Ngöôøi Cö Só          [ Trôû Veà ]          [   Trang Chuû   ]

---

I. Phaåm Song Yeáu

1. Neáu Con Maét Ngöôi Laøm Haïi Ngöôi, Haõy Moùc Boû Noù Ñi

Y Ù daãn ñaàu caùc phaùp,
Y Ù laøm chuû, yù taïo.
Neáu vôùi yù oâ nhieãm,
Noùi leân hay haønh ñoäng,
Khoå naõo böôùc theo sau
Nhö xe, chaân vaät keùo.

Phaät daïy Phaùp Cuù naøy taïi ñaâu?

- Taïi Xaù-veä.

- Cho ai?

- Cho Tröôûng laõo Cakkhupaøla.

Toâi nghe nhö vaày: Taïi Xaù-veä coù moät Tröôûng giaû teân laø Ñaïi Phuù (Mahaø Suvanna). OÂng ta raát giaøu, coù nhieàu cuûa caûi vaø ñuû troø vui chôi giaûi trí, nhöng laïi chaúng coù con.

Ngaøy noï treân ñöôøng ñi taém trôû veà nhaø, oâng troâng thaáy beân veä ñöôøng moät caây röøng thaät lôùn, taùn laù to roäng. Nghó raèng ñaây chaéc laø choã ôû cuûa moät vò thaàn ñaày uy löïc, Tröôûng giaû ra leänh cho doïn saïch mieáng ñaát döôùi goác caây, raøo töôøng chung quanh vaø raûi caùt beân trong, roài cho trang hoaøng ñuû loaïi côø xí vaø nguyeän: "Neáu coù moät ñöùa con, ta seõ taï ôn thaàn xöùng ñaùng".

Chaúng bao laâu vôï oâng mang thai. Baø laäp töùc baùo tin cho choàng. OÂng lieàn toå chöùc leã Baûo thai cho baø. Sau möôøi thaùng baø haï sinh moät beù trai, vaø oâng ñaët teân con laø Paøla, coù nghóa laø ngöôøi Baûo Trôï, vì nhôø söï baûo veä vaø chaêm soùc coäi caây môùi sinh ñöôïc ñöùa beù. Ít laâu sau, oâng coù theâm ñöùa con nöõa, beøn ñaët teân laø Culla Paøla (Baûo Trôï em), ñöùa lôùn laø Mahaø Paøla (Baûo Trôï anh). Ñeán tuoåi tröôûng thaønh oâng baø cöôùi vôï cho hai con. Thôøi gian sau, caû hai oâng baø ñeàu qua ñôøi, ñeå laïi cho hai anh em toaøn boä gia saûn.

Luùc baáy giôø ñöùc Phaät ñang chuyeån Phaùp Luaân. Sau khi du haønh töø nôi naøy ñeán nôi noï, Ngaøi truù taïi Tinh Xaù Kyø Vieân do Tröôûng Giaû Caáp Coâ Ñoäc xaây caát, trò gía naêm traêm boán chuïc trieäu ñoàng.

Suoát thôøi gian nguï taïi Kyø Vieân , ñöùc Phaät daïy veà phaùp sanh thieân, phaùp giaûi thoaùt (Ñöùc Theá Toân chæ ôû laïi moät muøa an cö taïi ngoâi tònh xaù do hai nhaùnh thaân toäc Ngaøi xaây döïng, moät nhaùnh goàm taùm vaïn gia ñình beân ngoaïi vaø moät nhaùnh goàm taùm vaïn gia ñình beân noäi. Ngaøi truù taïi Kyø Vieân suoát möôøi chín haï, vaø saùu haï taïi Pubbaøraøma, moät tònh xaù do baø Tyø-xaù-khö, moät nöõ cö só loãi laïc xaây caát, trò giaù hai traêm baûy chuïc trieäu ñoàng. Do coâng ñöùc lôùn lao cuûa hai gia ñình Caáp Coâ Ñoäc vaø Tyø-xaù-khö, ñöùc Phaät ñaõ an cö gaàn Xaù-veä trong suoát hai möôi laêm haï).

OÂng Caáp Coâ Ñoäc vaø baø Tyø-xaù-khö moãi ngaøy ñeàu ñaën ñi ñeán Theá Toân hai laàn. Hoï khoâng bao giôø ñi tay khoâng vì bieát raèng caùc thaày Sa-di treû ñang chôø hoï ñeå baùt. Tröôùc ngoï, hoï daâng thöùc aên loaïi cöùng vaø loaïi meàm. Sau ngoï, hoï cuùng naêm thöù döôïc lieäu vaø taùm thöùc uoáng. Ngoaøi ra hoï luoân daønh saün choã taïi nhaø cho hai ngaøn Tyø kheo. Baát cöù vò naøo caàn thöùc aên, nöôùc uoáng hay thuoác men lieàn ñöôïc cung caáp nhö yù muoán.

Tröôûng gæa Caáp Coâ Ñoäc khoâng heà thöa hoûi Phaät. Ngöôøi ta noùi raèng sôû dó oâng khoâng daùm thöa hoûi vì Quaù kính meán Phaät. OÂng nghó raèng ñöùc Theá Toân laø moät vò Phaät cao quùy vaø laø moät thaùi töû phong nhaõ. Sôû dó Theá Toân thuyeát phaùp cho ai vì nghó ñoù laø thí chuû cuûa Ngaøi. Neáu baây giôø phaûi thuyeát phaùp cho ta, Ngaøi seõ nhoïc meät theâm. Vì lyù do ñoù, Tröôûng giaû Caáp Coâ Ñoäc khoâng heà thöa hoûi Phaät. Nhöng khi oâng vöøa ngoài xuoáng, ñöùc Phaät ñaõ nghó: "Tröôûng giaû naøy baûo trôï cho Ta khi Ta khoâng caàn baûo trôï. Ta ñaõ traûi qua boán a-taêng-kyø vaø traêm ngaøn kieáp ñeå thaønh töïu ñaïo quaû. Maùi toùc ñeo ñaày trang söùc Ta ñaõ caét boû, ñoâi maét Ta ñaõ vöùt ñi, maùu thòt tim Ta cuõng nhoå boû taän goác. Con Ta, vôï Ta thaân thieát nhö chính maïng soáng, Ta cuõng töø boû, chæ vì muoán ñem chaùnh phaùp ñeán cho chuùng sanh. Ngöôøi naøy baûo trôï cho Ta khi Ta khoâng caàn baûo trôï". Roài ñöùc Phaät thuyeát moät baøi phaùp.

Luùc aáy coù naêm möôi trieäu trong soá baûy möôi trieäu cö daân thaønh Xaù-veä nghe xong lieàn xin laøm ñeä töû taïi gia cuûa Phaät. Coøn laïi hai möôi trieäu chöa tin ñaïo. Caùc cö só ñeä töû cuûa Phaät coù hai nhieäm vuï: tröôùc ngoï ñeå baùt cho chö Taêng, sau ngoï caàm höông hoa vaø cuøng vôùi toâi tôù mang y phuïc, thuoác men, thöùc uoáng ñi ñeán ñöùc Phaät nghe phaùp.

Moät ngaøy noï, Mahaø Paøla troâng thaáy caùc cö só ñi ñeán tònh xaù vôùi höông hoa treân tay, anh ta beøn hoûi:

- Caùc vò ñi ñaâu vaäy?

Vaø ñöôïc traû lôøi:

- Ñi nghe phaùp.

- Cho toâi ñi vôùi.

Roài anh ta ñi theo hoï ñeán ñaûnh leã ñöùc Phaät vaø ngoài beân ngoaøi voøng phaùp hoäi.

Khi chö Phaät thuyeát phaùp, caùc Ngaøi luoân tuøy theo caên cô cuûa thính chuùng töøng ngöôøi moät, xem ngöôøi naøo thích hôïp ñeå quy y, ñeå thoï giôùi hoaëc xuaát gia. Ngaøy hoâm aáy, ñöùc Phaät ñeå yù ñeán caên cô Mahaø Paøla vaø thuyeát phaùp cho anh ta. Ngaøi giaûi thích raønh reõ, theo thöù lôùp töøng vaán ñeà veà trí tueä, boá thí, giôùi luaät, söï sanh thieân, nghieäp baùo, söï ngu si vaø ueá tröôïc cuûa duïc laïc, vaø veà phöôùc laønh cuûa haïnh xuaát gia.

Gia chuû Mahaø Paøla chuù taâm laéng nghe. Anh nhaän ñònh khi con ngöôøi töø giaõ coõi ñôøi sang beân kia theá giôùi, chaúng coù theå ñem theo con caùi hay taøi saûn; hôn nöõa, caû thaân naøy cuõng chaúng ñi theo ñöôïc, vaäy soáng ñôøi tuïc gia coù lôïi gì? Vaø anh ñònh xuaát gia. Vì theá cuoái thôøi phaùp, Mahaø Paøla ñeán beân ñöùc Phaät xin gia nhaäp Taêng ñoaøn.

Ñöùc Phaät hoûi:

- Con coøn thaân nhaân naøo khoâng, ñeå vieäc xuaát gia ñöôïc ñuùng phaùp?

- Baïch Theá Toân! Con coøn moät em trai.

- Vaäy thì haõy baùo tin cho em con.

Mahaø Paøla hoan hyû thöa:

- Xin vaâng.

Roài chaøo Phaät trôû veà nhaø, goïi em ñeán baûo:

- Naøy chuù! Moïi taøi saûn trong nhaø, ñoäng saûn vaø baát ñoäng saûn, anh giao heát cho chuù, haõy baûo quaûn.

Ngöôøi em ngaïc nhieân hoûi:

- Coøn anh thì sao?

- Anh seõ theo Phaät, gia nhaäp Taêng ñoaøn.

- Anh noùi gì vaäy, anh thaân yeâu? Khi meï maát anh chaêm lo cho em nhö meï, ñeán cha maát anh laïi thay cha. Nhaø anh ñaày cuûa caûi, chaéc chaén anh seõ laøm ñöôïc vieäc thieän duø soáng ñôøi taïi gia. Xin anh ñöøng xuaát gia.

- Naøy chuù, sau khi nghe Phaät thuyeát phaùp, anh khoâng muoán soáng ñôøi taïi gia nöõa. Ñöùc Phaät ñaõ giaûng raát hay trong phaàn ñaàu, phaàn giöõa vaø phaàn cuoái. Ngaøi ñaõ neâu leân moät caùch chính xaùc vaø ñuùng ñaén ba tính chaát cuûa caùc phaùp: voâ thöôøng, khoå vaø voâ ngaõ. Anh khoâng theå haønh trì troïn veïn giaùo phaùp neáu coøn baän bòu vieäc nhaø. Anh phaûi xuaát gia em aø!

- Anh ôi! Anh coøn treû laém, ñeå luùc giaø haõy ñi tu.

- Ñôïi ñeán giaø ñeå thaønh laõo khoïm aø! Tay chaân luïm khuïm, khoâng laøm gì ñöôïc theo yù mình, laïi theâm con chaùu ñuøm ñeà. Khoâng, anh khoâng theå nghe lôøi chuù ñöôïc. Anh seõ laøm troøn boån phaän Tyø-kheo.

Tuoåi giaø tay yeáu run chaân
Tu sao ñöôïc nöõa khi thaân moûi moøn?

Anh seõ ñi tu, duø chuù caûn trôû caùch gì.

Maëc ngöôøi em than khoùc, Mahaø Paøla ñi ñeán gaëp Phaät vaø xin xuaát gia vaøo Taêng ñoaøn. Ñöôïc thu nhaän vaø tu hoïc, Mahaø Paøla traûi qua naêm muøa haï vôùi thaày Teá ñoä vaø Giaùo thoï. Maõn haï thöù naêm vaø laøm leã giaûi haï xong, thaáy ñeán choã Phaät, ñaûnh leã vaø thöa hoûi:

- Baïch Theá Toân! Nöông theo Theá Toân con coù bao nhieâu boån phaän tu taäp phaûi thoï trì?

- Naøy Tyø-kheo! Chæ coù hai laø Phaùp hoïc vaø Phaùp thieàn.

- Baïch Theá Toân! Theá naøo laø Phaùp hoïc? Vaø theá naøo laø Phaùp thieàn?

- Phaùp hoïc laø hieåu bieát Phaät ngoân tuøy theo caên cô moãi ngöôøi, phaûi thoâng suoát moät hoaëc hai boä A Haøm, hay toaøn boä Tam Taïng kinh ñieån, thuoäc loøng, ñoïc tuïng vaø giaûng daïy. Coøn Phaùp thieàn seõ daãn ñeán quaû vò A-la-haùn. Thieàn ñònh ñoøi hoûi moät ñôøi soáng ñaïm baïc, öa thích ôû nôi vaéng, luoân chuyeân nieäm veà laõo vaø töû, vaø khai trieån Minh saùt tueä baèng söï noã löïc beàn bæ.

- Baïch Theá Toân! Vì con ñaõ lôùn tuoåi môùi xuaát gia, con khoâng theå laøm troøn boån phaän ñoái vôùi Phaùp hoïc, nhöng con coù theå laøm troøn boån phaän ñoái vôùi Phaùp thieàn. Xin daïy cho con thieàn ñònh.

Phaät daïy cho thaày phaùp tu daãn ñeán quaû vò A-la-haùn. Thaày ñaûnh leã ñöùc Phaät vaø tìm ñöôïc saùu möôi vò Tyø-kheo cuøng ñi vôùi mình. Thaày ñi khoaûng hai möôi daëm (taùm möôi caây soá), ñeán moät laøng roäng lôùn gaàn bieân giôùi, vaø caû ñoaøn vaøo laøng khaát thöïc. Daân laøng thaáy caùc vò oai nghi chænh teà, laøm troøn boån phaän taêng só vaø laïi deã thaân caän neân sanh loøng quyù kính. Hoï môøi caùc thaày ngoài, daâng nhöõng thöùc aên ngon.

Roài hoï hoûi:

- Thöa chö Toân giaû, caùc vò ñi ñaâu?

- Naøy chö thieân tín, chuùng ta ñi ñeán moät choã aån cö thích hôïp.

Daân laøng khoân ngoan töï hieåu raèng nhöõng vò Tyø-kheo ñaùng kính ñang tìm choã an cö trong muøa haï. Hoï thænh caàu:

- Neáu chö Toân giaû baèng loøng ôû ñaây suoát ba thaùng haï, chuùng con xin quy y vaø thoï giôùi.

Nghó raèng nhôø nhöõng thí chuû naøy trôï giuùp ñeå tu ra khoûi sanh töû luaân hoài, caùc thaày öng thuaän ôû laïi. Daân laøng döïng ngay moät tònh xaù, xaây khu vöïc ban ñeâm vaø khu vöïc ban ngaøy, daâng cuùng leân chö Taêng. Caùc Tyø-kheo chæ coù vieäc ñeàu ñaën vaøo laøng khaát thöïc. Coù moät y só phaùt taâm ñeán tònh xaù chöõa beänh, oâng ñaõ trình leân chö Taêng nguyeän voïng cuûa mình:

- Chö Toân giaû! Choã naøo ñoâng ngöôøi ñeàu khoâng traùnh khoûi beänh taät. Neáu coù ngöôøi beänh, xin nhaén toâi ñeán chöõa trò.

Ngaøy ñaàu haï, Tröôûng laõo Mahaø Paøla ñaõ goïi taát caû Tyø-kheo laïi hoûi:

- Caùc huynh ñeä, suoát ba thaùng haï caùc vò seõ tu trong maáy oai nghi?

- Trong boán oai nghi, baïch Ñaïi ñöùc.

- Nhöng coù thích hôïp khoâng, caùc huynh ñeä?

Chuùng ta phaûi thaät chaùnh nieäm, chính vì ñöùc Phaät chæ daïy Phaùp thieàn maø chuùng ta ñeán ñaây haønh trì. Sôû dó chuùng ta ñöôïc chö Phaät gia hoä chaúng do nhôø doái traù hai maët, maø chính do haïnh tinh taán tu taäp. Boán thöù khoå sanh, laõo, beänh, töû ñang chôø ngöôøi giaûi ñaûi taùn taâm, ñoù laø caûnh giôùi hoï ra vaøo quen thuoäc nhö nhaø rieâng cuûa mình. Vì theá, caùc huynh ñeä haõy chaùnh nieäm.

- Coøn Ngaøi, thöa Ñaïi ñöùc?

- Toâi chæ duøng ba oai nghi. Toâi seõ khoâng ñaët löng naèm.

- Toát laém! Thöa Ñaïi ñöùc, haõy chaùnh nieäm!

Sau thaùng thöù nhaát Tröôûng laõo Mahaø Paøla, ngöôøi töï nguyeän khoâng nguû, baét ñaàu thaáy nhöùc maét. Nöôùc maét chaûy ra töø maét thaày gioáng nhö töø chieác bình beå. Suoát ñeâm daøi, thaày doác heát thaân taâm ngoài thieàn, vaø chæ ñeán saùng thaày môùi vaøo lieâu ngoài nghæ. Ñeán giôø ñi baùt, chö Taêng ñeán choã Tröôûng laõo thöa:

- Baïch Tröôûng laõo! Ñaõ ñeán giôø ñi khaát thöïc.

- Toát laém, huynh ñeä, haõy laáy y vaø baùt.

Baûo hoï laáy y baùt roài, chính thaày cuõng leân ñöôøng. Caùc Tyø-kheo thaáy thaày chaûy nöôùc maét, hoûi:

- Coù vieäc gì vaäy, thöa Ñaïi ñöùc?

- Gioù laøm xoán maét toâi.

- Sao ta chaúng môøi y só, thöa Ñaïi ñöùc? Chuùng ta seõ nhaén oâng ta ñeán.

- Toát laém.

Caùc Tyø-kheo baùo tin cho y só. OÂng cheá moät thöù thuoác gôûi ñeán. Tröôûng laõo thoa thuoác môõ vaøo muõi vaø vaãn ngoài nhö thöôøng leä. Roài Ngaøi vaøo laøng. Y só gaëp Ngaøi hoûi thaêm:

- Thöa Toân giaû, con nghe noùi gioù laøm Ngaøi bò ñau maét?

- Ñuùng theá, thieän tín aï.

- Thöa Toân giaû, Ngaøi coù thoa vaøo muõi thuoác con ñaõ cheá vaø gôûi ñeán khoâng?

- Coù, thieän tín aï.

- Baây giôø Toân giaû thaáy theá naøo?

- Vaãn ñau nhöùc nhö tröôùc.

Y só baùn tín baùn nghi, thuoác mình gôûi ñeán chæ thoa moät laàn laø khoûi beänh, vì sao Toân giaû khoâng heát ñau? OÂng beøn hoûi tieáp:

- Khi thoa thuoác Ngaøi ngoài hay naèm?

Tröôûng laõo im laëng. Maëc cho y só hoûi ñoâi ba phen, Ngaøi vaãn khoâng noùi moät lôøi. Y só khoâng bieát laøm sao ñeå giaûi quyeát, chæ coøn caùch chaøo Ngaøi vaø ñeán tònh xaù xem xeùt choã ôû.

Lieâu cuûa Tröôûng laõo chæ coù loái kinh haønh vaø moät choã ngoài, khoâng coù choã naèm. Y só thaéc maéc:

- Thöa Toân giaû, khi thoa thuoác Ngaøi ñaõ ngoài hay naèm?

Tröôûng laõo vaãn im laëng.

- Thöa Toân giaû, xin Ngaøi ñöøng laøm vaäy. Vieäc tu taäp chæ coù theå tieán haønh khi naøo thaân theå ñöôïc chaêm soùc caån thaän. Ngaøi coù naèm khi thoa thuoác khoâng?

Y só hoûi ñoâi ba laàn, Tröôûng laõo môùi traû lôøi:

- Haõy veà ñi, Y só. Toâi seõ hoäi yù laïi vaø quyeát ñònh vieäc naøy.

Tröôûng laõo khoâng coù ai thaân thích ôû ñoù caû, vaäy thì Ngaøi hoäi yù vôùi ai? Ngaøi chæ baøn vôùi chính mình: "Naøy Paølita, thaày quí con maét hay quí Phaät ñaïo? Trong voøng luaân hoài khoâng manh moái, bieát bao laàn thaày khoâng ñöôïc saùng maét. Trong voâ soá muoân ngaøn ñöùc Phaät ñaõ ra ñôøi, thaày ñaõ khoâng gaëp ñöôïc moät vò naøo. Giôø ñaây trong muøa haï naøy, thaày ñaõ quyeát khoâng naèm suoát ba thaùng. Vaäy cöù ñeå cho ñoâi maét bò hö. Chæ lo giöõ giôùi luaät, ñöøng giöõ con maét".

Vaø ñeå khieån traùch thaân, Ngaøi ñoïc baøi keä sau:

Maét tai nay ñaõ hoûng roài,
Caû thaân naøy nöõa cuõng thoâi khoâng coøn.
Ñoù laø chuyeän moûi moøn thaân aáy,
Paølita, sao vaãn taùn taâm?
Maét tai naøy ñaõ heát mong,
Caû thaân naøy nöõa chaúng troâng laâu daøi.
Ñoù laø chuyeän hoaïi hö thaân aáy,
Paølita, sao vaãn taùn taâm?
Maét tai nay ñaõ tieâu tan,
Caû thaân naøy nöõa tan hoang coøn naøo!
Ñoù laø chuyeän hö hao thaân aáy,
Paølita, sao vaãn taùn taâm?

Töï khieån traùch mình vôùi ba caâu keä xong, Tröôûng laõo thoa thuoác leân muõi, laïi tieáp tuïc ngoài nhö tröôùc, roài Ngaøi vaøo laøng khaát thöïc. Y só troâng thaáy hoûi:

- Thöa Toân giaû, Ngaøi coù thoa thuoác vaøo muõi?

- Coù.

- Ngaøi thaáy theá naøo?

- Vaãn ñau nhö tröôùc.

- Thöa Toân giaû, Ngaøi coù ngoài khi thoa thuoác hay naèm xuoáng?

Tröôûng laõo im laëng. Y só hoûi laïi maáy laàn, Tröôûng laõo vaãn khoâng noùi moät lôøi. Y só baûo:

- Ngaøi khoâng chòu laøm ñieàu phaûi laøm ñeå laønh beänh. Vì vaäy Ngaøi khoâng neân xin thuoác, vaø toâi cuõng seõ khoâng cheá thuoác cho Ngaøi. Toâi khoâng coøn caùch naøo hôn.

Bò y só töø choái chöõa beänh, Tröôûng laõo trôû veà tònh xaù, töï daën doø: "Tyø-kheo, daàu cho thaày bò y só töø boû, chôù töø boû tö theá ngoài cuûa mình".

Nhö con beänh nan y,
Y só thoâi chöõa trò,
Chaéc chaén gaëp töû thaàn,
Paølita, sao coøn taùn taâm?

Töï khieån traùch mình vôùi baøi keä treân, Tröôûng laõo laïi tieáp tuïc thieàn ñònh. Vaøo cuoái ñeâm ñoâi maét Ngaøi muø haún, caùc laäu ñoàng thôøi heát saïch. Ngaøi chöùng A-la-haùn an truù trong an laïc cuûa Minh saùt tueä. Roài Ngaøi vaøo lieâu ngoài nghæ. Ñeán giôø khaát thöïc, caùc Tyø-kheo ñeán beân Tröôûng laõo thöa:

- Baïch Toân giaû, ñaõ ñeán giôø chuùng ta ñi baùt.

- Ñeán giôø roài ö, chö hieàn höõu?

- Thöa vaâng.

- Theá thì caùc thaày haõy ñi.

- Coøn Ngaøi, thöa Toân giaû?

- Maét toâi ñaõ muø.

Hoï nhìn vaøo maét Ngaøi vaø maét hoï ñaãm leä:

- Ñöøng lo ngaïi, chuùng con seõ saên soùc Ngaøi.

Hoï an uûi Tröôûng laõo, vaø sau khi xong boån phaän haønh thieàn, hoï vaøo laøng khaát thöïc.

Khoâng thaáy Tröôûng laõo, daân laøng hoûi thaêm:

- Baïch quyù thaày, Toân giaû Tröôûng laõo cuûa chuùng con ñaâu?

Khi roõ söï vieäc, hoï gôûi chaùo veà cuùng döôøng Ngaøi. Sau ñoù, töøng ngöôøi moät ñem thöùc aên ñeán ñaûnh leã Tröôûng laõo, laên mình döôùi chaân Ngaøi, khoâng ngôùt than khoùc. Roài hoï an uûi Ngaøi:

- Thöa Toân giaû, xin ñöøng lo laéng, chuùng con seõ saên soùc Ngaøi.

Töø ñoù, daân laøng ñeàu ñaën gôûi chaùo ñeán tònh xaù. Tröôûng laõo thöôøng raên nhaéc saùu möôi Tyø-kheo, vaø caùc Tyø-kheo ñeàu tuaân haønh theo lôøi Ngaøi, nghieâm chænh ñeán noãi vaøo ngaøy giaûi haï taát caû ñeàu chöùng A-la-haùn vaø ñaéc thaàn thoâng.

Cuoái muøa an cö, vì muoán gaëp Phaät, caùc Tyø-kheo thöa vôùi Tröôûng laõo xin ñi. Tröôûng laõo khoâng traùnh khoûi ñaêm chieâu: "Ta nay söùc yeáu, treân ñöôøng veà laïi ñi qua khu röøng coù nhieàu ma quyû. Neáu ta cuøng ñi, caùc thaày seõ nhoïc coâng vaø khoâng theå khaát thöïc. Ta seõ ñeå hoï ñi tröôùc".

Vaø Ngaøi baûo:

- Caùc thaày haõy ñi tröôùc.

Caùc Tyø-kheo thaéc maéc:

- Nhöng coøn Toân giaû?

- Toâi oám yeáu, ñöôøng ñi phaûi baêng qua khu röøng coù nhieàu ma quyû, neáu toâi cuøng ñi caùc thaày seõ nhoïc coâng. Caùc thaày haõy ñi tröôùc.

- Khoâng ñöôïc, thöa Toân giaû. Chuùng con chæ ñi cuøng Ngaøi.

- Xin caùc thaày ñöøng laøm theá, toâi chaúng vui loøng. Neáu em toâi gaëp caùc thaày vaø hoûi thaêm toâi, haõy baûo laø toâi muø maét, noù seõ gôûi ngöôøi ñeán vaø daãn toâi veà. Haõy nhaân danh toâi chaøo möøng ñaáng Thaäp Löïc vaø taùm möôi vò Ñaïi Tröôûng laõo.

Noùi xong, Toân giaû baûo hoï ra ñi. Baét buoäc phaûi leân ñöôøng, caùc Tyø-kheo ñaønh xin pheùp Tröôûng laõo vaøo laøng khaát thöïc roài leân ñöôøng.

Daân laøng môøi ngoài, daâng thöùc aên, naên næ ôû laïi; nhöng bieát caùc Tyø-kheo phaûi veà gaëp Phaät, hoï ñaønh khoùc loùc tieãn ñöa. Du haønh moät thôøi gian, caùc thaày ñeán Kyø Vieân vaø nhaân danh Tröôûng laõo chaøo möøng Ñaïo sö cuøng taùm möôi vò Ñaïi Tröôûng laõo. Xong caùc thaày ñi khaát thöïc, qua nhaø gia chuû em cuûa Tröôûng laõo. Gia chuû nhaän ra caùc thaày ngay, thaân maät ñoùn tieáp, môøi ngoài vaø hoûi thaêm Tröôûng laõo.

Caùc Tyø-kheo keå laïi nhöõng gì ñaõ xaûy ra. Ngöôøi em laên mình treân ñaát, than khoùc meáu maùo, khoâng bieát phaûi laøm sao baây giôø.

Caùc Tyø-kheo voã veà:

- Tröôûng laõo muoán coù ai ñeán ñöa Ngaøi veà.

- Thöa, ñaây laø Paølita, con cuûa chò con. Xin gôûi noù ñi!.

- Ñeå noù ñi khoâng oån vì ñöôøng nhieàu nguy hieåm. Neáu cho noù xuaát gia thì an toaøn hôn.

Ngöôøi em baèng loøng.

Theá laø caùc thaày laøm leã xuaát gia cho chaøng trai, daïy anh ta caùch thöùc ñaép y v.v.. trong voøng hai tuaàn, roài chæ ñöôøng cho anh ta ñi.

Baêng qua nhieàu laøng maïc, moät hoâm thaày Sa-di treû gaëp moät cuï giaø taïi coång laøng ñoù vaø hoûi thaêm:

- Chaøo cuï, cuï coù bieát moät tu vieän aån cö naøo gaàn ñaây khoâng?

- Thöa Toân giaû, coù.

- Ai soáng ôû ñoù?

- Coù moät Tröôûng laõo teân Paølita.

- Haõy chæ cho toâi ñöôøng ñeán ñoù.

- Toân giaû laø ai?

- Toâi laø con cuûa em gaùi vò aáy.

Cuï giaø lieàn daãn thaày ñeán nôi aån cö. Thaày tôùi ñaûnh leã Tröôûng laõo, vaø trong hai tuaàn laøm ñuû boån phaän töø vieäc lôùn ñeán vieäc nhoû ñoái vôùi Tröôûng laõo, chaêm soùc Ngaøi thaät taän tuïy. Roài thaày ñeà nghò vôùi Tröôûng laõo:

- Thöa Toân giaû, caäu cuûa con mong ñöôïc gaëp Ngaøi.

Chuùng ta haõy trôû veà.

- Toát laém, haõy naém laáy gaäy cuûa ta.

Vaø nhö theá tay khoâng rôøi gaäy, caû hai ngöôøi moät giaø moät treû ñi vaøo laøng. Daân laøng tìm heát caùch thuyeát phuïc Tröôûng laõo ôû laïi nhöng voâ hieäu, hoï ñaønh khoùc loùc ñöa ñi moät ñoaïn ñöôøng. Hoï ñi ñeán ngoâi laøng keá caän ôû ven röøng teân laø Katthanagara, vaø laàn böôùc ra khoûi laøng.

Boãng töø xa caát tieáng haùt cuûa moät coâ gaùi ñang gom cuûi. Thaày Sa-di chôït caûm thaáy yeâu meán ngay tieáng haùt trong treûo (Ñöùc Theá Toân ñaõ töøng daïy: "Naøy caùc Tyø-kheo! Chöa töøng coù aâm thanh naøo khaùc thaâu nhieáp con tim ngöôøi nam baèng tieáng ngöôøi nöõ"). Vaø quaù xao xuyeán thaày lieàn buoâng ñaàu gaäy ra thöa vôùi Tröôûng laõo:

- Thöa Toân giaû, chôø con moät laùt. Con baän moät chuùt vieäc.

Noùi xong thaày taát taû ñi veà höôùng coâ gaùi. Troâng thaáy thaày, naøng ngöøng haùt vaø thaày phaïm giôùi taø haïnh vôùi coâ gaùi. Tröôûng laõo ñôïi thaày Sa-di hoài laâu chöa thaáy trôû laïi, ñoaùn ngay coù ñieàu baát thöôøng, coù tieáng haùt phuï nöõ vaø chuù Sa-di laïi ñi laâu quaù, chaéc ñaõ phaïm giôùi roài.

Thaày Sa-di sau ñoù trôû veà beân Tröôûng laõo, hoái haû giuïc Ngaøi tieáp tuïc leân ñöôøng:

- Thoâi ta ñi, thöa Toân giaû.

Tröôûng laõo nghieâm gioïng:

- Naøy Sa-di, con ñaõ phaïm toäi phaûi khoâng?

Thaày im laëng, vaø duø ñöôïc hoûi laàn nöõa thaày vaãn nín khe. Tröôûng laõo raên tieáp:

- Moät keû toäi loãi nhö chuù khoâng bao giôø ñöôïc naém ñaàu gaäy cuûa ta.

Thaày Sa-di quaù aên naên, côûi chieác y vaøng, khoaùc aùo theá tuïc, cuùi ñaàu nhaän loãi:

- Thöa Toân giaû, tröôùc ñaây con laø thaày tu, nay trôû laïi laøm cö só. Con ñi tu chaúng phaûi do tín taâm, chæ vì sôï nhöõng baát traéc doïc ñöôøng. Giôø thì chuùng ta ñi thoâi.

Tröôûng laõo vaãn khoâng ñoåi yù:

- Moät keû xaáu aùc, duø laø baäc xuaát gia hay taïi gia vaãn laø keû xaáu aùc. Khi laø Sa-di chuù khoâng giöõ ñöôïc phaïm haïnh, thì lieäu chuù coù laø ngöôøi toát khi laøm cö só khoâng ? Moät keû toäi loãi nhö chuù khoâng bao giôø ñöôïc naém ñaàu gaäy cuûa ta.

-Toân giaû ! Ñöôøng ñaày ma quûy, Ngaøi laïi muø, laøm sao Ngaøi laïi ôû ñaây ñöôïc ?

- Chuù ñöøng lo vieäc aáy. Ta coù naèm cheát ôû ñaây hay ñi ñaâu chaêng nöõa, cuõng khoâng coù gì quan troïng. Ta khoâng ñi vôùi chuù.

Noùi xong, Tröôûng laõo ngaâm ñoaïn keä sau: 

OÂi aùnh saùng maét ta ñaõ maát!
Con ñöôøng daøi meät moûi xieát chi.
Ñi cuøng vôùi keû ngu si,
Thaø raèng naèm xuoáng chaúng ñi, khoâng maøng.
OÂi aùnh saùng maét ta ñaõ maát!
Con ñöôøng daøi meät moûi xieát chi.
Ñi cuøng vôùi keû ngu si,
Thaø raèng phaûi cheát, chaúng ñi, khoâng maøng.

Chuù nghe nhöõng lôøi naøy, hoái haän, ngheïn ngaøo, caát tieáng than:

- Con ñaõ phaïm moät toäi gheâ gôùm, moät loãi laàm kinh khuûng.

Roài khoùc loùc vaën veïo ñoâi tay, chuù lao vaøo röøng maát daïng.

Ñöùc haïnh cuûa Tröôûng laõo laøm cho ngai vaøng Ñeá Thích daøi saùu möôi daëm, roäng naêm möôi daëm, daøy möôøi laêm daëm, röïc rôõ maøu hoa hoàng ñoû, töï ñoäng haï thaáp khi Ñeá Thích ngoài, vöông cao khi Ñeá Thích ñöùng, boãng nhieân noùng boûng leân. Ñeá Thích giaät mình khoâng hieåu ai coù theå haét ngaøi ra khoûi ngai nhö theá naøy, vaø quan saùt theá gian, vôùi thieân Nhaûn Ngaøi thaáy Tröôûng laõo. Ngöôøi xöa keå raèng:

Ñeá Thích coù ngaøn maét,
Laøm thanh tònh maét thaàn.
Paøla gheùt toäi loãi,
Laøm thanh tònh taâm thaân.

Ñeá Thích coù ngaøn maét,
Laøm thanh tònh maét thaàn.
Paøla suøng giôùi luaät,
An laïc trong ñaïo taâm.

Ñeá Thích töï nhuû: "Neáu ta khoâng ñeán giuùp moät Tröôûng laõo gheâ tôûm toäi loãi vaø toân suøng giôùi luaät nhö vaäy, thì ñaàu ta seõ beå laøm baûy maûnh. Ta seõ ñeán giuùp Ngaøi".

Vaäy laø:

Ñeá Thích coù ngaøn maét,
Thoáng laõnh heát chö thieân,
Ñeán ngay trong khoaûnh khaéc,
Beân Cakkhupaøla.

Vaø Ñeá Thích bay ñeán Tröôûng laõo. Khi ñeán gaàn, Ngaøi keùo leâ chaân.. Tröôûng laõo beøn hoûi:

- Ai ñoù?

- Toâi, moät boä haønh.

- Naøy thieän tín, ngöôi ñi ñaâu vaäy?

- Ñeán Xaù-veä, thöa Toân giaû.

- Haõy tieáp tuïc loä trình.

- Nhöng thöa Toân giaû, Ngaøi ñi ñaâu?

- Toâi cuõng ñeán ñoù.

- Toát quaù, vaäy thì chuùng ta cuøng ñi.

- Naøy baïn, toâi oám yeáu, ñi vôùi toâi baïn seõ chaäm treã.

- Toâi khoâng coù vieäc gì gaáp. Hôn nöõa neáu ñi vôùi Ngaøi, toâi seõ ñöôïc coâng ñöùc vì ñaõ laøm moät trong möôøi ñieàu thieän. Ta haõy cuøng ñi, thöa Toân giaû!

Nghó raèng ñaây laø moät ngöôøi ngoan ñaïo, Tröôûng laõo baèng loøng:

- Toát laém, haõy naém laáy ñaàu gaäy cuûa toâi.

Ñeá Thích y lôøi vaø laøm pheùp thaâu ngaén ñoaïn ñöôøng ñeå hoï ñeán Kyø Vieân kòp trong chieàu aáy. Vaø roài tieáng keøn, troáng vaø nhöõng nhaïc cuï khaùc noåi leân beân tai, Tröôûng laõo ngaïc nhieân:

- Tieáng aáy ôû ñaâu?

- ÔÛ Xaù-veä.

- Naøy thieän tín, laàn tröôùc toâi ñi laâu laém môùi ñeán, sao kyø naøy nhanh vaäy?

- Thöa Toân giaû, toâi bieát moät loái ñi taét.

Tröôûng laõo hieåu ngay ñaây khoâng phaûi laø ngöôøi thöôøng maø laø moät vò trôøi.

Phaïm thieân coù ngaøn maét,
Thoáng laõnh heát chö thieân,
Thaâu ngaén ñi khoaûng caùch,
Ñeán Xaù-veä thaät nhanh.

Roài Ñeá Thích daãn Tröôûng laõo ñeán moät tuùp leàu baèng laù vaø coû, nôi ngöôøi em cuûa Tröôûng laõo döïng rieâng cho anh mình ôû taïm, ñeå Tröôûng laõo ngoài treân giöôøng, vaø hoùa thaønh anh baïn ñeán thaêm ngöôøi em. Anh baïn naøy keâu leân khi ñeán nhaø:

- Baïn Paøla!

Paøla chaøo baïn:

- Gì vaäy baïn?

- Anh coù bieát Tröôûng laõo ñaõ veà chöa?

- Chöa! Ngaøi veà thaät sao?

- Quaû vaäy, toâi vöøa töø nôi aån cö veà, thaáy Tröôûng laõo ñang ngoài trong leàu cuûa anh.

Noùi xong anh baïn ra ñi.

Vò gia chuû beøn ñi ñeán leàu coû. Vöøa troâng thaáy Tröôûng laõo, anh gieo mình xuoáng chaân Ngaøi, laên treân ñaát khoùc loùc:

- Con bieát maø, Tröôûng laõo! Vì theá con khoâng muoán ñeå ngöôøi ñi tu.

Haøn huyeân thaêm hoûi xong, gia chuû beøn traû töï do cho hai noâ leä, cho chuùng xuaát gia laøm ñeä töû Tröôûng laõo ñeå troâng nom Ngaøi. Anh daën doø:

- Nhôù veà laøng laáy chaùo vaø thöùc aên, chaêm lo saên soùc Tröôûng laõo.

Hai taân Sa-di chaêm soùc Tröôûng laõo heát söùc taän tuïy, laøm ñuû caùc boån phaän töø vieäc lôùn ñeán vieäc nhoû.

Ngaøy noï, moät nhoùm thaày Tyø-kheo ôû xöù khaùc ñeán kính vieáng Phaät. Sau khi leã Phaät vaø thaêm taùm möôi Ñaïi Tröôûng laõo, hoï ñi tham quan tònh xaù. Ñeán thaát cuûa Tröôûng laõo Cakkhupaølahoï baøn nhau ñeán vaán an Ngaøi. Chieàu hoâm ñoù hoï ñònh vaøo thaêm, nhöng moät côn baõo döõ doäi noåi leân, hoï ñaønh quay veà vaø heïn saùng hoâm sau trôû laïi. Côn möa lôùn keùo daøi suoát canh moät, ñeán canh hai thì döùt. Tröôûng laõo, moät con ngöôøi giaøu nghò löïc ñaõ quen kinh haønh, laàn xuoáng haøng hieân vaøo canh naêm, vaø voâ tình giaãm cheát raát nhieàu coân truøng boø loån ngoån treân neàn ñaát aåm. Caùc thaày Tyø-kheo nguï taïi ñoù khoâng queùt doïn sôùm, neân khi caùc thaày Tyø-kheo ôû xa ñeán thaêm Tröôûng laõo, thaáy ñuû loaïi coân truøng naèm cheát raûi raùc ngoaøi haøng hieân. Hoï kinh ngaïc leân tieáng:

- Ai ñaõ böôùc ñi treân loái naøy?

Vaø ñöôïc traû lôøi:

- Thöa Toân giaû, Thaày chuùng toâi.

Hoï böïc boäi noùi:

- Xem moät Tyø-kheo kìa! Khi oâng aáy saùng maét thì naèm nguû vaø khoâng taïo toäi. Coøn baây giôø muø maét laïi nghó: "Toâi seõ kinh haønh". Vaø ñaõ gieát chöøng aáy coân truøng. OÂng aáy nghó mình laøm ñuùng, nhöng thaät chaúng ñuùng tí naøo.

Roài hoï boû ñi vaø baïch vôùi Phaät:

- Baïch Theá Toân! Tröôûng laõo Cakkhupaøla nghó "Toâi seõ kinh haønh", vaø ñaõ gieát haïi nhieàu coân truøng.

Theá Toân gaïn hoûi laïi:

- Nhöng caùc oâng coù thaáy oâng aáy gieát khoâng?

- Thöa khoâng thaáy.

- Thöïc söï caùc oâng khoâng thaáy oâng aáy gieát, cuõng vaäy, oâng aáy khoâng thaáy coân truøng. Naøy Tyø-kheo! Ngöôøi giaûi thoaùt caùc laäu hoaëc, khoâng coøn yù saùt sanh.

- Baïch Theá Toân, vò aáy chaéc chöùng A-la-haùn, vaäy do ñaâu maø bò muø?

- Naøy caùc Tyø-kheo, ñoù laø vì loãi laàm trong moät kieáp quaù khöù.

- Sao theá, baïch Theá Toân, vò aáy ñaõ laøm gì?

- Caùc oâng haõy laéng nghe!

Chuyeän quaù khöù

1-A. Ngöôøi Ñaøn Baø Vaø OÂng Thaày Thuoác Ñoäc AÙc.

Thuôû xöa, khi vua Kaøsi leân ngoâi ôû Ba-la-naïi, coù moät thaày thuoác ñi daïo xoùm laøng chöõa beänh. Gaëp moät ngöôøi ñaøn baø ñau maét, oâng hoûi:

- Baø sao vaäy?

- Toâi khoâng thaáy roõ.

- Toâi seõ chöõa cho baø.

- Xin thaày laøm ôn chöõa giuøm.

- Baø seõ traû coâng cho toâi theá naøo?

- Neáu thaày chöõa ñöôïc cho toâi maét saùng vaø khoûe maïnh laïi nhö xöa, toâi vaø luoân caû con trai con gaùi toâi seõ haàu haï thaày.

- Toát laém.

Roài oâng keâ toa cho thuoác. Chæ sau moät laàn duøng thuoác, ñoâi maét cuûa ngöôøi ñaøn baø saùng laïi. Haïnh phuùc vöøa ñeán nhöng laïi keøm theo noãi lo aâu maõi lôûn vôûn trong ñaàu: "Mình höùa laøm noâ leä cho oâng thaày, caû caùc con mình cuõng phaûi laøm. Nhöng xem ra laõo aáy chaúng töû teá ñaâu. Chaø! Laøm sao baây giôø ñaây? Phaûi tìm caùch ñeå gaït laõo môùi ñöôïc". Kòp ñeán luùc thaày thuoác trôû laïi hoûi thaêm beänh tình, baø laøm ra veû khoå sôû:

- Tröôùc ñaây maét toâi ñau ít, nay laïi ñau döõ doäi hôn bao giôø.

OÂng thaày ñoaùn ngay laø baø ta muoán löøa mình ñeå quît tieàn coâng chöõa beänh. OÂng töùc giaän laàm baàm: "Ñöôïc roài, ta chaúng caàn muï traû coâng, ta seõ cho muï muø luoân". Vaø oâng boû ñi ngay khoâng noùi moät lôøi, tröôùc caëp maét ngô ngaùc cuûa ngöôøi ñaøn baø thaát höùa.

OÂng thaày thuoác veà nhaø, keå laïi cho baø vôï nghe cho haû töùc. Vôï oâng laëng thinh, coøn oâng thì töùc toác baøo cheá moät thöù thuoác môõ khaùc, mang ñeán cho ngöôøi ñaøn baø vaø daën thoa vaøo maét. Ngöôøi ñaøn baø laøm theo chaúng chuùt nghi ngôø vaø aùnh saùng ñoâi maét vuït taét.

OÂng thaày thuoác ñoù chính laø Cakkhupaøla.

(Heát Chuyeän Quaù Khöù)

- Naøy caùc Tyø-kheo! Ñeä töû ta laøm aùc neân bò aùc nghieäp theo ñuoåi maõi maõi, vì vieäc aùc ñi theo ngöôøi laøm aùc nhö baùnh xe laên theo chaân con boø keùo xe.

Keå chuyeän xong, ñaáng Phaùp Vöông, nhö moät vò vua ñoùng daáu aán baèng con trieän hoaøng gia leân saéc duï ñaõ ñöôïc nieâm phong, tuyeân ñoïc baøi keä sau:

(1) Y Ù daãn ñaàu caùc phaùp,
Y Ù laøm chuû, yù taïo.
Neáu vôùi yù oâ nhieãm,
Noùi leân hay haønh ñoäng,
Khoå naõo böôùc theo sau
Nhö xe, chaân vaät keùo.

2. Khoùc Ñoøi Nhöõng Chuyeän Treân Trôøi

Phaùp cuù thöù hai cuõng baét ñaàu baèng caâu:

Y Ù daãn ñaàu caùc phaùp,
Y Ù laøm chuû, yù taïo.
Neáu vôùi yù thanh tònh,
Noùi leân hay haønh ñoäng,
An laïc böôùc theo sau,
Nhö boùng khoâng rôøi hình.

Do Phaät daïy taïi thaønh Xaù-veä, töø caâu chuyeän Matthakunddali.

Toâi nghe nhö vaày: Taïi Xaù-veä coù moät Baø-la-moân teân laø Adinnapubbaka, coù nghóa laø "khoâng cho", vì oâng ta khoâng heà cho ai vaät gì. OÂng coù moät ñöùa con trai duy nhaát heát söùc cöng quí. OÂng muoán cho con moät moùn ñoà trang söùc, nhöng bieát raèng heã giao thôï baïc chaïm troå thì phaûi traû tieàn coâng, neân oâng töï tay ñaäp moûng mieáng vaøng, goø thaønh moät ñoâi hoa tai saùng boùng ñeo cho con. Do ñaây maø con oâng coù teân laø Matthakundali, nghóa laø Hoa Tai Saùng Boùng.

Leân möôøi saùu tuoåi, con oâng bò beänh vaøng da. Baø meï troâng thaáy noùng ruoät, hoái oâng môøi thaày thuoác ñeán chöõa beänh. Tuy thöông con oâng vaãn löøng khöøng, khoâng muoán ñi, neân tìm caùch thoái thaùc vôùi baø vôï:

- Baø aø! Neáu goïi thaày thuoác ñeán, toâi phaûi traû coâng baèng luùa gaïo, kho laãm seõ hao huït. Baø sao khoâng ñeå yù ñeán vieäc baûo quaûn taøi saûn cho toâi chuùt naøo!

Baø meï vaãn moät möïc lo laéng cho con:

- Vaäy thì phaûi laøm sao? OÂng phaûi tính sao cho con toâi chôù?

- Yeân chí! Toâi seõ saép xeáp sao cho chaúng toán xu naøo.

Theá laø oâng ñi ñeán töøng thaày thuoác, tìm caùch hoûi ñon hoûi ren cho ra phöông thuoác trò beänh cho con oâng:

- Naøy oâng anh, neáu gaëp moät ngöôøi bò beänh nhö vaày.. nhö vaày..., thöôøng thì oâng trò lieäu ra sao, cho uoáng thuoác gì?

Hoï lieàn keå ra caùc thöù voû caây, teân caây, teân khaùc.. Theá laø oâng ñi kieám ñuû thöù voû caây, laù röøng.. mang veà sao cheá thuoác cho con. Nhöng daàu laøm heát caùch, beänh traïng ñöùa con caøng ngaøy caøng teä. Cuoái cuøng heát phöông cöùu chöõa, oâng môøi haún moät thaày thuoác ñeán. Nhìn thaáy chaøng trai quaù yeáu, thaày thuoác kheùo leùo töø choái:

- Toâi ñang baän moät vieäc quan troïng, xin môøi moät vò khaùc ñeán chöõa trò. Toâi raát tieác.

Vaø oâng voäi vaøng rôøi khoûi nhaø.

Thaáy con mình gaàn cheát, tuy coù ñau buoàn nhöng vaãn khoâng queân tính keo kieät, bo bo giöõ cuûa, oâng ra leänh mang con ra khoûi nhaø, ñaët naèm treân theàm, vì sôï nhöõng ngöôøi ñeán thaêm con mình seõ doøm ngoù luoân taøi saûn trong nhaø.

Hoâm aáy, töø saùng sôùm, ñöùc Theá Toân ñaõ xuaát ñònh Ñaïi Bi, vaø ñeå tìm xem nhöõng ai coù laäp nguyeän trong ñôøi chö Phaät tröôùc, nhöõng ngöôøi caên laønh troøn ñaày, nhöõng ñaïo höõu coù theå xuaát gia, Ngaøi quaùn saùt vôùi Phaät nhaõn môû roäng ñeán möôøi phöông theá giôùi, vaø thaáy Matthakundali ñang naèm haáp hoái ngoaøi theàm nhaø. Ñaáng Ñaïo sö bieát ngay laø anh ta vöøa töø trong nhaø ñöôïc khieâng ra ñaët naèm ñoù, vaø cuõng bieát raèng anh ta coù nhaân duyeân vôùi Phaät, ñaët nieàm tin nôi Phaät, seõ cheát vaø seõ taùi sinh leân coõi trôøi thöù ba möôi ba, soáng trong laâu ñaøi baèng vaøng, coù moät ngaøn thieân nöõ theo haàu. Baø-la-moân seõ thieâu xaùc con, roài ñi quanh baõi thieâu khoùc loùc. Vò trôøi seõ töï ngaém mình thaân cao ba daëm, ñöôïc trang ñieåm vôùi saùu möôi xe ñaày aép ñoà trang söùc, coù ngaøn thieân nöõ vaây quanh. Vò aáy thaéc maéc khoâng bieát do coâng ñöùc gì maø ñöôïc quaû baùo thuø thaéng nhö theá, vaø roài vò aáy bieát laø do tín taâm. Roài vò aáy thaáy cha mình tröôùc ñaây khoâng chòu lo thuoác thang cho mình, nay ñang ñi trong baõi thieâu than khoùc. Vò aáy lieàn quyeát ñònh seõ laøm cho cha thay ñoåi taâm taùnh.

Vò trôøi xuùc ñoäng vì cha, seõ hoùa hình thaønh Matthakundali ñi ñeán baõi thieâu, gieo mình xuoáng ñaát khoùc loùc. OÂng Baø-la-moân seõ hoûi:

- Ngöôøi laø ai?

Vò trôøi seõ traû lôøi:

- Laø Matthakundali, con cuûa cha.

- Con taùi sinh ôû ñaâu?

- ÔÛ taàng trôøi thöù ba möôi ba.

OÂng Baø-la-moân seõ hoûi tieáp:

- Con laøm coâng ñöùc gì maø ñöôïc?

- Nhôø tin Phaät.

Ngöôøi Baø-la-moân chöa tin haún, seõ hoûi laïi Theá Toân:

- Coù ai do tin Phaät maø ñöôïc sanh thieân khoâng?

Theá Toân seõ ñaùp:

- Chaúng phaûi coù haèng traêm, haèng ngaøn hay haèng traêm ngaøn maø voâ soá ngöôøi ñeàu ñöôïc.

Roài Theá Toân seõ ñoïc moät ñoaïn Phaùp Cuù. Cuoái ñoaïn Phaùp Cuù seõ coù taùm vaïn boán ngaøn ngöôøi ñöôïc Phaùp nhaõn thanh tònh. Matthakundali seõ chöùng quaû Döï löu, caû Baø-la-moân Adinnapubbaka cuõng chöùng quaû aáy. Nhö vaäy nhôø chaøng trai öu tuù naøy maø nhieàu ngöôøi ñöôïc Phaùp nhaõn thanh tònh.

Ñöùc Phaät bieát roõ nhö ñaõ keå treân, neân hoâm sau veä sinh xong, Ngaøi ñi giöõa moät ñoaøn Tyø-kheo vaøo thaønh Xa-veä khaát thöïc, vaø treân ñöôøng ñi Phaät gheù nhaø ngöôøi Baø-la-moân. Luùc aáy Matthakundali ñang naèm quay maët vaøo nhaø. Phaät bieát anh ta khoâng troâng thaáy Ngaøi, beøn phoùng moät luoàng haøo quang. Chaøng trai ngaïc nhieân khoâng bieát laø aùnh saùng gì, quay maët ra ñònh hoûi thì nhìn thaáy ñöùc Phaät, lieàn thöa thænh:

- Vì oâng cha ngu xuaån neân con khoâng ñöôïc aân hueä ñeán vôùi ñöùc Phaät toân quí, cuõng khoâng ñöôïc haàu haï Ngaøi, ñeå baùt hoaëc nghe phaùp. Giôø ñaây tay con cuõng khoâng nhuùc nhích ñöôïc, con chaúng laøm gì ñöôïc nöõa!.

Noùi vaäy roài anh ta ñaët troïn loøng tin nôi Phaät.

Ñöùc Ñaïo sö hoan hyû baûo:

- Vaäy laø ñuû!

Vaø Ngaøi böôùc ñi.

Khi ñöùc Phaät xa daàn khoûi taàm maét, chaøng trai taét thôû trong tín taâm. Vaø nhö vöøa nguû daäy, chaøng taùi sinh vaøo coõi trôøi, y nhö Phaät ñaõ thaáy bieát tröôùc. Vaø khi ngöôøi Baø-la-moân gaëp laïi chaøng ñöùng khoùc taïi baõi thieâu, ñaõ ñoïc keä hoûi lyù do:

Trang söùc sang troïng, boâng tai ñeo vaøng choùi,
Mang voøng hoa coù khaûm goã ñaøn höông,
Vaën baøn tay vaø khoùc loùc thaûm thöông,
Sao anh khoå giöõa röøng saâu nhö theá?

Chaøng trai ñaùp:

Chieác xe ngöïa quyù - thaân toâi
Saùng choùi baèng vaøng nguyeân khoái,
Baùnh xe tìm khoâng ra noåi,
Ñau buoàn toâi seõ cheát thoâi!

Ngöôøi Baø-la-moân:

Baùnh xe aáy baèng vaøng hay baïc?
Baùnh ñoàng hay ngoïc quyù kim cöông?
Noùi cho ta nghe thaät roõ raøng,
Ta seõ kieám cho chaøng ñaày ñuû.

Chaøng trai laï luøng vì thaùi ñoä cuûa oâng Baø-la-moân, luùc tröôùc con ñau thì boûn xeûn khoâng daùm môøi thaày thuoác ñeán chöõa trò, nay thaáy mình gioáng con oâng aáy thì khoâng ngaïi toán keùm, höùa kieám baùnh xe cho mình duø baèng vaøng, kim cöông hay baïc ñoàng; do ñoù vì muoán treân choïc oâng ta, anh hoûi:

- Caëp baùnh oâng laøm cho xe toâi lôùn chöøng naøo?

- Lôùn nhö ngöôi muoán.

- Toâi muoán ñöôïc maët trôøi vaø maët traêng laøm baùnh xe, haõy cho toâi ñi!

Chaøng baûo Ba-la-moân: 

OÂi!
Traêng trôøi laø caëp sinh ñoâi giöõa ngaøn.
Xe toâi nguyeân khoái baèng vaøng,
Coù theâm ñoâi caùnh rôõ raøng bieát bao!

Ngöôøi Baø-la-moân traû lôøi:

Ngöôi thaät laø moät keû ngu
Ñi kieám thöù ôû xa muø
Ta e raèng ngöôi seõ cheát
Trôøi traêng haù deã ñöôïc ru?

Nhöng chaøng trai vaën laïi:

- Nhöng ai ngu hôn? Ngöôøi khoùc ñoøi thöù hieän höõu hay ngöôøi khoùc ñoøi thöù khoâng hieän höõu?

Trôøi traêng raïng rôõ ñeán ñi,
Ñaây kia ñeàu thaáy chaúng khi naøo laàm.
Con oâng cheát chaúng coøn troâng,
Ai ngöôøi ngu ngoác khoùc mong suoát ngaøy?

Nghe xong, ngöôøi Baø-la-moân nhö böøng tænh, thaáy chaøng trai coù lyù, oâng keát luaän:

Trong hai keû khoùc than thaûm thieát
Ta, ngöôøi ngu khoân xieát chaúng sai
Traêng kia, treû maõi khoùc ñoøi
Nhö ta mong gaëp con trai cheát roài.

Heát caû ñau buoàn nhôø chaøng trai giaûi thích neân ngöôøi Baø-la-moân khen ngôïi:

Toâi nhö ngoïn löûa chaùy höøng
Töôùi theâm daàu môõ coù ngöng ñöôïc naøo
Ngöôøi nhö moät traän möa raøo
Tieâu tan saàu khoå loøng naøo vui hôn?
Muõi teân ñau ñaùu saàu thöông
Nhôø ngöôøi nhoå boû heát vöông luïy phieàn
Toâi nay vui veû an nhieân
Khoâng coøn buoàn khoùc, lôøi khuyeân ghi loøng.

Roài ngöôøi Baø-la-moân hoûi:

- Anh laø ai?

Laø trôøi, Caøn-thaùt-baø,
Hay Ñeá Thích thuø thaéng?
Laø ai? Con cuûa ai?
Laøm sao toâi bieát ñaëng?

Chaøng trai ñaùp:

Toâi laø ngöôøi oâng khoùc than,
Laø con oâng, ñaõ chaùy tan nôi naøy.
Nhôø laøm vieäc phöôùc, quyù thay!
Döùt hôi lieàn ñaõ sanh ngay coõi trôøi.

Baây giôø ngöôøi Baø-la-moân hieåu heát töï söï, nhöng vaãn coøn moät ñieåm thaéc maéc:

Luùc con coøng ôû taïi nhaø
Tí ti cuõng chaúng boû ra cuùng döôøng
AÊn chay cuõng chaúng coù luoân
Coâng ñöùc naøo ñöôïc khieán con leân trôøi?

Chaøng trai traû lôøi:

Khi toâi naèm ôû taïi nhaø
Ñau nhöùc vì beänh traàm kha
May maén ñöôïc troâng thaáy Phaät
Ngöôøi khoâng duïc voïng, nghi ngôø
An vui, trí tueä cao toät.
Loøng tin trong toâi phaùt ra
Cuùi ñaàu chaép tay quî ngöôõng.
Sanh ngay coõi trôøi ba möôi ba.

Nghe chaøng noùi, ngöôøi Baø-la-moân thaân taâm traøn ngaäp vui söôùng, neân caát tieáng taùn thaùn:

Kyø dieäu thay! Maàu nhieäm thay!
Kính leã ñöôïc quaû baùo naøy
Hoan hyû vaø ñaày tin töôûng
Toâi quy y Phaät hoâm nay.

Chaøng trai ñaùp töø:

- Hoâm nay quy y Phaät, Phaùp, Taêng vôùi tín taâm, oâng haõy laõnh thoï naêm giôùi, giöõ gìn nguyeân veïn khoâng sai soùt:

* Khoâng ñöôïc gieát sinh maïng keå töø phuùt naøy.
* Khoâng laáy cuûa khoâng cho
* Khoâng uoáng röôïu
* Khoâng noùi doái
* Chung thuûy vôùi vôï mình

Ngöôøi Baø-la-moân öng thuaän vaø noùi baøi keä:

Naøy Phaïm thieân cao quyù,
Ngöôøi mong toâi an vui,
Ngöôøi mong toâi haïnh phuùc,
Toâi xin vaâng lôøi ngöôøi.
Ngöôøi laø thaày cuûa toâi,
Toâi xin quy y Phaät,
Quy y Phaùp vaø Taêng.
Töø nay thoâi gieát haïi,
Khoâng laáy cuûa khoâng cho,
Khoâng uoáng röôïu, noùi doái,
Chung thuûy vôùi vôï mình.

Vò trôøi, tröôùc khi töø giaõ ngoû yù khuyeân baûo:

- Naøy Baø-la-moân, oâng coù nhieàu cuûa caûi. Haõy ñeán ñöùc Ñaïo sö, cuùng döôøng, nghe phaùp vaø thöa hoûi.

Roài bieán maát.

Ngöôøi Baø-la-moân loøng vui möøng hôùn hôû veà nhaø daën vôï:

- Baø aø! Toâi seõ thænh Sa-moân Coà-ñaøm ñeán nhaø vaø thöa hoûi. Haõy chuaån bò tieáp ñoùn.

Ñoaïn oâng ta ñi ñeán tònh xaù. Khoâng leã Phaät vaø cuõng chaúng baøy toû söï vui möøng ñöôïc gaëp Ngaøi, oâng ñöùng moät beân thöa:

- Ngaøi Coà-ñaøm, xin Ngaøi vaø chuùng Taêng nhaän lôøi thænh thoï trai taïi nhaø toâi hoâm nay.

Ñöùc Ñaïo sö nhaän lôøi. OÂng lieàn nhanh choùng trôû veà chuaån bò taïi nhaø caùc thöùc aên loaïi cöùng vaø meàm.

Ñöùc Ñaïo sö cuøng chuùng Taêng ñeán nhaø oâng, ngoài nôi choã ñaõ daønh saün, vaø ñöôïc oâng cung kính haàu haï. Moät ñaùm ñoâng khoâng môøi goïi ñaõ tu taäp khoâng chaäm treã. Khi moät ngoaïi ñaïo thænh Phaät, seõ coù hai haïng ngöôøi tuï ñeán. Nhöõng keû taø kieán seõ tuï ñeán vôùi yù nghó hoâm nay chuùng ta seõ thaáy Sa-moân Coà-ñaøm boái roái vì nhöõng caâu hoûi buûa vaây. Coøn nhöõng ngöôøi chaùnh kieán seõ nghó hoâm nay chuùng ta seõ thaáy oai löïc vaø söï thuø thaéng cuûa ñöùc Phaät.

Ñöùc Theá Toân thoï thöïc xong, oâng ñeán beân Ngaøi, ngoài xuoáng choã thaáp vaø hoûi:

- Ngaøi Coà-ñaøm, coù ai ñöôïc sanh thieân chaúng phaûi vì cuùng döôøng Ngaøi hay xöng taùn Ngaøi, cuõng chaúng vì nghe phaùp hay aên chay, maø chæ do moät haønh vi ñaày loøng tín taâm?

- Naøy Baø-la-moân, taïi sao oâng hoûi Ta? Chaúng phaûi con trai oâng Matthakundali ñaõ noùi cho oâng nghe raèng anh ta ñöôïc sanh thieân nhôø kính tin Ta sao?

- Hoài naøo, Ngaøi Coà-ñaøm?

- Chöù chaúng phaûi hoâm nay oâng ñaõ ñi ñeán baõi thieâu, vaø khi ñang khoùc loùc oâng troâng thaáy moät chaøng trai cuõng vaät vaõ than khoùc. Vaø oâng ñaõ chaúng hoûi:

Trang söùc sang troïng, boâng tai ñeo vaøng choùi
Mang voøng hoa coù khaûm goã ñaøn höông.

Roài ñöùc Ñaïo sö tieáp tuïc keå roõ raøng chi tieát cuoäc ñoái ñaùp giöõa hai cha con vaø troïn veïn caâu chuyeän cuûa Matthakundali.

Do ñaây maø ñöùc Phaät noùi leân ñoaïn kinh:

- Naøy Baø-la-moân, chaúng phaûi laø moät traêm hay hai traêm, maø coù voâ soá ngöôøi do ñaët nieàm tin nôi Ta maø ñöôïc sanh thieân.

Thaáy ñaùm ñoâng chöa heát nghi ngôø, ñaáng Ñaïo sö ra leänh:

- Phaïm thieân Matthakundali, haõy ñeán ñaây vôùi laâu ñaøi cuûa ngöôi!

Töùc thì Matthakundali hieän ra, thaân cao gaàn moät daëm vôùi nhieàu ñoà trang söùc coõi trôøi. Töø laâu ñaøi böôùc xuoáng, Phaïm thieân ñaûnh leã ñöùc Ñaïo sö roài cung kính ñöùng moät beân.

Ñöùc Phaät hoûi:

- Ngöôi ñaõ taïo laäp coâng ñöùc gì maø ñöôïc phöôùc baùo theá naøy?

Phaïm thieân vôùi dung nhan thuø thaéng.
Chieáu saùng boán phöông nhö sao trôøi,
Hôõi vò trôøi oai löïc phi thöôøng,
Sinh thôøi laøm coâng ñöùc gì theá?

Phaät noùi keä xong, Phaïm thieân ñaùp:

- Baïch Theá Toân, con ñöôïc phöôùc baùo thuø thaéng naøy do kính tin Ngaøi.

- Ngöôi ñöôïc phöôùc baùo sanh thieân nhôø kính tin Ta?

- Thöa vaâng, baïch Theá Toân!

Ñaùm ñoâng chieâm ngöôõng vò trôø vaø ñoàng vui möøng thoát leân:

- Oai löïc cuûa chö Phaät thaät laø kyø dieäu! Con trai Ba-la-moân Adinnapubbaka ñöôïc phöôùc baùo nhö theá naøy chæ do kính tin Phaät, chaúng phaûi do coâng ñöùc naøo khaùc!

Ñöùc Ñaïo sö beøn thuyeát giaûng:

- Taâm yù laø goác cuûa haønh ñoäng, caû toát laãn xaáu. Chính taâm yù ñieàu khieån haønh ñoäng. Bôûi vì vieäc laøm do loøng tin theo ngöôøi ñi trong nhôn thieân nhö boùng theo hình.

Ñaáng Phaùp Vöông, nhö moät vò vua ñoùng daáu aán baèng con trieän hoaøng gia leân saéc duï ñaõ ñöôïc nieâm phong, tieáp tuïc ñoïc Phaùp Cuù sau:

(2) Y Ù daãn ñaàu caùc Phaùp,
Y Ù laøm chuû, yù taïo,
Neáu vôùi yù thanh tònh,
Noùi leân hay haønh ñoäng,
An laïc böôùc theo sau,
Nhö boùng khoâng rôøi hình.

(Xem tieáp Phaàn 1b)

  --ooOoo--

Ñaàu trang | Muïc luïc | 01a | 01b | 01c | 01d | 02a | 02b | 03 | 04a | 04b | 05a | 05b | 06 | 07 | 08 | 09 |
10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26a | 26b | 26c