III.
Phaåm Taâm
1.
Tröôûng Laõo Meghiya
Taâm
hoaûng hoát giao ñoäng ...
Theá
Toân daïy giaùo lyù naøy khi nguï
treân nuùi Caølikaø lieân
quan ñeán Toân giaû Meghiya.
Tröôûng
laõo Meghiya
bò tam ñoäc tham saân si quaáy nhieãu
khoâng theå haønh thieàn tinh taán trong
khu röøng xoaøi, neân trôû veà
choã Theá Toân.
Theá
Toân daïy oâng:
- Meghiya,
oâng ñaõ phaïm moät loãi lôùn.
Ta ñaõ baûo raèng Ta chæ moät mình,
oâng neân ôû laïi ñôïi ñeán
khi coù Tyø-kheo khaùc ñeán haõy
ñi. Nhöng oâng khoâng ñeám xæa
ñeán lôøi Ta, cöù laøm theo
yù mình. Moät Tyø-kheo khoâng bao giôø
neân boû Ta maø ñi khi Ta yeâu caàu
ôû laïi. Moät Tyø-kheo khoâng bao giôø
neân ñeå taâm yù daãn daét
nhö theá. Khi taâm yù giao ñoäng,
ta phaûi luoân luoân bieát cheá ngöï.
Vaø
Theá Toân noùi hai caâu Phaùp Cuù
sau:
(33)
Taâm hoaûng hoát giao ñoäng,
Khoù
boä trì, khoù nhieáp,
Ngöôøi
trí laøm taâm thaúng,
Nhö
thôï teân, laøm teân.
(34)
Nhö caù quaêng leân bôø,
Vaát
ra ngoaøi thuûy giôùi,
Taâm
naøy vuøng vaãy maïnh,
Haõy
ñoaïn theá löïc ma.
Ngay
khi Theá Toân döùt caâu, Tröôûng
laõo Meghiya chöùng
quaû Döï löu vaø nhieàu ngöôøi
khaùc chöùng Nhò quaû vaø Tam quaû.
2.
Ngöôøi Ñoïc Ñöôïc
Taâm
Khoù
naém giöõ, khinh ñoäng ...
Ñöùc
Phaät daïy caâu naøy khi ôû Xaù-veä,
lieân quan ñeán moät Tyø-kheo.
Trong
xöù cuûa vua Ba-tö-naëc, döôùi
chaân moät ngoïn nuùi, coù moät laøng
an cö laïc nghieäp teân Maøtika.
Sau khi nhaän ñeà taøi thieàn quaùn
töø Phaät, moät hoâm saùu möôi
Tyø-kheo ñeán laøng khaát thöïc.
Meï cuûa thoân tröôûng Maøtika
troâng thaáy lieàn môøi caùc Tyø-kheo
ngoài, daâng cuùng chaùo ñaëc naáu
thaät ngon vôùi gia vò choïn loïc, vaø
hoûi thaêm. Bieát caùc Tyø-kheo tìm
moät choã thích hôïp ñeå an
cö trong muøa möa, baø gieo mình xuoáng
chaân hoï thöa thænh:
-
Xin chö Tyø-kheo ôû ñaây an cö
trong ba thaùng haï, toâi seõ tuaân giöõ
Tam quy vaø Nguõ giôùi, vaø seõ
laøm troøn boån phaän ngaøy chay.
Caùc
Tyø-kheo chaáp nhaän. Vôùi söï
giuùp ñôõ cuûa baø hoï seõ
khoûi lo laéng veà aên uoáng, vaø
coù theå tu chöùng giaûi thoaùt sanh
töû.
Meï
cuûa Maøtika
xaây caát tinh xaù xong, röôùc caùc
Tyø-kheo ñeán ôû. Hoï nhaéc
nhôû laãn nhau:
-
Chö huynh ñeä! Chuùng ta khoâng neân
soáng phoùng daät, vì tröôùc
maët chuùng ta laø taùm cöûa ñòa
nguïc söøng söõng luoân roäng môû
nhö cöûa nhaø chuùng ta. Chuùng ta
ñaõ nhaän ñeà taøi thieàn
quaùn töø Theá Toân vaø ñaõ
ñeán ñaây. AÂn hueä cuûa chö
Phaät khoâng theå ñeán vôùi
ngöôøi doái traù, duø haén
coù böôùc theo daáu chaân cuûa
caùc Ngaøi. Chæ khi naøo haønh theo yù
chö Phaät daïy môùi ñöôïc
aân hueä cuûa caùc Ngaøi. Vì vaäy
chuùng ta phaûi chuù taâm tænh giaùc.
Hai Tyø-kheo khoâng ñöôïc ñöùng
hay ngoài chung moät choã. Chuùng ta chæ
phaûi gaëp nhau vaøo buoåi chieàu ñeå
haàu haï Tröôûng laõo vaø saùng
sôùm tröôùc khi ñi khaát thöïc.
Nhöõng luùc khaùc, chuùng ta khoâng
ñöôïc tuï taäp hai ngöôøi.
Neáu coù Tyø-kheo maéc beänh, haõy
ñöa oâng ta ñeán tröôùc
saân tinh xaù vaø ñaùnh chuoâng,
luùc ñoù chuùng ta seõ tuï ñeán
lo chöõa trò.
Taát
caû ñeàu ñoàng yù.
Moät
buoåi chieàu, baø meï cuûa Maøtika
mang bô, maät mía vaø nhöõng thöùc
aên khaùc cuøng ñaùm ngöôøi
haàu ñeán tinh xaù. Khoâng thaáy
boùng daùng caùc Tyø-kheo, baø ngaïc
nhieân hoûi thaêm vaø ñöôïc
bieát caùc Tyø-kheo ñaõ quy ñònh
vôùi nhau nhö theá, vaø baø ñaõ
ñöôïc khuyeân haõy ñaùnh
chuoâng neáu muoán gaëp hoï. Khi tieáng
chuoâng vang leân, töôûng raèng coù
ngöôøi bò beänh. Caùc Tyø-kheo
töø choã rieâng cuûa mình ñeán
hoïp tröôùc saân tinh xaù, khoâng
coù hai Tyø-kheo ñeán cuøng moät
ñöôøng. Baø cö só thaáy
vaäy laïi ñoaùn hoï caõi nhau, neân
ñaûnh leã Taêng chuùng xong baø
lieàn hoûi thaêm:
-
Caùc Ngaøi ñaõ caõi nhau phaûi
khoâng, chö Toân giaû?
-
Khoâng ñaâu, cö só.
-
Theá taïi sao khi ñeán nhaø chuùng
toâi, caùc Ngaøi ñi chung maø baây
giôø moãi ngöôøi töø
choã rieâng cuûa mình ñeán töøng
ngöôøi moät?
-
Cö só! Chuùng toâi ñang haønh thieàn
ôû thaát rieâng.
-
Haønh thieàn laø sao, chö Toân giaû?
-
Chuùng toâi tu taäp ba möôi hai yeáu
toá cuûa thaân, töø ñoù nhaän
thöùc roõ raøng söï hoaïi dieät
naèm trong thaân.
-
Chö Toân giaû, chæ coù caùc Ngaøi
môùi ñöôïc pheùp tu taäp,
coøn chuùng toâi coù ñöôïc
pheùp khoâng?
-
Phaùp tu naøy khoâng caám caûn ai, cö
só aï!
-
Vaäy xin chö Toân giaû giaûng daïy cho
toâi.
-
Toát laém !
Hoïc
xong baø baét ñaàu ngay tu taäp veà
ba möôi hai yeáu toá cuûa thaân. Keát
quaû laø, tröôùc caû caùc Tyø-kheo,
baø chöùng quaû A-na-haøm ñaït
töù thoâng vaø nhöõng thaàn
thoâng khaùc cao hôn.
Töø
nieàm an laïc cuûa ñaïo quaû, vì
muoán bieát luùc naøo nhöõng ñöùa
con trai cuûa mình (baø quyù troïng caùc
Tyø-kheo vaø xem hoï nhö con) chöùng
ñaïo, baø duøng Thieân nhaõn xem
xeùt vaø thaáy raèng hoï vaãn coøn
bò troùi buoäc trong tham saân si, tuy coù
haønh thieàn nhöng vaãn chöa ñaït
Minh saùt tueä. Baø thaéc maéc khoâng
bieát hoï coù ñuû khaû naêng
chöùng A-la-haùn khoâng vaø thaáy
raèng hoï coù. Choã ôû coù
thích hôïp hay khoâng? Thính hôïp.
Baïn ñoàng tu coù xöùng ñaùng
hay khoâng? Coù. Thöùc aên coù ñuû
hay khoâng? Khoâng ñuû.
Töø
ñoù baø cung caáp cho nhöõng Tyø-kheo
nhieàu loaïi chaùo ñaëc vôùt
taát caû thöùc aên cöùng vaø
meàm, neâm neám baèng nhieàu loaïi
gia vò choïn loïc. Caùc Tyø-kheo thoï
nhaän thöùc aên toát laønh, taâm
trôû neân yeân tónh, vaø do tónh
taâm hoï khai môû Minh saùt tueä, chöùng
A-la-haùn cuøng nhöõng thaàn thoâng.
Heát
thôøi gian an cö, haønh leã Töï
Töù xong, caùc Tyø-kheo töø giaõ
baø Maøtika
veà thaêm Theá Toân. Baø ñöa
tieãn moät ñoaïn ñöôøng
vaø thænh caàu hoï muøa an cö naêm
sau trôû laïi.
Ñeán
Xaù-veä, caùc Tyø-kheo ñaûnh leã
theá Toân vaø kính caån ngoài moät
beân. Phaät hoûi thaêm:
-
Caùc Tyø-kheo Troâng caùc oâng coù
veõ khoûe maïnh, ñöôïc boài
döôõng ñaày ñuû, khoâng
lo laéng veà aên uoáng.
Caùc
Tyø-kheo thöa:
-
Chuùng con ñöôïc khoûe maïnh,
baïch Theá Toân, ñöôïc boài
döôõng ñaày ñuû vaø
khoûi baän taâm veà aên uoáng laø
nhôø meï cuûa Maøtika
bieát ñöôïc taâm yù cuûa
chuùng con. Baø ta naáu ñuùng moùn
aên chuùng con nghó ñeán.
Moät
Tyø-kheo nghe huynh ñeä mình ca ngôïi
nhöõng ñaëc tính cuûa baø cö
só thí chuû, muoán ñeán nôi
ñoù. OÂng nhaän ñeà taøi
thieàn quaùn töø Theá Toân vaø
xin ñi. Rôøi Kyø-vieân, oâng ñeán
laøng Maøtika.
Böôùc vaøo tinh xaù, oâng khôûi
nghó baø cö só naøy bieát ñöôïc
taâm ngöôøi khaùc chaéc seõ
hieåu raèng ta ñi ñöôøng meät
moõi khoâng theå queùt doïn ñöôïc,
vaø chaéc chaén baø seõ cho ngöôøi
taïp dòch. Quaû nhieân baø cho ngöôøi
ñeán. Vaø cöù theá Tyø-kheo
naøy nghóa ñeán nöôùc uoáng
thì coù nöôùc uoáng, nghó
ñeán chaùo ñaëc vôùi nhieàu
bô cuøng thöùc aên ngon lieàn coù
ngay, muoán coù thöùc aên cöùng
cuõng coù, thaäm chí muoán gaëp baø
cö só cuøng thöùc aên meàm
neâm neám vôùi gia vò choïn loïc
thì baø ñích thaân mang tôùi
ngay. Khi aên xong, Tyø-kheo hoûi baø:
-
Cö só, baø laø meï Maøtika?
-
Phaûi con aï.
-
Baø bieát ñöôïc taâm yù
ngöôøi khaùc phaûi khoâng?
-
Taïi sao con hoûi ta nhö theá?
-
Vì baø ñaõ mang ñeán cho toâi
moïi thöù toâi mong muoán.
-
Coù nhieàu Tyø-kheo bieát ñöôïc
taâm yù ngöôøi khaùc con aï.
-
Toâi khoâng hoûi ngöôøi khaùc,
toâi hoûi baø.
Baø Maøtika
traùnh khoâng xaùc nhaän laø mình
ñoïc ñöôïc tö töôûng
ngöôøi khaùc, thay vaøo ñoù
baø baûo:
-
Nhöõng ai khoâng bieát tö töôûng
ngöôøi khaùc môùi laøm vaäy,
con aï.
Vò
Tyø-kheo caûm thaáy boái roái. OÂng
nghó: "Ngöôøi chöa chöùng quaû
ñeàu coù nhöõng yù töôûng
thaàm kín coù theå cao quùy hoaëc
ti tieän. Neáu ta khôûi nghó moät tö
töôûng toäi loãi naøo, chaéc
chaén baø ta nhö ñi guoác trong buïng
ta, seõ naém choùp ta ngay, toùm goïn
caû bao laãn bò nhö choäp baét moät
teân troäm, oâi thoâi tai haïi! Ba möôi
saùu keá chæ coù chuoàn ñi laø
toát nhaát."
OÂng
lieàn töø giaõ baø cö só trôû
veà Theá Toân, vaø keå laïi töï
söï. Theá Toân khuyeân:
-
Tyø-kheo, chæ nôi aáy laø nôi oâng
caàn phaûi ôû laïi.
-
Con khoâng theå, baïch Theá Toân! Con khoâng
muoán ôû laïi ñoù nöõa.
-
Vaäy Tyø-kheo! OÂng coù canh chöøng
ñöôïc moät vieäc duy nhaát hay
khoâng?
-
Nghóa laø gì, baïch Theá Toân?
-
Chæ canh chöøng taâm cuûa oâng. Taâm
yù raát khoù kieåm soaùt. Ñöùng
nghó theâm vieäc gì khaùc, haõy
cheá ngöï taâm mình vì taâm
thöôøng chao ñoäng.
Vaø
Ngaøi noùi Phaùp Cuù:
(35)
Khoù naém giöõ, khinh ñoäng,
Theo
caùc duïc quay cuoàng,
Laønh
thay, ñieàu phuïc taâm,
Taâm
ñieàu, an laïc ñeán.
Roài
Theá Toân daïy Tyø-kheo haõy tieáp
tuïc trôû laïi choã cuõ, vaø
khoâng neân lo nghó gì khaùc ngoaøi
vieäc canh chöøng taâm yù cuûa mình.
Baø cö só bieát tröôùc Tyø-kheo
saép trôû laïi, neân chuaån bò
saün thöùc aên ngon daâng cuùng, vaø
chæ trong vaøi ngaøy oâng chöùng
quaû A-la-haùn. Neám ñöôïc phaùp
laïc cuûa ñaïo quaû vaø moät loøng
bieát ôn baø cö só, oâng muoán
bieát xem trong quaù khöù baø coù
töøng giuùp ñôõ mình hay
khoâng. OÂng nhôù laïi ñöôïc
chín möôi chín kieáp tröôùc
vaø thaáy baø ñaõ töøng
laø vôï oâng, nhöng laïi daønh
tình caûm cho ngöôøi ñaøn
oâng khaùc, vaø baø ñaõ khieán
oâng maát maïng. Thaät ñoäc aùc
laøm sao!
Baø
cö só ngoài taïi nhaø quan saùt thaáy
Tyø-kheo ñaõ ñaït ñeán cöùu
caùnh ñaïo quaû, vaø cuõng bieát
laø oâng ñaõ nhôù laïi chín
möôi chín kieáp tröôùc vaø
ñaõ bieát taâm ñoäc aùc cuûa
baø trong quaù khöù. Baø beøn nhôù
laïi tôùi kieáp thöù moät traêm
baø cuõng laø vôï oâng, vaø
trong hoaøn caûnh phaûi gieát choàng,
baø ñaõ tha maïng oâng. Baø lieàn
baûo vò Tyø-kheo haõy nhôù ñeán
tieàn kieáp xa hôn vaø quan saùt söï
vieäc. Nhôø thieân nhó thoâng, vò
Tyø-kheo nghe ñöôïc lôøi baø
vaø laøm theo. OÂng nhaän ra quaû baø
cö só ñaõ giuùp ñôû
oâng nhieàu. OÂng giaûi ñaùp cho
baø cö só nhöõng vaán ñeà
lieân quan ñeá A-la-haùn quaû. Sau ñoù,
oâng nhaäp Voâ dö y Nieát-baøn.
3.
Moät Tyø Kheo Baát Maõn
Taâm
khoù thaáy, teá nhò ...
Phaät
daïy caâu naøy khi nguï taïi Kyø-Vieân
vì moät Tyø-kheo baát maõn.
Taïi
Xaù-veä, con cuûa moät chöôûng
khoá ñeán vò Tröôûng laõo
thöôøng khaát thöïc taïi nhaø
mình, xin daïy con ñöôøng giaûi
thoaùt phieàn naõo. Tröôûng laõo
khuyeân anh ta haõy boá thí nhöõng
thöù nhö thöùc aên chia theo phieáu,
thöùc aên ngaøy raèm vaø ba möôi,
phoøng xaù trong muøa möa ñeán
an cö, y baùt vaø nhöõng nhu caàu
khaùc. Ngaøi coøn daïy theâm neân
chia taøi saûn ra laøm ba, moät phaàn ñeå
laøm aên sinh soáng, moät phaàn daønh
caáp döôõng cho vôï con vaø
phaàn thöù ba cuùng döôøng
Tam Baûo.
Anh
ta thi haønh ñuùng lôøi daïy, roài
ñeán gaëp laïi Tröôûng laõo,
hoûi xem coøn phaûi laøm ñieàu
gì nöõa. Ngaøi daïy anh tuaân giöõ
Tam quy Nguõ giôùi. Vaø anh hoûi tieáp
thì ñöôïc khuyeân giöõ
möôøi giôùi, cöù theá
anh hoaøn taát töø töø vieäc
coâng ñöùc naøy ñeán coâng
ñöùc khaùc neân ñöôïc
goïi laø Anupubla.
Anh laïi tieáp tuïc hoûi Tröôûng
laõo vaø ñöôïc daïy laø
neân xuaát gia. Laäp töùc anh töø
boû theá gian ñi tu, vaø döôùi
quyeàn daïy doã cuûa moät Giaùo thoï
sö thoâng thuoäc taïng Luaän vaø moät
Giaùm luaät thoâng thuoäc taïng Luaät.
Sau khi laøm troøn boån phaän anh ñeán
vò Giaùo thoï thöa thænh vaø ñöôïc
daïy baûo theo taïng Luaän:
-
Trong giaùo lyù Phaät ñaø ñieàu
naøy ñuùng phaùp, ñieàu kia khoâng
ñuùng phaùp.
Neáu
thöa thænh vôùi vò Giaùm luaät
thì cuõng ñöôïc daïy baûo
theo taïng Luaät:
-
Trong giaùo lyù Phaät ñaø ñieàu
naøy chính ñaùng, ñieàu kia khoâng
chính ñaùng.
Thôøi
gian troâi qua, anh chaùn naûn vì caûm
thaáy khoù nhoïc vôùi nhieäm vuï
tu só. Anh muoán giaûi thoaùt maø giôø
ñaây ngay caû choã ñeå duoãi
thaúng tay cuõng khoâng coù. Soáng ñôøi
cö só coù khi cuõng ñöôïc
giaûi thoaùt phieàn naõo. Vì theá
anh coù yù ñònh hoaøn tuïc.
Töø
ñoù anh baát maõn vaø khoù chòu
trong loøng, thoâi khoâng tu taäp ba möôi
hai yeáu toá thaân nöõa, vaø cuõng
khoâng nghe lôøi daïy baûo nöõa.
Maët anh trôû neân hoác haùc,da deû
nhaên nheo, noåi gaân xanh, meät nhoïc ñeø
naëng, gheû choùc ñaày ngöôøi.
Nhöõng ngöôøi tu taäp vaø Sa-di
hoûi thaêm, anh cuõng keå thaät laø
ñang baát maõn. Hoï cho vò Giaùo
thoï vaø Giaùm luaät cuûa anh hay, vaø
hai vò naøy ñöa anh ñeán Theá
Toân. Anh thuaät laïi taâm tö mình cuøng
yù ñònh hoaøn tuïc, Phaät baûo:
-
Tyø-kheo! Neáu oâng chæ canh chöøng
ñöôïc moät vieäc maø thoâi,
thì khoûi phaûi caàn ñeå yù
ñeán nhöõng vieäc khaùc.
-
Vieäc ñoù laø gì, thöa Theá
Toân?
-
OÂng coù theå canh chöøng taâm yù
cuûa oâng chaêng?
-
Daï ñöôïc, baïch Theá Toân.
-
Vaây thì oâng chæ canh chöøng taâm
cuûa oâng.
Roài
Theá Toân noùi Phaùp Cuù:
(36)
Taâm khoù thaáy, teá nhò,
Theo
caùc duïc cuoàng quay,
Ngöôøi
trí phoøng hoä taâm,
Taâm
hoä an laïc ñeán.
4.
Taêng Hoä Chaùu
Chaïy
xa soáng moät mình ...
Theá
Toân daïy lôøi naøy khi ôû Xaù-veä
lieân quan ñeán ngaøi Taêng Hoä (Sangharakkhita).
Thaønh
Xaù-veä coù moät chaøng trai thuoäc
gia ñình khaù giaû, sau khi nghe Theá
Toân thuyeát phaùp, ñaõ töø
boû theá gian, ñöôïc nhaän vaøo
Taêng ñoaøn, laøm troøn boån phaän,
vaø chæ trong maáy ngaøy ñaéc
quaû A-la-haùn. Ñoù laø Tröôûng
laõo Taêng Hoä.
Ngöôøi
em gaùi uùt cuûa Tröôûng laõo
sanh beù trai cuõng ñaët teân laø
Taêng Hoä, töùc Taêng Hoä chaùu.
Ñeán tuoåi tröôûng thaønh Taêng
Hoä chaùu gia nhaäp Taêng ñoaøn theo
Tröôûng laõo, vaø khi laøm troøn
boån phaän, oâng an cö suoát muøa haï
trong tinh xaù moät laøng noï. Nhaän ñöôïc
hai boä y daønh cho Tyø-kheo maëc trong muøa
möa, moät caùi daøi baûy cubits, moät
caùi daøi taùm cubits, oâng choïn chieác
daøi ñònh daâng cuùng cho vò thaân
giaùo sö cuûa mình vaø giöõa
laïi chieác ngaén, Maõn haï, oâng
rôøi tinh xaù veà thaêm thaày,
vöøa ñi, vöøa khaát thöïc.
Ñeán nôi oâng queùt doïn, laáy
nöôùc röõa chaân, söûa soaïn
choã ngoài cho Tröôûng laõo roài
ngoài ngaém con ñöôøng Tröôûng
laõo seõ ñi qua. OÂng Tröôûng
laõo ñeán, oâng xaù chaøo, ñôû
y baùt vaø môøi ngoài. Roài oâng
laáy caây quaït laù coï quaït cho tröôûng
laõo, daâng nöôùc uoáng, nöôùc
röõa chaân, cuoái cuøng daâng y,
ñaët döôùi chaân Tröôûng
laõo thöa:
-
Toân giaû! Xin ñaép y naøy!
-
Taêng Hoä! Ta ñuû y roài, oâng cöù
maëc y naøy ñi!
-
Baïch Toân giaû, töï luùc nhaän
y con ñaõ ñònh daâng cho Ngaøi.
Xin Ngaøi nhaän cho.
-
Ñöøng baän taâm, Taêng Hoä, ta
ñaõ ñuû y.
-
Toân giaû, xin ñöøng töø choái.
Ngaøi nhaän y con seõ ñöôïc phöôùc
baoù lôùn.
Duø
Taêng Hoä chaùu laëp ñi laëp laïi
lôøi thænh caàu nhieàu laàn, Tröôûng
laõo vaãn töø choái chieác y taëng.
OÂng vöøa quaït cho Tröôûng laõo
loøng ngoãn ngang traêm moái: "Luùc coøn
cö só ta laø chaùu, xuaát gia thì
cuøng ôû chung, nhöng Tröôûng
laõo vaãn khoâng muoán vôùi cöông
vò thaày nhaän cho ta cuùng döôøng.
Nhö vaäy ta coøn ôû laïi ñaây
tu nöõa laøm gì, ta neân hoaøn tuïc."
Nhöng oâng laïi lo laø khoâng bieát
trôû laïi laøm gia chuû seõ soáng
ra sao. AØ, ta seõ baùn chieác y daøi
taùm cubits naøy ñeå mua moät con deâ
caùi. Coù deâ caùi nhieàu roài
ta baùn deâ con, cöù theá tuùi tieàn
seõ to daàn, chaúng maáy choác giaøu
sang ñeán nôi. Roài ta seõ tìm
moät coâ vôï, vôï ta seõ sinh cho
ta moät ñöùa con. Theá roài nhöõng
hình aûnh keá tieáp laàn löôït
xuaát hieän trong ñaàu oâng. OÂng
vaø vôï ñaåy ñöùa beù
trong xe ñi thaêm ngöôøi chuù, vöøa
ñi vöøa troø chuyeän:
-
Naøy, ñöa con cho toâi beá moät tí
naøo!
-
Laém chuyeän, beá noù laøm chi. Ñeán
ñaây maø ñaåy caùi xe naøy!
Mieäng
noùi tay beá, khoán khoå coâ voä
lính quính theá naøo laøm rôùt
toït ñöùa beù xuoáng ñöôøng
ngay döôùi baùnh xe. OÂng ta giaän
döõ giaùng moät caây gaäy vaøo
löng coâ ta, ñoàng thôøi chieán
quaït laù coï cuõng bay xuoáng ñaàu
Tröôûng laõo. Tröôûng laõo
quaùn saùt vaø hieåu heát chuyeän,
baûo:
-
Taêng Hoä ! OÂng khoâng ñaùnh truùng
ngöôøi ñaøn baø, nhöng moät
Tröôûng laõo giaø ñaõ laøm
gì ñeå ñaùng aên moät gaäy?
Vò
taêng treû hoaûng hoát:
-
OÂi! Cheát ta roài! Thaày ta ñaõ
hieåu bieát heát moïi yù nghóa cuûa
ta. Laøm sao daùm ôû laïi tu nöõa?
OÂng
neùm quaït ñi vaø boû chaïy. Nhöõng
ngöôøi taäp tu vaø Sa-di ñuoåi
theo, baét oâng daãn ñeán Phaät
keå heát moïi chuyeän, Phaät daïy:
-
Tyø-kheo! Taïi sao oâng laïi phaïm loãi
naëng nhö theá? OÂng khoâng phaûi laø
ñeä töû cuûa moät vò Phaät
coù thaàn löïc voâ haïn hay sao? Ñaõ
töø boû theá gian soáng trong Giaùo
ñoaøn cuûa Phaät, maø oâng laïi
queân khoâng töï ñieàu phuïc mình
höôùng ñeán Sô quaû, Nhò
quaû, Tam quaû hay A-la-haùn. Taïi sao oâng
laïi phaïm loãi traàm troïng nhö theá?
-
Baïch Theá Toân, con baát maõn.
-
Taïi sao oâng baát maõn?
Taêng
Hoä chaùu thuaät laïi toaøn boä caâu
chuyeän, töø ngaøy nhaän y nôi an cö
ñeán luùc ñaäp quaït leân ñaàu
Tröôûng laõo, vaø oâng thöa tieáp:
-
Baïch Theá Toân, ñoù laø lyù
do taïi sao con muoán boû ñi khoâng tu nöõa.
Phaät
daïy:
-
Naøy, Tyø-kheo! Ñöøng boái roái.
Taâm thöôøng chaïy theo nhöõng
chuyeän daãn ñi raát xa. Ta phaûi coá
gaéng thoaùt khoûi söï troùi buoäc
cuûa tham saân, si.
Vaø
Ngaøi noùi Phaùp Cuù:
(37)
Chaïy xa, soáng moät mình,
Khoâng
thaân, aån hang saâu,
Ai
ñieàu phuïc ñöôïc taâm,
Thoaùt
khoûi ma troùi buoäc.
5. Â Tröôûng
Laõo Taâm Ñöôïc Ñieàu
Phuïc
Ai
khoâng taâm an truù ...
Luùc
nguï taïi Xaù-veä, Phaät ñaõ daïy
Tröôûng laõo Cittahattha,
ngöôøi-bò- taâm-sai-söû caâu
keä treân.
Moät
chaøng trai thuoäc gia ñình khaû kính
soáng ôû Xaù-veä vaøo röøng
kieám con boø bò laïc. Giöõa tröa
anh tìm thaáy vaø ñöa noù veà
baày. Nhöng ñoùi khaùt quaù, anh
vaøo tinh xaù gaëp caùc Tyø-kheo cuùi
chaøo vaø ñöùng cung kính moät
beân. Thaáy anh quaù kieät söùc, caùc
Tyø-kheo chæ thöùc aên thöøa
trong bình, baûo anh laáy aên (khi Phaät
coøn hieän ñôøi luoân luoân
coù chaùo ñöôïc cuøng döôøng
doài daøo cuøng vôùi nhieàu thöù
nöôùc soát vaø caø ri). Chaøng
trai aên uoáng no neâ xong röûa tay, chaøo
caùc Tyø-kheo vaø hoûi:
-
Chö Toân giaû! Chaéc hoâm nay nhaø
naøo môùi thænh caùc Ngaøi?
-
Khoâng cö só aï! Caùc Tyø-kheo thöôøng
xuyeân nhaän ñöôïc thöùc
aên nhö theá.
Chaøng
trai thaáy raèng duø laøm luïng tích
cöïc vaát vaû lieân tuïc ngaøy
vaø ñeâm cuõng khoâng bao giôø
ñöôïc chaoù ngon nhö vaäy. Trong
khi caùc Tyø-kheo, theo lôøi hoï, vaãn
ñöôïc aên lieân mieân. Theá
taïi sao ta cöù soáng ñôøi
cö só ? Ta seõ xuaát gia. Anh ñeán
caùc Tyø-kheo xin vaø ñöôïc
nhaän vaøo Taêng ñoaøn. Sau khi laøm
troøn boån phaän chính vaø phuï chæ
trong vaøi ngaøy ñöôïc chia phaàn
trong soá phaåm vaät cuùng döøông,
anh troøn tròa vaø phöông phi haün
ra, nhöng roài anh heát thích ñôøi
soáng khaát thöïc neân hoaøn tuïc.
Trôû veà nhaø laøm vieäc chæ
vaøi ngaøy thaân hình anh laïi tieàu
tuïy. Anh laïi xuaát gia, roài baát maõn,
roài laïi veà nhaø. Thôøi gian ôû
chung, anh hay giuùp ñôû caùc Tyø-kheo
neân veà nhaø roài xin tu trôû laïi,
hoï nghó tình chaáp nhaän. Cöù
nhö theá anh ra vaøo ñeán saùu
laàn lieân tieáp. Caùc Tyø-kheo ñaët
teân anh laø Cittahattha,
töùc ngöôøi bò taâm sai söû.
Ra
vaøo lui tôùi nhö theá, vôï
anh mang thai. Laàn thöù baûy anh töø
röøng trôû veà mang theo noâng cuï.
Caát noâng cuï xong anh böôùc vaøo
phoøng, loøng phaân vaân ray röùt
muoán khoaùc y trôû laïi. Baáy giôø
vôï anh ñang nguû, quaàn aùo trong
tuoät ra, nöôùc mieáng nheã nhaïi,
mieäng môû toang hoaùc, ngaùy vang trôøi,
troâng chaúng khaùc naøo moät töû
thi tröông phình leân. Anh thaáy roõ
trong theá gian naøy taát caû ñeàu
voâ thöôøng vaø khoå naõo.
Lieàn ñoù anh nhaän ra suoát thôøi
gian ñi tu chæ vì nghó ñeán coâ
ta maø anh thoái taâm naûn chí. Tay naém
vieàn chieác y vaøng vöøa anh quaán
vaøo buïng vöøa chaïy ra khoûi nhaø.
Meï
vôï anh chôït thaáy anh phoùng vuït
qua, keâu leân thaát thanh, nhöng anh chaúng
theøm nghe, moät möïc chaïy thaúng. Baø
chæ coøn bieát laàm baàm:
-
Caùi gaõ phaûn boäi naøy, vöøa
môùi töø röøng veà, laïi
boû nhaø, mình quaán y maø chaïy
vaøo tinh xaù. Theá laø sao?
Böôùc
vaøo nhaø thaáy con gaùi naèm nguû,
baø hieåu ngay lyù do. Baø lay con gaùi
daäy maéng:
-
Daäy ñi, ñoà phuø thuûy! Choàng
maøy thaáy maøy naèm nguû, noù
gôùm ghieác quaù neân boû ñi
roài. Maøy khoâng coøn choàng nöõa
keå tuø ñaây!
Coâ
gaùi dòu maét, gioïng leø nheø:
-
Ñi ñi, meï! Anh ta ñi hay ôû coù
gì quan troïng ñaâu! Vaøi böõa
nöõa anh ta laïi veà.
Treân
ñöôøng, Cittahattha oân
ñi oân laïi caâu "Caùc phaùp trong
theá gian ñeàu voâ thöôøng,
troùi buoäc trong ñau khoå", vaø anh chöùng
quaû Döï löu. Ñeán gaëp caùc
Tyø-kheo anh cuùi chaøo vaø xin vaøo
Taêng ñoaøn. Laàn naøy anh bò
töø choái quyeát lieät:
-
Khoâng! Chuùng toâi khoâng theå nhaän
anh. Taïi sao anh ñi tu nöõa? Ñaàu
anh cöùng nhö cuïc ñaù maøi.
Anh
khaån khoaûn:
-
Chö Toân giaû! Haõy nhaän con vaøo
Taêng ñoaøn moät laàn nöõa
thoâi!
Vaø
chæ sau vaøi ngaøy oâng chöùng quaû
A-la-haùn cuøng caùc thaàn thoâng. Caùc
Tyø-kheo khoâng hieåu taïi sao laàn naøy
oâng ôû laâu, ñöôïc caùc
oâng giaûi thích laø tröôùc
ñaây oâng coøn quyeán luyeán theá
gian neân rôøi boû Taêng ñoaøn,
nay ñaõ caét heát moïi troùi buoäc
neân khoâng boû ñi nöõa. Caùc
Tyø-kheo khoâng tin, thöa laïi vôùi
Theá Toân caâu chuyeän. Phaät baûo:
-
Ñuùng vaäy, caùc Tyø-kheo! Ñeä
töû cuûa Ta khi taâm khoâng kieân ñònh,
khi khoâng bieát phaùp laønh thì ñi
tu cöù hay veà nhaø. Nhöng baây giôø
oâng ta ñaõ buoâng boû caû thieän
vaø aùc.
Vaø
Ngaøi noùi Phaùp Cuù:
(38)
Ai taâm khoâng an truù,
Khoâng
bieát chaân dieäu phaùp,
Tònh
tín bò ruùng ñoäng,
Trí
tueä khoâng vieân thaønh.
(39)
Taâm khoâng ñaày traøn duïc
Taâm
khoâng (baän) coâng phaù,
Ñoaïn
tuyeät moïi thieän aùc,
Keû
tænh khoâng sôï haõi.
Moät
hoâm caùc Tyø-kheo laïi baøn taùn
veà Tyø-kheo ñi tu baûy laàn vaø
hoaøn tuïc baåy laàn, cuõng vì tham
duïc xaáu xa taïi haïi gheâ gôùm.
Phaät vaøo Phaùp ñöôøng ngoài
xuoáng Phaät toøa, nghe theá lieàn daïy:
-
Quaû vaäy caùc Tyø-kheo! Tham duïc xaáu
xa raát laø tai haïi. Giaû söû maáy
thöù tham duïc aáy coù hình daïng
cuï theå ñeå ta ñem boû ñaâu,
thì moät theá giôùi cuõng coøn
quaù nhoû, coõi trôøi Ñaïi
Phaïm cuõng coøn quaù thaáp, khoâng
chöùa noåi chuùng. Ta khoâng theå
ñaét chuùng vaøo ñaâu caû.
Ngay moät ngöôøi trí tueä vaø
doøng doõi cao quùy nhö Ta cuõng bò
chuùng aùp ñaûo nöõa. Thöû
hoûi ai coù theå taû ñöôïc
aûnh höôûng cuûa noù? Trong moät
tieàn kieáp, chæ vì moät xò ñaäu
gioáng vaø caùi cuoác cuøn maø
Ta ñaõ ñi tu vaø ra ñôøi
saùu laàn lieân tieáp.
Caùc
Tyø-kheo hoûi:
-
Chuyeän ñoù xaûy ra hoài naøo, Baïch
Theá Toân?
-
Caùc oâng muoán nghe sao? Ñoù laø:
Chuyeän
quaù khöù
Kuddaøla
Vaø Caùi Cuoác
Ngaøy
xöa, thôøi Phaïm-ma-ñaït cai trò
Ba-la-naïi, coù moät ngöôøi thieän
trí teân Kuddaøla,
coù nghóa laø "vò Thaùnh Cuoác"
OÂng
laø moät tu só ngoaïi ñaïo ñaõ
soáng taùm thaùng trong Hy-maõ-laïp-sôn.
Moät ñeâm vaøo muøa möa, thaáy
maët ñaát aåm öôùt oâng
nhôù ñeán ôû nhaø coøn
moät chai ñaäu gioáng. Sôï gioáng
hö oâng trôû laïi theá gian laáy
cuoác doïn moät mieáng ñaát nhoû,
tæa ñaäu vaø raøo chung quanh. Ñaäu
giaø, oâng haùi xuoáng, ñeå moät
soá trong chai laøm traùi gioáng, phaàn
coøn laïi thì aên. Nhöng chaúng bao
laâu oâng laïi chaùn cuoäc soáng theá
gian, vaøo nuùi tu suoát taùm thaùng.
Cöù nhö theá, chæ vì chai ñaäu
gioáng vaø caùi cuoác cuøn, oâng
ñi tu ñeán baûy laàn.
Laàn
thöù baûy, oâng chôït nghieäm ra
raèng chæ vì caây cuoác cuøn naøy
maø phaûi ñi tu roài laïi hoaøn
tuïc maõi neân quyeát ñònh neùm
boû noù, luoân caû chai ñaäu gioáng.
OÂng ñeán bôø soâng Haèng
buoäc caùi chai ñaäu gioáng trong moät
mieáng vaûi buoäc vaøo caùn cuoác,
tay naém chaït ñaàu cuoác, nhaém
maét laïi, quay cuoác ba voøng treân ñaàu
roài neùm xuoáng soâng. OÂng coá
tình laøn nhö theá ñeå ñöøng
thaáy choã cuoác rôi, sôï sau naøy
ñoäng taâm laïi xuoáng soâng vôùt
leân. Vaø oâng la lôùn ba laàn lôùn:
-
Ta ñaõ chieán thaéng! Ta ñaõ
chieán thaéng!
Luùc
baáy giôø vua Ba-la-naïi vöøa trôû
veà sau cuoäc deïp loaïn ôû bieân
giôùi, caém traïi beân bôø
soâng Haèng vaø xuoáng soâng taém.
Chôït nghe tieáng Kuddaøla
vang leân lieàn hoûi:
-
Chæ coù ta vöøa môùi haï ñöôïc
keû thuø môùi goïi laø chieán
thaéng, coøn ngöôi cuõng xöng chieán
thaéng, nghóa laø sao?
Kuddaøla
ñaùp:
-
Ngaøi ñaõ chieán thaéng boïn giaëc
cöôùp ôû beân ngoaøi. Chieán
thaéng cuûa Ngaøi coù theå seõ
bò thua trôû laïi. Coøn toâi ñaõ
chieán thaéng moät keû thuø ôû
beân trong, keû cöôùp teân laø Tham
Duïc. Haén
seõ khoâng bao giôø thaéng toâi
ñöôïc nöõa. Chieán thaéng
ñöôïc haén môùi thöïc
söï laø chieán thaéng.
Roài
oâng ñoïc baøi keä sau:
Chieán
thaéng khoâng thöïc söï.
Khi bò
thua trôû laïi.
Chieán
thaéng laø thaät söï.
Khi chaúng
coøn bò baïi.
Cuøng
luùc aáy, do nhìn soâng Haèng vaø
quaùn töôûng veà yeáu toá
nöôùc, oâng ñaït thaàn thoâng.
OÂng bay leân trôøi, ngoài kieát
giaø trong hö khoâng.
Nhaø
vua sau khi nghe baøi thuyeát cuûa Boà-taùt
Kuddaala lieàn ñaûnh leã Ngaøi, xin ñöôïc
nhaän laøm tu só. Vua cuøng toaøn quaân
ñoâng daøi khoaûng moät daëm ñöôøng
ñeàu ñi tu. Vua nöôùc laùng
gieàng nghe tin muoán ñaùnh chieám vöông
quoác Ba-la-naïi, nhöng khi thaáy thaønh
quaùch thònh vöôïng ñoù troáng
khoâng, môùi hieåu raèng moät vò
vua töø boû moät kinh thaønh traùng
leä nhö theá ñeå ñi tu chaéc
chaén laø khoâng phaûi muoán bò
troùi buoäc. Vua beøn ñaûnh leã
Boà-taùt xin ñöôïc ñi tu vôùi
ñoaøn tuøy tuøng cuûa mình. cöù
nhö theá baûy vò vua laàn löôït
ñi tu. Cuøng vôùi hoäi chuùng ñoâng
ñaûo ñoù, Boá-taùt Kuddaala soáng
ñôøi Phaïm haïnh vaø sanh leân
coõi trôøi Ñaïi phaïm.
Theá
Toân keát luaän:
-
Caùc Tyø-kheo! Luùc ñoù Ta laø Kuddaøla.
Haõy hoïc töø chuyeän naøy ñeå
bieát tham duïc nguy hieåm traàm troïng ñeán
möùc naøo.
6.
Tyø Kheo Vaø Thaàn Caây
Bieát
thaân nhö ñoà goám ...
Theá
Toân ñaõ daïy nhö theá khi nguï
taïi Xaù-veä, lieân quan ñeán caùc
Tyø-kheo khai môû Minh-saùt-tueä.
Taïi
Xaù-veä coù naêm traêm Tyø-kheo nhaän
töø Phaät ñeå muïc thieàn quaùn
höôùng ñeán quaû vò A-la-haùn.
Vôùi yù ñònh heát loøng
haønh thieàn, hoï ñi xa moät traêm
daëm ñeán moät laøng roäng lôùn.
Daân laøng daâng choã ngoài, cuùng
chaùo ngon vaø caùc loaïi thöùc aên
khaùc, vaø khi bieát caùc Tyø-kheo caàn
choã ôû thích hôïp, lieàn môøi
thænh ôû laïi suoát ba thaùng, nghó
raèng döôùi söï chæ daïy
cuûa caùc Ngaøi hoï seõ coù nôi
vöõng vaøng ñeå thoï Tam quy Nguõ
giôùi. Caùc Tyø-kheo öng thuaän vaø
ñöôïc chæ ñeán khu röøng
lôùn keá caän.
Keå
töø ñoù nhöõng vò thaàn
ñöùc haïnh trong röøng lo laéng
khoâng daùm ñeå vôï con treøo
leân caây truù nguï. Hoï tuoät heát
xuoáng ñaát, chöa bieát tính sao,
cöù ñoaùn giaø ñoaùn non
laø neáu caùc Tyø-kheo ngoài döôùi
coäi caây ñeâm nay thì saùng mai
hoï seõ rôøi khoûi röøng. Nhöng
ngaøy keá, sau khi khaát thöïc trong laøng
caùc Tyø-kheo laïi trôû veà khu röøng
cuõ. Thaàn caây laïi hy voïng neáu
baây giôø caùc Tyø-kheo chöa ñi
thì ngaøy mai coù ngöôøi thænh
cuùng chaéc seõ ñi. Nhöng ngaøy
qua ngaøy chaúng coù gì thay ñoåi,
thaàn caây vaø vôï con raát khoå
sôû vì phaûi ôû döôùi
ñaát heát nöõa thaùng. Vì
nghi caùc tyø-kheo coù theå seõ ôû
laïi ñeán ba thaùng, hoï tính keá
ñuoåi caùc Tyø-kheo ñi. Hoï bieán
hoùa cho caùc Tyø-kheo thaáy nhöõng
chieác ñaàu khoâng thaân, nhöõng
thaân mình khoâng ñaàu vaø cho
nghe tieáng yeâu quaùi. Ñoàng thôøi
caùc Tyø-kheo phieàn naõo vì haét
hôi, ho vaø nhöõng beänh taät khaùc
nöõa, neân quyeát ñònh rôøi
khu röøng trôû veà choã cuûa
Phaät. Sau khi ñaûnh leã Phaät, cung kính
ngoài xuoáng moät beân vaø ñöôïc
Phaät hoûi, caùc Tyø-kheo thöa:
-
Baïch Theá Toân, nhieàu vieäc ñaùng
sôï ñaõ xuaát hieän tröôùc
maët chuùng con, Choã ñoù thaät khoù
ôû, chuùng con phaûi quyeát ñònh
ra di.
Phaät
daïy:
-
Caùc Tyø-kheo, caùc oâng neân trôû
veà ôû laïi chính ngay choã ñoù
môùi toát.
-
Chuùng con khoâng daùm, baïch Theá Toân.
-
Caùc Tyø-kheo, laàn ñaàu ñeán
ñoù caùc oâng khoâng ñem theo vuõ
khí. Baây giôø caùc oâng phaûi
ñem theo vuõ khí.
-
Vuõ khí gì, baïch Theá Toân?
-
Ta seõ cho.
Vaø
Ngaøi ñoïc toaøn boä kinh Töø
Bi, baét ñaàu laø ngöôøi
muoán tìm lôïi ích tinh thaàn cho
mình, töùc laø muoán ñaït
ñeán coõi tòch tónh an laïc, caàn
phaûi löông thieän, chaùnh tröïc,
hieàn laønh, hoaø nhaõ vaø khoâng
töï cao töï ñaïi. Ngaøi daïy
tieáp:
-
Caùc Tyø-kheo, haõy tuïng ñoïc kinh
naøy trong röøng, beân ngoaøi ngoâi
tinh xaù aån tu, thì caùc oâng seõ
vaøo ñöôïc tinh xaù.
Caùc
Tyø-kheo vaâng theo, ñaûnh leã Theá
toân roài ra ñi. Ñeán beân ngoaøi
nôi aån tu, hoï ñoàng loaït tuïng
baøi kinh vaø vaøo choã cö nguï.
Keát quaû, nhöõng vò thaàn khaép
khu röøng ñeàu coù caûm tình
thaân thieän vôùi caùc Tyø-kheo.
Hoï ñeán gaëp caùc Ngaøi, xin cho
ñôõ y baùt, daâng nöôùc
röûa tay chaân, boá trí canh gaùc
baûo veä khaép nôi vaø cuøng ngoài
chung vôùi caùc Tyø-kheo. Khoâng coøn
nghe tieáng ma quaùi, taâm caùc Tyø-kheo
trôû neân yeân tónh. Toïa thieàn
duø ñeâm duø ngaøy, caùc Tyø-kheo
ñeàu coá gaéng ñaït Minh saùt
tueä. Hoï chuyeân taâm thieàn quaùn
veà tính hoaïi dieät ngay trong thaân mình:
"Thaân naøy moûng manh, khoâng beàn, nhö
chieác bình goám." Cuoái cuøng caùc
Tyø-kheo khai môû Minh saùt tueä.
Ñöùc
Theá Toân ngoài ôû höông thaát
bieát nhö theá lieàn daïy:
-
Ñuùng vaäy, caùc Tyø-kheo! Thaàn
naøy moûng manh khoâng beàn, gioáng nhö
chieác bình goám.
Roài
vaãn ngoài ôû höông thaát caùch
caùc Tyø-kheo moät traêm daëm, Ngaøi
phoùng quang aûnh, hieän ñeán tröôùc
maët caùc Tyø-kheo, thaân phaùt haøo
quang saùu maøu röïc rôõ vaø
daïy Phaùp Cuù:
(40)
Bieát thaân nhö ñoà goám,
Truù
taâm nhö thaønh trì,
Choáng
ma vôùi göôm trí,
Giöõ
chieán thaéng khoâng tham.
7. Vì
Baïo AÙc Noåi Muïn Nhoït
Khoâng
bao laâu thaân naøy ...
Ñöùc
Phaät daïy caâu treân luùc ôû
Xaù-veä lieân quan ñeán Tröôûng
laõo Puøtigatta Tissa.
Moät
chaøng trai soáng ôû Xaù-veä, nghe
Phaät thuyeát phaùp lieàn höôùng
taâm veà ñaïo, xin ñöôïc
xuaát gia vaøo Taêng ñoaøn, khi thaønh
Tyø-kheo ñöôïc goïi laø Tröôûng
laõo Tissa. Thôøi
gian sau, muïn nhoït boãng noåi leân khaép
ngöôøi oâng. Tröôùc tieân
laø nhöõng muït muû khoâng lôùn
hôn hoät caûi, roài taêng daàn baèng
hoät ñaäu taây, ñaäu Haø Lan,
haït taùo,vaø baèng traùi "vilva".
Cuoái cuøng muïn nhoït vôõ ra vaø
toaøn thaân tröôûng laõo lôû
loeùt, vì theá Ngaøi coù teân
laø Puøtigatta tissa.
Veà sau xöông Ngaøi baét ñaàu
hö thoái, khoâng ai muoán saên soùc
Ngaøi. Y trong vaø ngoaøi cuûa Ngaøi
bò dính maùu khoâ nhìn nhö baùnh
löôùi. Baïn cuøng lieâu khoâng
theå saên soùc neân ñuoåi Ngaøi
ra khoûi lieâu, ñeå naèm döôùi
ñaát chaúng ai giuùp ñôõ.
Ñöùc
Phaät khoâng bao giôø queân quan saùt
theá gian moãi ngaøy hai laàn, bình
minh vaø chieàu ñeán. Ngaøi nhìn
töø chaân trôøi ñeán höông
thaát khoâng thieáu soùt, vaø thaáy
Tröôûng laõo Tissa.
Bieát raèng oâng saép chöùng A-la-haùn
vaø khoâng coøn ai nöông töïa
ngoaøi Phaät, Theá toân töø höông
thaát ñi moät voøng tinh xaù ñeán
nhaø beáp. Ngaøi röûa noài nöôùc
ñaët leân loø than vaø ñôïi.
Khi nöôùc ñaõ noùng Ngaøi
ñeán naém laáy chaân giöôøng tissa.
Luùc
ñoù caùc Tyø-kheo thöa vôùi
Phaät:
-
Xin Theá Toân ñi tröôùc, chuùng
con seõ khieâng oâng ta ñeán nhaø
beáp.
Theá
Toân baûo mang ñeán moät caùi chaäu
vaø ñoå nöôùc noùng vaøo.
Ngaøi baûo caùc Tyø-kheo côûi ngoaïi
y cuûa Tissa,
giaët baèng nöôùc noùng cho thaät
saïch roài phôi khoâ döôùi aùnh
naéng. Sau ñoù, Ngaøi duøng nöôùc
noùng lau mình, kyø coï vaø taém
naéng. Taém xong thì ngoaïi y cuûa oâng
cuõng vöøa khoâ. Theá Toân sai maëc
ngoaïi y cho oâng vaø baûo laáy noäi
y giaët nöôùc noùng vaø vöøa
khoâ. Khi ngöôøi oâng ñaõ khoâ
raùo thì noäi y cuõng vöøa khoâ.
Ñöôïc maëc y vaøng laøm noäi
y vaø moät caùi khaùc laøm ngoaïi
y Tissa naèm
xuoáng giöôøng, thaân khoûa khaén
vaø taâm an tónh. Theá Toân ñöùng
nôi ñaàu giöôøng baûo oâng:
-
Tyø-kheo, thaàn thöùc saép rôøi
oâng, chaúng bao laâu thaân oâng seõ
thaønh voâ duïng nhö khuùc goã naèm
laên treân ñaát.
Vaø
Ngaøi ñoïc Phaùp Cuù:
(41)
Khoâng bao laâu thaân naøy,
Seõ
naèm daøi treân ñaát,
Bò
vaát boû, voâ thöùc,
Nhö
khuùc caây voâ duïng.
Cuoái
Baøi keä Tröôûng laïo Puøtigatta
Tissa chöùng A-la-haùn vaø nhaäp
Nieát-baøn. Theá Toân cho tieán haønh
leã Traø-Tyø, laáy xaù-lôïi
vaø xaây baûo thaùp thôø phuïng.
Caùc
Tyø-kheo thaéc maéc hoûi Theá Toân:
-
Baïch Theá toân! Tröôûng laõo Tissa taùi
sanh veà ñaâu?
-
OÂng ta nhaäp Nieát-baøn.
-
Baïch theá toân! moät Tyø-kheo saép
chöùng A-la-haùn taïi sao thaân coøn
beänh nhö theá, xöông ung thoái? Haønh
nghieäp kieáp tröôùc cuûa oâng
nhö theá naøo maø oâng chöùng
ñöôïc A-la-haùn?
-
Caùc Tyø-kheo, moïi vieäc xaûy ra ñeàu
do haønh nghieäp kieáp tröôùc.
-
OÂng ta ñaõ laøm gì, thöa Theá
Toân?
-
Caùc OÂng haõy laéng nghe:
Chuyeän
quaù khöù:
Ngöôøi
Baãy Chim Baïo AÙc.
Trong
thôøi Phaät Ca-dieáp, tröôûng
laõo Tissa laø
ngöôøi baãy chim. OÂng baét ñöôïc
raát nhieàu chim, ña soá mang vaøo hoaøng
cung hoaëc mang ñi baùn. Neáu gieát chim
ñi vaø caát laïi quaù laâu khoâng
ñem baùn thì thòt chim seõ hö thoái,
vaø ñeå giöõ chim khoûi bay maát
oâng thöôøng beû xöông chaân
vaø xöông caùnh cuûa chuùng, doàn
ñoáng chuùng laïi moät choã ñeå
ñem ra baùn ngaøy hoâm sau. Neáu baãy
ñöôïc quaù nhieàu, oâng cuõng
ñaùnh cheùn vaøi con.
Moät
hoâm thöùc aên naáu chín thôm
phöùc vöøa doïn leân, coù moät
vò A-la-haùn döøng chaân tröôùc
cöûa nhaø oâng khaát thöïc. OÂng
boãng thaáy loøng thanh thaûn, thaàm
nghó mình ñaõ gieát haïi vaø
thòt nhieàu sinh maïnh neân muoán cuùng
döôøng Ngaøi. Vaø oâng ñôõ
bình baùt, boû ñaày nhöõng
moùn aên thôm, naêm voùc gieo xuoáng
ñaát, ñaûnh leã veà thöa:
-
Toân giaû! Xin cho con ñöôïc vaøo
quaû vò cao nhaát maø Ngaøi ñaõ
chöùng.
Tröôûng
laõo hoài höôùng coâng ñöùc
cho oâng seõ ñöôïc nhö vaäy.
Caùc
Tyø-kheo, do coâng ñöùc ñaõ
laøm naøy, phöôùc baùo ñaõ
ñeán vôùi oâng nhö theá. Vì
oâng ñaõ beû chaân chim neân töù
chi oâng beänh hoaïn vaø xöông oâng
ung thoái. Vì oâng cuùng döôøng
thöùc aên ngon cho A-la-haùn neân oâng
chöùng quaû A-la-haùn.
8. Nanda
Chaên Boø
Keû
thuø haïi keû thuø...
Ñöùc
Phaät luùc nguï taïi Kosala ñaõ
daïy cho Nanda ngöôøi
chaên boø giaùo lyù naøy.
Tröôûng
giaû Caáp-coâ-ñoäc ôû Xaù-veä
coù ngöôøi chaên boø teân Nanda.
OÂng giaøu coù, taøi saûn dö daû,
nhieàu thuù vui. Ngöôøi ta noùi,
gioáng nhö nhaø aån só beän toùc Kennigan
xuaát gia laøm ñaïo só. Nanda chaên
boø vaø quaûn lyù taøi saûn cho
vua ñeå giöõ vöõng taøi saûn
rieâng cuûa mình. Nhieàu laàn Nanda
ñem naêm saûn phaåm laáy töø
boø ñeán nhaø oâng Caáp-coâ-ñoäc,
gaëp ñöùc Ñaïo sö, nghe phaùp
vaø thænh Ñaïo sö ñeán nhaø
rieâng. Phaät khoâng nhaän lôøi ngay
maø chôø ñeán khi trí hueä
cuûaNanda chìn
muoài. Khi ñoù Phaät cuøng chuùng
Tyø-kheo ñi khaát thöïc. Ñeán
gaàn nhaø Nanda,
Ngaøi vaø chö Taêng ngoài xuoáng
döôùi moät coäi caây.
Nanda ñeán
ñaûnh leã Theá toân, chaøo hoûi
thaân tình vaø thænh Theá Toân cho
pheùp oâng cuùng döôøng caû
Taêng chuùng trong baûy ngaøy vôøi
naêm thöïc phaåm choïn loïc töø
boø. Ngaøy cuoái tuaàn cuùng döôøng,
Theá Toân hoài höôùng coâng
ñöùc cho oâng vaø giaûng theâm
nhöõng baøi phaùp veà boá thí
cuùng döôøng. Cuoái thôøi
phaùp, Nanda ngöôøi
chaên boø chöùng quaû Döï Löïu.
Sau ñoù oâng caàm binh baùt cho Theá
Toân, ñöa tieãn moät daëm ñöôøng,
ñeán khi Phaät baûo döøng oâng
môùi trôû lui veà nhaø.
Treân
ñöôøng ñi, Nanda
bò moät thôï saên baén teân cheát.
Caùc Tyø-kheo treân ñöôøng
trôû veà, thaáy vaäy beøn ñeán
gaëp theá toân thöa hoûi:
-
Baïch Theá Toân! Vì Ngaøi ñeán
ñoù, Nanda ñaõ
cuùng döôøng nhieàu thöïc phaåm,
tieãn Ngaøi moät ñoaïn ñöôøng
vaø bò gieát khi trôû veà. Neáu
Ngaøi khoâng ñeán ñoù thì
oâng ta khoâng cheát.
Phaät
ñaùp:
-
Caùc Tyø-kheo! Duø ta coù ñeán
hay khoâng, duø Nanda coù
ñi boán phöông Taùm höôùng,
oâng ta cuõng khoâng traùnh khoûi caùi
cheát. Bôûi vì moät khi giaëc cöôùp
hay keû thuø khoâng laøm haïi chuùng
sanh trong coõi ñôøi naøy ñöôïc,
thì chính caùi taâm hö hoûng, taø
vaïy cuûa hoï coù theå haïi hoï
ñöôïc vaäy.
Vaø
Phaät noùi keä sau:
(42)
Keû thuø haïi keû thuø,
Oan
gia haïi oan gia,
khoâng
baèng taâm höôùng taø,
Gaây
aùc cho töï thaân
Vì
caùc Tyø-kheo khoâng hoûi Nanda ñaõ
laøm gì trong kieáp tröôùc neân
Phaät khoâng noùi ñeán.
9.
Vöøa Laø Cha Vöøa Laø Meï
Ñieàu
meï cha, baø con...
Theá
Toân daïy caâu treân khi ngaøi nguï
taïi Kyø vieân trong Thaønh Xaù-veä,
cho vò chöôûng khoá, töùc tröôûng
laõo Soreyya.
Chuyeän baét ñaàu taïi thaønh Soreyya vaø
keát thuùc ôû Xaù-veä.
Khi
baäc Chaùnh Ñaúng Giaùc nguï taïi
Xaù-veä, thì ôû thaønh Soreyya con
cuûa vò chöôûng khoá teân Soreyya,
ngoài treân xe kieäu vôùi moät ngöôøi
baïn thaân vaø ñaùm tuøy tuøng
ñoâng ñaûo, ra ngoaøi thaønh ñi
taém. Hoï gaëp tröôûng laõo Ñaïi
ca-chieân-dieân ñang ñaép ñaïi
y tröôùc khi vaøo thaønh khaát thöïc.
Thaân theå vaøng oùng cuûa tröôûng
laõo ñaäp vaøo maét Soreyya khieán
anh khoâng khoûi buoät mieäng: "OÀ! phaûi
chi Tröôûng laõo naøy laø vôï
ta! Hoaëc giaû vôï ta coù nöôùc
da ñöôïc nhö theá!" Y Ù muoán
vöøa daáy khôûi thì anh bieán
thaønh ñaøn baø. Boái roái vaø
hoå theïn, anh böôùc xuoáng xe vaø
vuït boû chaïy. Nhöõng ngöôøi
ñi theo khoâng bieát vieäc gì xaûy
ra nhao nhao leân:
-
Theá nghóa laø gì? Theá nghóa
laø gì?
Soreyya mang
thaân phuï nöõ boû ñi veà phía Takkasilaø.
Ngöôøi baïn chung xe kieám anh khaép
nôi khoâng thaáy. Taém xong moïi ngöôøi
veà nhaø. Hoï laép baép traû lôøi
vôùi cha meï anh laø anh ñaõ veà
tröôùc. Ñeán phieân cha meï
anh ñi tìm khaép nôi vaãn khoâng
thaáy, hai oâng baø khoùc loùc than van;
cuoái cuøng cho laø anh ñaõ cheát,
hoï laøm ñaùm tang.
Soreyya,
baáy giôø laø phuï nöõ gaëp
ñoaøn thöông buoân cuøng höôùng
veà Takkasilaø,
beøn theo saùt xe oâng tröôûng ñoaøn.
Trong ñoaøn chuù yù ñeán coâ,
vaø thaéc maéc khoâng bieát coâ
laø con caùi nhaø ai. Coâ baûo hoï
cöù ñi xe coøn coâ ñi boä theo.
Ñi heát moät ñoaïn ñöôøng
daøi, coâ lo loùt hoï vôùi chieác
nhaãn laøm quaø ñeå xin moät choã
ngoài treân xe. Hoï nghó, ñeán con
trai chöôûng khoá thaønh Xaù-veä
chöa coù vôï, vaø muoán laøm
mai cho coâ, mong ñöôïc quaø caùp
haäu hyû. Thaáy coâ hôïp tuoåi
mình vaø quaù ñeïp, anh ta baèng
loøng cöôùi coâ.
(Ai
cuõng phaûi traûi qua thaân phaän khi laøm
ñaøn oâng, khi laøm ñaøn baø.
Nhö ngaøi A-nan, ngöôøi ñaày
ñuû ñöùc tính toaùn haûo
trong traêm ngaøn kieáp, vaø laø moät
Ñaïi ñeä töû, ñaõ töøng
laø thôï reøn ôû moät kieáp
trong voøng luaân hoài, phaïm toäi vôùi
vôï ngöôøi khaùc bò ñoïa
ñòa nguïc, vaø sau ñoù vì
quaû baùo cuûa haønh ñoäng xaáu
chöa heát, Ngaøi phaûi traûi qua möôøi
boán kieáp laøm vôï ngöôøi
khaùc coäng theâm baûy kieáp nöõa
môùi döùt nghieäp. Maët khaùc,
khoâng muoán laøm ñaøn baø nöõa,
vaø laäp nghieäp ñöôïc taùi
sanh laøm ñaøn oâng, seõ ñöôïc
nhö yù. Ngoaøi ra, nhöõng ñaøn
baø vôï cö xöû toát vôùi
choàng seõ taùi sanh laøm ñaøn
oâng. Nhöng Soreyya ñaõ
daïi doät mô töôûng tôùi
Tröôûng laõo, neân ngay trong kieáp
naøy ñaõ bieán thaønh ñaøn
baø).
Coâ Soreyya
coù thai vaø sau möôøi thaùng sanh
moät beù trai. Khi ñöùa beù chaäp
chöõng bieát ñi thì coâ sanh ñöùa
thöù hai. Nhö theá Soreyya tröôùc
laø cha hai ñöùa con sanh ôû thaønh Soreyya,
nay laø meï hai ñöùa nöõa sanh
ôû thaønh Takkasilaø,
taát caû laø boán ñöùa. Moät
hoâm con vò chöôûng khoá, baïn
ñoàng haønh khi xöa cuûa Soreyya,
rôøi thaønh Soreyya vôùi
naêm traêm xe ñi ñeán thaønh Takkasilaø.
Luùc ñoù coâ Soreyya ñöùng
nôi cöûa soå treân laàu cao nhaát
trong laâu ñaøi nhìn xuoáng ñöôøng
nhaän ra anh baïn, lieàn sai tyø nöõ
môøi vaøo caên phoøng lôùn,
tieáp ñaõi kính troïng nhö thöôøng
leä.
Khaùch
noùi vôùi chuû nhaø:
-
Thöa baø, toâi chöa heà bieát baø
nhöng baø ñoùn tieáp toâi quaù
toát. Baø bieát toâi sao?
Chuû
nhaø töø toán:
-
Phaûi oâng aï. Toâi bieát oâng raát
roõ. oâng khoâng coøn ôû trong thaønh Soreyya
aø?
-
Vaâng, thöa baø.
Vaø
baø chuû nhaø hoûi thaêm söùc
khoûe cha meï vôï con mình luùc tröôùc.
Khaùch traû lôøi taát caû ñeàu
khoûe vaø chaát vaán tieáp:
-
Baø bieát hoï aø?
-
Vaâng oâng aï, toâi bieát hoï raát
raønh. Vaø naøy oâng, hoï coù moät
anh con trai, hieän nay khoâng bieát ôû ñaâu?
Khaùch
buoàn baõ keå laïi chuyeän ñau loøng
naêm xöa, chuû thuù thaät:
-
Naøy oâng, chính toâi laø anh ta ñaáy!
-
Thoâi ñi baø! Baø noùi gì laï
theá? Anh ta laø baïn thaân cuûa toâi,
anh ta nhö moät thieân thaàn treû trung, laø
moät ngöôøi ñaøn oâng.
-
AÁy theá ñoù! Nhöng toâi laïi
chính laø anh ta ñaáy, hoaøn toaøn
ñuùng nhö theá.
-
Theá laø theá naøo?
-
Ngaøy ñoù, oâng coù nhôù
laø ñaõ trong thaáy Tröôûng
Laõo Ñaïi ca-Chieân-dieân khoâng?
-
Vaâng, toâi nhôù laø coù gaëp
Ngaøi.
-
Boãng döng luùc ñoù toâi chôït
nghó phaûi chi Tröôûng laõo laø
vôï mình hoaëc vôï mình coù
ñöôïc nöôùc da nhö Tröôûng
laõo. Töùc khaéc toâi bieán thaønh
ñaøn baø. Toâi lieàn boû chaïy
moät maïch ñeán xöù naøy.
-
OÀ thaät laø tai haïi! Taïi sao anh khoâng
noùi vôùi toâi? Maø anh ñaõ
saùm hoái khoâng?
-
Ngaøi ñang ôû gaàn ñaây,
ngay trong thaønh naøy.
-
Ngaøi ñeán ñaây ö? Toâi muoán
cuùng döôøng vaät thöïc cho Tröôûng
laõo.
-
Toát laém, haõy chuaån bò ñaày
ñuû. Toâi seõ thuyeát phuïc Tröôûng
laõo tha loãi cho anh.
Roài
ngöôøi baïn ngaøy xöa cuûa Soreyya ñeán
choã Tröôûng laõo, ñaûnh leã
Ngaøi, cung kính ngoài moät beân xin Tröôûng
laõo nhaän lôøi cuùng döôøng
ngaøy mai. Ngaøi nhaän lôøi. Saùng
hoâm sau Ngaøi ñeán ñöùng
tröôùc cöûa nhaø. Con cuûa chöôûng
khoá daâng Ngaøi choã ngoài vaø
nhöõng thöùc aên choïn loïc. Roài
oâng daãn ngöôøi ñaøn baø
ñeán phuû phuïc döôùi chaân
Ngaøi keå laïi töï söï vaø
xin ñöôïc tha thöù.
Tröôûng
laõo hoan hyû:
-
Toát laém, haõy ñöùng leân.
Ta tha thöù cho baø.
Tröôûng
laõo vöøa döùt caâu, Soreyya
laäp töùc bieán trôû laïi thaønh
ñaøn oâng. Ngöôøi choàng cuõ
cuûa Soreyya traán
an anh:
-
Baïn thaân! Vì anh ñaõ laø meï
trong khi toâi laø cha cuûa hai ñöùa
beù naøy. Chuùng thaät söï laø
con cuûa caû hai chuùng ta. Vaäy chuùng
ta vaãn tieáp tuïc soáng laïi ñaây.
Ñöøng khoù chòu.
Soreyya:
-
Naøy baïn, toâi traûi qua hai laàn chuyeån
hoùa trong moät ñôøi ngöôøi.
Tröôùc tieân toâi laø ñaøn
oâng, bieán thaønh phuï nöõ giôø
trôû laïi laøm ñaøn oâng. Ban
ñaàu toâi laø cha cuûa hai ñöùa
beù, môùi ñaây laø meï cuûa
hai ñöùa nöõa. Baïn ñöøng
nghó raèng sau khi ñaõ traûi qua hai
laàn chuyeån hoùa trong moät kieáp soáng,
toâi baèng loøng soáng ñôøi
taïi gia nöõa. Toâi seõ ñi tu theo
Tröôûng laõo cuûa toâi. Boån
phaän cuûa baïn laø nuoâi döôõng
hai ñöùa beù naøy. Chôù xao
laõng.
Noùi
xong Soreyya hoân
hai ñöùa con, oâm vaøo loøng vaø
trao laïi cho ngöôøi cha, böôùc
ra khoûi nhaø, vaø trôû thaønh tu
só theo Tröôûng Laõo. Tröôûng
laõo thuaän cho anh vaøo Taêng ñoaøn,
nhaän cho anh laøm troøn boån phaän, daãn
anh cuøng veà thaønh Xaù-veä. Vaø
anh trôû thaønh Tröôûng laõo Soreyya.
Daân
cö trong xöù nghe chuyeän raát xuùc
ñoäng vaø xoân xao, ñeán hoûi
Tröôûng laõo Soreyya coù
thaät nhö theá khoâng, vaø tình caûm
daønh cho hai ñöùa con naøo maïnh
hôn. Tröôûng laõo traû lôøi
thöông hai ñöùa goïi baèng meï
hôn. Xong tröôûng laõo ruùt lui khoûi
ñaùm ñoâng. Khi ngoài thì ngoài
moät mình, khi ñöùng thì ñöùng
moät mình. Soáng ñoäc cö nhö theá,
Ngaøi quaùn chieáu veà söï hoaïi
dieät, vaø chuùng A-la-haùn cuøng nhöõng
thaàn thoâng. Keà töø ñoù
coù ai hoûi Ngaøi thöông hai ñöùa
beù naøo hôn thì Ngaøi traû lôøi
raèng khoâng ñaët tình caûm leân
ñöùa naøo caû. Caùc Tyø-kheo
nghe vaäy cho laø Ngaøi noùi doái, vaø
thöa chuyeän ñeán Phaät. Phaät traû
lôøi:
-
Caùc Tyø-kheo! Ñeä töû ta khoâng
noù doái. Taâm ñeä töû Ta hoaøn
toaøn chaát tröïc töø khi oâng
ta thaáy ñaïo. Khoâng coù cha meï
naøo coù theå mang ñeán lôïi
laïc cho mình maø chæ coù taâm höôùng
veà chaùnh ñaïo laøm ñöôïc
ñieàu toát ñeïp.
Noùi
xong Phaät noùi Phaùp Cuù:
(43)
Ñieàu meï cha, baø con,
Khoâng
coù theå laøm ñöôïc,
Taâm
höôùng chaùnh laøm ñöôïc,
Laøm
ñöôïc toát ñeïp hôn.
--ooOoo--
Ñaàu
trang | Muïc luïc | 01a
| 01b | 01c | 01d
| 02a | 02b | 03 |
04a
| 04b | 05a | 05b
| 06 | 07 | 08
| 09 |
10
| 11 | 12 | 13
| 14 | 15 | 16
| 17 | 18 | 19
| 20 | 21 | 22
| 23 | 24 | 25
| 26a | 26b | 26c