XII.
Phaåm Töï Ngaõ
1.
Hoaøng Töû Boà Ñeà Vaø Con
Chim Thaàn
Neáu
bieát yeâu töï ngaõ ...
Khi
nguï taïi Bhesakalaøvana,
Theá Toân ñaõ daïy caâu treân
lieân quan ñeán hoaøng töû Boà-ñeà.
1A.
Hoaøng Töû, Ngöôøi Xaây Nhaø
Vaø Con Chim Thaàn
Hoaøng
töû Boà-ñeà xaây döïng
moät cung ñieän teân laø Sen Ñoû
(Kokanaña) khoâng
gioáng baát kyø cung ñieän naøo
treân maët ñaát naøy, gioáng nhö
ñang noåi leân trong hö khoâng.
Xong
vieäc oâng hoûi ngöôøi xaây nhaø:
-
Anh ñaõ töøng xaây döïng moät
cung ñieän naøo gioáng nhö theá naøy
ôû nôi khaùc chöa, hay ñaây
laø coâng trình ñaàu tieân trong
ñôøi anh vöøa thöïc hieän
xong?
Anh
thôï ñaùp ñoù laø ñaàu
tieân. Y Ù cuûa hoaøng töû laø
muoán cung ñieän cuûa oâng ñoäc
nhaát voâ nhò, do ñoù toát nhaát
laø gieát cheát anh thôï, hoaëc caét
cuït tay chaân, hoaëc moùc maét... OÂng
gaëp ngöôøi baïn thaân nhaát laø Sanjikaøputta
noùi yù ñoù. Anh baïn naøy baùo
cho anh thôï bieát, vì khoâng nôõ
ñeå moät ngheä nhaân coù khieáu
nhö theá bò gieát cheát. Vì theá
khi hoaøng töû ñeán hoûi anh thôï
ñaõ hoaøn taát chöa, anh baûo chöa,
vaø caàn theâm moät ít goã, loaïi
goã ñaõ khoâ heát nhöïa, anh
seõ giam mình trong phoøng rieâng ñeå
taäp trung laøm vieäc, khoâng ai ñöôïc
pheùp lai vaõng, tröø vôï anh seõ
mang côm tröa maø thoâi. Hoaøng töû
baèng loøng.
Anh
thôï baét ñaàu ñeõo thôù
goã thaønh hình chim Kim xí ñieåu,
ñuû roäng ñeå chuùa anh ta vaø
vôï con. Anh daën vôï baùn heát
ñoà ñaïc, quy ra baèng vaøng ñöa
anh caát. Vaø khi taùc phaåm hoaøn taát,
anh cuøng vôï con chui vaøo buïng chim, roài
chim caát caùnh qua cöûa soå bay maát,
maëc duø hoaøng töû ñaõ cho
lính bao vaây kín mít. Anh thôï ñeán
vuøng ñaát ôû Hy-maõ-laïp-sôn,
taïo ra moät ñoâ thò baèng thaàn
thoâng vaø cö nguï ôû ñoù.
Ngöôøi ta goïi anh laø Vua Ngöïa
Goã.
1B.
Hoaøng Töû Chieâu Ñaõi Ñöùc
Phaät
Hoaøng
töû quyeát ñònh môû hoäi
aên möøng ngaøy hoaøn taát cung
ñieän vaø thænh môøi Theá
Toân. OÂng cho boâi traùt leân vaùch
ñaát seùt troän vôùi boán
loaïi höông thôm, traûi ñeäm vaø
thaûm leân saøn nhaø töø ngöôõng
cöûa. Hoaøng töû khoâng coù con.
Trong khi traûi ñeäm vaø thaûm, oâng
nghó thaàm raèng neáu oâng seõ
ñöôïc coù con trai hay con gaùi, Theá
Toân seõ giaãm chaân leân thaûm.
Nhöng sau khi oâng ñaûnh leã vaø
ba laàn thænh Phaät vaøo nhaø, Ngaøi
töø choái khoâng vaøo, chæ ñöa
maét nhìn Toân giaû A-nan. Tröôûng
laõo A-nan hieåu yù, baûo cuoán thaûm
leân. Roài hoaøng töû cung kính daâng
Phaät chaùo vaø caùc thöùc aên
cöùng, ñaûnh leã Ngaøi xong ngoài
moät beân thöa:
-
Baïch Theá Toân, con laø ngöôøi
haàu trung tín cuûa Theá Toân. Ñaõ
ba laàn con tìm nöông töïa nôi
Theá Toân. Laàn ñaàu trong thai meï,
laàn thöù hai laø ñöùa beù
con, laàn thöù ba khi ñeán tuoåi
coù trí khoân. Vì sao Theá Toân
khoâng chòu böôùc chaân leân
ñeäm vaø thaûm?
-
Hoaøng töû, ngöôi nghó gì khi
traûi saøn nhaø vôùi vaûi voùc
kia?
-
Baïch Theá Toân, con nghó neáu soá
maïng con seõ coù con trai hay con gaùi, Theá
Toân seõ ñi leân ñoù.
-
Vì leõ ñoù Ta ñaõ töø
choái khoâng böôùc leân.
-
Nhöng baïch Theá Toân, phaûi chaêng
soá maïng cuûa con laø khoâng bao giôø
coù con trai, con gaùi?
-
Ñuùng vaäy, hoaøng töû.
-
Vì lyù do gì, baïch Theá Toân?
-
ÔÛ kieáp tröôùc ngöôi ñaõ
phaïm loãi voâ yù, khoâng saùng suoát.
-
Vaøo luùc naøo, baïch Theá Toân?
Ñeå
traû lôøi, Phaät keå:
Chuyeän
quaù khöù
1C.
Ngöôøi AÊn Tröùng Chim
Haøng
traêm ngöôøi ra bieån bò ñaém
taøu. Taát caû ñeàu laàn löôït
cheát heát, tröø hai vôï choàng
baùm ñöôïc moät maûnh vaùn,
taáp vaøo moät ñaûo gaàn ñoù.
Caû choàng laãn vôï quaù ñoùi
vaø khoâng tìm ñöôïc caùi
gì ñeå aên trong khi chim choùc treân
ñaûo nhieàu voâ soá, neân hoï
aên tröùng chim luoäc treân loø than.
Khoâng ñuû no, hoï aên luoân nhöõng
con chim nhoû. Hoï ñaõ aên nhö theá
töø luùc treû, khi ñöùng tuoåi,
ñeán tuoåi giaø. Caû cuoäc ñôøi,
khoâng moät luùc naøo hoï ñöôïc
saùng suoát.
(Heát
Chuyeän Quaù Khöù)
Theá
Toân chæ cho hoaøng töû thaáy loãi
laàm trong tieàn kieáp roài daïy tieáp:
-
Hoaøng töû, neáu moät trong ba thôøi
treû, trung nieân, giaø cuûa kieáp tröôùc,
ngöôi vaø vôï ngöôi saùng
suoát thì cuõng ñöôïc moät
ñöùa con trai hoaëc gaùi trong kieáp
naøy. Hay ít nhaát moät trong hai ngöôøi
ñöôïc saùng suoát thì kieáp
naøy caùc ngöôi ñaõ coù con.
Hoaøng töû, neáu bieát quí troïng
ñôøi soáng cuûa mình, ta phaûi
nhôù giöõ saùng suoát caû
ba thôøi trong ñôøi mình. Neáu
queân, ít nhaát cuõng phaûi ñöôïc
moät trong ba.
Vaø
Ngaøi ñoïc Phaùp Cuù:
(157)
Neáu bieát yeâu töï ngaõ,
Phaûi
kheùo baûo veä mình.
Ngöôøi
trí trong ba canh,
Phaûi
luoân luoân tænh thöùc.
2.
Moät Tyø Kheo Tham Lam
Tröôùc
heát töï ñaët mình...
Taïi
Kyø Vieân, Theá Toân ñaõ daïy
caâu treân lieân quan ñeán Tröôûng
laõo Upananda,
moät hoaøng töû doøng hoï Thích-ca.
Tröôûng
laõo voán coù bieät taøi thuyeát
phaùp. Nhöng laï thay sau khi ñaõ nghe giaûng
veà thieåu duïc, oâng thaûn nhieân
nhaän heát y aùo do caùc Tyø-kheo khaùc,
vì muoán giöõ phaïm haïnh, ñaõ
cuùng cho mình, luoân caû vaät duïng
hoï ñeå laïi. Kòp muøa möa ñeán
saùt beân, oâng ñi veà vuøng queâ.
Döøng chaân taïi moät tinh xaù, oâng
thuyeát phaùp vaø raát ñöôïc
caùc Sa-di vaø taäp söï xuaát gia öa
chuoäng. Hoï thænh oâng ôû laïi
ñaây suoát muøa möa. OÂng hoûi:
-
Moät Tyø-kheo ôû laïi ñaây suoát
muøa möa seõ thoï nhaän gì?
Hoï
ñaùp:
-
Moät caùi aùo khoaùc ngoaøi.
Tröôûng
laõo khoâng öø höû, ñeå
laïi ñoâi giaøy vaø ñi tieáp
ñeán moät tinh xaù keá. Khi ñöôïc
môøi ôû laïi, cuõng caâu hoûi
cuõ:
-
Thoï nhaän ñöôïc gì?
Ñaùp:
-
Hai aùo khoaùc.
Tröôûng
laõo ñeå laïi ñoù caây gaäy.
Ñeán
tinh xaù thöù ba, hoûi:
-
Thoï nhaän ñöôïc gì?
Ñaùp:
-
Ba aùo khoaùc.
Ngaøi
ñeå laïi bình ñöïng nöôùc.
Ñeán
tinh xaù thöù tö, hoûi:
-
Ñöôïc thoï nhaän gì?
-
Boán aùo khoaùc.
Ngaøi
beøn ñaùp:
-
Toát laém! Ta nguï taïi ñaây
Roài
Ngaøi thuyeát phaùp cho caùc cö só
vaø Tyø-kheo ôû ñoù, hay ñeán
noãi hoï daân cuùng cho Ngaøi voâ
soá y aùo. Heát haïn löu truù, Ngaøi
baùo tin cho caùc tinh xaù göûi cho Ngaøi
caùc moùn ñaõ boû laïi. Vaø
gom heát taøi saûn xong, Ngaøi chaát
leân moät chieác xe boø leân ñöôøng.
Baáy
giôø ôû moät tinh xaù noï, coù
hai Tyø-kheo vöøa thoï nhaän hai chieác
aùo khoaùc vaø moät caùi meàn,
Caû hai khoâng bieát laøm sao ñeå
chia cho ñuùng, neân döøng laïi beân
ñöôøng caõi vaõ:
-
Huynh laáy aùo ñi! Coøn caùi meàn
cuûa toâi.
Tröôûng
laõo chôït ñi ngang, hoï lieàn chaän
laïi:
-
Baïch Tröôûng laõo, xin Ngaøi chia
giuøm cho ñuùng, vaø cho chuùng toâi
caùi thích ñaùng.
Tröôûng
laõo nghieâm maët hoûi laïi:
-
Quyù thaày coù toân troïng quyeát
ñònh cuûa toâi khoâng?
-
Daï vaâng.
-
Toát laém. Vaäy thì caùi meàn naøy
chæ daønh cho ngöôøi naøo thuyeát
phaùp ñaép, coøn hai thaày moãi
vò moät caùi aùo.
Vaø
tröôùc veû maët ngô ngaùc cuûa
hai Tyø-kheo kia, Tröôûng laõo vaùc
chieác meàn ñaét tieàn leân vai
ñi maát.
Gheâ
tôûm vaø thaát voïng, hoï ñeán
thöa chuyeän vôùi Theá Toân. Phaät
baûo khoâng phaûi laàn ñaàu tieân
oâng ta laáy ñoà cuûa caùc thaày
vaø laøm cho caùc thaày gheâ tôûm
thaát voïng, ôû kieáp tröôùc
oâng ta cuõng ñaõ laøm nhö theá.
Vaø
Ngaøi keå:
Chuyeän
Quaù Khöù
2A.
Raùi Caù Vaø Choù Röøng
Xa
xöa, coù hai raùi caù laø Anutìracaørì
vaø Gambhìracaørì
baét ñöôïc moät con caù hoàng
to, nhöng khi chia chaùc thì luùng tuùng
vaø lôùn tieáng vôùi nhau:
-
Caùi ñaàu caù cuûa toâi, phaàn
anh laø ñuoâi caù.
Khoâng
theå chia ñeàu vaø vöøa yù
cho caû hai, neân thaáy boùng moät con choù
röøng, chuùng goïi ñeán nhôø
giaûi quyeát:
-
Naøy baùc, baùc haõy chia con caù naøy
theo baùc thaáy ñuùng vôùi leõ
phaûi, vaø baùc seõ ñöôïc
thöôûng.
Choù
röøng söûa boä, ra veû trònh troïng:
-
Ta ñöôïc vua chæ ñònh laøm
quan toøa. Ta ñang phaûi ngoài toøa xöû
aùn haèng maáy giôø lieàn. Ta
ra ñaây chæ ñeå giaõn chaân,
baây giôø ta khoâng coù thôøi
giôø laøm vieäc ñoù.
-
Baùc ôi, ñöøng noùi theá.
Haõy chia phaàn vaø ñöôïc thöôûng.
-
Caùc ngöôi coù toân troïng quyeát
ñònh cuûa ta khoâng?
-
Coù chöù, naøy baùc, chuùng toâi
seõ tuaân theo.
-
Toát laém, vaäy thì trong hai baïn, ai bôi
doïc theo bôø (Anutìracaørì)
seõ coù caùi ñuoâi, ai bôi trong
nöôùc saâu (Gambhìracaørì)
seõ coù caùi ñaàu, coøn khuùc
giöõa thuoäc veà ta, vì ta laø coâng
lyù.
Noùi
xong, choù röøng nhaët khuùc giöõa
vaø chaïy bieán. Coøn boïn raùi caù
chæ bieát ñöùng nhìn theo loøng
ñaày gheâ tôûm vaø thaát
voïng.
(Heát
Chuyeän Quaù Khöù)
Theá
Toân an uûi hai Tyø-kheo, vaø quôû
traùchUpananda:
-
Caùc Tyø-kheo, ngöôøi muoán daïy
baûo ngöôøi khaùc tröôùc
heát phaûi ñieàu phuïc mình cho
hôïp ñaïo.
Vaø
Ngaøi ñoïc Phaùp Cuù:
(158)
Tröôùc heát töï ñaët mình,
Vaøo
nhöõng gì thích ñaùng,
Sau
môùi giaùo hoùa ngöôøi,
Ngöôøi
trí khoûi bò nhieãm.
3.
Haõy Haønh Ñoäng Theo Lôøi Noùi
Haõy
töï laøm cho mình...
Vì
chuyeän Tröôûng laõo Padhaønika
Tissa, maø Theá Toân daïy caâu
treân taïi Kyø Vieân.
Tröôûng
laõo naøy ñöôïc Phaät cho ñeà
muïc thieàn quaùn, roài daãn naêm
traêm Tyø-kheo vaøo röøng. Tröôùc
heát oâng baûo hoï:
-
Naøy chö huynh! Nhaän ñöôïc ñeà
muïc töø ñöùc Phaät taïi
theá roài, taát caû phaûi chuù
taâm thieàn quaùn.
Noùi
xong, oâng naèm daøi ra vaø nguû. Coøn
caùc Tyø-kheo ñi kinh haønh suoát canh
moät, vaø giöõa ñeâm thì vaøo
tinh xaù. Nguû no maét, Tröôûng laõo
thöùc daäy ñi kieám caùc Tyø-kheo,
hoûi hoï:
-
Coù phaûi caùc oâng veà ñaây
ñònh ñeå nguû khoâng? Ra khoûi
tinh xaù töùc khaéc! Thieàn quaùn
ñi!
Noùi
xong, oâng laïi veà choã, naèm daøi
ra vaø nguû. Caùc Tyø-kheo kia laïi ñi
kinh haønh suoát canh giöõa, vaø ñeán
canh cuoái hoï veà tinh xaù. Tröôûng
laõo thöùc daäy, ñeán kieám
hoï, ñuoåi ra khoûi tinh xaù vaø
oâng laïi trôû veà naèm nguû
tieáp. Vò Tröôûng laõo cöù
theo nhaéc nhôû hoaøi nhö theá, caùc
Tyø-kheo khoâng theå naøo chuù taâm,
duø tuïng kinh hay thieàn quaùn, ñeán
noãi hoï muoán quaån trí. Roát cuoäc
hoï baûo nhau:
-
Sö phuï cuûa chuùng ta quaù nhieät tình.
Haõy theo doõi oâng ta xem sao!
Khaùm
phaù ra söï thaät, hoï chæ bieát
laéc ñaàu baûo nhau:
-
Sö phuï cuûa chuùng ta huøng bieän roãng
tueách, chuùng ta ñaønh thua thieät.
Quaù
meät nhoïc vì maát nguû, khoâng moät
Tyø-kheo naøo chöùng quaû.
Heát
thôøi haïn ôû röøng, moïi
ngöôøi trôû veà gaëp Phaät.
Sau lôøi chaøo möøng thaân höõu,
Theá Toân hoûi hoï:
-
Naøy caùc Tyø-kheo! Caùc oâng coù
chuù taâm thieàn quaùn hay khoâng? Haønh
thieàn mieân maät khoâng?
Hoï
ñaønh keå heát töï söï.
Phaät baûo:
-
Naøy caùc Tyø-kheo! Ñaây khoâng
phaûi laø laàn ñaàu Tröôûng
laõo laøm noã löïc tu taäp cuûa
caùc oâng thaát baïi. Tröôùc
ñaây oâng ta cuõng laøm nhö theá.
Vaø
thuaän theo lôøi yeâu caàu cuûa caùc
Tyø-kheo Ngaøi keå chuyeän boån sanh Akaølaraøvikukkuta:
Chaúng
ñöôïc meï cha nuoâi döôõng,
Chaúng
ñöôïc daïy doã bôûi thaày.
Gaø
ta khoâng sao gaùy ñöôïc,
Ñuùng
thôøi, ñuùng giôø, ñuùng
giaác.
ÔÛ
kieáp ñoù, con gaø chính laø
Tröôûng laõo Padhaønika
Tissa, naêm traêm Tyø-kheo luùc ñoù
chính laø caùc Sa-di naøy, vaø vò
thaày noåi tieáng chính laø Ta.
Phaät
daïy tieáp:
-
Naøy caùc Tyø-kheo! Neáu moät ngöôøi
raên baûo keû khaùc, tröôùc
heát haõy töï ñieàu phuïc, vaø
töï ñieàu phuïc mình thì coù
theå ñieàu phuïc keû khaùc.
Vaø
Ngaøi ñoïc Phaùp Cuù:
(159)
Haõy töï laøm cho mình,
Nhö
ñieàu mình daïy ngöôøi,
Kheùo
töï ñieàu, ñieàu ngöôøi,
Khoù
thay, töï ñieàu phuïc!
4.
Ñöøng Gheùt Boû Cha Meï Mình
Töï
mình y chæ mình...
Caâu
naøy Phaät daïy taïi Kyø Vieân, lieân
quan ñeán baø meï cuûa Tröôûng
laõo Kumaøra Kassapa.
4A.
Kumaara Kassapa Chaøo Ñôøi
Con
gaùi cuûa chöôûng khoá thaønh
Vöông Xaù tröôùc khi ñeán
tuoåi khoân lôùn ñaõ xin pheùp
ñi tu nhieàu laàn, nhöng khoâng ñöôïc.
Ñeán tuoåi caëp keâ baø thaønh
hoân, veà soáng beân nhaø choàng
laø moät gia chuû, laøm ngöôøi
vôï trung thaønh. Chaúng bao laâu baø
coù mang, nhöng baø vaø caû ngöôøi
choàng ñeàu khoâng hay bieát. Baø
xin xuaát gia, laàn naøy ñöôïc
choàng thuaän, vaø cuõng chính oâng
daãn baø ñeán Ni chuùng. Baø
ñöôïc gia nhaäp Taêng ñoaøn
Ni chuùng thuoäc phaùi Ñeà-baø-ñaït-ña.
Sau
moät thôøi gian Ni chuùng thaáy baø
mang thai neân hoûi:
-
Vieäc naøy nghóa laø sao?
Baø
ñaùp:
-
Thöa quyù Ni, con khoâng hieåu ra sao. Nhöng
con bieát chaéc laø con vaãn giöõ
phaïm haïnh trong saïch.
Hoï
daãn baø ñeán Ñeà-baø-ñaït-ña,
vaø vì sôï bò quôû traùch,
oâng ra leänh truïc xuaát. Baø lieàn
van xin chö ni:
-
Quyù sö tyû! Ñöøng huûy hoaïi
ñôøi con! Con xuaát gia khoâng phaûi
theo ñeà nghò cuûa Toân giaû Ñeà-baø-ñaït-ña.
Xin daãn con ñeán Theá Toân ôû
Kyø Vieân.
Theá
Toân bieát baø ñaõ mang thai khi coøn
ôû theá gian, vaø ñeå phaûn
chöùng lôøi buoäc toäi sai laàm,
Ngaøi trieäu taäp vua Ba-tö-naëc, Ñaïi
vaø Tieåu Caáp Coâ Ñoäc, cö
só Tyø-xaù-khö vaø caùc nhaân
vaät tai maét khaùc, truyeàn leänh cho Tröôûng
laõo Öu-ba-ly:
-
OÂng haõy ñeán giöõa töù
chuùng bieän hoä cho ngöôøi ñaøn
baø bò keát toäi naøy.
Tröôûng
laõo goïi baø Tyø-xaù-khö ñeán
tröôùc maët vua giao traùch nhieäm.
Baø cho treo maøn chung quanh thieáu phuï, vaø
khaùm töø tay, chaân, roán, buïng,
ñeán phaàn döôùi. Roài ñeám
tính soá thaùng vaø ngaøy, baø
nhaän xeùt thieáu phuï ñaõ coù
thai khi coøn ôû theá gian, lieàn baùo
tin cho Tröôûng laõo. Tröôùc
töù chuùng Ngaøi tuyeân boá thieáu
phuï voâ toäi vaø moät ñöùa
beù ra ñôøi, maïnh khoûe vaø
to lôùn nhö baø ñaõ caàu
xin döôùi chaân ñöùc Phaät Padumuttara.
Ngaøy
kia nhaø vua ñi ngang qua choã Ni chuùng, nghe
tieáng treû khoùc, döøng chaân hoûi
chuyeän bieát ñöôïc lieàn mang
ñöùa treû veà hoaøng cung giao caùc
coâng chuùa nuoâi naáng. Ñeán ngaøy
leã ñaët teân, hoï ñaët laø Kassapa,
vì ñöôïc hoaøng gia döôõng
duïc, neân moïi ngöôøi goïi laø
hoaøng töû Kassapa,Kumaøra
Kassapa.
Treân
saân chôi, moät hoâm, ñöùa beù
ñaùnh maáy treû kia. Chuùng la leân:
-
Teân khoâng cha khoâng meï ñaùnh chuùng
toâi!
Kassapa laäp
töùc chaïy ñeán vua hoûi:
-
Taâu beä haï, chuùng noù noùi con
khoâng cha khoâng meï, ai laø meï cuûa
con xin noùi cho con bieát.
Vua
chæ caùc coâng chuùa baûo:
-
Caùc baø meï cuûa con ñoù!
Kassapa
khoâng chòu caèn nhaèn:
-
Con khoâng coù nhieàu meï nhö vaäy,
ñuùng ra con chæ coù moät meï thoâi,
ai vaäy?
Vua
bieát khoâng theå doái gaït, neân
noùi heát söï thaät. Kassapa xuùc
ñoäng voâ cuøng, xin xuaát gia ngay. Vua
hoan hyû daãn ñeán gaëp Phaät, vaø
thoï giôùi xong, chuù trôû thaønh
Tröôûng laõo Kassapa.
Nhaän ñeà muïc thieàn quaùn töø
Theá Toân, Kassapa
ruùt vaøo röøng. Nhöng noã löïc
heát söùc mình vaãn khoâng chöùng
quaû, neân Ngaøi nghó caàn trôû
veà ñeå xin Phaät ñoåi ñeà
muïc, sau ñoù ñeán truù trong nuùi Andha.
(Baáy
giôø moät Tyø-kheo töø thôøi
Phaät Ca-dieáp töï thieàn ñònh
vaø chöùng Tam quaû. OÂng taùi sanh
treân coõi trôøi Phaïm thieân roài
trôû laïi theá gian, hoûi Kumaøra
Kassapa möôøi laêm caâu hoûi,
vôùi lôøi nhaén nhuû "khoâng
ai khaùc ngoaøi Theá Toân coù theå
giaûi ñaùp caâu hoûi naøy, haõy
ñi gaëp Theá Toân". Kassapa nghe
theo, vaø khi caùc caâu hoûi ñöôïc
traû lôøi xong, Tröôûng laõo
chöùng A-la-haùn).
4B.
Ñöøng Gheùt Boû Cha Meï Mình
Suoát
möôøi hai naêm, keå töø ngaøy Kassapa lìa
boû theá tuïc, baø meï ni coâ vaãn
khoùc heát nöôùc maét vì
quaù ñau khoå xa con. Moät hoâm ñi
khaát thöïc, baø thaáy Tröôûng
laõo treân ñöôøng beøn möøng
quaù la leân:
-
Con toâi! Con toâi!
Baø
chaïy ñeán vaø teù saáp xuoáng
chaân Ngaøi, laên voøng döôùi
ñaát. Söõa töø trong ngöïc
chaûy ra öôùt heát aùo khi baø
ñöùng leân oâm Tröôûng
laõo. Nghó raèng neáu noùi lôøi
ngoït seõ khoâng giuùp ích gì ñöôïc
cho baø, Kassapa
lôùn tieáng vôùi baø:
-
Baø muoán gì ñaây? Baø khoâng
boû ñöôïc tình caûm theá
tuïc sao?
Baø
meï chôùi vôùi, khoâng ngôø
con mình noùi vôùi mình nhö moät
teân cöôùp. Baø neùn loøng
hoûi theâm:
-
Con yeâu quí, con noùi gì vaäy?
Nhöng Kassapavaãn
chæ laëp laïi nhöõng lôøi coäc
caèn taøn nhaãn. Sau ñoù baø
hieåu ra raèng chæ taïi vì noù maø
baø ñaõ khoâng ngaên ñöôïc
gioït leä suoát möôøi hai naêm.
Nhöng noù quaù cöùng coûi ñoái
vôùi baø, taïi sao baø coøn thöông
töôûng noù laøm gì? Ngay luùc
aáy baø caét ñöùt coäi reã
luyeán aùi ñöùa con vaø chöùng
quaû A-la-haùn.
Veà
sau caùc Tyø-kheo baøn taùn trong Phaùp
ñöôøng:
-
Ñeà-baø-ñaït-ña muoán tröø
khöû Kumaøra
Kassapa, ngöôøi coù khaû naêng
chöùng quaû Döï-löu vaø caû
ni coâ meï Ngaøi. Nhöng Theá Toân ñaõ
che chôû hoï. Loøng töø bi cuûa
Phaät ñoái vôùi chuùng sanh to lôùn
bieát bao!
Phaät
nghe ñöôïc lieàn daïy:
-
Naøy caùc Tyø-kheo! Ñaây khoâng
phaûi laø laàn ñaàu tieân Ta laø
choã döïa vaø beânh vöïc hoï.
ÔÛ kieáp tröôùc cuõng ñaõ
nhö theá.
Vaø
Phaät keå chuyeän Boån Sanh Nigrodha:
Ñöøng
theo nai reõ ñaøn
Theo
nai chuùa maø ñi.
Thaø
cheát beân nai chuùa,
Hôn
soáng caïnh nai kia.
Ngaøi
ñoàng nhaát caùc nhaân vaät nhö
sau:
-
ÔÛ kieáp ñoù con nai reõ ñaøn
daãn ñaàu moät nhaùnh phaùi laø
Ñeà-baø-ñaït-ña, nhöõng
con nai trong nhaùnh phaùi laø ñoàng
nhoùm cuûa Ñeà-baø-ñaït-ña,
con nai caùi ñaõ ñaït ñöôïc
sôû nguyeän laø ni coâ, con nai tô
laø Kumaøra Kassapa,
vaø con nai ñaàu ñaøn, nai chuùa,
ñaõ hy sinh maïng soáng vì con nai caùi
vaø nai tô, chính laø Ta.
Sau
khi ca tuïng ni coâ ñaõ caét aùi
vôùi con mình, laáy chính mình
laøm nôi an truù cho mình, Theá Toân
ñaõ daïy theâm:
-
Naøy caùc Tyø-kheo, bôûi vì khi
moät ngöôøi ñaït ñöôïc
cöùu caùnh coõi trôøi hay ñaïo
quaû, thì thaønh quaû aáy khoâng
theå trôû thaønh sôû höõu
cuûa ngöôøi khaùc, do ñoù
chính mình laø nôi nöông töïa
cuûa mình. Laøm sao moät ngöôøi
coù theå laøm nôi nöông töïa
cho ngöôøi khaùc ñöôïc?
Vaø
Ngaøi ñoïc Phaùp Cuù:
(160)
Töï mình y chæ mình,
Naøo
coù y chæ khaùc.
Nhôø
kheùo ñieàu phuïc mình,
Ñöôïc
y chæ khoù ñöôïc.
5.
Maha Kaøla Bò Gieát
Ñieàu
aùc töï mình laøm...
Phaät
daïy caâu treân taïi Kyø Vieân lieân
quan ñeán moät cö só teân laø Mahaø
Kaøla ñaõ ñaéc quaû
Döï löu.
Vaøo
ngaøy thöù taùm trong thaùng, Mahaø
Kaøla töï mình thoï trì
baùt quan trai giôùi, vaø ôû laïi
tinh xaù suoát ñeâm nghe phaùp. Coù
vaøi teân troäm sau khi aên haøng, khua
vang ñoà ñaïc laøm chuû nhaø
thöùc daäy röôït ñuoåi. Chuùng
neùm heát cuûa ñaõ laáy roài
phaân taùn maïnh ai naáy chaïy. Moät
teân loït vaøo tinh xaù vaøo luùc
saùng sôùm, neùm moùn ñoà
tröôùc maët Mahaø
Kaøla ñang röûa maët beân
bôø ao, roài chaïy maát. Chuû nhaø
chaúng thaáy teân troäm ñaâu, chæ
thaáy cö só vôùi tang vaät, heùt
vaøo maët anh:
-
Teù ra anh laø ngöôøi xoâng vaøo
nhaø toâi aên troäm ñaáy haún!
Vaäy maø anh laøm nhö suoát ñeâm
ñaõ nghe phaùp ñaáy!
Anh
khoâng kòp thoát lôøi naøo ñaõ
bò ñaùnh tôùi taáp ñeán
cheát. Hoï boû xaùc anh treân ñöôøng
roài ñi maát.
Saùng
sôùm caùc Tyø-kheo treû vaø Sa-di
oâm bình rôøi tinh xaù ñi laáy
nöôùc, thì phaùt hieän xaùc
cheát cuûa cö só. Hoï ñeán
thöa chuyeän vôùi Theá Toân:
-
Cö só ñaõ ôû laïi suoát
ñeâm ñeå nghe phaùp vaø bò
cheát thaûm nhö theá, thaät ngöôïc
vôùi coâng lao cuûa anh!
Phaät
baûo:
-
Quaû ñuùng nhö vaäy, naøy caùc
Tyø-kheo! Caùi cheát cuûa Mahaø
Kaøla khoâng chính ñaùng neáu
chæ xeùt kieáp hieän taïi naøy. Nhöng
so vôùi caùc nghieäp aùc ñaõ
gaây ôû kieáp tröôùc thì
khoâng oan uoång.
Vaø
Ngaøi keå:
Chuyeän
quaù khöù
5A.
Ngöôøi Lính Vaø Ngöôøi
Coù Coâ Vôï Ñeïp
Thaät
xa xöa ôû moät laøng ven bieân giôùi
thuoäc xöù cuûa vua Ba-la-naïi, moät baêng
troäm thöôøng phuïc kích khaùch
ñi ñöôøng taïi loái vaøo
röøng. Vua phaûi choát moät ngöôøi
lính taïi ñoù, vaø tuøy thôøi
ngöôøi lính seõ hoä toáng khaùch
vaøo röøng roài trôû ra.
Ngaøy
kia coù hai vôï choàng vaøo röøng
treân chieác xe nhoû. Ngöôøi lính
thaáy coâ vôï quaù ñeïp neân
loït vaøo löôùi tình. Khi hoï
xin ñöôïc hoä toáng thì ngöôøi
lính baûo ñaõ quaù muoän, phaûi
chôø saùng mai. Khaùch naøi næ
vì muøa naøy trôøi toát neân
xin ñöôïc ñi ngay, nhöng ngöôøi
lính nhaát quyeát khoâng chòu. Anh ra
daáu cho ngöôøi phuï taù quay ñaàu
xe duø khaùch phaûn ñoái. Roát
cuoäc khaùch phaûi ôû laïi trong nhaø
ngöôøi lính.
Höøng
ñoâng ngöôøi lính gaây tieáng
ñoäng laøm nhö troäm vaøo nhaø.
Ngay sau ñoù vieân phuï taù cuûa
anh ñeán baùo caùo vieân ngoïc quí
cuûa anh bò troäm maát. Anh töùc toác
ra leänh cho ngöôøi gaùc coång laøng
khaùm xeùt moïi ngöôøi ra vaøo.
Saùng sôùm khaùch thaéng xe ñi
ra, bò khaùm vaø bò baét quaû
tang vieân ngoïc giaáu trong xe, vieân ngoïc
do anh lính leùn boû vaøo xe ñeå
vu oan. Hoï maéng chöûi khaùch khoâng
tieác lôøi vaø taëng theâm moät
traän ñoøn neân thaân, xong daãn
tôùi xaõ tröôûng. Khaùch bò
xöû ñaùnh ñeán cheát, xaùc
bò neùm ra xa.
Ñoù
laø vieäc laøm cuûa cö só kieáp
tröôùc. Maïng chung anh bò ñoïa
ñòa nguïc A-tyø, chòu cöïc hình
khoå sôû raát laâu, nhöng vì
aùc baùo chöa döùt neân anh vaãn
bò ñaùnh nhö theá lieân tieáp
moät traêm kieáp.
(Heát
Chuyeän Quaù Khöù)
Theá
Toân daïy tieáp:
-
Naøy caùc Tyø-kheo! Treân theá gian naøy
chæ coù chuùng sanh phaïm ñieàu
aùc môùi bò daøy voø khoå
naõo trong boán kieáp.
Vaø
Ngaøi ñoïc Phaùp Cuù:
(161)
Ñieàu aùc töï mình laøm,
Töï
mình sanh mình taïo,
Nghieàn
naùt keû ngu si,
Nhö
kim cöông ngoïc baùu.
6.
Ñeà Baø Ñaït Ña Tìm Caùch
Gieát Phaät
Phaù
giôùi quaù traàm troïng...
Theá
Toân ñaõ daïy nhö theá ôû
Truùc Laâm, lieân quan ñeán Ñeà-baø-ñaït-ña.
Caùc
Tyø-kheo baøn taùn trong Phaùp ñöôøng:
-
Chö huynh, Ñeà-baø-ñaït-ña
taäp khí ñoäc haïi, taùnh tình
xaáu aùc, yù muoán quaù taøn
baïo. Chæ vì hieåm ñoäc nhö theá
neân luoàn cuùi aân suûng cuûa A-xaø-theá,
daâng taëng nhieàu leã vaät cho oâng
ta, xuùi giuïc oâng ta gieát cha, roài
cuøng aâm möu saùt haïi Phaät.
Theá
Toân nghe ñöôïc lieàn baûo:
-
Ñaây khoâng phaûi laø laàn ñaàu,
ôû kieáp tröôùc oâng ta ñaõ
töøng nhö vaäy.
Roài
Ngaøi keå chuyeän Kuruøga
Miga vaø chuyeän khaùc trong Boån
Sanh, xong daïy tieáp:
-
Naøy caùc Tyø-kheo! Khi moät ngöôøi
phoù maëc tính aùc ñoäc cuûa
mình thaéng löôùt moïi ranh giôùi,
ñeå cho yù muoán xaáu aùc naûy
sanh töø taùnh aùc ñoäc, gioáng
nhö daây leo baùm quanh caây Sa-la, cuoái
cuøng seõ laøm cho caây heùo cheát,
ngöôøi ñoù seõ bò toáng
vaøo ñòa nguïc hoaëc moät coõi
giôùi khoå naõo naøo ñoù.
Vaø
Phaät ñoïc Phaùp Cuù:
(162)
Phaù giôùi quaù traàm troïng,
Nhö
daây leo baùm caây,
Gieo
haïi cho töï thaân,
Nhö
keû thuø mong öôùc.
7.
Ñeà-Baø-Ñaït-Ña Gaây Chia
Reõ Trong Taêng Ñoaøn
Deã
laøm caùc ñieàu aùc...
Caâu
giaùo lyù naøy Phaät daïy taïi Truùc
Laâm, do chuyeän Ñeà-baø-ñaït-ña.
Toân
giaû A-nan moät hoâm baïch Phaät:
-
Baïch Theá Toân, saùng nay treân ñöôøng
vaøo thaønh Vöông Xaù khaát thöïc.
Ñeà-baø-ñaït-ña gaëp con baûo
raèng "Keå töø nay, sö ñeä A-nan,
toâi seõ trai giôùi vaø ñieàu
haønh coâng vieäc cuûa Taêng chuùng,
ñoäc laäp vôùi Taêng ñoaøn
vaø Theá Toân". Hoâm nay y seõ taùch
Taêng ñoaøn ra laøm hai, töï trai
giôùi vaø ñieàu haønh coâng
vieäc cuûa Taêng chuùng.
Nghe
vaäy, Theá Toân ñoïc baøi keä:
Ñieàu
thieän thaät deã laøm
Ñoái
vôùi ngöôøi hieàn thieän
Ngöôøi
aùc khoâng theå kham
Nhöõng
vieäc laøm phöôùc thieän
Ñieàu
aùc thaät deã laøm
Ñoái
vôùi ngöôøi döõ aùc
Ngöôøi
hieàn chaúng theå cam
Xuoáng
tay laøm ñieàu aùc.
Roài
Ngaøi baûo:
-
Naøy A-nan! Ngöôøi ta deã laøm ñieàu
aùc, khoù laøm ñieàu thieän.
Vaø
ñoïc tieáp Phaùp Cuù:
(163)
Deã laøm caùc ñieàu aùc,
Deã
laøm töï haïi mình,
Coøn
vieäc laønh, vieäc toát,
Thaät
toái thöôïng khoù laøm.
8.
Vò Tyø Kheo Ñoá Kî
Keû
ngu si mieät thò ...
Do
chuyeän Tröôûng laõo Kaøla,
Phaät ñaõ daïy caâu treân taïi
Kyø Vieân.
ÔÛ
Xaù-veä coù moät phuï nöõ thöôøng
hay giuùp ñôõ Tröôûng laõo Kaøla
vôùi loøng toát cuûa baø meï
ñoái vôùi con. Sau khi nghe lôøi
taùn tuïng ñöùc Phaät thuyeát
phaùp thaät laø vi dieäu, thaät laø
thích thuù, töø cöûa mieäng moät
gia ñình laùng gieàng, baø noùi
vôùi Tröôûng laõo cuõng muoán
ñi nghe. Nhöng oâng ngaên caûn. Lyù
do thaät deã hieåu, vì oâng sôï
nghe ñöùc Phaät thuyeát roài baø
seõ khoâng caàn oâng nöõa. Nhöng
moät saùng tinh söông, ñieåm taâm
xong baø töï thoï baùt quan trai giôùi
roài ñi ñeán tinh xaù, khoâng
queân daën con gaùi raùng lo cho Tröôûng
laõo.
Nghe
tin baø ñaõ ra ñi, löûa saân
phöït leân döõ doäi, thieâu ñoát
caû taâm can oâng. Khoâng queân noåi
yù nghó baø ñaõ caét ñöùt
vôùi mình, oâng ñi thaúng ngay
ñeán tinh xaù, thaáy baø ngoài
tröôùc maët Phaät, oâng lieàn
thöa:
-
Baïch Theá Toân! Ngöôøi ñaøn
baø ngu doát naøy khoâng theå hieåu
noåi baøi phaùp thaâm dieäu cuûa Ngaøi.
Chæ neân giaûng cho baø ta boån phaän
boá thí cuùng döôøng vaø
trí giôùi.
Nhöng
Theá Toân bieát roõ ñoäng cô
thuùc ñaåy oâng, neân baûo:
-
Ñöøng töï phuï! Vì aùc
kieán, oâng ñaõ phæ baùng giaùo
phaùp cuûa chö Phaät. Nhöng nhö theá
oâng chæ töï laøm toån haïi mình
thoâi.
Vaø
Ngaøi ñoïc Phaùp Cuù:
(164)
Keû ngu si mieät thò,
Giaùo
phaùp baäc La-haùn,
Baäc
Thaùnh, baäc Chaùnh maïng.
Chính
do aùc kieán naøy,
Nhö
quaû loaïi caây lau,
Mang
quaû töï hoaïi dieät.
9.
Coâ Gaùi Giang Hoà Cöùu Maïng Moät
Cö Só
Töï
mình laøm ñieàu aùc ...
Vì
chuyeän Culla Kaøla,
Phaät daïy caâu treân taïi Kyø Vieân.
Cuõng
trong caâu chuyeän veà Mahaø
Kaøla, luùc ñoù Culla
Kaøla cuõng ôû laïi suoát
ñeâm nghe phaùp, vaø cuõng bò
baét vì goùi ñoà teân troäm
ñaõ lieäng tröôùc maët. Hoï
cuõng tuùm laáy cö só ñònh
ñaùnh, nhöng vaøi coâ gaùi giang
hoà haïng sang ñi taém soâng thaáy
theá, xaùc nhaän cö só naøy khoâng
laáy vaø xin tha maïng cho oâng. Culla
Kaøla ñöôïc thaû ra, beøn
ñeán tinh xaù keå chuyeän cho caùc
Tyø-kheo. Caùc vò naøy keå laïi
cho Phaät nghe, vaø ñöôïc Phaät
daïy:
-
Naøy caùc Tyø-kheo! Cö só Culla
Kaøla ñöôïc cöùu maïng
nhôø caû hai maët, söï can thieäp
cuûa caùc coâ gaùi giang hoà vaø
chính oâng ta voâ toäi. Chuùng sanh ôû
theá gian naøy do aùc nghieäp gaây neân,
töï mình chòu khoå naõo ôû
ñòa nguïc hay coõi giôùi khôû
sôû khaùc. Nhöng ngöôøi laøm
ñieàu thieän thì töï mình cöùu
ñoä, ñöôïc leân coõi trôøi
hay Nieát-baøn.
Vaø
Ngaøi ñoïc Phaùp Cuù:
(165)
Töï mình, ñieàu aùc laøm,
Töï
mình laøm oâ nhieãm.
Töï
mình aùc khoâng laøm,
Töï
mình laøm thanh tònh.
Tònh,
khoâng tònh, töï mình,
Khoâng
ai thanh tònh ai.
10.
Tu Taäp Chaân Chaùnh Ñeå Toân Quyù
Theá Toân
Daàu
lôïi ngöôøi bao nhieâu ...
Phaät
ñaõ daïy caâu treân taïi Kyø
Vieân, lieân quan ñeán Tröôûng
laõo Attadattha.
Saép
nhaäp Nieát-baøn, Phaät baûo ñeä
töû:
-
Naøy caùc Tyø-kheo, boán thaùng nöõa
Ta seõ nhaäp Nieát-baøn.
Baûy
traêm Tyø-kheo chöa chöùng quaû Döï
löu, quaù ñoãi xuùc ñoäng,
khoâng heà rôøi xa Theá Toân, vaø
thì thaàm vôùi nhau khoâng bieát
neân laøm gì. Nhöng Tröôûng laõo Attadattha
thì töï nhuû Phaät saép nhaäp dieät
maø mình chöa heát tham aùi, vaäy
phaûi phaán ñaáu heát söùc
ñeå chöùng quaû A-la-haùn trong khi
Phaät coøn taïi theá. Caùc Tyø-kheo
ngaïc nhieân thaáy Tröôûng laõo
taùch rôøi hoï, gaàn nhö khoâng
noùi chuyeän vôùi hoï nöõa. Hoï
khoâng hieåu taïi sao neân thöa chuyeän
vôùi Theá Toân. Ngaøi hoûi laïi
Tröôûng laõo, bieát ñöôïc
sôû nguyeän neân taùn döông oâng
vaø daïy caùc Tyø-kheo:
-
Naøy caùc Tyø-kheo! Ngöôøi naøo
thaønh thaät quyù troïng Ta thì phaûi
nhö Tröôûng laõo Attadatthamôùi
ñöôïc. Thöïc söï toân
quyù Ta khoâng phaûi laø leã kính
Ta vôùi höông hoa. Chæ coù ngöôøi
haønh trì theo phaùp töø baäc thaáp
ñeán baäc cao nhaát môùi ñuùng
laø toân quyù Ta. Do ñoù caùc
oâng neân theo göông Tröôûng laõo Attadattha.
Vaø
Ngaøi ñoïc Phaùp Cuù:
(166)
Daàu lôïi ngöôøi bao nhieâu,
Chôù
queân phaàn töï lôïi.
Nhôø
thaéng trí töï lôïi,
Haõy
chuyeân taâm lôïi mình.
--ooOoo--
Ñaàu
trang | Muïc luïc | 01a
| 01b | 01c | 01d
| 02a | 02b | 03
| 04a | 04b | 05a
| 05b | 06 | 07
| 08 | 09 |
10
| 11 | 12 | 13 | 14
| 15 | 16 | 17
| 18 | 19 | 20
| 21 | 22 | 23
| 24 | 25 | 26a
| 26b | 26c