeân laëng,
Nhö doøng soâng Haèng Haø,
Nhaäp saâu vaøo bieån caû.

(CXLV) Vitaøsoka (Thera. 22)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, vaøo naêm thöù 218, laø em trai vua Dhammaøsoka (A-duïc), ñöôïc ñaët teân laø Vitaøsoka. Ñeán tuoåi tröôûng thaønh, ngaøi thaønh töïu nhöõng ñöùc taùnh thích hôïp vôùi tuoåi treû hoaøng toäc. Roài ngaøi trôû thaønh ñeä töû cuûa Tröôûng laõo Giridatta vaø thoâng hieåu veà Kinh taïng vaø Luaän taïng A-tyø-ñaøm.

Moät hoâm, khi ngaøi ñang caét toùc, ngaøi laáy göông soi, thaáy moät vaøi sôïi toùc baïc. Bò dao ñoäng maïnh, ngaøi phaùt trieån thieàn quaùn, vôùi söï noã löïc coá gaéng thieàn ñònh, khi ngaøi ñang ngoài, ngaøi chöùng quaû Döï löu, ngaøi xuaát gia döôùi söï höôùng daãn cuûa Giridatta, khoâng bao laâu ngaøi chöùng quaû A-la-haùn. Ngaøi tuyeân boá chaùnh trí cuûa ngaøi vôùi baøi keä:

169. Haõy caïo toùc cho ta
Ngöôøi caïo toùc ñaõ ñeán,
Ta caàm laáy caùi göông,
Quan saùt thaân theå ta.

170. Thaân ñöôïc thaáy troáng roãng,
Chìm toái trong ñeâm ñen,
Moïi vaûi quaán chaët ñöùt,
Nay khoâng coøn taùi sanh.

(CXLVI) Punnamaøsa (Thera. 23)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh ôû Saøvatthi, trong moät gia ñình vò ñieàn chuû. Khi sanh ñöùa con ñaàu tieân, ngaøi xuaát gia, soáng gaàn moät laøng, ngaøi tinh taán tu haønh cho ñeán khi ngaøi chöùng ñöôïc saùu thaéng trí. Ngaøi ñi ñeán Saøvatthi ñaûnh leã baäc Ñaïo Sö vaø ôû taïi moät nghóa ñòa. Roài ñöùa con ngaøi cheát vaø vôï ngaøi khoâng muoán taøi saûn bò vua tòch thu, vì khoâng coù thöøa töï neân ñi ñeán ngaøi vôùi moät soá ñoâng tuøy tuøng vaø yeâu caàu ngaøi töø boû ñôøi soáng xuaát gia. Muoán noùi leân söï giaûi thoaùt theá tuïc vaø quaû chöùng cuûa ngaøi, ngaøi ñöùng treân hö khoâng, noùi leân nhöõng baøi keä:

171. Töø boû naêm trieàn caùi,
Ñaït an oån khoûi aùch,
Naém giöõ göông Chaùnh phaùp,
Bieát vaø thaáy töï ngaõ.

172. Ta quaùn saùt thaân naøy,
Töø trong cho ñeán ngoaøi,
Thaân ñöôïc thaáy troáng khoâng,
Trong thaân caû ngoaøi thaân.

(CXLVII) Nandaka (Thera. 23)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh ôû Campaø trong moät gia ñình thò daân, ñöôïc ñaët teân laø Nandaka. Ngaøi laø em trai cuûa Bharata (seõ ñöôïc noùi ñeán sau). Caû hai ñöôïc nghe Sona Kolivisa thuyeát phaùp, lieàn xuaát gia, nghó raèng: 'Sona ñöôïc nuoâi döôõng teá nhò coøn xuaát gia ñöôïc, huoáng nöõa chuùng ta?' Bharata chöùng ngay saùu thaéng trí, coøn Nandaka, vì coøn nhieàu tö töôûng khoâng trong saïch, khoâng theå ñieàu khieån ñöôïc thieàn quaùn, chæ coù theå thöïc haønh. Roài Bharata muoán giuùp ñôõ ngaøi, khieán ngaøi laøm thò giaû vaø caû hai ngöôøi ra ñi. Ngoài beân veä ñöôøng, Bharata thuyeát phaùp cho ngaøi veà thieàn quaùn.

Coù moät ñoaøn löõ haønh ñi ngang qua, moät con boø ñöïc keùo xe qua ñaùm buøn khoâng noåi neân ngaõ quî xuoáng. Ngaøi daïy côûi con boø khoûi chieác xe, cho noù aên coû, uoáng nöôùc. Con boø khoûi söï meät nhoïc laïi ñöôïc coät vaøo xe, vôùi söùc maïnh, ñöôïc boài döôõng, con boø keùo xe qua ñöôïc ñaùm buøn, Bharata noùi:

- Naøy em Nandaka, em coù thaáy hieän töôïng aáy khoâng?'.

- Thöa anh, em coù thaáy.

- Vaäy haõy tìm hieåu yù nghóa! Vaø Nandaka noùi: 'Nhö con boø ñöôïc boài döôõng, laáy laïi söùc maïnh, ta caàn phaûi töï löïc loâi mình ra khoûi ñaùm buøn laày cuûa taùi sanh!' Duøng söï kieän naøy laø moät ñeà taøi thieàn quaùn, ngaøi ñaõ chöùng ñöôïc quaû A-la-haùn. Roài ngaøi tuyeân boá chaùnh trí cuûa ngaøi cho ngöôøi anh nghe vôùi nhöõng baøi keä:

173. Nhö con vaät hieàn thieän,
Thuoäc gioáng toát, kheùo luyeän,
Sau khi ngaõ quî xuoáng,
Laïi göôïng leân ñöùng daäy,
Laáy ñöôïc theâm söùc maïnh,
Khoâng boû keùo gaùnh naëng.

174. Cuõng vaäy, haõy nhaän con,
Ñeä töû baäc Chaùnh giaùc,
Con ñaày ñuû chaùnh kieán,
Kheùo tu luyeän thuaàn thuïc,
Con thaät con chaùnh thoáng.
Cuûa ñöùc Phaät Chaùnh giaùc.

(CXLVIII) Bharata (Thera. 23)

Khi em trai Nandaka noùi leân chaùnh trí cuûa mình, Bharata khôûi leân yù kieán hai anh em cuøng ñi ñeán yeát kieán ñöùc Phaät, trình leân ñöùc Phaät bieát quaù trình ñôøi soáng Phaïm haïnh cuûa mình.

Roài ngaøi noùi vôùi Nandaka nhöõng baøi keä nhö sau:

175. Haõy ñeán Nandaka,
Chuùng ta haõy cuøng ñi,
Ñi ñeán baäc Giaùo thoï,
Chuùng ta haõy roáng leân,
Tieáng roáng con sö töû,
Tröôùc maët Phaät toái thöôïng.

176. aån só thöông chuùng ta,
Khích leä ta xuaát gia,
Muïc ñích chuùng ta ñaït,
Moïi kieát söû ñoaïn taän.

(CXLIX) Bhaøradvaøja (Thera. 23)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh ôû Raøjagaha (Vöông Xaù). Trong moät gia ñình Baø-la-moân, ñöôïc ñaët teân theo doøng hoï laø Bhaøradvaøja. Laäp gia ñình, ngaøi coù moät ngöôøi con trai teân laø Kanhadinna. Ñeán tuoåi ñi hoïc, ngaøi göûi ngöôøi con ñi Takkasìla, giöõa ñöôøng ngöôøi con laøm quen vôùi moät vò Tröôûng laõo, ñeä töû baäc Ñaïo Sö, nghe vò aáy thuyeát phaùp, xuaát gia vaø sau moät thôøi gian, chöùng quaû A-la-haùn.

Bhaøradvaøja, ñöôïc nghe baäc Ñaïo Sö thuyeát phaùp ôû tònh xaù Truùc Laâm, xuaát gia vaø cuõng chöùng quaû A-la-haùn, Kanhadinna ñeán yeát kieán baäc Ñaïo Sö ôû Raøjagaha (Vöông Xaù), vaø sung söôùng thaáy phuï thaân mình ngoài caïnh ñöùc Boån Sö. Ñöôïc bieát phuï thaân ñaõ chöùng quaû A-la-haùn, muoán phuï thaân roáng tieáng roáng con sö töû, neân hoûi ñaõ chöùng ñöôïc muïc ñích Phaïm haïnh chöa, ngaøi traû lôøi vôùi nhöõng caâu keä nhö sau:

Roáng tieáng roáng:

177. Nhö nhöõng con sö töû
Trong hang ñoäng nuùi non,
Roáng tieáng roáng sö töû,
Cuõng vaäy vôùi trí tueä,
Baäc anh huøng thaéng traän,
Thaéng ma vaø ma quaân.

178. Ta haàu baäc Ñaïo Sö
Ñaûnh leã Phaùp vaø Taêng,
Ta haân hoan vui veû,
Thaáy con chöùng voâ laäu.

(CL) Kanhadinna (Thera. 23)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh ôû Vöông Xaù, trong gia ñình moät Baø-la-moân, ñöôïc ñaët teân laø Kanhadinna. Khi ñeán tuoåi tröôûng thaønh, vôùi thieän duyeân thuaàn thuïc, ngaøi ñeán Toân giaû Saøriputta, nghe phaùp, khôûi loøng tin roài xuaát gia. Sau khi phaùt trieån thieàn quaùn, ngaøi chöùng quaû A-la-haùn, ngaøi tuyeân boá chaùnh trí cuûa ngaøi.

179. Haàu haï baäc chaân nhaân,
Luoân luoân nghe Chaùnh phaùp,
Nghe xong, ta seõ böôùc,
Treân con ñöôøng baát töû.

180. Trong ta, tham höõu ñoaïn,
Tham höõu khoâng coù maët,
Quaù khöù, vaø vò lai,
Khoâng coù ôû trong ta,
Hieän taïi cuõng khoâng coù,
Toàn taïi ôû trong ta.

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh trong moät gia ñình Baø-la-moân ôû Kosala, ñöôïc ñaët teân laø Migasìra, theo ngoâi sao ngaøy sinh. Hoïc theo vaên hoùa Baø-la-moân, ngaøi thöïc haønh buøa chuù soï ngöôøi, khi ngaøi ñoïc leân buøa chuù vaø laáy moùng tay goõ treân soï ngöôøi, ngaøi tuyeân boá: 'Ngöôøi naøy seõ ñöôïc taùi sanh trong giôùi naøy...', cho ñeán vôùi nhöõng ngöôøi ñaõ cheát ñöôïc ba naêm. Khoâng thích thuù ñôøi soáng theá tuïc, ngaøi trôû thaønh ngöôøi du só, vôùi haïnh soï ngöôøi cuûa ngaøi, ngaøi ñöôïc cung kính cuùng döôùng. Ñi ñeán Saøvatthi, ñöùng tröôùc maët baäc Ñaïo Sö, ngaøi tuyeân boá söùc maïnh cuûa ngaøi: 'Thöa Toân giaû Gotama, ta coù theå noùi choã taùi sanh cuûa nhöõng ngöôøi ñaõ cheát'.

Ñöùc Phaät hoûi: 'OÂng laøm nhö theá naøo?'

Ngaøi cho ñem laïi moät soï ngöôøi, ñoïc leân buøa chuù, vôùi moùng tay goõ treân soï ngöôøi, ngaøi tuyeân boá ñoïa xöù v.v... laø choã taùi sanh!

Ñöùc Phaät cho ñem laïi soï ngöôøi cuûa moät Tyû-kheo, ñaõ chöùng Nieát-baøn vaø noùi: 'Haõy noùi choã taùi sanh cuûa ngöôøi naøy'. Migasìra ñoïc buøa chuù, laáy moùng tay goõ treân soï ngöôøi, nhöng khoâng thaáy ñaàu ñuoâi nhö theá naøo.

Roài Theá Toân hoûi:

- Naøy du só, coù phaûi oâng laøm khoâng ñöôïc?

Ngaøi traû lôøi: - Toâi caàn phaûi xaùc chöùng cho chaéc chaén! Nhöng duø cho ngaøi xoay xôû nhö theá naøo, laøm sao ngaøi bieát ñöôïc sanh thuù cuûa vò A-la-haùn; ngaøi xaáu hoå, toaùt moà hoâi, im laëng.

- Naøy du só, coù phaûi oâng meät moûi?

- Vaâng, toâi meät moûi, toâi khoâng bieát sanh töû cuûa vò naøy, Ngaøi coù bieát chaêng?

- Ta bieát ñöôïc vaø Ta bieát nhieàu hôn theá nöõa! Vò naøy ñaõ nhaäp Nieát-baøn!

Vò du só noùi:

- Vaäy noùi leân cho con, bí quyeát aáy?

- Vaäy oâng phaûi xuaát gia! Roài Migasìra xuaát gia vaø ñöôïc daïy cho ñeà taøi tu ñònh. An truù vöõng vaøng treân thieàn vaø thaéng trí, ngaøi thöïc haønh thieàn quaùn, khoâng bao laâu, chöùng quaû A-la-haùn.

Roài ngaøi noùi leân chaùnh trí cuûa ngaøi nhö sau:

181. Töø khi ta xuaát gia,
Trong phaùp baäc Chaùnh giaùc,
Giaûi thoaùt, ta tieán leân,
Ta vöôït qua duïc giôùi.

182. Nhôø Phaïm-chí quaùn saùt,
Taâm ta ñöôïc giaûi thoaùt,
Ta giaûi thoaùt baát ñoäng,
Moïi kieát söû ñoaïn dieät.

(CLII) Sivaøka (Thera. 24)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh trong moät gia ñình Baø-la-moân ôû Raøjagaha (Vöông Xaù), ñöôïc ñaët teân Sivaøka. Khi ñaõ nhaän ñöôïc moät söï giaùo duïc toaøn dieän, ngaøi theo xu höôùng sôû thích cuûa mình, töø boû theá tuïc laøm ngöôøi du só. Ñeán nghe baäc Ñaïo Sö thuyeát phaùp, ngaøi khôûi loøng tin xuaát gia, vaø cuoái cuøng chöùng quaû A-la-haùn. Ngaøi noùi leân chaùnh trí cuûa mình:

183. Voâ thöôøng, nhöõng ngoâi nhaø,
Ñaây ñoù laïi döïng leân,
Tìm kieám ngöôøi laøm nhaø,
Taùi sanh laø ñau khoå.

184. Hôõi keû laøm nhaø kia!
Ngöôi ñaõ bò thaáy roài,
Töø nay, ngöôi khoâng theå,
Laïi döïng nhaø leân nöõa,
Moïi töôøng vaùch ñoå vôõ,
Noùc nhaø bò tan hoang,
Taâm bò ñaåy khoûi doøng,
ÔÛ ñaây, bò thoåi naùt.

(CLIII) Upavaøna (Thera. 24)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh trong moät gia ñình Baø-la-moân ôû Saøvatthi, ñöôïc ñaët teân laø Upavaøna. Thaáy ñöôïc uy nghi ñöùc Phaät khi Kyø Vieân ñöôïc daâng cuùng. Ngaøi xuaát gia, phaùt trieån thieàn quaùn, chöùng ñöôïc saùu thaéng trí.

Roài Upavaøna trôû thaønh vò thò giaû ñöùc Phaät. Baáy giôø, Theá Toân bò ñau nhöùc moûi, moät ñeä töû cö só cuûa ngaøi teân laø Devahita soáng ôû Saøvatthi cuùng döôøng boán vaät duïng caàn thieát cho ngaøi. Khi Upavaøna ñeán vôùi y vaø baùt, Devahita bieát ngaøi caàn duøng moät vaät ñaëc bieät neân hoûi. Ngaøi traû lôøi vôùi baøi keä nhö sau:

185. Baäc öùng Cuùng, Thieän Theä,
aån só bò phong thaáp,
Neáu oâng coù nöôùc noùng,
Haõy cuùng döôøng aån só.

186. Cuùng döôøng ngöôøi ñaùng cuùng,
Cung kính ngöôøi ñaùng kính,
Toân troïng ngöôøi ñaùng troïng, 
Ta mong muoán vò aáy,
Ñöôïc vaät cuùng mang ñeán.

(CLIV) Isidinna (Thera. 24)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh ôû xöù Sunaøparanta, trong gia ñình moät vò chöùc saéc, ñöôïc ñaët teân laø Isidinna. Khi lôùn leân, ngaøi chöùng kieán Theá Toân hieän thaàn thoâng song haønh khi ngoâi nhaø baèng traàm höông ñöôïc daâng cuùng, vôùi taám haân hoan ñoái vôùi baäc Ñaïo Sö, ngaøi nghe phaùp, trôû thaønh baäc Döï löu. Daàu coøn soáng ñôøi soáng theá gian, moät Thieân nhaân khích leä ngaøi nhö sau:

187. Ta thaáy ngöôøi cö só,
Trì phaùp vôùi lôøi noùi,
Caùc duïc laø voâ thöôøng,
Hoï öa thích aùi luyeán,
Chaâu baùu vaø voøng nhaãn,
Hoï ñoùn chôø vôï con.

188. Thaät söï hoï khoâng bieát,
Phaùp nhö thaät laø gì?
Daàu hoï coù tuyeân boá:
'Caùc duïc laø voâ thöôøng!'
Hoï khoâng coù söùc maïnh,
Ñeå caét ñöùt tham aùi,
Do vaäy, hoï luyeán tieác,
Vôï con vaø taøi saûn.

(CLV) Sambula - Kaccaøna (Thera. 24)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh trong nöôùc Magadha (Ma-kieät-ñaø), con moät thò daân thuoäc doøng hoï Kaccaøna, teân laø Sambula, ngaøi ñöôïc bieát vôùi teân Sambula-Kaccaøna. Sau khi nghe baäc Ñaïo Sö thuyeát phaùp, ngaøi xuaát gia roài ñi ñeán mieàn phuï caän nuùi Hy-maõ-laïp-sôn, tu hoïc thieàn quaùn trong moät caùi hang teân laø Bheravaøyanaø (ñöôøng ñi deã sôï).

Moät hoâm, moät côn gioâng toá traùi muøa noåi leân, maây uøn uøn noåi leân treân hö khoâng, saám seùt vang ñoäng, chôùp saùng choùi loøa, trôøi baét ñaàu möa ñoå aøo aøo xuoáng. Caùc loaøi vaät nhö gaáu, daõ can, traâu, voi ñeàu la heùt run sôï. Nhöng vò Tröôûng laõo phaùt trieån thieàn quaùn, khoâng keå gì ñeán maïng soáng cuûa mình, khoâng ñeå yù ñeán tieáng ñoäng vang, nhöng côn ñoäng laøm cho dòu khí trôøi, taâm ngaøi ñöôïc tònh chæ, ngaøi trieån khai thieàn quaùn, chöùng ñöôïc quaû A-la-haùn vôùi saùu thaéng trí. Nghó ñeán thaønh quaû ñaït ñöôïc, ngaøi caûm thaáy phaán khôûi, ngaøi noùi leân chaùnh trí cuûa ngaøi, vôùi nhöõng baøi keä:

189. Möa aøo aøo ñoå xuoáng,
Möa aàm aàm vang ñoäng,
Ta soáng chæ moät mình,
Trong hang ñoäng kinh hoaøng,
Daàu ta soáng moät mình,
Trong hang ñoäng kinh hoaøng,
Ta khoâng hoaûng, sôï haõi,
Khoâng loâng toùc döïng ngöôïc

190. Phaùp nhó ta laø vaäy,
Neân daàu soáng moät mình,
Trong hang ñoäng kinh hoaøng,
Ta khoâng hoaûng, sôï haõi,
Khoâng loâng toùc döïng ngöôïc.

(CLVI) Khitaka (Thera. 25)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh trong nöôùc Kosala, con moät vò Baø-la-moân, ñöôïc ñaët teân laø Khitaka. Ngaøi nghe baäc Ñaïo Sö thuyeát phaùp, xuaát gia, soáng trong röøng, khoâng bao laâu chöùng quaû A-la-haùn. Höôûng ñöôïc laïc giaûi thoaùt Nieát-baøn, caûm thaáy phaán khôûi tinh caàn, ngaøi ñi ñeán caùc Tyû-kheo soáng trong röøng ñeå khích leä, laøm caùc vò aáy phaán khôûi. Ngaøi noùi nhöõng baøi keä naøy, tröôùc heát vì haïnh phuùc cho caùc vò aáy, sau noùi leân chaùnh trí cuûa ngaøi:

191. Taâm aùi nhö taûng ñaù
Ñöùng vöõng, khoâng dao ñoäng,
Hôõi nhöõng vaät khaû aùi,
Taâm khoâng coù tham aùi,
Ñoái vaät laøm dao ñoäng,
Taâm khoâng coù dao ñoäng,
Taâm ai tu taäp vaäy,
Töø ñaâu, khoå seõ ñeán.

192. Taâm ta nhö taûng ñaù
Ñöùng vöõng, khoâng dao ñoäng,
Ñoái nhöõng vaät khaû aùi,
Taâm khoâng coù tham aùi,
Ñoái vaät laøm dao ñoäng,
Taâm khoâng coù dao ñoäng,
Taâm ta tu taäp vaäy,
Töø ñaâu, khoå ñeán ta.

(CLVII) Sona - Potiriyaputta (Thera. 25)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh ôû Kapilavatthu (Ca-tyø-la-veä), con cuûa ñieàn chuû Potiriya, ñöôïc ñaët teân laø Sona. Khi ñeán tuoåi tröôûng thaønh, ngaøi trôû thaønh töôùng chæ huy quaân löïc cuûa Bhaddiya, moät vò vua Sakka. Nay Bhaddiya ñaõ xuaát gia, vaø ngaøi theo göông Bhaddiya cuõng xuaát gia, nhöng ngaøi bieáng nhaùc, khoâng coù tu thieàn ñònh. Theá Toân ôû taïi vöôøn xoaøi Anupiya, chieáu haøo quang ñeán ngaøi, khích leä ngaøi tu taäp chaùnh nieäm, vôùi nhöõng baøi keä nhö sau:

193. Thaày chôù coù nguû nöõa,
Vôùi ñeâm, sao voøng hoa,
Ñeâm naøy, ngöôøi coù trí,
Thöùc daäy, khoâng coù nguû.

194. Khi con voi taán coâng,
Rôi töø löng voi xuoáng,
Treân chieán tröôøng ta cheát,
Toát hôn soáng baïi traän.

(CLVIII) Nisabha (Thera. 25)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh trong xöù caùc daân toäc Koliya, trong moät gia ñình daân toäc, ñöôïc ñaët teân laø Nisabha. Khi ñeán tuoåi tröôûng thaønh, ngaøi chöùng kieán söùc maïnh uy nghi ñöùc ñoä cuûa ñöùc Phaät trong traän chieán giöõa daân toäc Sakka vaø daân toäc Koliya, khôûi loøng tin, ngaøi xuaát gia, chöùng quaû A-la-haùn.

Thaáy moät Tyû-kheo ñoàng Phaïm haïnh duøng thôøi gian cuûa mình raát laø uoång phí, neân ngaøi duøng nhöõng baøi keä naøy ñeå khuyeân raên vò aáy, vaø noùi leân ngaøi thöïc haønh nhöõng ñieàu ngaøi noùi:

195. Sau khi ñaõ töø boû
Naêm loaïi duïc tröôûng döôõng,
Nhöõng vaät thaät khaû aùi,
Khieán taâm yù thích thuù,
Vôùi loøng tin, xuaát gia,
Chaám döùt söï khoå ñau.

196. Ta khoâng hoan hyû cheát,
Ta khoâng hoan hyû soáng,
Ta chôø ñôïi thôøi ñeán,
Tænh giaùc vaø chaùnh nieäm.

(CLIX) Usabha (Thera. 25)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh ôû Kapilavatthu (Ca-tyø-la-veä), trong gia ñình moät vò vua Sakka, ñöôïc ñaët teân laø Usabha. Khi ñöùc Phaät veà thaêm baø con, ngaøi thaáy söùc maïnh vaø söï saùng suoát cuûa ñöùc Phaät, khôûi loøng tin vaø xuaát gia, nhöng ngaøi khoâng laøm caùc boån phaän cuûa ngöôøi tu haønh, caû ngaøy giao du nhieàu ngöôøi, ban ñeâm thôøi lo nguû.

Moät hoâm, vôùi taâm tö hoân traàm phoùng daät, ngaøi naèm nguû, ngaøi moäng thaáy ngaøi caïo ñaàu, ñaép aùo caø-sa, ngoài treân löng voi ñi vaøo thaønh ñeå khaát thöïc; taïi ñaáy, thaáy quaàn chuùng tuï taäp ñoâng ñaûo, ngaøi caûm thaáy xaáu hoå vaø xuoáng voi khoâng ngoài nöõa. Ngaøi thöùc daäy, suy nghó: 'Vì sao, ñaây laø côn moäng hoân traàm vaø phoùng daät, ta thaáy ta naèm nguû vôùi taâm öu naõo', ngaøi an truù thieàn quaùn, khoâng bao laâu chöùng quaû A-la-haùn. Nhö vaäy laáy côn moäng laøm ñeà taøi khích leä, ngaøi duøng nhöõng baøi keä ñeå noùi leân chaùnh trí cuûa ngaøi:

197. Vai ñaép phuû taám y,
Gioáng nhö maøu boâng xoaøi,
Ngoài treân löng con voi,
Ta vaøo laøng khaát thöïc.

198. Töø löng voi leo xuoáng,
Ta caûm nhaän xuùc ñoäng,
Tröôùc ta raát ngaïo maïn,
Nay ta thaät laéng dòu,
Ta ñaõ chöùng ñaït ñöôïc,
Caùc laäu hoaëc ñoaïn dieät.

(CLX) Kappata - Kura (Thera. 25)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh taïi Saøvatthi, trong tình caûnh ngheøo naøn, ngaøi chæ bieát töï nuoâi soáng, baèng caùch maëc ñoà raùch röôùi, baùt aên xin caàm tay, ñi xin gaïo côm. Vì vaäy ngaøi ñöôïc teân laø Kappatakura (raùch vaø gaïo). Khi lôùn leân, ngaøi nuoâi soáng baèng caùch baùn coû. Moät hoâm, ñang caét coû trong röøng, ngaøi gaëp moät vò Tröôûng laõo, ngaøi ñaûnh leã, ngoài xuoáng nghe phaùp. Ngaøi khôûi loøng tin, töø boû neáp soáng cuõ, xuaát gia, caát ñoà raùch röôùi vaøo moät choã. Khi ngaøi caûm thaáy nhaøm chaùn vôùi ñôøi soáng môùi, ngaøi ñi ñeán nhìn ñoà raùch röôùi aáy, taâm ngaøi trôû thaønh baát an. Laøm nhö vaäy, baûy laàn ngaøi rôøi khoûi chuùng Taêng. Caùc Tyû-kheo baùo caùo leân söï vieäc naøy. Moät hoâm, khi ngaøi laø moät Tyû-kheo ñang ngoài giöõa chuùng Taêng taïi giaûng ñöôøng, baäc Ñaïo Sö giaùo giôùi ngaøi vôùi nhöõng baøi keä nhö sau:

199. Ñaây laø ñoà raùch röôùi,
Cuûa Kappata-kura,
Y aùo ñang phuû ñaép,
Thaät laø quaù naëng neà,
Trong bình baùt baát töû,
Ñöôïc ñöïng ñaày Chaùnh phaùp,
Nhöng noù khoâng thöïc haønh,
Con ñöôøng haønh thieàn ñònh.

200. Hôõi naøy Kappata,
Chôù laéc qua laéc laïi,
Chôù khieán ta phaûi ñaùnh,
Caùc tieáng vaøo tai oâng,
Hôõi naøy Kappata,
Chôù laøm keû si meâ,
Ngoài laéc qua laéc laïi,
Giöõa Taêng chuùng hoäi hoïp.

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh ôû Raøjagaha (Vöông Xaù), meï ngaøi laø con moät vò chöùc saéc, meï ngaøi khoâng ñöôïc cha meï baèng loøng cho xuaát gia khi coøn laø thieáu nöõ, laäp gia ñình, ñöôïc choàng baèng loøng cho xuaát gia, nhöng baø khoâng bieát laø ñang coù thai. Khi caùc Tyû-kheo-ni thaáy hieän traïng naøy, lieàn ñeán hoûi yù kieán Devadatta (Ñeà-baø-ñaït-ña), vò naøy cho meï ngaøi laø Tyû-kheo-ni baát chaùnh. Caùc Tyû-kheo-ni tôùi hoûi yù kieán baäc Ñaïo Sö, baäc Ñaïo Sö giao vieäc naøy cho Toân giaû Upaøli giaûi quyeát. Upaøli cho môøi moät soá vò cö só ôû Saøvatthi, goàm coù nöõ cö só Visaøkhaø, vaø giöõa hoäi nghò, coù söï coù maët cuûa vua, Toân giaû Upaøli tuyeân boá vò Tyû-kheo-ni ñaõ coù thai tröôùc khi xuaát gia, vaø baäc Ñaïo Sö ñaõ chaáp nhaän söï kieän naøy. Meï ngaøi nuoâi döôõng ñöùa con taïi ngoâi tònh xaù, ñöùa con nhö böùc töôïng baèng vaøng, vaø vua nuoâi döôõng ñöùa treû vaø ngaøi ñöôïc ñöa ñeán cho baäc Ñaïo Sö xuaát gia. Vì ngaøi xuaát gia khi coøn thieáu nieân, ngaøi ñöôïc goïi laø Kumaøra-kassapa, daàu cho khi ngaøi ñaõ lôùn.

Trong khi ngaøi tu taäp thieàn quaùn, hoïc lôøi Phaät daïy, ngaøi ôû taïi röøng Andha. Roài moät Thieân nhaân, ñaõ chöùng quaû Baát lai, ñaõ ñöôïc laøm Ñaïi Phaïm Thieân ôû Tònh Cö Thieân, muoán chæ cho Kumaøra-kassapa phöông phaùp chöùng ñöôïc ñaïo quaû. Vò Thieân nhaân ñeán taïi röøng Andha vaø hoûi ngaøi möôøi laêm caâu hoûi maø chæ coù baäc Ñaïo Sö môùi coù theå traû lôøi. Ngaøi hoûi ñöùc Phaät caùc caâu hoûi aáy vaø hoïc thuoäc loøng caùc caâu ñöùc Phaät traû lôøi, phaùt trieån quaùn, chöùng quaû A-la-haùn.

Ñöôïc baäc Ñaïo Sö aán chöùng cho laø vò thuyeát phaùp lanh lôïi ñeä nhaát, ngaøi nhôù laïi quaù trình tu haønh cuûa mình vaø döôùi hình thöùc taùn thaùn Ba ngoâi baùu, ngaøi noùi leân chaùnh trí cuûa mình:

201. OÂi Phaät ñaø, oâi Phaùp!
OÂi Ñaïo Sö thaønh töïu!
ÔÛ ñaây, vò ñeä töû,
Chöùng ñaït Chaùnh phaùp naøy.

202. Traûi qua voâ löôïng kieáp,
Ta taùc thaønh coù thaân,
Thaân naøy thaân cuoái cuøng,
Thaân naøy haønh trì xong,
Treân con ñöôøng soáng cheát,
Nay khoâng coøn taùi sanh.

(CLXII) Dhammapaøla (Thera. 26)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, khi baäc Ñaïo Sö qua ñôøi, ngaøi sanh ôû Avanti con moät Baø-la-moân, ñöôïc ñaët teân laø Dhammapaøla. Khi ngaøi ñi töø Takkasilaø veà, hoïc haønh ñaõ xong, ngaøi thaáy moät vò Tröôûng laõo ngoài moät mình trong thaûo am, ñöôïc vò aáy thuyeát phaùp, ngaøi khôûi loøng tin, xuaát gia vaø chöùng ñöôïc saùu thaéng trí.

Trong khi ngaøi suy tö hoan hyû trong vò ngoït giaûi thoaùt, hai Sa-di leo caây haùi traùi, bò caây gaãy ngaõ xuoáng. Thaáy vaäy ngaøi laáy tay oâm ñôõ hai ngöôøi Sa-di, vôùi thaàn thoâng ñaët hai vò aáy xuoáng ñaát, khoâng coù bò thöông. Vaø ngaøi daïy hai vò aáy vôùi nhöõng baøi keä:

203. Ai Tyû-kheo treû tuoåi
Chuù taâm haønh lôøi Phaät,
Tænh thöùc giöõa ngöôøi nguû,
Vò aáy, ñôøi khoâng uoång.

204. Do vaäy, baäc Hieàn trí,
Nhôù ñeán lôøi Phaät daïy,
Chuyeân tu tín vaø giôùi,
Hoan hyû thaáy Chaùnh phaùp.

(CLXIII) Brahmaølì (Thera. 26)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh ôû nöôùc Kosala, con moät Baø-la-moân, ñöôïc ñaët teân laø Brahmaølì. Khi ñeán tuoåi tröôûng thaønh, thuùc ñaåy bôûi nhöõng ñieàu kieän chín muoài, do giao haûo vôùi baïn laønh, ngaøi xuaát gia, tu taäp thieàn ñònh trong moät ngoâi röøng, nhôø trí tueä chín muoài, ngaøi phaùt trieån thieàn quaùn, chöùng ñöôïc saùu thaéng trí.

Soáng trong vò an laïc giaûi thoaùt, vò Tröôûng laõo raát thuaàn thuïc phaùp tinh taán, moät hoâm soáng ôû trong röøng ngaøi noùi leân nhöõng baøi keä naøy, thay maët cho caùc Tyû-kheo ôû trong röøng, nhöõng baøi keä taùn thaùn haïnh tinh taán:

205. Vôùi nhöõng ai, caùc caên,
Ñaõ ñi ñeán tònh chæ,
Nhö ñöôïc kheùo ñieàu phuïc,
Bôûi ñaùnh xe ñieàu ngöï,
Kieâu maïn ñöôïc ñoaïn taän,
Khoâng coøn coù laäu hoaëc,
Chö Thieân raát aùi moä
Nhöõng vò coù haïnh aáy.

206. Vôùi chính ta, caùc caên,
Ñaõ ñi ñeán tònh chæ,
Nhö ñöôïc kheùo ñieàu phuïc,
Bôûi ñaùnh xe ñieàu ngöï,
Kieâu maïn ñöôïc ñoaïn taän,
Khoâng coøn coù laäu hoaëc,
Chö Thieân aùi moä ta,
Ta thaønh töïu haïnh aáy.

(CLXIV) Mogharaøjam (Thera. 27)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh trong moät gia ñình Baø-la-moân, teân laø Mogharaøjam. Vò aáy tu hoïc döôùi söï laõnh ñaïo cuûa Baø-la-moân Baøvariya. Caûm thaáy lo aâu sôï haõi, ngaøi trôû thaønh moät vò tu khoå haïnh. Ngaøi laø moät trong möôøi saùu vò, trong aáy coù Ajita vaø nhöõng vò khaùc, ñaõ ñöôïc Baøvariya ñöa ñeán yeát kieán baäc Ñaïo Sö. Sau khi Mogharaøjam hoûi vaø ñöôïc traû lôøi, ngaøi chöùng quaû A-la-haùn.

Sau ñoù, ngaøi ñöôïc bieát ñeán vì ngaøi maëc aùo thoâ sô do caùc nhaø löõ haønh, caùc thôï may, caùc thôï nhuoäm quaêng boû hai beân ñöôøng. Do vaäy, baäc Ñaïo Sö aán chöùng cho ngaøi laø ngöôøi ñeä töû ñeä nhaát maëc aùo thoâ sô. Nhö vaäy ngaøi thöïc hieän chí nguyeän töø tröôùc cuûa ngaøi.

Moät thôøi khaùc, do thieáu söï saên saên chu ñaùo vaø do nghieäp ñôøi tröôùc, caùc muït gheû lôû xuaát hieän vaø sanh ra nhieàu treân thaân cuûa ngaøi, nghó raèng choã truù aån cuûa ngaøi ñaõ bò oâ nhieãm, ngaøi traûi choã naèm cuûa ngaøi treân moät thöûa ruoäng ôû Magadha, vaø daàu luùc aáy thuoäc muøa ñoâng, ngaøi vaãn ôû taïi ñaáy. Moät hoâm, haàu haï baäc Ñaïo Sö vaø ñaûnh leã ngaøi, baäc Ñaïo Sö hoûi ngaøi vôùi nhöõng baøi keä nhö sau:

207. Hôõi Mogharaøja!
Soáng vôùi da thoâ ñoäc,
Soáng vôùi taâm hieàn thieän,
Luoân luoân haønh thieàn ñònh,
Trong nhöõng ñeâm ñoâng giaù
Thaày laø moät Tyû-kheo,
Vaäy Thaày soáng theá naøo
Thaày seõ laøm nhöõng gì?

208. Con coù ñöôïc nghe raèng:
ÔÛ nöôùc Magadha,
Ñaát nöôùc giaøu thònh vöôïng,
Toaøn daân soáng ñaày ñuû,
Nhöõng am lôïp baèng rôm,
Coøn toát ñeïp hôn nhieàu,
Hôn ñôøi soáng an laïc,
Cuûa moïi ngöôøi daân khaùc.

(CLXV) Visaøkha, Con Cuûa Pancaølì (Thera. 27)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh ôû xöù Magadha (Ma-kieät-ñaø), con moät vò vua ñòa phöông, ñöôïc ñaët teân laø Visaøkha. Vì ngaøi laø con trai moät coâng chuùa con vua, veà sau ngaøi ñöôïc bieát laø con trai cuûa Pancaølì.

Sau khi phuï vöông maát, ngaøi noái ngoâi vua, nhöng khi baäc Ñaïo Sö ñeán gaàn choã ngaøi ôû, ngaøi ñeán nghe ñöùc Phaät thuyeát phaùp, khôûi loøng tin roài xuaát gia. Theo baäc Ñaïo Sö ñeán Saøvatthi (Xaù-veä), ngaøi phaùt trieån thieàn quaùn, chöùng ñöôïc saùu thaéng trí.

Vôùi loøng töø maãn nghó ñeán baø con, ngaøi vieáng thaêm queâ höông cuõ, daân chuùng ñeán nghe ngaøi thuyeát giaûng raát ñoâng. Moät hoâm coù ngöôøi hoûi: 'Coù bao nhieâu ñöùc taùnh caàn thieát ñeå moät ngöôøi trôû thaønh nhaø thuyeát phaùp?'. Ngaøi traû lôøi ñaïi cöông nhöõng ñöùc taùnh trong nhöõng baøi keä sau ñaây:

209. Chôù coù töï kieâu maïn,
Chôù coù khinh khi ngöôøi,
Khoâng khinh, khoâng haïi ngöôøi,
Ñaõ ñeán bôø beân kia,
Vaø chôù coù khen mình,
Tröôùc maët caùc hoäi chuùng,
Khoâng dao ñoäng, khieâm toán,
Kheùo noùi, kheùo cheá ngöï.

210. Vôùi ngöôøi, thaáy yù nghóa,
Teá nhò vaø kín ñaùo,
Thieän xaûo veà trí tueä 
Neáp soáng kheùo hoä trì,
Thöïc hieän giôùi chö Phaät,
Nieát-baøn ñoái vò aáy,
Khoâng gì khoù chöùng ñaït.

(CLXVI) Cuølaka (Thera. 27)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh ôû Raøjagaha, con moät vò Baø-la-moân, ñöôïc ñaët teân laø Culaøka. Khi ngaøi thaáy baäc Ñaïo Sö nhieáp phuïc con voi Dhanapaøla, ngaøi phaùt khôûi loøng tin xuaát gia. Trong khi tu taäp, ngaøi truù ôû hang caây Indra-saøla. Moät hoâm ngoài tröôùc cöûa hang, nhìn xuoáng caùc thöûa ruoäng ôû Magadha (Ma-kieät-ñaø), moät côn gioâng toá khôûi leân vôùi nhöõng lôùp maây truøng ñieäp uøn uøn khôûi leân, saám seùt vang daäy, trôøi möa aøo aøo ñoå xuoáng, caùc ñaøn chim coâng nghe tieáng saám seùt, sung söôùng keâu leân tieáng keâ-la cuûa chuùng, vaø muùa haùt chung quanh. Laøn gioù gioâng toá ñem laïi cho ngaøi caûm giaùc deã chòu vaø thoûa thích khi ngaøi ñang ngoài trong hang, vôùi nhieät ñoä vöøa phaûi, taâm ngaøi ñöôïc thieàn ñònh. Ngaøi böôùc vaøo con ñöôøng haønh trì, vaø nhaän thöùc ñöôïc thôøi gian thích hôïp ñaõ ñeán, ngaøi noùi leân lôøi taùn thaùn, söï tu haønh cuûa ngaøi vôùi nhöõng baøi keä sau:

211. Nhöõng chim coâng keâu hoùt,
Maøo ñeïp, loâng ñuoâi xinh,
Vôùi coå, maøu xanh töôi,
Moû ñeïp, tieáng hoùt hay,
Ñaát naøy, kheùo laùt coû,
Nöôùc maét kheùo thaám nhuaàn,
Vôùi khoaûng trôøi kheùo che,
Maây möa kheùo bao phuû.

212. Thaân ngöôøi kheùo khoûe maïnh,
Taâm yù toát, thieàn tu,
Laønh thay, kheùo khôûi taâm,
Trong lôøi kheùo Phaät daïy.
Haõy caûm xuùc con ñöôøng
Ñöa ñeán coõi baát töû,
Ñöôøng aáy ñöôøng voâ thöôïng,
Ñöôøng trong traéng laønh maïnh,
Ñöôøng teá nhò nhoû nhieäm,
Con ñöôøng thaät kheùo thaáy.

(CLXVII) Anupama (Thera. 27)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh trong moät gia ñình giaøu coù ôû Kosala, vì ngaøi ñeïp trai neân ñöôïc ñaët teân laø Anuøpama (khoâng theå so saùnh ñöôïc). Khi ñeán tuoåi tröôûng thaønh, ngaøi caûm thaáy söùc maïnh cuûa caùc nguyeân nhaân, xuaát gia vaø soáng trong moät ngoâi röøng ñeå tu taäp thieàn quaùn, nhöng taâm ngaøi chaïy theo ngoaïi caûnh, xoay quanh nhöõng vaán ñeà ñoái töôïng thieàn ñònh, ngaøi töï traùch mình nhö sau:

213. Taâm ñi ñeán hyû maïn
Nhö bò ñaâm giaùo nhoïn,
Neáu ngöôøi soáng taâm aáy,
Nhö soáng vôùi giaùo, gaäy.

214. Naøy taâm, ta goïi ngöôi,
Keû beû gaõy haïnh phuùc,
Naøy taâm, ta goïi ngöôi,
Keû phaù hoaïi ñôøi ta!
Baäc Ñaïo Sö cuûa ngöôi,
Khoù ñöôïc nay ñaõ ñöôïc,
Chôù coù daét daãn ta,
Ñeán choã coù haïi ta!

(CLXVIII) Vajjita (Thera. 27)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi sanh trong moät gia ñình Kosala giaøu coù, sau khi töø Phaïm Thieân giôùi haï sanh, ngaøi luoân luoân khoùc trong baøn tay baø meï, vì ngaøi khoâng chòu noåi xuùc chaïm cuûa nöõ nhaân, ngaøi ñöôïc goïi laø Vajjita (vò töø boû). Ñeån tuoåi tröôûng thaønh, ngaøi chöùng kieán Theá Toân hieän thaàn thoâng song haønh, khôûi loøng tin, xuaát gia vaø chöùng ñöôïc saùu thaéng trí. Nhôù ñeán ñôøi soáng quaù khöù, ngaøi caûm thaáy xuùc ñoäng noùi:

215. Trong thôøi luaân hoài daøi,
Ta troâi laên nhieàu coõi,
Ta khoâng thaáyThaùnh ñeá,
Ta phaøm phu muø loøa.

216. Vôùi haïnh khoâng phoùng daät,
Ta phaù vôõ luaân hoài,
Moïi sanh thuù chaët ñöùt,
Nay khoâng coøn taùi sanh.

(CLXIX) Sandhita (Thera. 28)

Trong thôøi ñöùc Phaät hieän taïi, ngaøi ñöôïc sanh trong moät gia ñình giaøu coù ôû Kosala, teân laø Sandhita. Khi ñeán tuoåi tröôûng thaønh, ngaøi nghe baøi giaûng veà voâ thöôøng, hoaûng hoát lo sôï, vaø xin xuaát gia vôùi trí tueä chín muoài, ngaøi an truù thieàn quaùn vaø chöùng ñaït saùu thaéng trí. Nhôù ñeán ñôøi soáng tröôùc cuûa mình, sau khi ñöùc Phaät Sikhì (Thi-khí) meänh chung. Ngaøi ñaûnh leã taïi caây Boà-ñeà vaø nhaän thöùc ñöôïc yù nghóa voâ thöôøng, ngaøi tuyeân boá ngaøi thaønh ñaït yù töôûng, nhôø nguyeân nhaân aáy vôùi nhöõng baøi keä nhö sau:

217. Döôùi goác caây Boà-ñeà,
Vôùi aùnh saùng laù xanh,
Khi caây ñang vöôn leân,
Trong söùc soáng lôùn maïnh,
Moät töôûng veà Phaät haønh,
Chaùnh nieäm ta ñaït ñöôïc.

218. Ñaõ qua ba moát kieáp,
Töôûng aáy ta khoâng chöùng,
Nay chính nhôø töôûng aáy,
Ta ñaït laäu hoaëc dieät.