V.
Phaåm Ngu
1.
Nhaø Vua vaø Ngöôøi Ngheøo Coù
Vôï Ñeïp
Ñeâm
daøi cho keû thöùc...
Ñöùc
Phaät daïy caâu naøy khi nguï taïi Kyø
Vieân, lieân quan ñeán vua Ba-tö-naëc
ôû Kosala vaø
moät ngöôøi.
Vaø
moät dòp leã, vua Ba-tö-naëc ôû Kosala
cöôõi voi traéng Pundarika
trang hoaøng loäng laãy dieãu haønh khaép
thaønh. Ñeán luùc saép giaûi taùn,
daân chuùng bò neùm ñaát loaïn
xaï, ñaäp baèng gaäî lung tung, nhöng
vaãn ngheãnh coå nhìn xem. Nhaø vua ñöôïc
phöôùc baùo nhu theá do boá thí,
giöõ giôùi vaø laøm nhieàu
coâng ñöùc.
Treân
taàng laàu choùt moät toøa nhaø
baûy taàng coù thieáu phuï vôï
moät ngöôøi ngheøo, môû cöûa
soå nhìn vua, xong lui vaøo. Coâ ta hieän
ra tröôùc maét nhaø vua nhö vaàng
traêng raèm roài laãn vaøo ñaùm
maây. Quaù say ñaém, nhaø vua suyùt
teù nhaøo khoûi löng voi. Keát thuùc
thaät nhanh cuoäc dieãu haønh, vua trôû
veà hoaøng cung hoûi vieân quan thaân tín
coù thaáy thieáu phuï hay khoâng, vaø
ra leänh doøi oâng choàng. OÂng ta hieåu
ngay maïng soáng bò ñe doïa laø vì
coâ vôï, nhöng khoâng daùm caõi
leänh. OÂng ta deán haàu vua, vaø bò
sung vaøo ñoäi lính haàu. oâng ta
töø choái, xin traû tieàn söu nhöng
khoâng ñöôïc.
Nhaø
vua muoán keát toäi vaø gieát oâng
ta ñeå ñoaït coâ vôï. Phaàn
oâng ta vì sôï cheát, cuõng heát
loøng phuïc vuï nhaø vua. Löûa aùi
nôi vua caøng luùc caøng taêng. Vì
khoâng tìm thaáy chuùt loãi naøo,
vua beøn sai oâng ta tìm cho ñöôïc
ñaát ñoû vôùi boâng suùng
maøu ñoû vaø maøu xanh, neáu khoâng
coù mang veà kòp giôø vua taém
seõ bò toäi cheát.
OÂng
ta hoát hoaûng veà nhaø, hoái vôï
côm nöôùc. Khoâng kòp chôø
côm chín, oâng voäi muùc ñaïi
gaïo vöøa môùi soâi, loûng boûng
nhö chaùo, theâm moät ít caø-ri vaøo
gioû, voäi vaøng leân ñöôøng.
Khi oâng voäi vaøng ñi nhö theá thì
côm cuõng veà chín tôùi. OÂng
ñeå rieâng moät phaàn côm ngon vaø
baét ñaàu aên. Kòp coù khaùch
oâng ta môøi aên luoân phaàn ñaõ
ñeå daønh. AÊn xong oâng ta vöùt
moät naém côm xuoáng hoà, suùc mieäng
vaø lôùn tieáng khaán nguyeän long
thaàn hoà naøy xin cho ngaøn phöôùc
baùo do boá thí thöùc aên cho ngöôøi
khaùch vaø traêm phöôùc baùo
do boá thí côm gaïo cho caù döôùi
hoà, taát caû ñeàu hoài höôùng
ñeán long thaàn, vaø haõy mang ñeán
cho oâng ñaát ñoû vôùi boâng
suùng maøu traéng vaø xanh. OÂng laëp
laïi lôøi khaån caàu ñeán
ba laàn.
Long
vöông ôû ñoù nghe heát lôøi
khaán, hoùa thaønh oâng laõo ñeán
gaëp ngöôøi lính haàu, hoûi
laïi kyõ. Sau khi nghe ngöôøi lính
haàu noùi laïi ba laàn hoài höôùng
heát coâng ñöùc boá thí,
long vöông beøn mang ñaát ñoû
vôùi boâng suùng ñeán.
Nhaø
vua sôï ngöôøi lính haàu hoaøn
thaønh söù maïng, neân ñaõ
ra leänh ñoùng cöûa vaø nieâm
phong raát sôùm. Do ñoù tuy ngöôøi
lính ñeán kòp luùc, vaãn khoâng
theå daâng vua ñaát vaø hoa ñöôïc,
duø ñaõ xin lính gaùc môû
cöûa. OÂng thaát voïng, loøng ngoån
ngang khoâng bieát tính sao.
Cuoái
cuøng oâng ñaët taûng ñaát
ñoû nôi ngaïch cöûa vaø treo
boâng suùng leân caùnh cöûa, la to:
-
Hôõi moïi ngöôøi trong thaønh,
xin laøm chöùng toâi ñaõ hoaøn
thaønh söù maïng vua giao phoù. Vua ñang
tìm heát caùch haïi toâi moät caùch
voâ côù.
Ngöôøi
lính haàu la leân ba laàn nhö theá,
boái roái khoâng bieát ñi ñaâu
aån truù; nghó ñeán chö Taêng
giaøu loøng nhaân töø, lieàn ñeán
tinh xaù nguû laïi.
Nhaø
vua suoát ñeâm khoâng theå naøo
chôïp maét ñöôïc vì löûa
aùi thieâu ñoát taâm can. Vua chôø
trôøi heù saùng ñeå gieát
ngöôøi choàng vaø mang ngöôøi
vôï veà cung. Ñang traèn troïc vua
nghe ñöôïc boán aâm thanh. Nguyeân
do laø coù boán ngöôøi bò
ñoïa vaøo ñòa nguïc roäng ñeán
saùu chuïc daëm, bò naáu soâi suïc
nhö haït gaïo naáu haàm trong noài
nung suoát ba chuïc naêm, xuoáng taän ñaùy
ñòa nguïc vaø sau ba chuïc naêm nöõa
troài leân mieäng ñòa nguïc, nhìn
laãn nhau, muoán ñoïc moät caâu keä
cuõng khoâng noãi, chæ baäp beï vaøi
chöõ, roài laïi rôi toõm vaøo
ñòa nguïc trôû laïi.
Vua
nghe nhöõng aâm thanh treân sau nöûa
ñeâm. Hoát hoaûng vaø sôï haõi,
vua hoang mang khoâng hieåu coù phaûi mình
ñaõ tôùi soá, hay chaùnh haäu
taän maïng, hay vöông quoác taän dieät,
vaø thöùc luoân ñeán saùng.
Trôøi saùng roài, vua cho môøi
vò tö teá ñeán hoûi xem ñoù
laø ñieàm baùo gì qua boán aâm
thanh ñaõ nghe laø "Du, Sa, Na, So". Vò Baø-la-moân
tö teá hoaøn toaøn khoâng bieát
gì veà yù nghóa, nhöng sôï
loä ra söï ngu doát cuûa mình seõ
maát heát lôïi danh, neân ñaùp
caøn:
-
OÀ! Traàm troïng laém, taâu beä haï.
Vua
hoûi doàn:
-
Xin thaày noùi raønh maïch hôn!
-
Coù nghóa laø beä haï saép lìa
ñôøi.
Vua
caøng kinh haõi, uù ôù hoûi tieáp:
-
Khoâng coù caùch naøo ngaên ñöôïc
sao?
-
Taâu beä haï, coù. Xin Ngaøi ñöøng
sôï. Trong ba boä Veä-ñaø chæ
raèng phaûi teá leã nhieàu sinh vaät
thì coù theå cöùu maïng beä haï.
-
Ta phaûi tìm thöù gì?
-
Moät traêm voi, moät traêm ngöïa, moät
traêm boø ñöïc, moät traêm boø
caùi, moät traêm deâ, moät traêm löøa,
moät traêm ngöïa gioáng, moät traêm
cöøu, moät traêm gaø, moät traêm
heo, moät traêm con trai, moät traêm con gaùi.
Sôû
dó vò Baø-la-moân ñoøi nhieàu
thöù nhö theá, vì chæ noùi
teân thuù röøng khoâng, seõ mang
tieáng laø muoán aên thòt, do ñoù
oâng ta caàn theâm voi, ngöïa vaø ngöôøi.
Vua muoán cöùu maïng mình vôùi
baát kì giaù naøo neân öng thuaän.
(Theo Töông Öng boä kinh, moãi loaøi
leân ñeán naêm traêm.Daân chuùng
xoùt thöông la khoùc nghe nhö tieáng
traùi ñaát nöùt vôõ).
Hoaøng
haäu Maït-lôïi (Mallika)
nghe tieáng keâu khoùc inh oûi, hoûi vua:
-
Ñaïi vöông, laøm sao maø caùc
caên cuûa Ngaøi hoãn loaïn vaø meät
moûi theá?
-
Maït-lôïi! Baø khoâng bieát moät
con raén ñoäc loït vaøo tai ta sao?
Vaø
vua keå laïi moïi söï. Hoaøng haäu
baûo thaúng vôùi vua:
-
Beä haï quaû laø keû thieáu trí.
Trong kho khoâng thieáu chi caùc moùn ngon vaät
laï, beä haï cai trò caû hai vöông
quoác, nhöng thaät söï beä haï laïi
laø keû thieáu trí.
Vua
ngaïc nhieân hoûi laïi, vaø ñöôïc
hoaøng haäu giaûi thích:
-
Coù bao giôø beä haï nghe raèng phaûi
hi sinh maïng ngöôøi khaùc ñeå
cöùu soáng mình khoâng? Chæ vì
ngöôøi Baø-la-moân ngu xuaån kia ñaõ
noùi xaèng maø xuyùt chuùt nöõa
beä haï ñaåy daân chuùng vaøo
beå khoå. Ñöùc Ñaïo sö
ñang nguï trong tinh xaù gaàn ñaây,
baäc Thaày cuûa trôøi vaø ngöôøi,
baäc Thaéng tri cuûa tam theá. Beä haï
haõy ñeán thænh caàu Ngaøi chæ
giaùo.
Nhaø
vua vaø hoaøng haäu ñeán tinh xaù
gaëp Phaät. Ñöôïc Phaät hoûi
vì vieäc gì maø ñeán muoän,
nhaø vua vaãn coøn aùm aûnh veà
noãi sôï cheát khoâng thoát neân
lôøi, chæ ñaûnh leã roài
ñöùng im ñoù, hoaøng haäu
Maït-lôïi thay lôøi trình baøy
vaø ñöôïc Phaät daïy:
-
AÂm thanh vua nghe ñöôïc laø tieáng
reân sieát cuûa keû xaáu aùc bò
khoå hình.
Vua
toø moø hoûi:
-
Baïch Theá Toân, hoï ñaõ taïo
nghieäp gì?
Phaät
keå laïi:
Chuyeän
quaù khöù - Loø
Ñòa Nguïc
Vaøo
thôøi xöa khi con ngöôøi soáng
ñeán hai chuïc ngaøn tuoåi, Phaät
Ca-dieáp xuaát hieän. Treân ñöôøng
du hoùa vôùi hai möôi ngaøn Tyø-kheo
laäu taän, Phaät ñeán thaønh Ba-la-naïi.
Daân trong thaønh töøng nhoùm hai, ba ngöôøi
hoaëc ñoâng hôn, cuùng döôøng
thöùc aên. Luùc ñoù coù boán
ngöôøi con cuûa moät thöông buoân
giaøu coù, saûn nghieäp moãi ngöôøi
leân ñeán boán traêm trieäu, vaø
raát hoøa thuaän vôùi nhau. Moät hoâm
hoï baøn vôùi nhau sao khoâng cuùng
döôøng, taïo coâng ñöùc,
giöõ giôùi haïnh vì moät vò
Phaät ñang du hoùa. Nhöng khoâng ai taùn
ñoàng. Keû thì öa cheø cheùn
say söa, ngöôøi thì ñaém say
trong côm thòt beùo bôû hoaëc cuûa
ngon moùn laï naáu nöôùng caàu
kyø. Coù teân coøn ñoøi tung tieàn
mua chuoäc vôï ngöôøi vaø cöôùp
ñoaït ñeå tieâu khieån. Caû
boïn taùn ñoàng yù kieán naøy
vaø laøm theo. Cöù nhö theá hoï
phaïm toäi taø daâm suoát hai chuïc
ngaøn naêm, ñeán luùc maïng chung
bò ñoïa vaøo ñòa nguïc A-tyø,
bò khoå hình ñau ñôùn trong
thôøi kyø giöõa hai vò Phaät
ra ñôøi. Vì quaû baùo aùc
nghieäp chöa tieâu, taùi sanh, hoï laïi
bò ñoïa vaøo Thieát ñòa
nguïc lôùn saùu möôi daëm. Sau
khi chìm xuoáng taän ñaùy ñòa
nguïc ba chuïc ngaøn naêm, hoï bò troài
leân cuõng ba chuïc ngaøn naêm. Moãi
ngöôøi ñeàu mong muoán ñoïc
leân moät caâu keä, nhöng chæ thoát
ñöôïc moät vaàn ñaàu,
roài laïi rôi vaøo Thieát ñòa
nguïc.
(Heát
Chuyeän quaù khöù)
Phaät
hoûi nhaø vua:
-
Beä haï nghe ñöôïc chöõ gì?
-
Baïch Theá Toân, chöõ "Du".
Phaät
lieàn ñoïc heát caâu keä maø
keû chòu toäi muoán thoát leân. Sau
ñoù, Ngaøi baûo vua noùi tieáp
caùc chöõ coøn laïi, vaø boå
tuùc thaønh boán baøi keä nhö sau:
Du:
Taïo aùc nghieäp moät ñôøi,
Coù
cuûa chaúng thi aân,
Taøi
saûn duø öùc trieäu,
Khoâng
cöùu noåi maïng thaân.
Sa:
Saùu chuïc ngaøn naêm daøi,
Taïo
taùc bao nghieäp aùc,
Ñòa
nguïc nung naáu soâi,
Bieát
bao giôø ñöôïc thoaùt?
Na:
Chaúng coù ngaøy ñöôïc thoaùt,
Thoaùt
töø ñaâu coù ñöôïc?
Do xa
xöa mình ñaõ,
Gaây
bao ñieàu oâ tröôïc.
So:
Xin höùa chaéc töø ñaây,
Neáu
taùi sanh laøm ngöôøi,
Quyeát
boá thí trì giôùi,
Laøm
vieäc thieän ñôøi ñôøi.
Theá
Toân ñoïc vaø giaûi thích töøng
caâu keä. Vua nghe qua chuyeån ñoäng caû
taâm can. Hieåu raèng toäi taø daâm
quaû thaät laø nghieâm troïng, seõ
bò ñoïa ñòa nguïc trong thôøi
kyø giöõa hai ñöùc Phaät, roài
qua Thieát ñòa nguïc chòu khoå hình
theâm saùu chuïc ngaøn naêm chöa chaéc
ñaõ maõn. Nhôù laïi mình
cuõng saép phaïm toäi, vua töï höùa
töø ñaây döùt heát loøng
tham duïc vôï ngöôøi, vaø thöa
vôùi Phaät:
-
Baïch Theá Toân, hoâm nay con môùi
bieát ñeâm daøi ñoái vôùi
keû thöùc.
Ngöôøi
lính haàu cuûa vua ngoài gaàn ñoù
cuõng thöa:
-
Baïch Theá Toân, hoâm qua con môùi
bieát ñöôøng daøi cho keû
meät.
Theá
Toân noái keát hai caâu treân vaøo
Phaùp Cuù:
(60)
Ñeâm daøi cho keû thöùc,
Ñöôøng
daøi cho keû meät,
Luaân
hoài daøi, keû ngu,
Khoâng
bieát chôn dieäu phaùp.
Vua
ñaûnh leã Theá Toân xong, trôû
veà ra leänh thaû heát ngöôøi
vaø vaät teá leã. Hoï ñöôïc
röôùi nöôùc treân ñaàu,
trôû veà nhaø vaø ñoàng
thanh taùn thaùn hoaøng haäu Maït-lôïi,
chuùc baø ñöôïc khang an tröôøng
thoï.
Buoåi
chieàu chuùng Taêng tuï hoïp trong Phaùp
ñöôøng baøn taùn veà trí
tueä cuûa Maït-lôïi. Ñöùc
Phaät ñang ôû trong höông thaát
nghe ñöôïc lieàn vaøo Phaùp
ñöôøng ngoài toøa baùu Nhö
Lai vaø keå:
Chuyeän
quaù khöù
Vua
Ba-La-Naïi VaøÂ Hoaøng
Haäu Dinnaø
Xöa
kia moät hoaøng töû ñeán khaán
vôùi vò thaàn caây ña, neáu
ñöôïc thaàn phuø hoä leân
ngoâi baùu seõ laáy maùu cuûa moät
traêm vua vaø hoaøng haäu xöù Dieâm-phuø-ñeà
naøy teá thaàn. Khi vua cha baêng haø,
hoaøng töû giöõ lôøi höùa
chinh phuïc caùc vua khaùc, töøng ngöôøi
moät ñuû moät traêm vua vaø hoaøng
haäu, ñem ñeán goác caây noï
ñònh seõ baét uoáng thuoác ñoäc
cho cheát, rieâng hoaøng haäu Dinnaø
cuûa vò vua treû tuoåi nhaát ñöôïc
tha maïng vì ñang coù mang.
Thaàn
caây sôï caùc hoaøng toäc xöù
Dieâm-phuø-ñeà bò tieâu dieät,
vaø reã caây ña bò oâ nhieãm
do loøng tin muø quaùng cuûa hoaøng töû.
Töï nghó söùc mình khoâng ñuû,
thaàn caây lieàn caàu cöùu caùc
vò thaàn khaùc, nhöng ñeàu bò
töø choái. Thaàn ñeán trôøi Cakkavaøla,
roài Töù thieân vöông cuõng
khoâng nhaän lôøi. Cuoái cuøng ñeán
trôøi Ñeá Thích, thaàn maïnh
mieäng quy cho Ñeá Thích chòu traùch
nhieäm veà doøng maùu hoaøng toäc,
do ñoù ñöôïc Ñeá Thích,
tuy khoâng tröïc tieáp ngaên chaën haønh
ñoäng cuûa hoaøng töû, nhöng baøy
möu cho thaàn. Thaàn seõ khoaùc aùo
choaøng ñeâm, ra khoûi caây, giaû
boä cho vua thaáy laø muoán ñi xa ñeå
vua caàm giöõ laïi. Luùc ñoù
thaàn seõ ra ñieàu kieän cho vua laø
phaûi coù maët hoaøng haäu Dinnaø
cuûa vua Uggasena môùi
ñuùng vôùi lôøi höùa
khi tröôùc. Vaø baø ta seõ daïy
giaùo phaùp cho nhaø vua, ñoàng thôøi
seõ cöùu maïng cho caùc vua vaø hoaøng
haäu naøy.
Theá
laø hoaøng haäu Dinnaø
ñöôïc ñöa ñeán. Baø
chæ tieán tôùi tröôùc choàng
mình, vua Uggasena,
ñaûnh leã, duø raèng oâng naøy
ñang ngoài ôû voøng ngoaøi cuûa
moät traêm vua thua traän. Vua Ba-la-naïi bò
xuùc phaïm, toû thaùi ñoä baát
bình. Baø beøn noùi:
-
Toâi coù boån phaän vôùi beä
haï khoâng? Vò vua cuûa toâi ñaây
laø ngöôøi ban quyeàn löïc cho
toâi. Taïi sao toâi coù theå boû oâng
ta ñeå ñaûnh leã beä haï?
Thaàn
caây hoan hoâ baø, tung hoa tröôùc
maét ñaùm ñoâng tuï hoïp:
-
Hoaøng haäu thaät kheùo noùi!
Vua
Ba-la-naïi baûo:
-
Baø khoâng ñaûnh leã ta cuõng ñöôïc.
Nhöng sao khoâng ñaûnh leã thaàn
caây ñaây? OÂng ta coù quyeàn löïc
nhieäm maàu, ñaõ ban cho ta quyeàn thoáng
trò vaø uy löïc cuûa moät vò
vua.
-
Taâu beä haï, beä haï ñaõ chinh
phuïc caùc vua naøy baèng taøi söùc
cuûa chính mình. Thaàn caây chaúng
heà ñaùnh baïi hoï roài ñöa
veà cho beä haï.
Baø
noùi tieáp:
-
Beä haï baûo thaàn caây coù quyeàn
löïc nhieäm maàu, theá beân traùi
cuûa thaàn coù moät caây ñang boác
chaùy, sao thaàn khoâng duøng pheùp taét
löûa ñi!
Thaàn
caây laïi tung hoâ baø nhö tröôùc:
-
Hoaøng haäu thaät kheùo noùi!
Hoaøng
haäu vöøa noùi vöøa khoùc vaø
cöôøi. Vua cho baø maát trí.
Nhôn
ñoù baø keå laïi:
Chuyeän
quaù khöù
Ngöôøi
Ñaøn Baø Gieát Con Cöøu
Thuôû
xöa toâi sinh vaøo moät gia ñình gia
giaùo. Baïn cuûa choàng ñeán chôi,
toâi nhôø nöõ tyø mua thòt
veà naáu côm ñaõi khaùch. Coâ
ta tìm khaép chôï khoâng coù. Vì
thaáy moät con cöøu naèm gaàn nhaø,
toâi caét coå laøm thòt. Do aùc
nghieäp ñoù toâi cheát ñi bò
ñaøy vaøo ñòa nguïc. Sau bao khoå
hình, do quaû baùo chöa heát, ñaàu
toâi bò caét nhieàu laàn baèng
soá loâng cöøu. Neáu vua gieát heát
nhöõng ngöôøi naøy ñeå
teá thaàn thì bieát bao giôø môùi
heát khoå ñau? Toâi ñaõ khoùc
vì nhôù ñeán noãi khoå tröôùc
kia.
Baø
ñoïc keä:
Do
toäi caét coå cöøu,
Ñaàu
toâi phaûi rôi ñoå,
Nhieàu
laàn baèng soá loâng,
Cuûa
chuù cöøu khoán khoå.
Neáu
vua ñònh gieát cheát,
Chöøng
aáy soá sinh linh,
Bieát
laøm sao löôøng heát,
Noãi
thoáng khoå ñieâu linh.
Baø
ñaõ cöôøi vì vui möøng
thoaùt ñöôïc khoå aùch ñoù.
Thaàn
caây laïi taùn thaùn baø. Vua giaät
mình vì suyùt nöõa ñaõ phaïm
toäi aùc khoâng bieát bao giôø môøi
röûa saïch ñöôïc. Vua ra leänh
thaû heát caùc vua, ñaûnh leã nhöõng
ngöôøi lôùn tuoåi vaø chaøo
kính nhöõng ngöôøi treû hôn
mình, xin moïi ngöôøi tha thöù
cho mình, vaø cho hoï trôû veà xöù
sôû.
(Heát
Chuyeän Quaù Khöù)
Phaät
keå chuyeän xong baûo chuùng Taêng khoâng
phaûi baây giôø Maït-lôïi cöùu
maïng nhieàu ngöôøi maø trong kieáp
tröôùc baø cuõng ñaõ laøm
nhö theá. Luùc ñoù vua Ba-la-naïi
laø vua Ba-tö-naëc, hoaøng haäu Dinnaø
laø Maït-lôïi, vaø thaàn caây
laø Theá Toân. Phaät dayï tieáp
raèng ñoaït maïng soáng cuûa chuùng
sanh laø khoâng bao giôø ñuùng
phaùp maø con chòu khoå aùch laâu
daøi. Ngaøi ñoïc keä:
Ngöôøi
neáu bieát khoå ñau,
Baét
nguoàn töø söï soáng,
Khoâng
coøn ñoaït maïng soáng
Cuûa
ngöôøi, ñeå chòu phieàn.
2.
Moät Taêng Sinh Khoù Daïy
Tìm
khoâng ñöôïc baïn ñöôøng...
Ñöùc
Phaät daïy caâu naøy taïi Xaù-veä,
lieân quan ñeán ñeä töû cuûa
Tröôûng laõo Ñaïi Ca-dieáp.
Tröôûng
laõo luùc ñoù nguï taïi hang Pipphali,
coù hai ñeä töû theo haàu. Moät
ngöôøi laøm troøn boån phaän,
ngöôøi kia luoân laãn traùnh coâng
vieäc, thaäm chí coøn daønh coâng
traïng cuûa baïn ñoàng moân. Töùc
laø khi baïn mình ñaõ chuaån bò
nöôùc taém cho thaày xong, anh ta voäi
baùo cho thaày ñeå laäp coâng. Anh
baïn thaáy theá lieàn chôi khaêm
moät voá. Khi baïn löôøi di nguû
sau giôø côm tröa, anh ñun nöôùc
taém cho thaày xong ñoå vaøo vaïi
döïng ôû nhaø sau, chæ chöøa
laïi moät ít trong noài ñun.Thöùc
daäy, baïn löôøi thaáy noài ñun
boác hôi, ñinh ninh nöôùc ñaõ
ñun xong vaø mang vaøo phoøng taém lieàn
chaïy ñi baùo thaày nhö moïi laàn.
Tröôûng
laõo böôùc vaøo phoøng taém,
chaúng thaáy nöôùc, chæ cho baïn
löôøi. Hoaûng hoàn, anh vaøo nhaø
beáp caàm vaù quaäy trong noài hôi
thaáy caïn queo. Anh böïc mình maéng
baïn laø ñoà ñeåu, vaø luùng
ta luùng tuùng ñeán choã taém
ngoaøi soâng muùc nöôùc. Ñaõ
theá trôû veà coøn bò Tröôûng
laõo goïi ñeán daïy baûo:
-
Moät Tyø-kheo khoâng ñöôïc noùi
mình laøm xong khi khoâng phaûi chính
mình laøm. Khi ta böôùc vaøo thaáy
khoâng coù nöôùc ngöôi laïi
böïc mình caàm bình ñi, moät
vò taêng khoâng ñöôïc haønh
ñoäng nhö theá.
Taêng
sinh löôøi ñoù raát möïc
giaän döõ, cho raèng chæ vì maáy
gioït nöôùc maø thaày la maéng
mình nhö theá. Ngaøy hoâm sau anh khoâng
theøm theo thaày ñi khaát thöïc nöõa.
Tröôûng laõo phaûi ñi vôùi
taêng sinh kia. Khi caû hai ñi xa, taêng sinh
man traù ñi ñeán nhaø cö só
hay hoä cho Tröôûng laõo, baûo raèng
ngaøi khoù ôû, khoâng ñi baùt
ñöôïc, vaø xin cuùng döôøng
thöùc aên. Cö só laøm theo, anh ta
nhaän laáy vaø aên heát moät mình
treân ñöôøng veà tinh xaù.
Hoâm
sau, Tröôûng laõo ñeán nhaø
cö só, oâng ta vui möøng thaáy Ngaøi
bình phuïc vaø coøn baûo laø thöùc
aên do oâng ta cuùng döôøng. Tröôûng
laõo khoâng thoát moät lôøi, veà
tinh xaù raên ñe anh ñeä töû
man traù:
-
Ta bieát haønh ñoäng cuûa ngöôi
hoâm qua. Haïnh xaáu naøy khoâng phuø
hôïp vôùi moät ngöôøi ñaõ
töø boû theá gian. Ngöôi khoâng
ñöôïc aên thöïc phaåm do gôïi
yù.
Taêng
sinh löôøi böøng leân aùc caûm
ñoái vôùi thaày mình. Anh nghó
raèng chæ vì maáy gioït nöôùc
thaày maéng mình laø noùi doái,
baây giôø chæ moät naém côm
cuûa tín thí thaày caám khoâng
cho aên vì cho laø mình ñaõ gôïi
yù möu toan, thaày coøn cho huynh kia moät
boä y; quaû laø thaày ñoái xöû
vôùi mình quaù teä baïc, mình
phaûi traû thuø môùi ñöôïc.
Theá roài hoâm sau trong khi Tröôûng
laõo di khaát thöïc, ôû laïi tinh
xaù moät mình, anh ta laáy gaäy ñaäp
heát ñoà duøng ñeå aên uoáng,
noåi löûa ñoát leàu coû cuûa
Tröôûng laõo, sau ñoù duøng
buùa ñaäp naùt tan nhöõng gì
khoâng chaùy heát. Maïng chung anh ta ñoïa
vaøo ñòa nguïc A-Tyø.
Daân
chuùng ñeàu baøn taùn chuyeän treân.
Coù moät vò taêng rôøi Vöông-xaù
ñeán Kyø Vieân vieáng Phaät, ñöôïc
Phaät hoûi thaêm söùc khoûe tröôûng
laõo Ñaïi Ca-dieáp lieàn thuaät laïi
töï söï. Phaät giaûi thích khoâng
phaûi laàn ñaàu anh ta noåi giaän
vì bò khieån traùch, maø trong tieàn
kieáp anh ta cuõng ñaõ töøng laøm
nhö theá, vaø Phaät keå:
Chuyeän
quaù khöù
Con
Khæ Vaø Chim Singila
Thôøi
xöa khi Phaïm-ma-ñaït cai trò Ba-la-naïi,
moät con chim Sigila laøm
toå treân vuøng Hy-maõ-laïp-sôn. Moät
hoâm, vaøo muøa möa, moät con khæ ñeán
ñoù run raåy vì laïnh. Chim thaáy
vaäy beøn ñoïc keä:
Nhö
ngöôøi, naøy anh khæ!
Anh coù
ñaàu, tay chaân,
Lyù
do gì baøo chöõa,
Khoâng
laøm nhaø che thaân?
Khæ
nhaän ñuùng nhö theá, nhöng bieát
khoâng ñuû trí khoân ñeå caát
nhaø, beøn noùi:
Naøy
chim Singila,
Ñaàu
vaø tay chaân ta,
Tuy laø
gioáng ngöôøi thaät,
 Nhöng
ngöôøi thoâng minh thaät,
Coøn
ta tìm khoâng ra.
Chim
nghe qua hieåu ngay keû nhö theá khoâng theå
naøo ôû trong nhaø, ñaùp vôùi
gioïng khinh bæ:
Keû
naøo khoâng kieân ñònh,
Boäp
choäp vaø gian doái,
Khoâng
giöõ ñöôïc giôùi haïnh,
Seõ
khoâng ñöôïc phuùc laønh.
Naøy
anh baïn khæ ôi,
Haõy
coá gaéng tôùi nôi,
Coá
heát söùc mình ñeå
Töø
boû nhöõng thoùi xöa,
Xaây
moät leàu cho khoûi
Run laïnh
vì gioù möa.
Khæ
bò maéng nhieác, böøng giaän, phen
naøy quyeát ra tay cho chim bieát haïnh phuùc
laø gì. Noù phaù tan naùt toå
chim tung ra gioù. Chim thoaùt ñöôïc
bay maát khæ toùm laáy toå.
Roài
Theá Toân hôïp nhaát nhöõng
nhaân vaät trong Boån Sanh:
-
Khæ luùc ñoù laø Sa-di ñoát
nhaø, chim Singila laø
Ñaïi Ca-dieáp. Naøy caùc Tyø-kheo,
ñaây khoâng phaûi laø laàn ñaàu
Sa-di ñoát nhaø vì baát bình
khi bò khieån traùch, trong tieàn kieáp
cuõng ñaõ laøm nhö theá. Ca-dieáp,
ñeä töû Ta, neân soáng moät mình
hôn laø vôùi keû cuoàng daïi.
Vaø
Theá Toân noùi vôùi Phaùp Cuù:
(61)
Tìm khoâng ñöôïc baïn ñöôøng,
Hôn
mình hay baèng mình,
Thaø
quyeát soáng moät mình,
Khoâng
beø baïn keû ngu.
3.
Keû Vaän Ruûi Trong Nhaø
Con
toâi, taøi saûn toâi...
Theá
Toân ñaõ daïy caâu treân khi ôû
Xaù-veä, lieân quan ñeán chöôûng
khoá A-nan.
3A.
Chöôûng Khoá Keo Kieät
Chöôûng
khoá A-nan ôû Xaù-veä, gia saûn leân
ñeán taùm traêm trieäu, nhöng laïi
laø nhaø ñaïi keo kieät, cöù
moãi nöûa thaùng, oâng trieäu taäp
thaân toäc vaø daïy con trai laø Mulasiri ba
ñieàu:
-
Ñöøng töôûng raèng taùm
traêm trieäu laø moùn tieàn lôùn.
-
Coù ñöôïc cuûa chôù bao
giôø cho ai.
-
Luoân luoân raùng kieám theâm nhieàu
nöõa. Neáu hô hoûng tieàn baïc
ñeå loït qua keõ tay, tuy töøng chuùt
nhöõng chaéc chaén, cuûa caûi seõ
bay maát.
Vaø
keát luaän:
Xem
kìa höông saéc phai daàn,
Kieán
tha veà toå, chuyeân caàn laøm sao!
Ong kia
huùt maät sieâng naêng,
Ngöôøi
khoân chaêm soùc kæ cang gia ñình.
Sau
ñoù ít laâu, oâng chæ choã
naêm kho cuûa caûi cho con trai roài qua ñôøi,
bò oâ danh vì tính keo kieät. OÂng
ñaàu thai vaøo moät trong soá ngaøn
nhaø Chieân-ñaø-la taïi moät ngoâi
laøng keá Xaù-veä.
Vua
hay tin phong cho con trai thöøa keá oâng laøm
chöôûng khoá.
3B.
Keû Vaän Ruûi Trong Nhaø
Ngaøn
gia ñình naøy laøm thueâ kieám
soáng. Nhöng keå töø ngaøy baø
meï mang thai oâng, hoï khoâng kieám ra noåi,
moät ñoàng baïc cuõng nhö moät
meûo gaïo ñeå nuoâi thaân. Hoï
xì xaøo vôùi nhau:
-
Coøn ñang laøm luïng maø ñaøo
ra khoâng noåi moät hoät côm, chaéc
phaûi coù moät teân vaän ñen trong
chuùng ta.
Hoï
chia ra hai nhoùm, ñieàu tra caën keõ,
loøi ra teân xaáu soá ñoù, vaø
ñuoåi meï oâng ñi. Töø luùc
mang thai oâng, baø phaûi vaát vaû laém
môùi soáng laây laát qua ngaøy,
cuoái cuøng cuõng sinh ñöôïc
beù trai. Tay, chaân, maët, muõi, mieäng
caäu beù khoâng naèm ñuùng choã
neân troâng caäu beù thaät quaùi dò,
y nhö moät teân quyû ñen ñuûi
gôùm ghieác. Tuy vaäy baø meï vaãn
khoâng boû rôi ñöùa con mang naëng
ñeû ñau, tình meï bao la. Baø raát
chaät vaät ñeå nuoâi con, neáu mang
theo ra ñöôøng thì chaúng nhaän
ñöôïc gì, neáu ñeå ôû
nhaø thì coøn ñöôïc chuùt
ít. Caäu beù lôùn leân, vaø
khi ñeán tuoåi xin aên ñöôïc,
baø ñaët moät mieáng saønh vaøo
tay baûo:
-
Meï con ta thaät khoán ñoán, cuøng
quaãn, meï khoâng theå nuoâi noåi con
nöõa. Con haõy ñi xin, trong thaønh ngöôøi
ta boá thí cho ngöôøi ngheøo vaø
du só.
Caäu
beù ñi xin töøng nhaø. Cuoái cuøng
ñeán nhaø maø trong kieáp tröôùc
caäu laø tröôûng khoá A-nan. Nhôù
laïi tieàn kieáp, caäu böôùc
thaúng vaøo trong, qua heát ba phoøng maø
chaúng ai troâng thaáy. Ñeán phoøng
thöù tö maáy ñöùa con nhoû
cuûa tröôûng khoá Mulasiri hoaûng
sôï baät khoùc. Ñaùm gia nhaân
röôït ñaåy caäu ta, ñaùnh
ñuoåi ñi:
-
Cuùt ñi! Quaùi vaät heát nöôùc
noùi!
Roài
xoâ caäu vaøo ñoáng raùc.
Luùc
baáy giôø Theá Toân ñi khaát
thöïc vôùi Tröôûng laõo
A-nan, vaø ñeán ñuùng nhaø aáy.
Ñeå traû lôøi caâu hoûi cuûa
Tröôûng laõo, Theá Toân keå
söï tình. Tröôûng laõo goïi Mulasiri ñeán,
theá laø ñaùm ñoâng tuï taäp
quanh. Mulasiri khoâng
nhìn ra ai khi Theá Toân chæ teân aên
maøy. Theá Toân baûo:
-
Ñoù laø cha ngöôi.
Mulasiri
khoâng tin. Phaät baûo teân aên maøy,
töùc chöôûng khoá A-nan, chæ
choã naêm kho cuûa caûi. Caäu ta chæ
ñuùng. Mulasiri tin
chaéc vaø qui y Phaät. Theá Toân noùi
Phaùp Cuù cho ñuùng:
(62)
Con toâi, taøi saûn toâi,
Ngöôøi
ngu sanh öu naõo,
Töï
ta, ta khoâng coù,
Con
ñaâu,taøi saûn ñaâu?
4.
Keû Moùc Tuùi
Ngöôøi
ngu nghó mình ngu ...
Theá
Toân daïy caâu naøy ôû Kyø Vieân,
do chuyeän hai teân troäm khoâng coøn thaân
thieát vôùi nhau nöõa.
Hoï
voán thaân nhau töø laâu, moät hoâm
cuøng vôùi ñaùm ñoâng ñeán
Kyø Vieân nghe phaùp. Moät ngöôøi
chuù taâm nghe Phaät thuyeát vaø chöùng
quaû Döï löu. Ngöôøi kia rình
cô hoäi ñeå giôû troø, thaáy
moät moùn ñoà ñaùng giaù
naêm farthing (1 farthing baèng
1/4 xu) trong cheùo aùo moät thính chuùng,
lieàn bôï ngay. Nhö vaäy teân troäm
chuyeân nghieäp vaãn coù ñöôïc
böõa aên naáu thöôøng ngaøy
trong nhaø, coøn ngöôøi caûi taø
quy chaùnh thì beáp laïnh noài khoâng,
laïi coøn bò vôï choàng teân
troäm kia nhaïo baùng cheâ cöôøi:
-
Anh khoân ngoan quaù, ñeán noãi khoâng
coøn tieàn ñeå naáu côm maø
aên!
Bieát
raèng baïn ñoàng nghieäp cuõ cuûa
mình laø keû ngu, khoâng phaûi laø
ngöôøi trí, anh ta cuøng quyeán
thuoäc ñeán Kyø Vieân, gaëp Theá
Toân keå chuyeän.
Phaät
daïy anh Phaùp Cuù:
(63)
Ngöôøi ngu nghó mình ngu,
Nhôø
vaäy thaønh coù trí.
Ngöôøi
ngu töôûng coù trí,
Thaät
xöùng goïi trí ngu.
5.
Trí Ngu
Ngöôøi
ngu, duø troïn ñôøi...
Theá
Toân ñaõ daïy nhö theá taïi Kyø
Vieân, do chuyeän Tröôûng laõo Udaøyi.
Khi
caùc Ñaïi Tröôûng laõo rôøi
Phaùp ñöôøng, Udaøyi
thöôøng ngoài vaøo choã cuûa
caùc vò aáy. Moät hoâm coù vaøi
khaùch taêng ñeán, thaáy nhö theá
cöù töôûng Udaøyi
laø moät Ñaïi Tröôûng laõo.
Hoï hoûi oâng vaøi caâu veà nguõ
uaån, vaø vaøi vaán ñeà khaùc.
Vôõ leõ ra oâng chaúng bieát gì,
hoï khinh bæ baûo nhau:
-
Tyø-kheo naøy laø ai maø cuøng soáng
trong tinh xaù vôùi Phaät, nhöng laïi
khoâng bieát ñeán caû nguõ uaån,
töù ñaïi vaø caên traàn?
Roài
hoï thöa vôùi Phaät, Theá Toân
beøn daïy Phaùp Cuù:
(64)
Ngöôøi ngu duø troïn ñôøi,
Thaân
caän ngöôøi coù trí,
Khoâng
bieát ñöôïc chaùnh phaùp,
Nhö
muoãng vôùi vò canh.
6.
Töø Truïy Laïc Tôùi Ñöùc
Haïnh
Ngöôøi
trí, daàu moät khaéc...
Ñöùc
Phaät daïy caâu naøy taïi Kyø Vieân
veà ba möôi Tyø-kheo Paøtheyyaka.
Theá
Toân ñaõ thuyeát phaùp laàn ñaàu
tieân cho hoï trong röøng Kappaøsika,
khi hoï ñang ñi tìm ngöôøi
nöõ.
Hoï
ñeàu vaâng theo lôøi cuûa Phaät:
"Haõy ñeán, caùc Tyø-kheo!" vaø
nhaän ñöôïc y baùt töø thaàn
thoâng. Ai cuõng giöõ ñöôïc
Möôøi ba phaïm haïnh, vaø sau moät
thôøi gian daøi, hoï trôû veà
gaëp Phaät, nghe Phaät thuyeát veà voâ
sanh. Tröôùc khi rôøi choã ngoài,
hoï chöùng A-la-haùn.
Caùc
Tyø-kheo baøn taùn trong Phaùp ñöôøng:
-
Chaúng bao laâu maø caùc vò naøy
ñaõ ñaéc phaùp!
Phaät
nghe ñöôïc lieàn daïy:
-
Caùc Tyø-kheo! Ñaây khoâng phaûi
laø laàn ñaàu ba möôi ngöôøi
baïn naøy phaïm toäi, maø trong tieàn
kieáp ñaõ coù. Nhöng khi nghe Maha
Tundila thuyeát phaùp trong Boån Sanh Tundila,
hoï ñöôïc Phaùp nhaõn thanh tònh
vaø tuaân giöõ Nguõ giôùi.
Chæ coù coâng ñöùc naøy maø
hoï chöùng A-la-haùn ngay taïi choã
ngoài.
Vaø
Phaät noùi Phaùp Cuù:
(65)
Ngöôøi trí, daàu moät khaéc,
Thaân
caän ngöôøi coù trí,
Bieát
ngay chaân dieäu phaùp,
Nhö
löôõi vôùi vò canh.
7.
Moät Ngöôøi Cuøi Bò Thöû
Thaùch Phuû Nhaän Nieàm Tin
Ngöôøi
ngu si thieáu trí...
Theá
Toân ñaõ daïy nhö theá taïi Truùc
Laâm do chuyeän ngöôøi cuøi Suppabuddha.
Truyeän naøy ñöôïc keå trong kinh Udaøna.
Ngöôøi
cuøi Supabuddha
ngoài voøng ngoaøi hoäi chuùng nghe phaùp
vaø ñaéc quaû Döï löu. Anh ta
muoán trình vôùi Theá Toân phaùp
laïc cuûa mình, nhöng khoâng daùm böôùc
vaøo giöõa hoäi chuùng. Ñôïi
ñeán luùc moïi ngöôøi ñaûnh
leã Phaät xong, ñi theo Phaät moät quaõng
ngaén vaø quay veà, anh môùi trôû
laïi tònh xaù.
Trôøi
Ñeá Thích thaáy vaäy muoán thöû
anh, lieàn bay ñeán, lô löûng treân
khoâng, baûo anh:
- Suppabuddha,
anh ngheøo heøn, khoán khoå. Ta seõ cho
anh voâ soá cuûa caûi neáu anh chòu
noùi "Phaät khoâng phaûi laø Phaät,
Phaùp khoâng phaûi laø Phaùp, Taêng
khoâng phaûi laø Taêng. Ta ñaõ chaùn
ngaáy Phaùp, chaùn ngaáy Taêng".
Anh
cuøi hoûi laïi:
-
OÂng laø ai?
-
Ta laø Ñeá Thích.
-
Ñoà ngu, khoâng bieát xaáu hoå,
oâng khoâng xöùng ñaùng noùi
chuyeän vôùi ta. OÂng baûo ta ngheøo
tuùng vaø khoå sôû. Traùi laïi
ta ñöôïc an laïc vôùi taøi
saûn to lôùn: Tín taøi, giôùi
taøi, taán taøi, taøm quyù taøi,
vaên taøi, xaû taøi, ñònh hueä
taøi, caû baûy kho baùu naøy laø
cuûa ta.
Ai
coù kho baùu naøy,
Duø
laø nam hay nöõ,
Khoâng
theå goïi ngheøo khoå,
Ñôøi
hoï chaúng roãng suoâng.
Ñoù
laø baûy kho baùu ñaùng quyù,
ngöôøi coù ñöôïc thì
ñoái vôùi chö Phaät vaø Phaät
Ñoäc Giaùc khoâng phaûi laø ngheøo.
Ñeá
Thích nghe xong, ñeán keå laïi cho Theá
Toân, vaø ñöôïc Phaät daïy
laø duø tieàn muoân baïc öùc
cuõng khoâng theå thuyeát phuïc ngöôøi
cuøi phuû nhaän nieàm tin nôi Phaät,
Phaùp, Taêng.
Vaø
ngöôøi cuøi Suppabuddha
ñeán choã Phaät, ñöôïc
Ngaøi ñoùn tieáp thaân tình. Anh
trình vôùi Phaät phaùp laïc coù
ñöôïc, döùng leân roài
ñi ra. Ñi ñöôïc moät quaõng,
anh bò con beâ caùi huùc cheát. Con beâ
naøy nguyeân laø Daï-xoa taùi sanh laøm
boø trong moät traêm kieáp, ñaõ
gieát boán chaøng trai treû: ngöôøi
quyeàn theá Pukkusati,
Bahiya daruciriya, teân troäm ngoaøi voøng
phaùp luaät Tambadathika,
vaø ngöôøi cuøi Suppabuddha.
Chuyeän
quaù khöù:
7A.
Boán Chaøng Trai Vaø Coâ Kyõ Nöõ
Trong
moät tieàn kieáp, boán chaøng trai naøy
laø con cuûa moät thöông gia giaøu
coù, vaø Daï-xoa laø moät coâ kó
nöõ tuyeät ñeïp. Moät hoâm noï
daãn coâ ñeán vöôøn giaûi
trí, höôûng laïc xong chieàu ñeán,
nghó raèng khoâng ai ôû ñaây
ngoaøi hoï, hoï baøn nhau laáy laïi
moät ngaøn tieàn ñaõ traû, loät
heát vaøng gieát coâ ta roài boû
ñi. Coâ kó nöõ nghe ñöôïc,
vaø khi bò gieát, coâ theà sau naøy
seõ thaønh Daï-xoa, seõ gieát haïi
hoï nhö hoï ñaõ gieát haïi coâ.
Vaø quaû baùo hieän ra y nhö theá.
Caùc
Tyø-kheo baùo tin cho Phaät veà caùi cheát
cuûa ngöôøi cuøi, vaø hoûi
Phaät kieáp sau anh ta seõ nhö theá naøo,
vì sao anh ta bò beänh cuøi. Phaät cho bieát
anh ta ñaõ chöùng quaû Döï löu
vaø sanh treân coõi trôøi ba möôi
ba vaø Phaät keå:
Chuyeän
quaù khöù:
7B. Chaøng
Trai Laùo Xöôïc
Trong
moät tieàn kieáp, gaëp vò Phaät Ñoäc
Giaùc Tagarasikhi,
anh cuøi ñaõ nhoå nöôùc mieáng
vaøo ngaøi vì coáng cao ngaõ maïn.
Anh ta phaûi chòu khoå naõo raát laâu
ôû ñòa nguïc, nhöng quaû baùo
chöa heát anh taùi sanh laøm ngöôøi
cuøi.
Phaät
giaûng tieáp cho caùc Tyø-kheo:
-
Naøy caùc Tyø-kheo! Moïi chuùng sanh treân
theá gian deàu bò quaû baùo aùc
nghieät do haønh nghieäp xaáu aùc.
Vaø
Phaät daïy theâm Phaùp cuù:
(66)
Ngöôøi ngu si thieáu trí,
Töï
ngaõ thaønh keû thuø,
Laøm
caùc nghieäp khoâng thieän,
Phaûi
chòu quaû ñaéng cay.
8.
Moät Noâng Daân Bò Keát Toäi Oan
Nghieäp
laøm khoâng chaùnh thieän....
Caâu
naøy ñöùc Phaät daïy taïi Kyø
Vieân, lieân quan ñeán moät noâng
daân.
Anh
noâng daân ñang caøy treân mieáng
ruoäng gaàn thaønh Xaù-veä. Thaáy
Theá Toân vaø Tröôûng laõo
A-nan laøm thò giaû ñi ngang, anh ñaûnh
leã vaø tieáp tuïc caøy. Theá Toân
khoâng noùi gì caû, Ngaøi ñeán
choã tuùi tieàn rôi - tröôùc
ñoù. Ngaøi quan saùt theá gian thaáy
roõ tuùi tieàn vaø moïi chuyeän -
chæ cho A-nan vaø baûo:
-
Haõy xem, A-nan, moät con raén ñoäc!
A-nan
thöa:
-
Baïch Theá Toân, con ñaõ thaáy,
moät con raén ñoäc cheát ngöôøi!
Anh
noâng daân nghe ñöôïc, lieàn
ñeán choã raén, khi Phaät vaø A-nan
boû ñi, ñònh seõ gieát raén.
Nhöng ñeán nôi thaáy tuùi tieàn,
anh chôït hieåu chaéc Theá Toân aùm
chæ tuùi tieàn laø con raén ñoäc.
Khoâng caàn bieát ñích xaùc nhöõng
gì beân trong, anh ñaët tuùi qua moät
beân, phuû ñaát leân vaø tieáp
tuïc caøy.
Trôøi
saùng, nhaø kia khaùm phaù bò maát
troäm, lieàn ñuoåi theo daáu boïn
troäm, ñeán caùnh ñoàng nôi
choân tuùi tieàn, vaø thaáy daáu
chaân anh noâng daân. Ñaøo ñaát,
nhaët tuùi tieàn leân xong, hoï maéng
nhieác anh:
-
Anh ñaõ troäm nhaø ngöôøi vaø
giôø ñaây anh laøm boä caøy
böøa, phaûi khoâng?
Sau
khi neän anh ta moät traän ñích ñaùng
roài, hoï baét daãn anh leân kieän
vua. Nghe qua söï tình vua ra leänh xöû
töû. Quaân lính troùi thuùc keù
anh, keùo ra phaùp tröôøng, doïc ñöôøng
coøn ñaùnh ñaäp. Anh noâng daân
chæ moät beà laëp ñi laëp laïi:
-
Haõy xem, A-nan, moät con raén ñoäc!
-
Baïch Theá Toân, con ñaõ thaáy,
moät con raén ñoäc cheát ngöôøi!
Quaân
lính ngaïc nhieân, hoûi anh yù nghóa
ra sao? Anh baûo seõ giaûi thích neáu
gaëp ñöôïc vua. Vaø anh ñöôïc
nhö yù. Tröôùc maët vua, anh keå
laïi moïi söï vaø xaùc nhaän mình
khoâng phaûi keû troäm. Vua ngaãm nghó
anh ta ñaõ neâu danh Theá Toân, baäc
cao toät trong theá gian laøm chöùng, thì
thaät khoâng ñuùng neáu keát toäi,
vaø vua quyeát ñònh daãn anh ñeán
gaëp Phaät ñeå laøm saùng toû
vuï naøy.
Sau
khi baïch Phaät, döôïc Phaät xaùc
nhaän caâu chuyeän xaûy ra, cuøng lôøi
leõ Phaät ñaõ thoát quaû y nhö
lôøi anh noâng daân, vua hieåu heát
töï söï. Chaúng qua laø boïn troäm
bieát ñöôïc moät loái vaøo
thaønh xuyeân qua moät suoái nöôùc
bí maät. Hoï ñaõ ñaøo moät
ñöôøng haàm ñeán nhaø
ngöôøi giaøu kia, troäm moät soá
lôùn tieàn vaø vaøng, roài chaïy
thoaùt ra ngoaøi baèng con suoái. Sau khi ñaùnh
löøa ñoàng boïn, moät teân daáu
rieâng moät tuùi tieàn moät ngaøn
ñoàng vaøo aùo. Haén cuõng cuøng
ñoàng boïn ñeán caùnh ñoàng
ñeå chia cuûa. Xong xuoâi boïn chuùng
giaûi taùn, vaø tuùi tieàn ñoù
rôùt laïi maø haén khoâng heà
hay bieát. Vua beøn keát luaän:
Baïch
Theá Toân, neáu anh noâng daân khoâng
noùi teân moät baäc nhö ngaøi ñeå
laøm chöùng, chaéc khoâng khoûi cheát.
Anh ñaõ töï cöùu maïng do laëp
laïi lôøi cuûa Phaät.
Ñaïi
vöông, Ta ñaõ noùi nhö theá
ñeán khi ñoù. Moät ngöôøi
trí seõ khoâng haønh ñoäng ñeå
phaûi hoái haän.
Roài
Phaät ñoïc Phaùp Cuù:
(67)
Nghieäp laøm khoâng chaùnh thieän,
Laøm
roài sanh aên naên,
Maët
nhuoám leä, khoùc than,
Laõnh
chòu quaû di thuïc.
9. Sumana -
Ngöôøi Laøm Vöôøn
Vaø
nghieäp laøm chaùnh thieän...
Phaät
daïy caâu naøy ôû Truùc Laâm
veà ngöôøi laøm vöôøn Sumana.
Moãi ngaøy saùng sôùm, ngöôøi
laøm vöôøn Sumana hay
daâng leân vua Bình-sa vöông taùm
boù hoa nhaøi vaø nhaän taùm tieàn
moãi boù. Nhöng hoâm ñoù, treân
ñöôøng mang hoa vaøo thaønh, anh
thaáy Ñöùc Phaät ñang khaát
thöïc vôùi chuùng Tyø-kheo ñoâng
ñaûo, phoùng haøo quang saùu maøu,
ñaày huøng löïc cuûa moät vò
Phaät. Anh nhaän thaáy thaân Phaät nhö
moät khoái ngoïc quyù, moät khoái vaøng
roøng, vôùi ba möôi hai töôùng
toát vaø taùm möôi veû ñeïp
cuûa baäc ñaïi nhaân. Loøng phaân
vaân khoâng bieát laøm sao phuïc vuï,
chôït thaáy boù hoa, lieàn muoán
daâng cuùng Phaät. Tuy bieát raèng nhaø
vua coù theå caàm tuø, gieát hay truïc
xuaát khoûi nöôùc neáu khoâng
daâng hoa cho vua, anh vaãn muoán cuùng cho
Phaät. Anh nghó tieáp neáu daâng hoa cho
vua ñi nöõa, baát quaù chæ nhaän
tieàn ñuû keùo daøi maïng soáng
trong kieáp naøy, trong khi daâng cuùng Theá
Toân seõ ñöôïc an laïc, ñöôïc
cöùu ñoä haèng trieäu kieáp
khoâng keå xieát. Do ñoù, anh laøm
vöôøn daâng maïng soáng cuûa
mình cho Phaät.
Nieàm
tin kieân coá vaø loøng hoan hyû, anh
ta tung hoa leân. Ban ñaàu hai boù lô
löûng treân ñaàu Phaät nhö moät
baûo caùi, hai boù tieáp beân phaûi,
roài phía sau, roài beân traùi, ruû
xuoáng nhö moät taám maøn. Nhö vaäy
taùm boù hoa vaây boïc Theá Toân
boán phía, cuoáng hoa höôùng ra
ngoaøi vaø caùnh hoa höôùng vaøo
trong, tröôùc maët Phaät nhö coù
coång chaøo, vaø chung quanh nhö nhöõng
phieán baïc. Hoa tuy laø loaøi voâ tình,
nhöng cö xöû nhö coù trí khoân,
khoâng daït veà moät beân, khoâng rôi
xuoáng, ñi theo khi Phaät cöû ñoäng,
ñöùng yeân khi Phaät döøng laïi.
Haøo quang toûa ra haøng traêm tia töø
thaân Phaät, tröôùc vaø sau, phaûi
vaø traùi, vaø töø ñænh ñaàu
saùng röïc. Khoâng ai gaëp Ngaøi maø
boû ñi. Hoï nhieãu beân phaûi ba voøng
quanh Ngaøi, tu hoäi ñoâng nhö ñaùm
caây coï chaïy tröôùc maët Ngaøi.
Caû thaønh naùo ñoäng, chín möôi
trieäu daân beân trong vôùi chín möôi
trieäu daân beân ngoaøi, khoâng moät
ngöôøi naøo, duø ñaøn oâng
hay ñaøn baø khoâng ñeán leã
vôùi ñoà cuùng döôøng.
Roáng leân tieáng roáng sö töû
vaø vaãy leân haøng ngaøn maûnh
vaûi, ñaùm ñoâng khoång loà
ñaõ dieãn haønh tröôùc maët
Theá Toân.
Ñeå
bieåu döông haønh ñoäng ñaùng
quyù cuûa anh laøm vöôøn, Theá
Toân tieáp tuïc ñi qua thaønh moät
khoaûng ñöôøng ba daëm theo nhòp
troáng ñònh aâm. Toaøn thaân anh
ta traøn ngaäp naêm ñieàu hoan hyû.
Theo Theá Toân moät khuùc ñöôøng,
anh loït vaøo vuøng haøo quang cuûa Phaät
nhö theå lao vaøo bieån son, xöng taùn
Phaät, ñaûnh leã Ngaøi, vaø xaùch
gioû khoâng veà nhaø.
Anh
ta keå chuyeän cho vôï nghe. Vôï anh ta
quaù ngu si khoâng tin söï maàu nhieäm
nhö theá, tru treùo leân maéng nhieác
choàng:
-
Vua chuùa thì cay nghieät vaø taøn baïo.
Bò choïc giaän theá naøo cuõng ra
leänh chaët tay, chaët chaân hay xöû hình
phaït khaùc. OÂng laøm nhö theá thì
bao nhieâu tröøng phaït seõ truùt
xuoáng cho toâi!
Roài
mang con ñeán hoaøng cung, coâ gaëp vua
keå leå vieäc laøm cuûa choàng, vaø
tuyeân boá cho coâ bieát laø coâ
boû choàng.
Vua
Bình-Sa vöông laø thaùnh ñeä
töû cuûa Phaät. Ngay laàn ñaàu
gaëp Phaät vua ñaõ chöùng quaû
Döï löu, nieàm tin kieân coá vaø
taâm an bình. Vua hieåu ngöôøi naøy
quaù ngu si, laøm sao coù theå tin moät
vieäc laøm coâng ñöùc nhö theá
vaø oâng giaû vôø giaän döõ
quaùt leân:
-
Muï kia! Haén ñaõ daâng hoa cuûa
ta cho Theá Toân aø! Muï boû haén
laø phaûi. Ta seõ xöû söï vôùi
haén. Daùm caû gan daâng hoa cuûa ta cho
Theá Toân. Nhôø noùi theá, vua
ñuoåi ñöôïc coâ ta veà,
roài deán gaëp Phaät ngay, ñaûnh leã
Ngaøi vaø cuøng ñi. Phaät bieát
taâm vua ñang an bình, neân ñi tieáp
vaøo thaønh, kinh haønh qua ñöôøng
phoá theo nhòp troáng ñònh aâm,
vaø döøng tröôùc coång hoaøng
cung. Vua ñôõ bình baùt vaø thænh
Phaät vaøo. Phaät toû yù ngoài treân
saân hoaøng cung, vua lieàn ra leänh döïng
caáp toác moät leàu che vaø Phaät
ngöï giöõa leàu vôùi chuùng
Tyø-kheo chung quanh.
Taïi
sao Phaät laøm nhö theá? Vì neáu
vaøo hoaøng cung, daân chuùng seõ khoâng
thaáy ñöôïc Phaät, do ñoù
seõ khoâng bieát ñöôïc haønh
ñoäng thieän cuûa ngöôøi laøm
vöôøn (bôûi vì chæ chö
Phaät môùi tuyeân döông roäng raõi
ñöùc haïnh cuûa ngöôøi
toát. Coøn ngöôøi taàm thöôøng
coù keå laïi caùi toát cuûa ngöôøi
cuõng chæ ñeå loä loøng ñoá
kò).
Boán
cuïm hoa vaãn coøn lô löûng boán
phía. Daân chuùng phuïng söï Phaät,
coøn nhaø vua daâng leân Phaät vaø
Taêng ñoaøn moùn aên thöôïng
vò. Thoï thöïc xong, Phaät hoài höôùng
coâng ñöùc vaø vôùi boán
cuïm hoa bao quanh nhö tröôùc ñaây,
Phaät vaø ñaùm ñoâng haân
hoan reo hoø cuøng veà Tinh xaù.
Vua
tieãn Phaät moät ñoaïn ñöôøng
roài quay veà gaëp anh laøm vöôøn.
Hoûi thaêm vaø ñöôïc anh keå
laïi lôøi ñaõ noùi vôùi
Phaät khi xöng taùn Ngaøi raèng vua coù
theå gieát hay ñuoåi anh ra khoûi nöôùc,
vua khen anh laø moät baäc ñaïi nhaân
vaø thöôûng taùm voi, taùm ngöïa
vaø taùm gia nhaân, taùm nöõ tyø
vaø taùm boä chaâu baùu loäng laãy,
taùm ngaøn ñoàng tieàn, taùm
cung nöõ trong haäu cung trang ñieåm ñaày
ñoà trang söùc, vaø taùm laøng
choïn loïc.
Tröôûng
laõo A-nan nghe tieáng reo hoø haân hoan suoát
ngaøy töø saùng sôùm, thaéc
maéc khoâng bieát anh laøm vöôøn
ñöôïc phöôùc baùo gì,
hoûi Phaät vaø ñöôïc Phaät
ñaùp:
-
Naøy A-nan! Haønh ñoäng cuûa ngöôøi
laøm vöôøn khoâng phaûi laø
vieäc nhoû. Anh ta ñaõ giao mang soáng
cho Ta vaø xöng taùn Ta. Vì ñaët
nieàm tin nôi Phaät, anh ta seõ khoâng rôi
vaøo ñöôøng khoå suoát traêm
ngaøn kieáp, maø coøn ñöôïc
quaû phuùc ôû coõi trôøi vaø
coõi ngöôøi, vaø seõ thaønh
vò Phaät Ñoäc Giaùc teân Sumana.
Khi
Theá Toân veà ñeán Tinh xaù, böôùc
vaøo höông thaát, hoa cuûa Sumana rôi
treân töôøng coång.
Buoåi
chieàu, caùc Tyø-kheo baøn taùn taïi
Phaùp ñöôøng veà anh laøm
vöôøn. Phaät töø höông thaát
tieán ñeán, vaøo Phaùp ñöôøng
baèng moät trong ba ngoõ, ngoài vaøo toøa
Nhö Lai, hoûi caùc Tyø-kheo, nghe hoï keå
xong. Phaät baûo:
-
Ñuùng vaäy, caùc Tyø-kheo! Chæ neân
laøm vieäc gì ñöøng aân haän
veà sau, moãi khi nhôù laïi chæ thaáy
hoan hyû.
Vaø
Phaät noùi Phaùp Cuù:
(68)
Vaø nghieäp laøm chaùnh thieän,
Laøm
roài khoâng aên naên,
Hoan
hyû yù ñeïp loøng,
Höôûng
thoï quaû dò thuïc.
10. Upplavannaø Bò
Cöôõng Böùc
Ngöôøi
ngu nghó laø ngoït...
Nhaân
chuyeän Uppalavannaø,
Theá Toân ñaõ daïy nhö treân
taïi Kyø Vieân.
Uppalavanaø,
ñaõ laäp nguyeän vôùi Phaät Padumuttara,
sau khi taïo coâng ñöùc suoát moät
traêm ngaøn kieáp töø loaøi trôøi
ñeán loaøi ngöôøi, maïng chung
ôû coõi trôøi vaøo thôøi
Phaät hieän taïi, vaø taùi sinh taïi
Xaù-veä laø con gaùi moät thöông
gia giaøu coù. Nöôùc da coâ nhö
maøu ñaøi sen xanh neân coù teân
laø Uppalavannaø,
töùc Lieân Hoa Saéc. Ñeán tuoåi
caäp keâ, taát caû caùc vöông
toân coâng töû nöôùc Dieâm-phuø-ñeà
ñeán caàu hoân. OÂng thöông
gia khoâng bieát giaûi quyeát caùch naøo
beøn baûo con gaùi ñi tu. Daây laø
kieáp choùt cuûa coâ tröôùc
khi chöùng Nieát-baøn neân lôøi
cuûa oâng cha, nhö daàu ñaõ ñöôïc
tinh cheá traêm naêm, röôùi leân
ñaàu coâ. Do ñoù coâ baèng
loøng. OÂng chuaån bò nhöõng moùn
quaø ñaét giaù cho coâ, vaø daãn
coâ ñeán Ni ñoaøn, coâ ñöôïc
nhaän.
Chaúng
bao laâu, coâ ñöôïc giao vieäc
môû vaø ñoùng Boà-taùt ñöôøng.
Thaép ñeøn vaø queùt doïn xong,
coâ chaêm chuù nhìn ngoïn ñeøn,
chuù taâm vaøo yeáu toá cuûa löûa,
nhaäp ñònh. Xuaát ñònh, coâ
chöùng A-la-haùn vaø ñaéc thaàn
thoâng.
Sau
ñoù coâ haønh höông khaát
thöïc trong xöù, trôû veà coâ
phaûi qua moät khu röøng raäm. Thôøi
ñoù caùc ni coâ khoâng bò caám
ôû trong röøng. Hoï döïng cho coâ
caên leàu, ñaët moät giöôøng
vaø treo maøn chung quanh. Ra khoûi röøng,
coâ ñeán Xaù-veä khaát thöïc
roái trôû veà leàu cuûa mình.
Luùc ñoù, moät ngöôøi Baø-la-moân
baø con vôùi coâ teân Ananda,
ñaõ ñem loøng yeâu coâ töø
khi coâ coøn ôû theá gian, nghe coâ
ñi khaát thöïc, lieàn vaoø röøng
tröôùc coâ, troán döôùi
trong leàu.
Trôû
veà leàu, ñoùng cöûa laïi,
coâ leân göôøng ngoài, khoâng
thaáy gì trong toái vì coâ môùi
ôû ngoaøi saùng vaøo. Coâ vöøa
môùi leân giöôøng thì teân
treû tuoåi töø döôùi gaàm
chun ra vaø leo leân. Coâ la:
-
Ñoà ñieân! Chôù haïi ta!
Nhöng
teân kia, duø bò khaùng cöï, ñaõ
cöôõng böùc coâ, vaø boû
ñi. Khoâng theå chòu noåi söï
ñoài baïi cuûa haén, ñaát
nöùt ra nuoát haén vaø haén bò
ñoïa vaøo ñòa nguïc A-tyø.
Coâ
keå cho caùc ni coâ vieäc ñaõ xaûy
ra. Caùc Tyø-kheo nghe ni coâ keå laïi baïch
vôùi Phaät, vaø ñöôïc Phaät
daïy:
-
Naøy caùc Tyø-kheo! Keû ngu coù theå
laø baát cöù ai, Tyø-kheo hay Tyø-kheo
ni, cö só nam hay nöõ, phaïm toäi aùc
thaáy vui thích, sung söôùng hay khoaùi
laïc khi phaïm toäi, nhö theå ñöôïc
aên maät, ñöôøng hay vò ngoït
naøo khaùc.
Vaø
Phaät ñoïc Phaùp Cuù:
(69)
Ngöôøi ngu nghó laø ngoït,
Khi
aùc chöa chín muoài,
AÙc
nghieäp chín muoài roài,
Ngöôøi
ngu chòu khoå ñau.
Sau
ñoù caùc Tyø-kheo baøn taùn trong
Phaùp ñöôøng:
-
Ngay caû ngöôøi ñaõ thoaùt
khoûi duïc laïc roài vaãn öa thích
khoaùi laïc tình aùi vaø thoûa maõn
duïc voïng. Taïi sao khoâng? Hoï ñaâu
phaûi laø caây Kolaøpa hay
uï kieán, maø laø con ngöôøi
baèng xöông baèng thòt.
Phaät
nghe beøn daïy raèng:
-
Naøy caùc Tyø-kheo! Ngöôøi ñaõ
giaûi thoaùt khoûi duïc voïng, khoâng
öa thích khoaùi laïc tình aùi cuõng
khoâng thoûa maõn duïc voïng. Nhö moät
gioït nöôùc rôi xuoáng laù sen,
khoâng thaám vaøo laù, cuõng khoâng
ñoïng treân laù, nhöng laên ñi
vaø rôi xuoáng, nhö haït caûi khoâng
baùm vaøo ñaàu muõi kim, cuõng
khoâng ôû laïi ñoù, maø laên
ñi vaø rôi xuoáng. Cuõng vaäy, tình
yeâu ñoâi löùa khoâng vöôùng
baän tim ngöôøi ñaõ giaûi thoaùt
khoûi duïc laïc theá gian.
Vaø
Phaät ñoïc Phaùp Cuù trong phaåm Baø-la-moân:
(401)
Nhö nöôùc treân laù sen,
Nhö
haït caûi ñaàu kim,
Ngöôøi
khoâng nhieãm aùi duïc,
Ta
goïi Baø-la-moân.
Baáy
giôø Phaät môøi vua Ba-tö-naëc
ñeán baûo:
-
Ñaïi vöông, trong giaùo ñoaøn
cuûa Ta, thanh nöõ vaø thanh nieân gia giaùo
rôøi boû quyeán thuoäc vaø taøi
saûn, töø boû theá gian, vaøo nguï
trong röøng. Ñoái vôùi giôùi
nöõ trong röøng coù theå coù
nhöõng ngöôøi taâm ñòa
xaáu, bò löaû duïc nung naáu, voâ
leã vaø ngaïo maïn vôùi hoï,
cöôõng böùc hoï, laøm uoång
phí ñôøi tu cuûa hoï. Nhö theá
caàn xaây döïng choã cö truù
cho Ni chuùng trong thaønh.
Vua
tuaân haønh. Töø ñoù chö ni
chæ ñöôïc ôû trong thaønh.
(Xem
tieáp Phaàn 5b)
--ooOoo--
Ñaàu
trang | Muïc luïc | 01a
| 01b | 01c | 01d
| 02a | 02b | 03
| 04a | 04b | 05a |
05b
| 06 | 07 | 08
| 09 |
10
| 11 | 12 | 13
| 14 | 15 | 16
| 17 | 18 | 19
| 20 | 21 | 22
| 23 | 24 | 25
| 26a | 26b | 26c