Ngöôøi Cö Só          [ Trôû Veà         [   Trang Chuû   ]

Tích truyeän Phaùp Cuù
Thieàn vieän Vieân Chieáu
Nguyeân taùc: "Buddhist Legends", Eugene Watson Burlingame

XI. Phaåm Giaø

1. Baïn Cuûa Tyø-Saù-Khö Say Röôïu

Cöôøi gì, haân hoan gì...

Vì chuyeän nhöõng ngöôøi baïn cuûa baø Tyø-xaù-khö neân Theá Toân ñaõ daïy caâu treân taïi Kyø Vieân.

Naêm traêm thanh nieân voïng toäc cho naêm traêm baø vôï theo ñaïi cö só nöõ Tyø-xaù-khö, tin raèng vôùi söï toát laønh nhö theá vôï cuûa hoï seõ soáng ñôøi chaùnh nieäm. töø ñoù duø ñeán laïc vieân hay tinh xaù, caùc baø vôï luoân luoân ñi cuøng vôùi Tyø-xaù-khö. Nhaân leã hoäi uoáng röôïu, caùc baø pha röôïu cho choàng cheø cheùn suoát baûy ngaøy. Ñeán ngaøy thöù taùm troáng baùo heát leã, caùc oâng choàng trôû veà ñi laøm bình thöôøng.

Thaáy röôïu coøn thöøa, caùc baø muoán uoáng neân giauaù choàng leùn ñem röôïu theo, roài ruû Tyø-xaù-khö ñeán laïc vieân. Hoï uoáng röôïu vaøo, say ngaát ngöôûng, ñi khaép khu vöôøn chôi. Troâng daùng ñi cuûa caùc baø, Tyø-xaù-khö bieát hoï ñaõ uoáng röôïu vaø say. Caùc ngoaïi ñaïo seõ coù dòp reâu rao nöõ cö só cuûa Sa-moân Coà-ñaøm uoáng röôïu, baø goïi caùc baø vôï ñeán quôû traùch:

- Naøy caùc baïn, caùc baïn ñaõ phaïm loãi laàm to taùt, laøm toâi cuõng nhuïc laây. Choàng caùc baïn seõ noåi giaän. Caùc baïn phaûi tính sao ñaây?

Hoï lo laéng thöa:

- Thöa ñöùc baø, chuùng toâi seõ caùo beänh.

Veà nhaø, caùc oâng choàng bieát ngay hoï ñaõ uoáng röôïu thöøa. Hoï bò ñaùnh ñaäp neân raát buoàn khoå.

Leã hoäi naêm sau, hoï laïi muoán uoáng röôïu nhö laàn tröôùc, neân ruû Tyø-xaù-khö ñeán vöôøn giaûi trí, nhöng bò baø töø choái. Hoï beøn boû yù ñònh ñoù vaø ruû nhau ñi ñeán tinh xaù. Theá laø hoï saép höông hoa vaøo thuøng, tay oâm bình ñöïng röôïu, maëc aùo choaøng aám, ñeán gaëp Tyø-xaù-khö vaø cuøng baø ñeán tinh xaù. Sau, caùc baø vôï aáy leûn ñi uoáng röôïu, vöùt bình roài vaøo ngoài trong Phaùp ñöôøng, tröôùc maët ñöùc Theá Toân. Baø Tyø-xaù-khö baïch:

- Baïch Theá Toân, xin Ngaøi giaûng phaùp cho caùc baø naøy nghe.

Nhöng caùc baø kia say ñeán noãi thaân theå laéc lö ñaûo qua ñaûo laïi vaø boãng hoï naûy yù muoán muùa haùt. Moät quyeán thuoäc cuûa Ma vöông thaáy theá lieàn baét xaùc hoï, laøm cho hoï coù nhöõng cöû chæ loá laêng tröôùc maët Phaät. Ñöùc Phaät quaùn saùt thaáy ñöôïc nguyeân nhaân, beøn nghó:

- Ta seõ khoâng cho pheùp quyeán thuoäc Ma vöông taán coâng. Bôûi vì muïc ñích hoaøn thaønh giaùc haïnh vieân maõn cuûa Ta chaúng phaûi laø ñeå Ma vöông ñöôïc dòp hoaønh haønh.

Ngaøi phoùng moät ñaïo haøo quang maøu xanh ñaäm töø chaëng maøy. Laäp töùc trôøi ñaát toái ñen. Maáy baø kia sôï cheát ñeán noãi röôïu trong ngöôøi khoâ heát. Phaät rôøi choã ngoài, bay leân ñænh nuùi Tu-di, phoùng haøo quang giöõa chaëng loâng maøy, luùc ñoù trôøi saùng nhö theå caû ngaøn maët traêng cuøng moïc. Vaø Ngaøi baûo caùc baø:

- Caùc ngöôi ñaõ ñeán vaø vaøo ñaây trong söï taùn taâm. Vì theá moät quyeán thuoäc cuûa Ma vöông ñaõ baét xaùc caùc ngöôi. Vaøo thôøi ñieåm maø caùc ngöôi khoâng neân cöôøi ñuøa hay coù nhöõng cöû chæ khoâng ñöôïc nghieâm chænh, noù ñaõ baét caùc ngöôi cöôøi côït loá laêng. Töø ñaây veà sau caùc ngöôi phaûi noã löïc daäp taét löûa aùi duïc vaø tham aùi.

Vaø Ngaøi ñoïc Phaùp Cuù:

(146) Cöôøi gì, haân hoan gì,
Khi ñôøi maõi bò thieâu?
Bò toái taêm bao truøm,
Sao khoâng tìm ngoïn ñeøn?

Bieát hoï ñaõ vöõng nieàm tin, khoâng coøn bò lay chuyeån nöõa, Phaät xuoáng nuùi Tu-di vaø ngoài vaøo toøa Nhö Lai. Luùc ñoù Tyø-xaù-khö thöa:

- Röôïu chính laø ñieàu aùc, ñaõ khieán haïng ngöôøi phaåm caùch nhö caùc baø naøy, tuy ngoài tröôùc maët Theá Toân, vaãn khoâng ñuû söùc kieåm soaùt haønh ñoäng cuûa mình, maø muùa chaân, voã tay, phaùt cöôøi, phaùt ca haùt, nhaûy nhoùt.

Phaät baûo:

- Quaû vaäy, Tyø-xaù-khö! Röôïu laø ñieàu aùc, vì leõ ñoù voâ soá chuùng sanh buoàn khoå.

Nhöng baïch Theá Toân, vaøo thôøi naøo vaø nguyeân nhaân naøo xaûy ra chuyeän treân?

Theá Toân beøn keå laïi chuyeän quaù khöù trong Boån Sanh Kumbha.

2. Ñöùc Phaät Chöõa Trò Moät Tyø Kheo Luïy Tình

Haõy xem hình boùng ñeïp...

Caâu naøy Theá Toân daïy ôû Veluvana, lieân quan ñeán Sirimaø.

Sirimaø voán laø gaùi giang hoà haïng sang ôû Vöông Xaù. Vaøo muøa möa, coâ lôõ xuùc phaïm ñeán nöõ cö só Uttaraø, vôï cuûa Sumana, con moät phuù gia, vaø laø chò cuûa phuù gia Punnaka. Muoán noái laïi quan heä toát, coâ ñeán nhaø nöõ cö só khi Theá Toân vaø Taêng ñoaøn ôû ñoù. Khi ñöùc Phaät thoï thöïc xong, coâ lieàn ñeán tröôùc Ngaøi xin saùm hoái. Theá Toân ñaáng Thaäp löïc ñoïc keä sau cho Sirimaø nghe:

(223) Laáy khoâng giaän thaéng giaän,
Laáy thieän thaéng khoâng thieän,
Laáy thí thaéng xan tham,
Laáy chôn thaéng hö nguïy.

Cuoái baøi keä, Sirimaø chöùng quaû Döï löu. (Ñaây chæ laø toùm löôïc toaøn boä caâu chuyeän naèm trong phaàn kinh luaän baøi keä thuoäc phaåm Phaãn Noä).

Sau ñoù coâ thænh Theá Toân ñeán thoï thöïc, vaø sau daâng nhieàu leã vaät. Töø ñoù coâ ñeàu ñaën cuùng döôøng taïi nhaø taùm phaàn aên. Coâ muùc bô loûng vaø söõa ñaày baùt, phaàn cho moät Tyø-kheo ñuû duøng ba cho ñeán boán vò Tyø-kheo, vaø coâ coøn boá thí cho moãi vò möôøi saùu ñoàng.

Coù moät Tyø-kheo ñeán khaát thöïc taïi nhaø Sirimaø, trôû veà oâng döøng chaân taïi tinh xaù caùch ñoù ba daëm. Caùc Tyø-kheo hoûi thaêm oâng thoï thöïc ôû ñaâu vaø nhö theá naøo? OÂng thaät thaø keå ñuû chi tieát, naøo laø moùn haûo haïng, moät phaàn aên ba boán vò duøng cuõng ñuû, ñaõ theá thí chuû xinh xaén caøng nhìn caøng ñeïp. Moät Tyø-kheo khaùc nghe theá ñem loøng yeâu coâ ta, vaø muoán ñeán nhìn maët.

Hoûi ñöôïc ñòa chæ, saùng sôùm vöøa raïng ñoâng. Tyø-kheo naøy leân ñöôøng ñeán phoøng phaùt phieáu khaát thöïc, töï nhaän laø tröôûng laõo cuûa hoäi chuùng vaø nhaän ñöôïc moät phieáu trong taùm phaàn aên taïi nhaø Sirimaø. Tröôùc ñoù moät ngaøy, töùc ngaøy Tyø-kheo kia nhaän thöùc aên xong ñi veà, coâ laâm beänh, phaûi thaùo heát nöõ trang naèm nghæ trong phoøng. Caùc Tyø-kheo ñeán khaát thöïc, coâ khoâng daäy noåi ñeå töï tay phuïc dòch, neân nhôø noâ tyø böng doïn, khoâng queân daën hoï phaûi chaêm soùc chu ñaùo, vaø xong xuoâi daãn coâ ñeán ñaûnh leã caùc Tyø-kheo.

Coâ ñeán tröôùc maët caùc Tyø-kheo ñaûnh leã, toaøn thaân run raåy. Tyø-kheo naøy thaáy coâ hoàn phi phaùch taùn, ñang beänh maø coøn ñeïp nhö theá, neáu khoûe maïnh, trang ñieåm vaø ñeo ñoà trang söùc nöõa thì coøn ñeïp ñeán ñaâu! Sau ñoù tham aùi ñaõ tích luõy töø haøng trieäu naêm nay noåi daäy trong loøng. OÂng khoâng coøn bieát gì moïi vaät xung quanh vaø khoâng theå thoï thöïc ñöôïc. OÂng böng baùt trôû veà tinh xaù, ñaäy baùt laïi ñeå qua moät beân, nôùi y ra vaø naèm daøi. Tyø-kheo ñi chung naên næ, nhöng oâng khoâng nuoát noåi moät thöù gì.

Ngay toái ngaøy hoâm ñoù Sirimaø qua ñôøi. Theá Toân hay tin, baûo vua quaøng xaùc ñeå trong nhaø thieâu, chôù coù hoûa taùng, vaø canh giöõ ñöøng ñeå quaï choù moå aên thòt. Ngaøy qua ngaøy, ñeán ngaøy thöù tö xaùc cuûa Sirimaø tröông leân, gioáng nhö ñoáng thòt lôû loeùt, töø chín loã doøi boø ra chaúng khaùc gì noài naáu côm vôõ nöùt. Vua cho ñaùnh troáng rao khaép thaønh baét moïi ngöôøi phaûi ñeán xem xaùc Sirimaø, ai khoâng ñeán xem phaït taùm tieàn. Theá Toân cuøng vôùi Taêng ñoaøn ñeán xem.

Baáy giôø Tyø-kheo töông tö naøy ñaõ boû aên boán ngaøy, khoâng ñeám xæa gì ñeán lôøi khuyeân cuûa caùc baïn ñoàng tu. Côm trong baùt ñaõ thoái röõa, bình baùt thì leân moác, Nhöng khi nghe tin Theá Toân saép ñi xem xaùc Sirimaø, ñang naèm lieät giöôøng oâng töùc toác nhoûm daäy. Vaø khi coù ngöôøi hoûi oâng ñi khoâng, oâng ñaùp khoâng caàn suy nghó: "Chaéc chaén laø toâi ñi". Roài oâng haét boû côm thiu röõa vaø caát baùt trong gioû löôùi xong ra ñi.

Theá Toân vaø chuùng Tyø-kheo taêng ñöùng moät beân thi theå. Chuùng Tyø Kheo Ni vaø ñoaøn tuøy tuøng cuûa vua vôùi nam nö cö só ñöùng beân kia. Theá Toân hoûi vua:

- Ñaïi vöông, ngöôøi ñaøn baø naøy laø ai?

- Baïch Theá Toân, Sirimaø, em cuûa Jìvaka.

Sirimaø aø?

- Thöa vaâng, baïch Theá Toân.

- Vaäy thì haõy ñaùnh troáng loan heát phoá thaønh ai boû ra moät ngaøn ñoàng seõ ñöôïc sôû höõu coâ ta.

Chaúng coù ai "öø höû" gì caû. Phaät baûo vua haï giaù xuoáng thaáp. Töø traêm xuoáng ñeán chuïc, roài ñeán xu, moät phaàn hai xu, moät phaàn tö xu, moät phaàn taùm xu, cuõng chaúng ai muoán laõnh naøng duø laø cho khoâng.

Phaät lieàn daïy:

- Caùc Tyø-kheo! Caùc oâng thaáy roõ giaù trò cuûa moät ngöôøi ñaøn baø döôùi maét daân chuùng chöù. Trong thaønh naøy, tröôùc ñaây ngöôøi ta daùm boû caû ngaøn ñoàng ñeå haân haïnh qua moät ñeâm vôùi ngöôøi ñaøn baø naøy. Nhöng baây giôø khoâng ai chòu laõnh naøng duø ñöôïc cho khoâng, vì leõ saéc ñeïp ñaõ taøn taï, khoâng coøn nöõa. Nhìn xem, caùc Tyø-kheo, thi theå naøy taøn ruïi vaø thoái röõa.

Vaø Phaät ñoïc Phaùp Cuù:

(147) Haõy xem hình boùng ñeïp,
Choã chaát chöùa veát thöông,
Beänh hoaïn nhieàu suy tö,
Thaät khoâng gì tröôøng cöûu.

3. Baø Ni Giaø

Thaân naøy bò suy giaø ...

Phaät daïy caâu treân taïi Kyø Vieân, lieân quan ñeán ni coâ Uttaraø.

Ni coâ vaãn tieáp tuïc haønh höông khaát thöïc cho ñeán moät traêm hai möôi tuoåi. Moät hoâm, gaëp moät Tyø-kheo, baø daâng heát thöùc aên trong baùt, khoâng chöøa laïi gì cho mình. Ngaøy thöù hai vaø tieáp ngaøy thöù ba, Uttaraø cuõng laïi gaëp vaø daâng cuùng cho vò Tyø-kheo ñoù taïi choã cuõ.

Ñeán ngaøy thöù tö, Uttaraø ñang ñi khaát thöïc nhö thöôøng leä thì gaëp Phaät ôû nôi thaät ñoâng ngöôøi. Baø böôùc lui, laù y baø bò tuoät, baø giaãm chaân leân, vöôùng víu neân teù ngaõ. Theá Toân ñeán gaàn baø vaø baûo:

- Sö muoäi, thaân cuûa ngöôi suy yeáu theo tuoåi giaø, khoâng coøn bao laâu seõ hoaïi dieät.

Vaø Phaät ñoïc Phaùp Cuù:

(148) Thaân naøy bò suy giaø,
OÅ taät beänh moûng manh,
Nhoùm baát tònh ñoå vôõ,
Cheát, chaám döùt maïng soáng.

4. Nhoùm Tyø Kheo Caû Tin

Nhö traùi baàu muøa thu...

Phaät ñaõ noùi taïi Kyø Vieân caâu treân lieân quan ñeán nhoùm Tyø-kheo caû tin.

Naêm traêm Tyø-kheo nhaän ñeà muïc thieàn quaùn töø Theá Toân, ruùt vaøo röøng noã löïc phaán ñaáu thieàn ñònh. Nghó raèng mình khoâng coøn tham aùi vaø ñaõ hoaøn thaønh tu taäp, hoï ra khoûi röøng ñeán baùo vôùi Theá Toân ñaõ chöùng ñaéc. Hoï vöøa ñeán ngoaøi coång tinh xaù, Theá Toân voäi baûo Tröôûng laõo A-nan raèng hoï chöa coù duyeân gaëp Phaät, xin ñeán loø thieâu tröôùc roài trôû laïi sau.

Thay vì thaéc maéc taïi sao, caùc Tyø-kheo baûo nhau "Ñöùc Phaät laø baäc ñaïi trí, chaéc chaén Ngaøi coù yù". Hoï tuaân haønh ñeán loø thieâu vaø troâng thaáy caùc thi theå. Vôùi caùc thi theå ñeå laâu ñeán moät hai ngaøy thì hoï thaáy gheâ tôûm, caùc thi theå môùi cheát coøn töôi roùi laïi kích ñoäng loøng duïc cuûa hoï. Luùc ñoù hoï môùi nhaän ra tham aùi vaãn coøn trong loøng. Theá Toân ngoài trong höông thaát phoùng quang aûnh ñeán ñoái dieän vôùi caùc Tyø-kheo baûo:

- Naøy caùc Tyø-kheo, thaáy nguyeân boä xöông maø caùc oâng thích thuù tham ñaém xaáu xa thì coù hôïp leõ khoâng?

Roài Ngaøi ñoïc Phaùp Cuù:

(149) Nhö traùi baàu muøa thu
Bò vaát boû quaêng ñi,
Nhoùm xöông traéng boà caâu,
Thaáy chuùng coøn vui gì?

5. Ni Coâ Vaø Boùng Saéc

Thaønh naøy laøm baèng xöông...

Phaät ñaõ daïy nhö theá taïi Kyø Vieân, lieân quan ñeán ni coâ Janapada-Kalyaønì Ruøpanandaø

Coâ nghó raèng: "Anh caû cuûa ta ñaõ töø boû vinh quang cuûa quyeàn uy, trôû thaønh Tyø-kheo, vaø giôø ñaây laø ngöôøi sieâu vieät ôû theá gian, laø Phaät. Con Ngaøi laø Raøhula Kumaøra, cuõng laø taêng só. Choàng ta laø taêng vaø caû meï ta cuõng laø ni. Caû gia quyeán ñeàu soáng ñôøi xuaát gia, taïi sao ta vaãn keùo daøi ñôøi taïi gia?" Do ñoù coâ muoán ñi tu, gia nhaäp Ni chuùng, khoâng phaûi vôùi loøng tin maø vì loøng thöông gia quyeán. Vì coù veû ñeïp tuyeät traàn neân coâ coù teân Ruøpa.

Moät hoâm nghe Theá Toân giaûng: "Caùi ñeïp cuûa saéc laø voâ thöôøng, heä luïy vôùi khoå ñau, phi thöïc; thoï, töôûng, haønh, thöùc cuõng ñeàu nhö theá". Coâ cho raèng Theá Toân ñaõ nhìn thaáy caùi xaáu treân thaân xaùc cuûa mình, duø raát ñeïp ñeå nhìn raát xinh ñeå ngaém. Do ñoù coâ khoâng thích dieän kieán Theá Toân nöõa.

Daân cö ôû Xaù-veä thöôøng cuùng döôøng saùng sôùm, tieáp tuïc boån phaän cuûa ngaøy Baùt quan trai. Buoåi chieàu aên maëc saïch seõ töôm taát, tay caàm höông hoa, hoï tuï taäp taïi tinh xaù ñeå nghe phaùp, Ni chuùng cuõng theá. Nghe phaùp xong, hoï vaøo thaønh ca tuïng coâng ñöùc cuûa Theá Toân.

Coù boán tieâu chuaån ñeå ngöôøi ta phaùn ñoaùn veà Nhö Lai vaø laáy laøm maõn nguyeän:

1. Treân ñieàu hoï thaáy ñöôïc laø thaân kim saéc cuûa Phaät, trang nghieâm vôùi ba möôi hai töôùng toát vaø taùm möôi veû ñeïp.

2. Treân ñieàu hoï nghe ñöôïc veà ñöùc haïnh cuûa Phaät qua bieát bao traêm kieáp, vaø nghe Phaät aâm goàm coù Baùt Dieäu khi Ngaøi thuyeát phaùp.

3. Treân söï khoå haïnh cuûa Phaät.

4. Treân söï nhaän xeùt veà Ngaøi laø chính tröïc, coù thaäp löïc, coù trí, an tónh, Phaät laø baäc ñoäc toân khoâng ai saùnh baèng.

Ruøpanandaø nghe Ni chuùng vaø nöõ cö só keå laïi lôøi ca tuïng Nhö Lai, nhöng coâ cho raèng hoï xöùng taùn quaù loá ñoái vôùi anh mình. Neáu nhö Ngaøi ñònh chæ trích saéc ñeïp cuûa coâ trong chæ moät ngaøy thoâi, Ngaøi seõ noùi nhieàu ñeán ñaâu trong khoaûng thôøi gian aáy? Roài coâ coù yù ñònh ñi nghe phaùp, nhìn Theá Toân roài trôû veà maø khoâng muoán cho ai thaáy mình. Ni chuùng vui söôùng daãn Ruøpanandaø cuøng ñi, vì töø laâu coâ khoâng muoán ñeán haàu Phaät, coù coâ Ngaøi seõ thuyeát phaùp vôùi nhieàu chi tieát phong phuù hôn.

Theá Toân bieát tröôùc hoâm nay Ruøpanandaø ñeán ñaûnh leã. Vaø ñeå daïy doã ngöôøi quaù ñaém tröôùc thaân mình, ñeå laøm tieâu tan loøng kieâu haõnh cuûa naøng vì yû coù saéc ñeïp, Ngaøi seõ duøng chính saéc ñeïp thaân theå laøm phöông tieän, gioáng nhö phaûi duøng gai leã gai. Theá Toân lieàn hieån thaàn thoâng: moät thieáu nöõ möôøi saùu xuaân xanh, ñeïp chöa töøng thaáy maëc boä y phuïc ñoû thaãm, trang ñieåm vôùi taát caû moùn trang söùc, ñöùng tröôùc Theá Toân, caàm quaït phe phaåy. Chæ coù Phaät vaø Ruøpanandaø troâng thaáy coâ gaùi.

Ruøpanandaø vaøo tinh xaù vôùi Ni chuùng. Coâ ñöùng phía sau, naêm voùc gieo xuoáng ñaûnh leã Phaät vaø ngoài xuoáng choã Ni chuùng. Roài coâ quan saùt Theá Toân töø ñaàu ñeán chaân. Röïc rôõ xaùn laïn vôùi ba möôi hai töôùng toát vaø taùm möôi veû ñeïp, haøo quang bao quanh toûa roäng ñeán hai meùt. Roài coâ thaáy coâ gaùi ñöùng caïnh Phaät vaø coâ quan saùt göông maët saùng röïc nhö traêng raèm cuûa coâ gaùi. Ngaém laïi thaân mình, coâ thaáy mình chaúng khaùc gì con quaï ñang ñöùng tröôùc con ngoãng chuùa thaân kim saéc. Coâ trôïn troøn maét vì maùi toùc thieáu nöõ, oâi thaät thanh tuù. Coâ say meâ töøng boä phaän treân ngöôøi thieáu nöõ, vaø noùng loøng muoán mình cuõng ñöôïc nhö theá. Theá Toân bieát ñöôïc yù töôûng cuûa coâ neân baét ñaàu thuyeát cho coâ baøi phaùp sau. Theá Toân hoùa hieän thieáu nöõ töø möôøi saùu tuoåi leân hai möôi tuoåi. Ruøpanandaø nhaän ra ngay boùng saéc naøy khoâng baèng tröôùc ñaây. Roài thieáu nöõ thaønh thieáu phuï moät con, ñeán trung tuaàn vaø cuoái cuøng laø moät laõo baø giaø khuï. Ruøpanandaø theo doõi töøng giai ñoaïn bieán hoùa, moãi luùc veû ñeïp choã naøy maát, saéc töôi choã kia heát. vaø khi ñöùng ñoù laø baø laõo raêng ruïng, toùc baïc, löng coøng, oaèn xuoáng nhö chieác rui nhaø hình chöõ nhaân, phaûi töïa leân gaäy, tay chaân run raåy. Ruøpanandaø khoâng khoûi gheâ tôûm.

Phaàn cuoái baøi thuyeát phaùp cuûa Phaät laø baø laõo laâm beänh. Neùm gaäy vaø quaït ñi, baø keâu theùt leân, teù xuoáng ñaát, laên qua laên laïi treân ñoáng phaân vaø nöôùc tieåu cuûa mình. Ruøpanandaø nhìn vaø muoán lôïm gioïng. Roài ñöùc Phaät cho thaáy caùi cheát cuûa baø laõo. Lieàn ñoù thi theå baø tröông phoàng, töø chín loã muû chaûy ra coù daïng nhö baác ñeøn vaø coù caû giun saùn. Quaï vaø choù nhaøo leân ngöôøi baø xeù xaùc. Söï kieän naøy laøm chaán ñoäng Ruøpanandaø khoân keå. Coâ thaáy roõ ngay chính choã naøy ngöôøi ñaøn baø naøy giaø ñi, laâm beänh roài cheát; vaø thaân cuûa coâ cuõng seõ nhö theá. Töø caùi thaáy thaân mình naèm trong söï voâ thöôøng, coâ thaáy thaân theå mình heä luïy ñeán khoå ñau, vaø do ñoù phi thöïc.

Lieàn ñoù, ba phaùp (giaø, beänh, cheát) gioáng nhö nhaø bò löûa thieâu ñoát, hoaëc nhö daây thöøng quaán ngang coå coâ, hieån hieän tröôùc maét Ruøpanandaø khieán taâm coâ ñi vaøo thieàn ñònh. Tuy vaäy, Phaät bieát coâ chöa theå chöùng quaû, neân ñoïc theâm baøi keä ñeå hoã trôï cho coâ nhö sau:

Haõy nhìn, Nandaø!
Söï lieân keát nhöõng boä phaän goïi laø thaân,
Noù laø beänh taät, baát tònh, thoái tha, ræ chaûy.
Thaät laø ngu ngoác neáu ham muoán noù.
Thaân naøy nhö theá naøo, thaân kia cuõng theá,
Thaân kia ra sao, thaân naøy cuõng seõ vaäy.
Haõy nhìn caùc yeáu toá cuûa thaân ñeàu laø khoâng.
Ñöøng trôû laïi theá gian,
Haõy daäp taét tham aùi khieán taùi sanh,
Vaø ngöôi seõ ñi trong an tónh.

Höôùng taâm yù thuaän theo giaùo lyù Phaät, Ruøpanandaø chöùng quaû Tu-ñaø-hoaøn. Vì muoán cho coâ tieán leân Tam ñaïo vaø Tam quaû treân nöõa, ñaåy coâ thieàn ñònh theâm veà lyù khoâng. Theá Toân daïy theâm:

- Naøy Ruøpanandaø, ñöøng nghó raèng thaân naøy coù thöïc, khoâng moät chuùt gì laø thöïc trong thaân naøy. Thaân naøy laø thaønh trì laøm baèng xöông, do ba traêm khuùc xöông döïng leân.

Vaø Ngaøi ñoïc Phaùp Cuù:

(150) Thaønh naøy laøm baèng xöông,
Queùt toâ baèng thòt maùu,
ÔÛ ñaây giaø vaø cheát,
Maïn, löøa ñaûo chaát chöùa.

Cuoái baøi keä, ni coâ chöùng quaû A-la-haùn, vaø nhieàu ngöôøi cuõng thoï trì ñöôïc baøi keä naøy.

6. Hoaøng Haäu MallikaøVaø Con Choù

Xe vua ñeïp cuõng giaø...

Taïi Kyø Vieân Phaät ñaõ daïy caâu treân lieân quan ñeán hoaøng haäu Mallikaø.

Ngaøy kia hoaøng haäu Mallikaø vaøo phoøng taém. Röûa maët xong, baø cuùi ngöôøi xuoáng vaø röûa chaân. Khoâng deø con choù cöng cuûa baø cuõng vaøo theo. Noù thaáy theá beøn laøm haïnh baát tònh vôùi baø, vaø baø cöù ñeå noù tieáp tuïc. Töø taàng treân cung ñieän nhaø vua nhìn thaáy heát, sau ñoù maéng nhieác baø thaäm teä. Baø tìm caùch choái quanh, nhöng nhaø vua khaúng ñònh:

- Chính maét ta ñaõ thaáy. Cheát tieät ñi, con tieän tyø khoán kieáp!

Baø vaãn choáng cheá:

- Taâu ñaïi vöông, thaät laï kyø! Ai böôùc vaøo phoøng taém aáy, ngöôøi ôû ngoaøi nhìn vaøo ñeàu thaáy thaønh hai.

- Mi noùi doái.

- Neáu beä haï khoâng tin , xin haõy vaøo phoøng taém, thieáp seõ ôû ngoaøi nhìn vaøo.

Vua quaû laø thaät thaø, caû tin neân laøm theo lôøi baø. Ñoät ngoät baø ôû ngoaøi la thaát thanh:

- Nhaø vua ñieân khuøng kia! Sao laøm ñieàu oâ ueá vôùi con deâ caùi?

- AÙi khanh, ta coù laøm nhö theá ñaâu!

- Chính maét thieáp thaáy!

Vì theá nhaø vua tin lôøi giaûi thích cuûa hoaøng haäu, laø ai vaøo phoøng taém ñeàu bò thaáy thaønh hai.

Nhöng Mallikaø caûm thaáy baát an. Tuy ñaõ doái gaït ñöôïc nhaø vua, vì oâng ñaõ laø moät teân ngu ngoác, nhöng baø ñaõ phaïm toäi troïng, vaø coøn sai quaáy khi keát toäi nhaø vua. Theá Toân seõ bieát toäi cuûa baø, caû hai Ñaïi ñeä töû vaø taùm möôi Tröôûng laõo cuõng bieát. Toäi loãi traàm troïng bieát bao! (Tröôùc ñoù baø vaø vua cuùng döôøng raát nhieàu cuûa baùu, soá tieàn leân ñeán moät traêm boán möôi trieäu ñoàng. Rieâng ñöùc Nhö Lai ñöôïc cuùng döôøng boán moùn voâ giaù: moät chieác loïng traéng, moät chieác giöôøng, moät gheá ngoài vaø moät vaät ñôõ chaân).

Mallikaø luùc haáp hoái laïi queân haún söï cuùng döôøng, chæ nhôù ñeán haønh ñoäng xaáu aùc mình ñaõ phaïm, do ñoù bò ñoïa vaøo ñòa nguïc A-tyø. Vua Ba-tö-naëc raát yeâu baø Mallikaø neân buoàn khoå voâ cuøng. Leã tang xong, vua ñeán gaëp Phaät, yù muoán hoûi xem baø sanh ôû ñaâu. Theá Toân bieát tröôùc, neân khoân kheùo khoâng ñeå vua nhôù lyù do ñi ñeán tinh xaù. Phaät cöù thuyeát phaùp, vua nghe xong hoan hyû hoài cung. Nhö theá suoát baûy ngaøy vua khoâng theå naøo nhôù ñeå hoûi.

Coøn Mallikaø, sau baûy ngaøy reân sieát trong ñòa nguïc, ñöôïc giaûi thoaùt vaø taùi sanh vaøo coõi trôøi Ñaâu-suaát.

(Sôû dó Phaät phaûi laøm nhö theá vì Mallikaø raát ñöôïc suûng aùi. Neáu bieát baø, moät ngöôøi coù nieàm tin kieân coá, boá thí cuùng döôøng raát nhieàu maø rôi vaøo ñòa nguïc, thì soá phaän cuûa vua sau naøy seõ ra sao? Nhaø vua seõ hieåu sai laïc sanh ra hoaøi nghi, khoâng tieáp tuïc cuùng döôøng naêm traêm Tyø-kheo nöõa, vaø nhö theá vua seõ ñoïa vaøo ñòa nguïc).

Vaøo ngaøy thöù taùm, Theá Toân ra ngoaøi khaát thöïc moät mình. Ñeán coång hoaøng cung vua nghe tin, caàm baùt cuûa Phaät ñònh mang leân saân thöôïng cung ñieän. Nhöng Phaät muoán ngoài ngay nhaø ñeå xe, vua beøn daâng choã ngoài nôi ñoù vaø cuùng döôøng thöùc aên loaïi cöùng loaïi meàm. Roài nhaø vua ñaûnh leã Phaät hoûi laïi caâu ñaõ queân suoát baûy ngaøy qua. Phaät ñaùp:

- Vaøo cung trôøi Ñaâu-suaát, ñaïi vöông aï.

Vua vaãn coøn buoàn khoå neân than:

- Baïch Theá Toân, töø khi naøng ñi veà coõi khaùc, con ngöôøi toâi khoâng coøn soáng nöõa.

Phaät an uûi:

- Ñaïi vöông, chôù neân ñau loøng. Ñoù laø quy luaät baát bieán cho moïi chuùng sanh.

Roài Phaät hoûi tieáp:

- Ñaïi vöông, xe naøy cuûa ai?

- Baïch Theá Toân, cuûa oâng toâi.

- Coøn xe naøy?

- Cuûa cha toâi, baïch Theá Toân.

- Coøn xe kia.

- Cuûa toâi.

Ñöùc Phaät beøn daïy:

- Ñaïi vöông, xe cuûa cha coøn toát hôn xe oâng noäi, cuõng vaäy xe cuûa ñaïi vöông coøn toát hôn xe cuûa cha. Söï suy taøn cuõng seõ laøm hö hoaïi thaân naøy. Ñaïi vöông, chæ coù ñöùc haïnh chaân chaùnh môùi khoâng hö hoaïi.

Vaø Phaät ñoïc Phaùp Cuù:

(151) Xe vua ñeïp cuõng giaø,
Thaân naøy roài seõ giaø,
Phaùp baäc thieän khoâng giaø.
Nhö vaäy baäc chí thieän,
Noùi leân cho baäc thieän.

7. Moät Tyø Kheo Thöôøng Noùi Khoâng Ñuùng Choã

Ngöôøi ít nghe keùm hoïc...

Phaät daïy caâu naøy taïi Kyø Vieân, lieân quan ñeán Tröôûng laõo Ca-löu-ñaø-di.

Tröôûng laõo naøy öa ñeán caùc nhaø nôi daân chuùng laøm leã vaø ñoïc keä veà tang teá nhö "Hoï ñöùng beân ngoaøi coõi cheát". Thay vì noùi nhöõng lôøi thích hôïp nhö theá, coù nghóa laø coøn soáng maõi, khi tang leã ñang tieán haønh oâng laïi noùi nhöõng caâu keä khoâng dính daùng nhö "Boá thí vaø xoùt thöông". hoaëc moät caâu trong kinh Kim Cang "Baát cöù taøi saûn naøo coù ñöôïc, ñôøi naøy cuõng nhö ñôøi sau".

Thaät ra, baát keå ñi ñeán ñaâu, neáu oâng döï ñònh noùi moät ñieàu gì ñoù thì khi môû mieäng cuõng khaùc haún, vaø chính oâng khoâng bieát mình ñaõ lôõ lôøi noùi khoâng ñuùng.

Caùc Tyø-kheo nghe oâng noùi beøn trình leân Phaät:

- Baïch Theá Toân! Ca-löu-ñaø-di ñi ñeán choã leã laïc hay tang ma coù lôïi ích gì? Ñieàu ñaùng phaûi noùi, Ca-löu-ñaø-di noùi traät laát.

Theá Toân ñaùp:

- Caùc Tyø-kheo! Ñaây khoâng phaûi laàn ñaàu Ca-löu-ñaø-di noùi nhö theá maø ôû kieáp tröôùc oâng ta luoân luoân khoâng noùi ñieàu ñuùng roài, laïi noùi traät laát.

Chuyeän quaù khöù

7A. Aggidatta, Somadatta Vaø Nhaø Vua

Xöa, coù moät Baø-la-moân teân laø Aggidatta nguï taïi Ba-la-naïi coù con laø Somadatta theo haàu vua raát ñöôïc suûng aùi. OÂng soáng baèng ngheà noâng, chæ coù hai con boø ñöïc, laïi cheát maát moät con. OÂng baûo con xin nhaø vua con boø khaùc. E vua hieåu laàm mình lôïi duïng quyeàn chöùc ñeå xin xoû,Somadatta baûo cha tröïc tieáp ñeán xin vua, vaø sôï oâng khoâng bieát aên noùi, anh chòu khoù chæ daïy thaät tæ mæ. Anh daãn cha ñeán baõi thieâu xaùc teân laø Buïi Cuscus, nhaët coû boù thaønh töøng tuùm, baûo:

- Ñaây laø nhaø vua, ñaây laø phoù vöông, ñaây laø toång tö leänh quaân ñoäi. Vaøo hoaøng cung cha phaûi ñi vaøo nhö theá naøy ñaây, luøi böôùc nhö theá naøy ñaây. Roài cha taâu leân nhaø vua tröôùc, phoù vöông sau. Ñeán gaàn vua, cha phaûi taâu "Beä haï cao quyù muoân naêm!" Vaø ñöùng nhö vaày, roài ñoïc baøi keä sau:

Toâi coù hai con boø ñöïc giuùp toâi caøy böøa.
Nhöng moät con ñaõ cheát,
Xin cho toâi con khaùc, vöông töû anh huøng!

Baø-la-moân maát heát moät naêm môùi thuoäc baøi keä treân. OÂng cho con bieát, roài hai cha con cuøng mang leã vaät leân ñöôøng. Ñeán nôi,Somadatta ñeán ngoài vaøo choã caän vua. Baø-la-moân moät mình mang leã vaät ñeán saân roàng. Vua vui möøng thaáy oâng, hoûi thaêm voàn vaõ:

- Chaøo oâng baïn! OÂng baïn ñaõ ñi ñöôøng xa, haõy ngoài leân giöôøng naøy vaø cho ta bieát oâng baïn caàn chi?

Baø-la-moân laáy heát söùc mình ñoïc baøi keä moät leøo:

Toâi coù hai con boø ñöïc giuùp toâi caøy böøa,
Nhöng moät con ñaõ cheát,
Xin laáy con coøn laïi, vöông töû anh huøng!

Vua ngaïc nhieân hoûi:

- Noùi gì laï vaäy, oâng baïn? Haõy laëp laïi!

Nhöng oâng vaãn nhaéc laïi y nhö tröôùc. Vua bieát oâng lôõ lôøi noùi ngöôïc laïi yù cuûa mình, beøn cöôøi baûo:

Somadatta, chaéc ngöôi coù nhieàu boø ñöïc ôû nhaø.

Somadatta thöa:

- Taâu beä haï, nhieàu baèng soá beä haï ñaõ ban cho chuùng toâi.

Vua haøi loøng vôùi caâu traû lôøi cuûa vò Phaät töông lai, neân ban cho Baø-la-moân möôøi saùu con boø ñöïc, theâm nöõ trang vaø ñoà gia duïng, vaø moät ngoâi laøng ñeå truù nguï. Nhö theá vua ñaõ ban cho Baø-la-moân quaø taëng xöùng ñaùng vaø vinh döï to lôùn.

Phaät keå chuyeän xong, ñoàng hoùa nhö sau:

- Thôøi ñoù nhaø vua laø A-nan. Baø-la-moân laø Ca-löu-ñaø-di vaø Somadatta chính laø Ta.

Vaø Ngaøi noùi theâm:

- Naøy caùc Tyø-kheo! Ñaây khoâng phaûi laàn ñaàu tieân oâng ta khoâng theå noùi ñuùng vieäc ñuùng thôøi vì quaù ngu si. Thöïc vaäy, ngöôøi ít nghe keùm hoïc khoâng khaùc gì con traâu ñöïc.

Phaät ñoïc tieáp Phaùp Cuù:

(152) Ngöôøi ít nghe keùm hoïc,
Lôùn giaø nhö traâu ñöïc,
Thòt noù tuy lôùn leân,
Nhöng tueä khoâng taêng tröôûng.

8. Keä Cuûa Tröôûng Laõo A-Nan

Lang thang bao kieáp soáng...

Caâu naøy Phaät thoát ra khi ngoài döôùi coäi boà-ñeà, sau naøy noùi laïi cho Tröôûng laõo A-nan ñeå ñaùp moät caâu hoûi.

Döôùi coäi boà-ñeà, tröôùc khi maët trôøi laën, Phaät chieán thaéng Ma vöông; ñaàu ñeâm, Ngaøi veùn maøn voâ minh ñaõ bao phuû töø nhieàu kieáp; giöõa ñeâm, ñaéc thaàn thoâng; cuoái ñeâm, vì loøng thöông xoùt chuùng sanh, Ngaøi taäp trung tö töôûng vaøo lyù nhaân duyeân, thieàn quaùn theo chieàu thuaän vaø chieàu nghòch, vaø höøng ñoâng Theá Toân giaùc ngoä vieân maõn. Sau ñoù, nhö voâ löôïng chö Phaät ñaõ laøm, Ngaøi long troïng phaùt bieåu baøi keä sau:

(153) Lang thang bao kieáp soáng,
Ta tìm nhöng chaúng gaëp,
Ngöôøi xaây döïng nhaø naøy,
Khoå thay phaûi taùi sanh!

(154) OÂi! Ngöôøi laøm nhaø kia!
Nay ta ñaõ thaáy ngöôi!
Ngöôi khoâng laøm nhaø nöõa.
Ñoøn tay ngöôi bò gaõy,
Keøo coät ngöôi bò taïn.
Taâm ta ñaït tòch dieät,
Tham aùi thaûy tieâu vong.

9. Ñaïi Phuù, Con Cuûa Chöôûng Khoá

Luùc treû khoâng phaïm haïnh...

Theá Toân ñaõ daïy caâu naøy taïi Isipatana, lieân quan ñeán Mahaødhana (Ñaïi Phuù) con cuûa chöôûng khoá.

Ñaïi Phuù sanh taïi Ba-la-naïi, nhaø giaøu, gia saûn trò giaù taùm traêm trieäu cuûa caûi nhieàu nhö theá, neân oâng baø khoâng caàn phaûi cho con laøm vieäc gì khaùc hôn ngoaøi vui chôi thoûa thích. Do ñoù Ñaïi Phuù chæ hoïc haùt vaø chôi ñaøn. Moät nhaø giaøu khaùc trong thaønh cuõng coù taøi saûn taùm traêm trieäu sanh beù gaùi. Vì ñoàng yù nghó neân coâ beù cuõng ñöôïc cha meï chæ cho hoïc ca haùt vaø nhaûy muùa. Hai ñöùa treû lôùn leân, hoï cho thaønh hoân vôùi nhau theo nghi leã taäp tuïc. Cha meï hai beân qua ñôøi khieán gia saûn hai treû taêng gaáp ñoâi soá taùm traêm trieäu.

Thöôøng leä, moãi ngaøy ba laàn, con cuûa chöôûng khoá phaûi ñeán haàu vua. Moät boïn baát löông trong thaønh khieám caùch ruø queán Ñaïi Phuù ñeå truïc lôïi. Chuùng kieám röôïu vaø caùc thöù caàn thieát, ngoài moät choã rình raäp con ñöôøng Ñaïi Phuù saép ñi qua. Thaáy anh ta, chuùng ñeán gaàn, laáy röôïu ra uoáng, cho muoái vaø ñöôøng vaøo mieäng, nheùt reã vaø cuû haønh vaøo raêng nhai ngaáu nghieán roài caát tieáng:

- Haõy soáng ñeán traêm tuoåi, coâng töû con cuûa chöôûng khoá! Vôùi söï ñôõ ñaàu cuûa coâng töû, chuùng toâi seõ ñöôïc aên uoáng thoûa thueâ!

Ñaïi Phuù ngaïc nhieân hoûi tieåu ñoàng theo sau:

- Maáy ngöôøi naøy uoáng gì theá?

- Thöa coâng töû, moät loaïi röôïu.

- Ngon khoâng?

- Thöa coâng töû, treân theá gian naøy khoâng gì saùnh baèng.

- Theá thì ta cuõng uoáng.

Roài Ñaïi Phuù baûo tieåu ñoàng mang theâm moät chuùt röôïu nöõa... vaø uoáng heát. Chaúng bao laâu boïn baát löông bieát raèng Ñaïi Phuù ñaõ ghieàn röôïu. Chuùng tuï taäp quanh oâng ta, caøng luùc caøng ñoâng. Moãi laàn ñi uoáng anh phaûi tieâu moät ñeán hai traêm ñoàng. Sau ñoù anh taäp taønh chaát tieàn töøng ñoáng ñeå goïi röôïu vaø caùc thöù nhö:

- Laáy tieàn mua hoa veà cho ta!

- Caàm tieàn, mang höông veà cho ta.

- Ngöôøi naøy kheùo ñoå suùc saéc, ngöôøi kia nhaûy gioûi haùt hay, ngöôøi ñoù ñaøn tuyeät! Cho ngöôøi naøy moät ngaøn, cho ngöôøi kia hai ngaøn!

Neùm tieàn qua cöûa soå nhö theá, chaúng bao laâu anh ñaõ phung phí heát gia saûn taùm traêm trieäu cuûa mình. Roài taùm traêm trieäu cuûa nhaø vôï cuõng tan nhö maây khoùi. Ñaïi Phuù baùn heát ruoäng ñaát, vöôøn töôïc, xe coä... luoân caû ly cheùn, khaên traûi giöôøng, aùo khoaùc. Veà giaø anh baùn luoân caên nhaø, daét vôï ra ñi vaø troï ven töôøng nhaø ngöôøi khaùc, tay caàm maûnh saønh aên xin ñaàu ñöôøng xoù chôï, kieám chuùt côm thöøa canh caën qua ngayø.

Ngaøy kia, ñöùng tröôùc cöûa moät ngoâi nhaø nghæ, anh nhaän thöùc aên thöøa cuûa maáy chuù Sa-di vaø taäp söï. Theá Toân troâng thaáy theá mæm cöôøi. Tröôûng laõo A-nan hoûi vaø ñöôïc Ngaøi giaûi thích:

- A-nan! Nhìn xem Ñaïi Phuù, con cuûa chöôûng khoá! Anh ñaõ tieâu heát gia saûn gaáp hai laàn taùm traêm trieäu ñeå baây giôø daét vôï ñi aên xin. Neáu hoài treû anh bieát söû duïng ñoàng tieàn ñeå kinh doanh thì ñaõ thaønh vò chöôûng khoá ñeä nhaát cuûa thaønh naøy; vaø neáu anh lìa boû theá gian thaønh Tyø-kheo seõ ñaéc quaû A-la-haùn, coøn vôï anh chöùng Tam quaû. Neáu ôû tuoåi trung tuaàn, anh khoâng tieâu phí taøi saûn vaø bieát laøm aên thì seõ trôû thaønh ñeä nhò chöôûng khoá thaønh naøy; vaø neáu lìa boû theá gian thaønh Tyø-kheo seõ ñaéc Tam quaû, coøn vôï anh seõ ñaéc Nhò quaû. Neáu cuoái ñôøi mình, anh môùi bieát chuyeån höôùng nhö ñaõ keå, thì seõ thaønh ñeä tam chöôûng khoá, hoaëc chöùng Nhò quaû coøn vôï anh chöùng Döï-löu. Nhöng baây giôø anh ñaõ ñaùnh maát heát taøi saûn thuoäc veà cö só, cuõng nhö quaû vò cuûa ñaïo. Anh ta khoâng khaùc gì con coø maéc caïn trong ao.

Roài Phaät ñoïc Phaùp Cuù:

(155) Luùc treû khoâng phaïm haïnh,
Khoâng tìm kieám tieàn baïc,
Nhö coø giaø beân ao,
UÛ ruõ, khoâng toâm caù.

(156) Luùc treû khoâng phaïm haïnh,
Khoâng tìm kieám baïc tieàn,
Nhö caây cung bò gaõy,
Thôû than nhöõng ngaøy qua.

  --ooOoo--

Ñaàu trang | Muïc luïc | 01a | 01b | 01c | 01d | 02a | 02b | 03 | 04a | 04b | 05a | 05b | 06 | 07 | 08 | 09 |
10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26a | 26b | 26c



 [ Trôû Veà ]