XX. Phaåm
Ñaïo
1.
Baùt Chaùnh Ñaïo Laø Ñöôøng
Toái Thöôïng
Baùt
chaùnh, ñöôøng thuø thaéng
...
Caâu
chuyeän xaûy ra khi ñöùc Phaät ôû
Kyø Vieân, lieân quan ñeán naêm
traêm vò Tyø-kheo.
Moät
hoâm, ñöùc Phaät sau khi du haønh
khaép nöôùc, trôû veà Xaù-veä.
Luùc aáy coù naêm traêm Tyø-kheo
baøn taùn veà nhöõng con ñöôøng
ñaõ ñi qua: "Con ñöôøng cuûa
laøng naøy baèng phaúng, con ñöôøng
cuûa laøng naøy goà gheà, con ñöôøng
cuûa laøng naøy ñaày soûi ñaù,
con ñöôøng cuûa laøng naøy
khoâng coù soûi... "Ñöùc Phaät
nhaän thaáy caùc thaày ñuû duyeân
ñeå chöùng quaû A-la-haùn, beøn
ñi ñeán Phaùp ñöôøng,
hoûi:
-
Caùc oâng ngoài ñaây baøn taùn
vieäc gì?
Khi
caùc thaày thöa xong, Ngaøi daïy:
-
Naøy caùc Tyø-kheo, nhöõng con ñöôøng
ñoù chaúng ñaùng cho chuùng ta
quan taâm. Moät ngöôøi laø Tyø-kheo
phaûi ñi theo con ñöôøng Thaùnh
Ñaïo, chæ coù theá môùi giaûi
thoaùt moïi ñau khoå.
Ngaøi
noùi keä:
(273)
Baùt chaùnh, ñöôøng thuø
thaéng,
Töù
Ñeá, lyù thuø thaéng,
Ly
tham, phaùp thuø thaéng,
Giöõa
caùc loaøi hai chaân,
Phaùp
nhaõn, ngöôøi thuø thaéng.
(274)
Ñöôøng naøy, khoâng ñöôøng
khaùc,
Ñöa
ñeán kieán thanh tònh.
Neáu
ngöôi theo ñöôøng naøy,
Ma
quaân seõ meâ loaïn.
(275)
Neáu ngöôi theo ñöôøng naøy,
Ñau
khoå ñöôïc ñoaïn taän.
Ta
daïy ngöôi con ñöôøng,
Vôùi
trí, gai chöôùng dieät.
(276)
Ngöôi haõy nhieät tình laøm,
Nhö
lai chæ thuyeát daïy.
Ngöôøi
haønh trì thieàn ñònh,
Thoaùt
troùi buoäc aùc ma.
2.
Voâ Thöôøng
Taát
caû haønh voâ thöôøng...
Caâu
chuyeän xaûy ra khi Theá Toân ôû Kyø
Vieân, lieân quan ñeán naêm traêm
Thaày Tyø-kheo.
Coù
naêm traêm vò Tyø-kheo nhaän ñeà
taøi thieàn ñònh töø ñöùc
Phaät, vaø coá gaéng noã löïc
toái ña ôû trong röøng, nhöng
khoâng chöùng quaû A-la- haùn. Caùc
vò trôû laïi xin Phaät ñeà taøi
khaùc thích hôïp hôn. Nhaän thaáy
raèng caùc Tyø-kheo naøy, vaøo thôøi
Phaät Ca-dieáp, ñaõ chuyeân chuù
thieàn quaùn trong hai ngaøn naêm veà
ñeà taøi Voâ Thöôøng. Vaäy
Voâ Thöôøng laø ñeà muïc
maø Ta seõ giaûng. Nghó theá, Phaät
beøn daïy:
-
Naøy caùc Tyø-kheo, trong coõi naøy
vaø coõi khaùc, taát caû phaùp
höõu vi do khoâng thaät neân ñeàu
bò chi phoái bôûi voâ thöôøng.
(277)
Taát caû haønh voâ thöôøng,
Vôùi
tueä quaùn thaáy vaäy,
Ñau
khoå ñöôïc nhaøm chaùn,
Chính
con ñöôøng thanh tònh.
3.
Khoå
Taát
caû haønh khoå ñau ...
Chuyeän
naøy nhö chuyeän treân, Phaät daïy caùc
thaày quaùn saùt veà khoå.
-
Naøy caùc Tyø-kheo, taát caû caùc
uaån eùp böùc chuùng ta, ñoù
laø khoå.
Ngaøi
noùi keä:
(278)
Taát caû haønh khoå ñau.
Vôùi
tueä quaùn thaáy vaäy,
Ñau
khoå ñöôïc nhaøm chaùn,
Chính
con ñöôøng thanh tònh.
4.
Voâ Ngaõ
Taát
caû phaùp voâ ngaõ ...
Cuøng
moät caâu chuyeän treân, Phaät nhaän thaáy
caùc thaày töøng quaùn veà Voâ
Ngaõ trong naêm traêm kieáp, Ngaøi daïy:
-
Naøy caùc Tyø-kheo, caùc uaån ñeàu
khoâng coá ñònh, vaø ñeàu
khoâng thöïc.
Ngaøi
noùi keä:
(279)
Taát caû phaùp voâ ngaõ,
Vôùi
tueä quaùn thaáy vaäy,
Ñau
khoå ñöôïc nhaøm chaùn,
Chính
con ñöôøng thanh tònh.
5.
Chôù Heïn Ngaøy Mai
Khi
caàn, khoâng noã löïc...
Caâu
chuyeän xaûy ra khi ñöùc Theá Toân
ôû Kyø Vieân, lieân heä ñeán
Toân giaû Padhaønakammika
Tissa.
Coù
naêm traêm thanh nieân thaønh Xaù-veä
theo Phaät xuaát gia, nhaän ñeà taøi
thieàn quaùn töø ñöùc Boån
sö vaø ñi vaøo röøng. Moät ngöôøi
trong boïn hoï nhaùc tu, heïn laàn hoài,
nhöng boán traêm chín möôi chín
ngöôøi kia noã löïc thieàn ñònh
vaø ñaéc quaû A-la-haùn. Baáy
giôø, caùc thaày trôû veà
baïch Phaät veà thaønh quaû ñaït
ñöôïc. Khi ñi khaát thöïc
qua moät ngoâi laøng caùch Xaù-veä
moät daëm, moät tín ñoà troâng
thaáy caùc thaày. Ngöôøi aáy
môøi caùc vò veà, cuùng döôøng
côm vaø thöïc phaåm, vaø sau khi nhaän
lôøi hoài höôùng, tín ñoà
aáy môøi caùc thaày ngaøy mai
ñeán thoï thöïc.
Veà
ñeán Xaù- veä, caùc thaày xeáp
caát y baùt, ñeán ñaûnh leã
ñöùc Phaät. Ñöùc Theá
Toân toû loøng hoan hyû vaø thaêm
hoûi thaân maät caùc thaày. Chæ nhaø
thaày nhaùc tu thaàm nghó: "Ñöùc
Theá Toân heát lôøi vui möøng
chaøo ñoùn caùc thaày kia. Coøn
ta, vì chöa chöùng quaû neân Ngaøi
khoâng theøm noùi moät lôøi. Ngay
hoâm nay ta phaûi chöùng quaû A-la-haùn,
coù theá khi ta trôû laïi, Theá Toân
môùi noùi chuyeän vôùi ta".
Caùc
vò Sa-moân baïch Phaät:
-
Baïch Theá Toân, treân ñöôøng
veà chuùng con ñöôïc moät thieän
tín môøi ngaøy mai thoï thöïc.
Saùng mai chuùng con seõ ñi.
Sa-moân
chöa chöùng quaû, suoát ñeâm
aáy ñi tôùi ñi lui, roát cuoäc
buoàn nguû quaù thaày teù nhaèm
moät gheá ñaù, gaõy chaân, thaày
keâu leân ñau ñôùn. Caùc
Sa-moân khi nghe tieáng chaïy ñeán, saên
soùc cho thaày. Trôøi ñaõ saùng
maø hoï vaãn coøn baän bòu chaêm
soùc cho thaày. Keát quaû laø naêm
traêm thaày khoâng raûnh ñöôïc
ñeå ñi thoï thöïc saùng hoâm
aáy.
Phaät
hoûi:
-
Sao caùc oâng khoâng ñi vaøo laøng
nhaän vaät thöïc?
Caùc
thaày thöa laïi moïi chuyeän. Phaät baûo:
-
Ñaây khoâng phaûi laàn ñaàu
tieân oâng aáy ngaên trôû caùc
oâng nhaän vaät thöïc. Ñôøi
quaù khöù oâng aáy cuõng nhö
vaäy.
Ngaøi
keå chuyeän quaù khöù (Jaøtaka
71), vaø keát luaän:
-
Naøy caùc Tyø-kheo, ngöôøi naøo
khoâng troãi daäy ñuùng giôø,
yù chí yeáu ôùt vaø löôøi
bieáng, ngöôøi aáy khoâng bao giôø
phaùt trieån thieàn ñònh vaø chöùng
Thaùnh quaû.
Ngaøi
noùi keä:
(280)
Noã löïc khoâng nhaèm nôi,
Tieâu
traàm chí khí maïnh,
Tuoåi
hoa sôùm bieáng löôøi,
Mong
gì ñaïo chaùnh thaùnh.
6.
Con Quyû Ñaàu Heo
Lôøi
noùi ñöôïc thaän troïng...
Caâu
chuyeän xaûy ra khi ñöùc Theá Toân
ôû taïi Truùc Laâm, lieân quan ñeán
moät con quyû ñaàu heo.
Moät
hoâm, Toân giaû Muïc-Kieàn-Lieân cuøng
Toân giaû Lakkhana xuoáng
nuùi Kyø-xaø-quaät. Ñeán moät
choã noï Toân giaû Muïc-kieàn-lieân
boãng mæm cöôøi, Toân giaû Lakkhana
hoûi:
-
Sao sö huynh cöôøi?
-
Luùc naøy khoâng neân hoûi, haõy
ñôïi ñeán luùc gaëp Theá
Toân.
Hai
vò tieáp tuïc ñi khaát thöïc
ôû thaønh Vöông-xaù. Xong trôû
veà Truùc Laâm, ñeán tröôùc
Phaät ñaûnh leã lui ngoài moät beân.
Vaø Toân giaû Lakkhana
beøn hoûi Toân giaû Muïc-kieàn-lieân
caâu tröôùc, luùc naøy Toân
giaû môùi traû lôøi:
-
Toâi thaáy moät con quyû to lôùn thaân
hình cao gaàn moät daëm, daùng ngöôøi
nhöng ñaàu heo, trong mieäng moïc ra moät
caùi ñuoâi ñaày doøi boï
luùc nhuùc. Toâi nghó thaàm: "Thaät
ta chöa heà thaáy moät sinh vaät naøo
nhö theá". Vì theá toâi mæm cöôøi.
Ñöùc
Phaät xaùc nhaän:
-
Muïc-kieàn-lieân quaû laø coù maét
thaáy. Ta cuõng töøng thaáy nhö theá
khi ngoài döôùi caây Boà-ñeà,
nhöng Ta nghó: "Neáu coù ai chaúng tin,
thaät laø ñieàu tai hoïa cho chuùng".
Vaø vì thöông nhöõng keû ñoù
neân Ta khoâng noùi. Baây giôø coù
Muïc-kieàn-lieân chöùng kieán, Ta
môùi maïnh daïn noùi söï thaät.
-
Baïch Theá Toân, con quyû aáy kieáp
tröôùc ñaõ laøm gì?
-
Naøy caùc Tyø-kheo, haõy laéng nghe.
Chuyeän
quaù
khöù
6A.
Keû Phaù Hoaïi Tình Huynh Ñeä
Vaøo
thôøi ñöùc Phaät Ca-dieáp,
coù hai Toân giaû soáng hoaø thuaän
vôùi nhau trong moät tu vieän cuûa laøng
noï, ngöôøi lôùn saùu möôi
tuoåi, ngöôøi nhoû naêm möôi
chín tuoåi. Toân giaû ít tuoåi hôn
thöôøng mang y baùt giuøm cho vò
lôùn vaø ñi theo sau, laøm troøn
moïi boån phaän nhö moät chuù tieåu
haàu huynh tröôûng. Gioáng nhö hai
anh em cuøng cha meï, hoï soáng trong hoaø
thuaän, an laïc.
Moät
ngaøy kia, coù moät giaûng sö ñeán
choã hoï ôû. Ngaøy aáy laø
ngaøy nghe phaùp, caû hai Toân giaû khoaûn
ñaõi vò sö khaùch vaø noùi:
-
Ñaïi ñöùc, xin giaûng phaùp
cho chuùng toâi.
Vò
naøy giaûng daïy phaùp lyù cho caû
hai, hoï raát vui möøng. Ngaøy hoâm
sau, hai Toân giaû ñöa khaùch vaøo
laøng khaát thöïc. Sau khi aên xong, hoï
laïi thænh:
-
Toân huynh, xin haõy giaûng tieáp ñoaïn
phaùp hoâm qua.
Vaø
hai thaày thænh giaûng sö thuyeát phaùp
luoân cho daân chuùng. Nghe xong, Phaät töû
môøi giaûng sö xin ñeán vaøo
ngaøy mai. Cöù nhö vaäy caùc vò
ñi khaát thöïc khaép caùc laøng
laân caän, hai thaày ñöa giaûng sö
ñeán nhöõng nhaø quen.
Giaûng
sö nghó thaàm: "Hai thaày naøy raát
nheï daï. Ta seõ tìm caùch khieán
hoï rôøi nôi ñaây vaø chieám
tö vieän naøy". Buoåi chieàu, oâng
ñeán chaêm soùc hai Toân giaû lôùn
tuoåi. Khi ñeán giôø ñi nghæ,
oâng ñeán choã vò lôùn tuoåi,
noùi:
-
Toân giaû, toâi coù vieäc muoán noùi
vôùi Ngaøi.
-
Xin cöù noùi.
Giaûng
sö ngaàn ngöø roài noùi:
-
Ñieàu toâi noùi ra coù nhieàu
tai haïi.
Xong
oâng im laëng boû ñi, ñeán choã
vò nhoû tuoåi cuõng laøm nhö vaäy.
Ngaøy
thöù hai, oâng cuõng ñoùng kòch
nhö vaäy, ngaøy thöù ba, caû hai Toân
giaû ñeàu bò kích ñoäng.
Giaûng sö ñeán choã Toân giaû
lôùn tuoåi, noùi:
-
Thöa Ngaøi, toâi coù chuyeän muoán
noùi nhöng khoâng daùm thoát ra tröôùc
maët Ngaøi.
Vò
naøy naøi eùp:
-
Khoâng sao, toân huynh cöù noùi.
-
Nhöng, Toân giaû nhoû kia coù lieân
quan gì vôùi Ngaøi khoâng?
-
Ngaøi baûo sao? Chuùng toâi nhö anh em moät
meï, ngöôøi naøy nhaän caùi gì
thì ngöôøi kia cuõng nhaän theá
aáy, toâi chöa bao giôø thaáy thaày
aáy coù loãi.
-
Thaät vaäy aø?
-
Thaät chöù?
-
Thöa Toân giaû, ñaây laø ñieàu
Toân giaû nhoû tuoåi noùi vôùi
toâi: "Thöa Ngaøi, Ngaøi thuoäc doøng
cao quí, nhöng coøn Toân giaû lôùn
tuoåi naøy, neáu Ngaøi coù ñònh
quan heä vôùi oâng aáy, vaø töôûng
raèng oâng aáy trung haäu vaø deã
meán, thì haõy coi chöøng". Thaày
laëp ñi laëp laïi vôùi toâi nhö
theá ngay töø hoâm toâi môùi
ñeán tôùi giôø.
Nghe
noùi xong, Toân giaû lôùn tuoåi caûm
thaáy giaän voâ cuøng, coõi loøng
tan naùt nhö moät loï goám bò ñaäp.
Giaûng sö ñeán choã thaày nhoû
tuoåi, cuõng noùi y nhö treân, vaø
thaày cuõng caûm thaáy ñoå vôõ
nhö sö huynh mình, hai vò thöôøng
ñi khaát thöïc vôùi nhau, ngaøy
ñoù Toân giaû treû ñi vaøo
laøng moät mình, ñi tröôùc
sö huynh cuûa mình vaø döøng böôùc
nôi thoï thöïc, Toân giaû lôùn
tuoåi ñeán sau.
Khi
thaáy sö huynh mình, Toân giaû treû
nghó thaàm: "Ta coù neân mang y baùt
cuûa Ngaøi hay khoâng? Khoâng, ta khoâng
mang". Nhöng sau ñoù: "Khoan! Chaúng bao giôø
ta xöû söï nhö theá naøy, ta khoâng
theå thieáu soùt boån phaän". Vaø
meàm loøng, thaày ñeán choã vò
lôùn tuoåi:
-
Thöa Toân giaû, haõy ñöa y baùt
cho con.
Tröôûng
laõo töø choái:
-
Chuù haõy ñi ñi, ngöôøi giaû
doái. Chuù khoâng xöùng ñaùng
mang y baùt cho toâi.
Vöøa
noùi Ngaøi vöøa xua tay khinh reû.
-
Phaûi, toâi cuõng nghó toâi khoâng
mang y baùt cho Ngaøi.
-
Naøy chuù, chuù töôûng toâi
luyeán tieác tu vieän naøy hay sao?
-
Toâi cuõng khoâng caàn ôû tu vieän.
Tu vieän Ngaøi, Ngaøi cöù ôû.
Noùi
xong, thaày oâm y baùt boû ñi. Tröôûng
laõo cuõng ra ñi, vaø thay vì ñi
chung vôùi nhau nhö moïi laàn, baây
giôø moät ngöôøi ñi höôùng
Ñoâng, moät ngöôøi ñi höôùng
Taây. Giaûng sö noùi vôùi hoï:
-
Ñöøng laøm theá.
Hai
Tröôûng laõo baûo:
-
Thoâi, Ñaïi ñöùc ôû laïi.
Vaø
giaûng sö laøm chuû tu vieän. Hoâm sau,
giaûng sö ñi vaøo laøng keá caän,
daân chuùng hoûi thaêm:
-
Thöa Ñaïi Ñöùc, caùc vò
kia ñaâu?
-
Ñöøng hoûi toâi. Hai thaày aáy
gaây goå nhau vaø ra khoûi tu vieän hoâm
qua. Toâi can heát söùc maø khoâng
ñöôïc.
Nghe
theá, moät soá ngöôøi khôø
khaïo tin lieàn, nhöng nhöõng ngöôøi
khoân ngoan baûo nhau:
-
Trong suoát thôøi gian ôû ñaây,
chuùng ta khoâng thaáy hai Toân giaû baát
hoøa vôùi nhau. Neáu caùc vò sôï
haõi boû ñi, chaéc taïi oâng thaày
môùi ñeán.
Vaø
hoï raát buoàn.
Veà
phaàn hai Toân giaû, caû hai ñeàu
baát an. Tröôûng laõo nghó thaàm:
"OÂi! Thieät laø chuù nhoû raát laàm
loãi", khi thaáy khaùch chuù ñaõ
baûo "ñöøng lieân heä vôùi
ta". Vaø Toân giaû treû tuoåi cuõng
nghó nhö theá. Caû hai ñeàu böïc
boäi, khoâng theå ñoïc kinh hay toïa
thieàn.
Moät
traêm naêm troâi qua, tình côø caû
hai Toân giaû cuøng ñeán moät tu
vieän mieàn Taây vaø cuøng nhaän chung
moät phoøng. Khi Tröôûng laõo giaø
vöøa böôùc vaøo phoøng vaø
ngoài leân giöôøng, Toân giaû
treû cuõng vöøa ñeán. Thaáy
nhau, hoï khoâng caàm ñöôïc nöôùc
maét. Thaày treû suy nghó: "Ta coù neân
noùi hay khoâng? Chuyeän ñoù khoâng
ñaùng tin". Vaø thaày ñeán chaøo
vò Tröôûng laõo, noùi:
-
Baïch Ngaøi, trong suoát thôøi gian con
mang y baùt theo Ngaøi, Ngaøi coù thaáy
con coù gì sô soùt trong tö töôûng,
lôøi noùi vaø haønh ñoäng?
-
Khoâng, ta khoâng thaáy.
-
Theá thì taïi sao Ngaøi baûo vôùi
vò sö khaùch raèng ñöøng dính
daùng gì vôùi con?
-
Naøy chuù, ta khoâng neân noùi nhö
theá, maø traùi laïi ta ñöôïc
nghe chuù noùi nhö vaäy veà ta.
-
Thöa Ngaøi, con cuõng khoâng heà noùi
nhö theá bao giôø.
Luùc
aáy, caû hai môùi nhaän ra raèng,
oâng giaûng sö noï noùi nhö vaäy
chæ vì muoán chia reõ huynh ñeä,
vaø caû hai ñeàu nhaän loãi cuûa
mình. Sau thôøi gian moät traêm naêm
baát an, caû hai vò giaûng hoaø vôùi
nhau. Vaø hai Toân giaû trôû veà
tu vieän cuõ ñeå môøi sö thaày
laém chuyeän ra khoûi cöûa.
Giaûng
sö thaáy hai vò trôû veà, voäi
ñeán tröôùc ñôõ laáy
y baùt. Nhöng hai Tröôûng laõo ñieåm
maët thaày:
-
OÂng khoâng xöùng ñaùng ôû
trong tu vieän.
Khoâng
daùm naùn laïi giaây phuùt, giaûng
sö laäp töùc rôøi tu vieän. Sau
khi cheát, giaûng sö noùi rôi vaøo
ñòa nguïc A tyø, trong thôøi gian
giöõa hai ñöùc Phaät chòu hình
phaït ôû ñòa nguïc, vaø baâuy
giôø mang thaân quyû khoå sôû
nhö ñaõ noùi treân.
Sau
khi noùi xong, ñöùc Phaät daïy:
Ngaøi
noùi Phaùp cuù:
(281)
Lôøi noùi ñöôïc thaän troïng,
Taâm
tö kheùo hoä phoøng,
Thaân
chôù laøm ñieàu aùc,
Haõy
giöõ ba nghieäp tònh,
Chöùng
ñaïo thaùnh nhaân daïy.
7.
Pothila, OÂng Sö Roãng
Tu
thieàn trí tueä sinh ...
Caâu
chuyeän xaûy ra khi ñöùc Theá Toân
ôû taïi Kyø Vieân, lieân quan ñeán
Toân giaû Pothila.
Tröôûng
laõo Pothila,
thoâng thuoäc Tam taïng trong thôøi ñaïi
cuûa baûy ñöùc Phaät, laø ngöôøi
tuyeân ñoïc giaùo lyù cho moät nhoùm
naêm traêm Tyø-kheo. Moät ngaøy noï,
ñöùc Phaät nhuû thaàm: "Neáu
coù dòp, ta seõ khuyeán khích Tröôûng
laõo naøy chaám döùt laäu hoaëc".
Vaø töø ñoù, moãi khi Toân
giaû ñeán beân Theá Toân, Ngaøi
thöôøng goïi;
-
Haõy ñeán ñaây, Pothila roãng!
Hoaëc:
-
Chaøo oâng Pothila
roãng.
-
Ngoài xuoáng, Pothila
roãng.
-
Haõy ñi, Pothila
roãng.
Vaø
khi Tröôûng laõo ra ñi, Ngaøi coøn
noùi theo:
- Pothila
roãng ñaõ ñi.
Tröôûng
laõo Pothila töï
nghó: "Ta thoâng thuoäc Tam taïng vaø ñoïc
suoát chuù giaûi, ta laø giaùo thoï
cuûa naêm traêm Tyø-kheo, möôøi
taùm hoäi chuùng. Vaäy maø ñöùc
Theá Toân luoân luoân goïi ta laø Pothila
roãng. Chaéc chaén vì ta chöa phaùt
trieån Chaùnh ñònh neân Ngaøi goïi
ta nhö vaäy". Raát kích ñoäng, Tröôûng
laõo quyeát ñònh vaøo röøng,
thieàn ñònh. Chieàu hoâm aáy,
Ngaøi saép xeáp y baùt, vaø vaøo
chaäp toái, ñi laãn trong haøng ngöôøi
nghe kinh. Caùc Tyø-kheo ñang tuïng kinh khoâng
ñeå yù ñoù laø thaày cuûa
mình.
Pothila ñi
moät khoaûng ñöôøng moät traêm
hai möôi daëm, cuoái cuøng ñeán
khu röøng coù ba nöôi vò Tyø-kheo
ñang aån cö. Ñeán nôi, Ngaøi
chaøo vò tröôûng chuùng vaø
noùi:
-
Baïch Tröôûng laõo, xin haõy chæ
giaùo cho toâi.
-
Toân giaû, Ngaøi laø giaûng sö, chuùng
toâi coøn phaûi hoïc vôùi Ngaøi,
sao Ngaøi noùi theá?
-
Thöa Ngaøi, xin ñöøng töø choái,
haõy chæ daïy toâi.
Thaät
ra, taát caû caùc Tyø-kheo naøy ñeàu
chöùng quaû A-la-haùn. Vò tröôûng
laõo ñeä nhaát nghó thaàm: "Vò
Tyø-kheo naøy, vì hoïc roäng chaéc
seõ cao ngaïo". Vaø vì theá, ñöa Pothila
sang vò thöù hai, ngöôøi thöù
hai laïi ñöa xuoáng cho ngöôøi
thöù ba. Vaø cöù theá, hoï ñaåy Pothila
ñeán ngöôøi treû nhaát trong
nhoùm, moät chuù Sa-di baõy tuoåi ñang
ngoài vaù y. Nhö theá kieâu khí
cuûa Pothila ñaõ
giaûm raát nhieàu.
Pothila ñeán
beân chuù Sa-di, chaáp tay cung kính:
-
Ñaïi ñöùc, xin chæ giaùo cho
toâi.
-
Ô kìa! Giaùo sö, Ngaøi noùi gì
theá? Ngaøi hôn toâi veà tuoåi taùc
vaø hoïc vaán, toâi coøn phaûi hoïc
vôùi Ngaøi.
-
Ñaïi ñöùc, xin ñöøng
töø choái, haõy chæ daïy cho toâi.
-
Thöa Toân giaû, neáu Ngaøi kieân nhaãn,
toâi seõ chæ cho.
-
Toâi seõ kieân nhaãn, neáu Ngaøi
baûo toâi nhaûy vaøo löûa toâi
cuõng nhaûy.
Chuù
Sadi chæ moät caùi ao caùch ñoù
khoâng xa, baûo Pothila:
-
Ngaøi haõy xuoáng ao, ñeå caû y
aùo.
Chuù
bieát raèng Pothila
maëc y ñeïp, ñaét giaù, noùi
thöû nhö vaäy ñeå xem Pothila
coù deã daïy khoâng. Vöøa noùi
xong, Pothila ñaõ
nhaûy xuoáng ao, y aùo öôùt suõng.
Chuù Sa-di keâu leân:
-
Haõy ñeán ñaây!
Laäp
töùc, Pothila
leo leân vaø ñeán gaàn chuù. Chuù
baûo:
-
Naøy Toân giaû, giaû söû ôû
ñaây coù moät caùi hang vôùi
saùu cöûa, moät con taéc keø chui
vaøo hang, ngöôøi naøo muoán baét
noù, phaûi bít naêm cöûa hang, chöøa
laïi moät cöûa laø seõ toùm ñöôïc
taéc keø. Nhö theá Ngaøi neân ñoùng
heát ñoùng heát naêm caên, vaø
taäp trung vaøo yù caên.
Vôùi
moät ngöôøi thoâng minh nhö Pothila,
caâu noùi cuûa chuù Sa-di ñaõ soi
saùng vaán ñeà.
-
Nhö theá ñaõ ñuû, Ñaïi
ñöùc.
Pothila taäp
trung tö töôûng, quaùn saùt thaân
mình, vaø baét ñaàu thieàn ñònh.
Ñöùc Phaät ôû caùch xa moät
traêm hai möôi daëm, bieát raèng Toân
giaû seõ trôû neân baäc ñaïi
trí tueä Ngaøi hoaù hieän tröôùc
Toân giaû, noùi keä:
(282)
Tu thieàn, trí tueä sanh,
Boû
thieàn, trí tueä dieät.
Bieát
con ñöôøng hai ngaû,
Ñöa
ñeán höõu, phi höõu.
Haõy
töï mình noã löïc,
Khieán
trí tueä taêng tröôûng.
Nghe
xong, Pothila ñaéc
quaû A-la-haùn.
8.
Caùc laõo Tyø Kheo Vaø Laõo Baø
Ñoán
röøng, khoâng ñoán caây ...
Caâu
chuyeän xaûy ra khi ñöùc Theá Toân
ôû taïi Kyø Vieân, lieân quan ñeán
moät soá caùc Tyø-kheo giaø.
Taïi
Xaù-veä, coù moät soá ñaïi phuù
gia quyeàn theá, vaø lôùn tuoåi,
hoï keát thaân vôùi nhau, cuøng laøm
nhieàu vieäc thieän. Khi nghe ñöùc
Theá Toân giaûng daïy, hoï baûo nhau:
-
Chuùng ta ñeàu giaø caû, sao coøn
ôû laïi gia ñình laøm cö só.
Hoï
beøn ñeán xin Phaät xuaát gia, gia nhaäp
Taêng ñoaøn, theo neáp soáng Sa-moân.
Vì lôùn tuoåi khoâng theå hoïc
thuoäc kinh keä, hoï caát moät thaûo am
ngoaøi voøng tu vieän, vaø ôû chung
vôùi nhau. Moãi khi khaát thöïc, hoï
veà nhaø vôï con nhaän thöùc
aên. Trong soá ñoù, coù moät thaày
Tyø-kheo giaø, vôï cuõ cuûa thaày
teân Madhurapaøcikaø,
raát töû teá vôùi caùc thaày.
Caùc thaày thöôøng mang vaät thöïc
nhaän ñöôïc ñeán nhaø
baø thoï thöïc, baø
Madhurapaøcikaø vaãn hay daâng
cuùng nöôùc xoát vaø caøri.
Ít laâu sau, baø laâm beänh roài
qua ñôøi. Caùc Tyø-kheo giaø hay
tin oâm coå nhau than khoùc keå leã, ngöôøi
naøy teù vaøo ngöôøi kia:
-
OÂi! Nöõ thí chuû Madhurapaøcikaø
ñaõ cheát.
Nghe
keâu khoùc reàn ró, caùc Tyø-kheo
khaùc chaïy ñeán, hoûi han:
-
Caùc huynh, vieäc gì vaäy?
Caùc
Sa-moân
giaø traû lôøi:
-
Baø vôï cuûa moät ngöôøi
baïn chuùng toâi môùi cheát. Baø
aáy laø moät thí chuû toát buïng
nhaát. Chuùng toâi bieát tìm ñaâu
ra moät ngöôøi nhö vaäy. Vì theá
neân keâu khoùc.
Caùc
Tyø-kheo baøn taùn vieäc naøy taïi
Phaùp ñöôøng, ñöùc Theá
Toân ñi ñeán hoûi:
-
Caùc oâng tuï taäp ôû ñaây
baøn vieäc gì?
Khi
caùc Tyø-kheo thuaät laïi caâu chuyeän,
Phaät daïy:
-
Ñaây khoâng phaûi laàn ñaàu
hoï laøm nhö vaäy. Ñôøi quaù
khöù cuõng ñaõ xaûy ra chuyeän
naøy.
Chuyeän
quaù khöù
8A. Jatakakaøka
Trong
thôøi quaù khöù, hoï laø moät
ñaøn quaï. Vaø baø nöõ thí
chuû laø moät con quaï caùi, khi bay qua
bôø bieån noù bò soùng cuoán
vaø nhaän chìm, caû ñaøn keâu
khoùc, vaø tìm caùch duøng moû
taùt nöôùc bieån ñeå cöùu
baø quaï. Roát cuoäc caû ñaøn
ñeàu meät moûi voâ ích.
Keå
chuyeän quaù khöù, Phaät daïy tieáp:
-
Naøy caùc Tyø-kheo? Khi naøo coøn röøng
raäm tham, saân, si, caùc oâng coøn chòu
ñau khoå. Haõy ñoán ngaõ röøng
caây aáy caùc oâng môùi ñöôïc
giaûi thoaùt.
Ngaøi
noùi keä:
(283)
Ñoán röøng, khoâng ñoán caây
Töø
röøng, sinh sôï haõi.
Ñoán
röøng vaø aùi duïc
Tyø-kheo,
haõy tòch tònh.
(284)
Khi naøo chöa caét tieät,
AÙi
duïc giöõa gaùi trai
Taâm
yù vaãn buoäc raøng
Nhö
boø con buù meï.
9.
Coû UÙa, Hoa Phai
Töï
caét daây aùi duïc...
Caâu
chuyeän xaûy ra khi ñöùc Theá Toân
ôû taïi Kyø VIeân, lieân quan ñeán
moät thaày Tyø-kheo ñeä töû ngaøi
Xaù-lôïi-phaát.
Coù
moät thanh nieân khoâi ngoâ, con nhaø thôï
baïc, töø boû gia ñình, xuaát
gia tu hoïc vôùi Ngaøi Xaù-lôïi-phaát.
Toân giaû nghó thaàm: "Ñoà ñeä
ta coøn treû, tham duïc raát maïnh". Ñeå
giuùp thaày Sa-moân treû choáng ñôõ
laïi duïc nhieãm, Toân giaû daïy thaày
pheùp quaùn Baát tònh. Nhöng ñeà
muïc aáy khoâng thích hôïp, neân
maëc duø thaày ñaõ ruùt vaøo
röøng, noã löïc phaán ñaáu
treân moät thaùng, thaày vaãn khoâng
sao taäp trung tö töôûng.
Thaày
trôû laïi, Toân giaû hoûi:
-
Con ñaõ naém vöõng ñeà muïc
thieàn quaùn chöa?
Thaày
trình baøy söï thaát baïi cuûa
mình. Toân giaû baûo:
-
Moät ngöôøi khoâng bao giôø noùi
raèng: "Toâi khoâng ñaït ñöôïc
ñeà muïc thieàn quaùn".
Toân
giaû chæ daïy caån thaän theâm veà
ñeà taøi aáy. Thaày cuõng khoâng
tieán boä bao nhieâu, phaûi trôû laïi
trình vôùi thaày. Laàn thöù
ba, Toân giaû cuõng daïy ñeà muïc
ñoù, chæ daïy caën keõ veà
lyù do, nguyeân nhaân vaø caùc aûo
töôûng töông töï. Moät laàn
nöõa thaày laïi thaát baïi trong coâng
phu thieàn quaùn.
Toân
giaû Xaù-lôïi-phaát nghó thaàm:
"Moät Sa-moân beùn nhaïy, khi tham duïc hieän
höõu thaày bieát noù hieän höõu.
Khi tham duïc khoâng hieän höõu bieát
raèng chuùng khoâng hieän höõu. Sa-moân
naøy beùn nhaïy, khoâng trì ñoän,
vöõng vaøng trong ñaïo chöa lay chuyeån.
Tuy theá ta laïi khoâng theå hieåu ñöôïc
tö töôûng vaø khuynh höôùng
cuûa thaày. Chaéc chaén thaày seõ
thuaàn phuïc lôøi daïy cuûa Phaät".
Vaøo
buoåi chieàu, Toân giaû daãn ñoà
ñeä ñeán choã Phaät, vaø keå
heát caâu chuyeän:
-
Baïch Theá Toân, ñaây laø ñeä
töû con, con ñaõ daïy y nhö theá...
Phaät
daïy:
-
Bieát ñöôïc tö töôûng
vaø khuynh höôùng laø quyeàn naêng
rieâng cuûa Phaät, laø baäc Toaøn Giaùc
coù trí quaùn chieáu thoâng suoát,
khieán cho möôøi ngaøn theá giôùi
ngôïi khen.
Ñöùc
Phaät quaùn saùt gia theá cuûa thaày
Sa-moân treû, bieát raèng khoâng nhöõng
ñôøi naøy thaày sanh trong nhaø
thôï baïc, maø ñaõ naêm traêm
kieáp sanh trong nhaø ñoù. Vaø traûi
qua thôøi gian laâu xa laøm thôï kim
hoaøn, chuyeân chaïm troå caùc hoa sen,
hoa ca-nò-saéc baèng vaøng roøng, neân
thieân quaùn veà ñeà taøi nhôøm
gôùm vaø teû nhaït, chaéc chaén
khoâng thích hôïp vôùi thaày,
chæ coù ñeà muïc vui töôi môùi
thích hôïp. Phaät baûo Toân giaû:
-
Naøy Xaù-lôïi-phaát! Vôùi
Sa-moân maø oâng chæ ñònh ñeà
muïc thieàn quaùn vöøa traûi qua boán
thaùng meät nhoïc voâ ích, oâng seõ
thaáy y chöùng A-la-haùn ngay hoâm nay,
oâng haõy ñi nôi khaùc.
Sau
khi ñuoåi Toân giaû ñi, Phaät duøng
thaàn thoâng taïo ra moät hoa sen baèng vaøng
to baèng baùnh xe, coïng laù töôi
taén y nhö thaät, ñöa cho thaày Sa-moân
baûo:
-
Naøy Tyø-kheo, haõy caàm laáy hoa sen
naøy ra phía ngoaøi tinh xaù, caém noù
treân ñænh caùt, vaø ngoài kieát
giaø tröôùc noù, ôû giai ñoaïn
sô khôûi, haõy laëp laïi caâu
"Ñoû thaém! Ñoû thaém!"
Ngay
khi nhaän hoa sen töø baøn tay Theá Toân,
thaày Sa-moân trôû neân bình an.
Thaày laøm theo lôøi Phaät daïy, laøm
moät ñoáng caùt ngoaøi raøo tinh
xaù, caém hoa sen leân, ngoài kieát giaø
tröôùc maët noù, vaø laåm nhaåm
"Ñoû thaém! Ñoû thaém!" Ngay khi
aáy, caùc trieàn caùi bò tieâu
dieät, thaày baét ñaàu nhaäp ñònh,
phaùt trieån Sô thieàn, Nhò thieàn,
Tam thieàn, Töù thieàn. Caû toaøn
thaân thaày chìm saâu trong thieàn ñònh.
Ñöùc Phaät döï bieát thaày
ñaït ñöôïc ñònh, töï
hoûi "Sa-moân naøy coù theå töï
mình phaùt trieån Thaùnh quaû ñeán
taän cuøng khoâng?" Thaáy raèng thaày
khoâng theå töï ñaït, Ngaøi ra
leänh "Hoa sen haõy heùo!" Laäp töùc
ñoùa sen thieàn quaùn cuûa thaày
ngaõ maøu, nhôït uùa nhö bò
voø naùt.
Thaày
Tyø-kheo xuaát ñònh, thaáy theá,
töï nghó: "Baèng caùch gì maø
boâng sen naøy trôû neân giaø uùa?
Neáu nhöõng vaät nhö theá khoâng
bò leä thuoäc vaøo giôùi thoâng
tuïc maø coøn bò cheá phuïc bôûi
tuoåi giaø, khoâng coù gì nghi ngaïi
chuyeän chuùng sanh ñaém luyeán theá
gian ñeàu seõ bò cheá phuïc töông
töï. "Theá laø, thaày thaáu roõ
leõ voâ thöôøng. Ñoàng thôøi,
thaày thaáu luoân caû lyù khoå vaø
voâ ngaõ. Ba phaùp aán hieän roõ
reät vôùi thaày nhö löûa röïc
chaùy, hay nhö sôïi daây coät quanh coå.
Luùc
aáy coù moät luõ treû con chôi gaàn
ñaáy, loäi xuoáng hoà beû boâng
sen chaát thaønh ñoáng treân bôø.
Thaày Tyø-kheo nhìn nhöõng ñoùa
hoa döôùi nöôùc vaø hoa treân
bôø. Nhöõng hoa döôùi nöôùc
töôi xinh ñeïp, coøn hoa treân bôø
heùo uùa, taøn ruõ. Thaày laïi
töï nhuû: "Neáu tuoåi giaø ñaõ
ñaùnh baïi nhöõng vaät khoâng
bò leä thuoäc vaøo theá gian, coù
lyù naøo laïi khoâng ñaùnh baïi
chuùng sanh ñaém luyeán theá gian?"
Vaø
thaày caøng thaáu roõ lyù voâ
thöông, khoå, voâ ngaõ.
Ñöùc
Theá Toân thaáy raèng caùc ñeà
muïc thieàn ñònh ñaõ hoaøn
toaøn chinh phuïc thaày. Ngaøi beøn hoùa
hieän ñeán tröôùc maët thaày.
-
Caùi gì theá kia?
Thaày
Tyø-kheo ngaïc nhieân nhìn leân thaáy
döôøng nhö ñöùc Phaät ñeán
ñöùng tröôùc maët. Thaày
laät ñaät ñöùng leân, chaáp
tay cung kính.
Ñöùc
Theá Toân noùi keä:
(285)
Töï caét daây aùi duïc,
Nhö
tay beû sen thu,
Haõy
tu ñaïo tòch tònh,
Nieát-baøn,
Thieän Theä daïy.
Nghe
xong thaày chöùng A-la-haùn.
10.
Chaéc Chaén Seõ Cheát
Muøa
möa ta ôû ñaây...
Caâu
chuyeän xaûy ra khi ñöùc Theá Toân
ôû taïi Kyø Vieân, lieân quan ñeán
ñaïi phuù thöông Mahaødhana.
Mahaødhana
cuøng ñoaøn xe naêm traêm chieác
chaát ñaày vaûi mhuoäm ñoû,
töø thaønh Ba-la-naïi ñem ñi baùn.
Khi veà Xaù-veä, oâng döøng laïi
beân bôø soâng vaø nhuû thaàm:
"Ngaøy mai ta seõ qua soâng". OÂng döøng
xe, nguû laïi beân bôø. Suoát ñeâm
aáy, moät traän baõo keùo ñeán
vaø möa nhö truùt. Suoát baûy ngaøy
nöôùc soâng daâng cao vaø daâng
chuùng laïi nghæ leã baûy ngaøy. Mahaødhana
khoâng coù dòp baùn soá vaûi cuûa
mình, oâng töï nhuû: "Ta ñaõ
ñi xa, neáu quay veà seõ toán coâng,
ta seõ ôû laïi ñaây muøa möa,
muøa ñoâng vaø muøa heø sang naêm,
ñeå baùn heát soá vaûi".
Khi
Theá Toân ñi khaát thöïc, Ngaøi
nhaän ra döï tính cuûa Mahaødhana
vaø mæm cöôøi. Toân giaû A-nan
hoûi lyù do. Ngaøi baûo:
-
Naøy A-nan, oâng coù thaáy ñaïi
phuù gia Mahaødhana
chaêng?
-
Baïch Theá Toân, coù aï.
-
OÂng aáy khoâng bieát mình saép
cheát, vaø döï ñònh ôû
laïi ñaây suoát naêm ñeå baùn
haøng.
_
Baïch Theá Toân, oâng aáy saép cheát
sao?
-
Naøy A-nan, trong baûy hoâm nöõa, oâng
aáy seõ bò caù nuoát.
Ngaøi
noùi keä:
Haõy
haêng say laøm vieäc
Laøm
nhöõng gì neân laøm ngaøy hoâm
nay.
Ai bieát
thaàn cheát seõ vieáng ngaøy mai.
Chaúng
phaûi chuùng ta vaãn haèng vaät loän
Moãi
ngaøy cuøng thaàn cheát?
Ñaây
laø lôøi hieàn nhaân ca ngôïi:
Haïnh
phuùc thay, keû soáng nhieät tình
Ngaøy
vaø ñeâm, khoâng meät moûi
Duø
chæ moät ñeâm y ñöôïc soáng.
-
Baïch Theá Toân, con seõ noùi vôùi
oâng aáy.
-
Ñöôïc roài, cöù ñi.
Toân
giaû ñi ñeán choã Mahaødhana
khaát thöïc, oâng ta cung kính cuùng
döôøng Toân giaû. Toân giaû hoûi:
-
OÂng döï ñònh ôû laïi ñaây
bao laâu?
-
Thöa Toân giaû, toâi ñaõ ñeán
töø xa xoâi, neáu trôû veà
chaéc seõ treã naõi. Toâi seõ
ôû laïi suoát naêm ñeå baùn
haøng roài môùi tieáp tuïc ñi.
-
Naøy cö só, ngöôøi ta duø caùi
cheát gaàn keà cuõng khoù bieát
ñöôïc. Neân caån thaän ñieàu
naøy.
-
Sao, con saép cheát ö?
-
Phaûi ñaáy cö só, chæ trong baûy
ngaøy nöõa thoâi.
Mahaødhana
raát xuùc ñoäng khi nghe Toân giaû
baûo nhö theá, vaø oâng môøi
Phaät cuøng chö Taêng ñeán cuùng
döôøng trong baûy ngaøy, vaøo ngaøy
cuoái, oâng xin Phaät chuùc phöôùc
cho mình. Phaät daïy:
-
Naøy cö só, ngöôøi khoân ngoan
khoâng bao giôø neân nghó raèng:
"Ta seõ ôû laïi ñaây suoát
muøa möa, qua ñoâng ñeán haï,
ta seõ laøm vieäc naøy, vieäc noï...".
Toát hôn, ngöôøi aáy caàn
quaùn töôûng veà caùi cheát
cuûa mình.
Ngaøi
noùi keä:
(286)
Muøa möa ta ôû ñaây,
Ñoâng,
haï cuõng ôû ñaây,
Ngöôøi
ngu taâm töôûng vaäy,
Khoâng
töï giaùc hieåm nguy.
Nghe
xong, Mahaødhana
chöùng quaû Döï-löu, chuùng hoäi
cuõng ñöôïc lôïi ích. OÂng
tieãn chaân caùc chö taêng moät quaõng
ñöôøng roài quay laïi. OÂng
caûm thaáy nhöùc ñaàu vaø
ñi naèm. Chaúng bao laâu oâng cheát,
vaø taùi sinh leân trôøi Ñaâu-suaát.
11.
Ngöôøi Meï Maát Con Vaø Nhöõng
Haït Caûi
Ngöôøi
taâm yù ñaém say...
Caâu
chuyeän xaûy ra khi ñöùc Phaät ôû
taïi Kyø Vieân, lieân heä ñeán
ngaøi Kisaø Gotami.
Caâu
chuyeän cuûa Tyø-kheo-ni Kisaø
Gotami, nhö ñaõ keå ôû
Phaùp Cuù 114, phaåm Ngaøn. Khi aáy,
ñöùc Phaät hoûi:
-
Naøy Kisaø Gotami,
coù tìm thaáy hoät caûi traéng?
-
Thöa, con khoâng tìm thaáy, trong laøng
ngöôøi cheát coøn nhieàu hôn
ngöôøi soáng.
-
Khoâng phaûi chæ coù ngöôi bò
maát con. Ñoù laø luaät chung cho moïi
sinh vaät. Thaàn cheát nhö moät doøng
nöôùc luõ döõ, cuoán phaêng,
giaät ñi vaø neùm moïi loaøi vaøo
bieån hoaïi dieät, trong khi chuùng soáng
chöa thoûa thích.
Ngaøi
noùi keä:
(287)
Ngöôøi taâm yù ñaém say,
Con
caùi vaø suùc vaät,
Töû
thaàn baét ngöôøi aáy,
Nhö
luït troâi laøng nguû.
Nghe
xong baø chöùng quaû Döï-löu, hoäi
chuùng cuõng ñöôïc lôïi.
12.
Ngöôøi Ñaøn Baø Maát Heát
Thaân Quyeán
Khoâng
coù con che chôû...
Caâu
chuyeän xaûy ra khi ñöùc Theá Toân
ôû taïi Kyø Vieân, lieân quan ñeán
baø Pataøcaøraø.
Caâu chuyeän cuûa Tyø-kheo ni Pataøcaøraø
nhö ñaõ keå ôû phaåm Ngaøn,
Phaùp Cuù 113.
Ngaøy
noï, ñöùc Theá Toân bieát baø
ñaõ vôi côn saàu khoå, beøn
baûo:
-
Naøy Pataøcaøraø,
ngöôøi naøo khi rôøi boû theá
gian, khoâng coù con caùi hay cha meï, hoï
haøng coù theå baûo trôï, che chôû
hay cho aån truù. Cho neân, duø nhöõng
ngöôøi aáy ñang soáng ñoù,
cuõng nhö khoâng coù. Ngöôøi
khoân ngoan neân coù ñaïo ñöùc
thanh tònh ñeå deïp saïch ñöôøng
ñeán Nieát-baøn.
Ngaøi
noùi keä:
(288)
Moät khi töû thaàn ñeán,
Khoâng
coù con,che chôû,
Khoâng
cha, khoâng baø con,
Khoâng
thaân thích che chôû.
(289)
Bieát roõ yù nghóa naøy,
Baäc
trí lo trì giôùi,
Mau
leï laøm thanh tònh,
Con
ñöôøng ñeán Nieát-baøn.
Nghe
xong baø Pataøcaøraø
chöùng quaû Döï-löu, hoäi chuùng
coù ngöôøi chöùng Döï-löu,
Nhò quaû vaø Tam quaû.
--ooOoo--
Ñaàu
trang | Muïc luïc | 01a
| 01b | 01c | 01d
| 02a | 02b | 03
| 04a | 04b | 05a
| 05b | 06 | 07
| 08 | 09 |
10
| 11 | 12 | 13
| 14 | 15 | 16
| 17 | 18 | 19
| 20 | 21 | 22 | 23
| 24 | 25 | 26a
| 26b | 26c