Ngöôøi Cö Só          [ Trôû Veà ]          [   Trang Chuû   ]

---

[II-b]

2. Tieáng Noùi Cuûa Moät Ngöôøi Giaøu

Noã löïc, giöõ chaùnh nieäm...

Giaùo lyù naøy ñöôïc ñöùc Phaät noùi khi Ngaøi nguï taïi Veluvana, lieân quan ñeán Kumbhaghosaka.

Ngaøy xöa, moät traän dòch haïch hoaønh haønh taïi Vöông Xaù, ngay trong ngoâi nhaø cuûa vò chöôûng khoá. Thuù vaät, ruoài roài ñeán gia suùc cheát ñaàu tieân, tieáp theo laø ñaùm gia nhaân vaø vôï choàng quaûn gai. Cuoái cuøng beänh dòch taán coâng vieân chöôûng khoá vaø vôï oâng ta. Bieát raèng ñaõ maéc beänh, hai oâng baø nhìn ñöùa con trai ñang ñöùng gaàn, maét ñaãm leä baûo noù haõy ñaïp ñoå böùc töôøng vaø troán ñi, ñöøng quan taâm ñeán cha meï maø haõy cöùu maïng mình, roài sau ñoù trôû veà nhaø ñaøo kho taøng boán tyû taïi nôi ñoù, nôi ñoù... ñeå sinh soáng. Ngöôøi con trai nghe noùi vaäy khoùc söôùt möôùt, giaõ bieät cha meï, ñaïp ñoå böùc töôøng vaø troán ñi. Anh vaøo röøng tìm nôi aån naùu, ôû ñoù suoát möôøi hai naêm roài veà nhaø.

Khi ra ñi anh chæ laø moät ñöùa beù, giôø trôû veà toùc vaø raâu moïc daøi, khoâng ai nhaän ra anh. Anh tìm ñöôïc kho taøng vaø thaáy coøn nguyeân, nhöng anh khoâng daùm laáy ra xaøi sôï laøng xoùm nghi kî quaáy nhieãu hoaëc baét bôù mình. Vì vaäy anh tìm choã laøm thueâ ñeå kieám soáng. Anh aên maëc raùch röôùi ñeán khu nhöõng ngöôøi lao doäng vaø hoûi thaêm xem coù ai caàn ngöôøi laøm khoâng. Hoï traû lôøi anh:

- Neáu anh laøm moät phaàn vieäc cuûa chuùng toâi, chuùng toâi seõ traû gaïo cho anh.

- Laøm vieäc gì theá caùc baïn ?

- Ra leänh vaø ñieàu khieån coâng vieäc cuûa chuùng toâi. Anh phaûi daäy thaät sôùm, ñi quanh nhöõng ngöôøi laøm vaø ra leänh cho hoï: "Caùc oâng, thöùc daäy ñi, ñem xe ra, thaéng aùch vaøo boø, ñaõ ñeán giôø cho voi ngöïa ñi aên coû! Caùc baø ôi, daäy ñi, lo naáu côm, naáu nöôùc!".

- Hay quaù !

Vaø anh nhaø giaøu nhaän vieäc. Hoï cho anh nhaø ôû vaø anh laøm vieäc ñeàu ñaën thaät heát loøng.

Moät hoâm vua Bình-sa-Vöông, ngöôøi coù theå nhaän daïng moïi ngöôøi qua tieáng noùi, nghe tieáng cuûa anh oâng noùi ngay:

- Ñaây laø tieáng noùi cuûa moät ngöôøi giaøu coù.

Moät tyø nöõ ñöùng gaàn vua nghe theá nghó raèng khoâng theå xaûy ra moät chuyeän nhö vaäy ñöôïc, vaø coâ ta muoán ñieàu tra neân phaùi ngöôøi ñi doø hoûi, bieát ñoù laø moät ngöôøi ngheøo laøm vieäc cho nhöõng ngöôøi haàu. Nhaø vua nghe baùo caùo khoâng noùi gì theâm, nhöng maáy ngaøy sau nghe tieáng anh caát leân vaãn ñoan chaéc laø gioïng noùi cuûa moät nhaø giaøu. Naêm laàn baûy löôït hoûi tôùi hoûi lui, doø xeùt ñuû kieåu, coâ tyø nöõ taâu vôùi vua anh chaøng ñoù laø moät ngöôøi ngheøo, vua vaãn khoâng tin. Coâ nghó chaéc laø vua noùi ñuùng neân coâ thaáy mình coù boån phaän phaûi tìm hieåu söï thaät. Coâ xin vua cho moät ngaøn ñoàng, seõ ñem con gaùi mình ñeán gaëp ngöôøi ñaøn oâng naøy, vaø höùa seõ ñem kho taøng veà hoaøng cung.

Roài hai meï con aên maëc raùch röôùi ñeán khu lao ñoäng xin taù tuùc vaøi ngaøy tröôùc khi ñi xa. Nhöõng ngöôøi taïi ñoù chæ nhaø cuûa Kumbhaghosaka, Ban ñaàu anh ta khoâng chòu cho ôû, sau hai meï con cöù naèn nì maõi anh buoäc loøng phaûi chaáp nhaän. Coâ tyø nöõ laøm ñuû caùch ñeå laáy loøng anh ta, naøo laø naáu côm haûo haïng theo hoaøng gia vôùi nöôùc soát vaø caø-ri ... Cuoái cuøng coâ ta caét daây giöôøng neäm, moãi ngaøy moät ít trong ba ngaøy lieân tieáp. Kumbhaghosaka caùu kænh traùch moùc thì coâ ta cöù traû lôøi laø khoâng theå ngaên tuïi nhoùc nhaûy töng töng leân ñoù. Roài ñeán moät hoâm toaøn boä taám neäm rôi xuoáng ñaát vì ñaõ ñöùt heát daây. Laàn naøy anh khoâng kieàm cheá, noåi giaän ñuøng ñuøng vì khoâng coøn giöôøng ñeå naèm nöõa. Anh ta reân ræ:

- Trôøi! Toâi bieát ñi ñaâu baây giôø ñaây?

Coâ tyø nöõ khoâng boû lôõ dòp, ñaùp ngay:

- Anh baïn! Toâi bieát laøm sao, toâi khoâng theå ñuoåi boïn treû haøng xoùm cöù ñeán chôi giôõn vaø nhaûy töng leân giöôøng. Xin ñöøng phieàn, xem naøo, toâi coù theå laøm gì ñöôïc cho anh, aø ñöôïc roài!

Roài quay sang coâ con gaùi, baø meï ngoït ngaøo baûo:

- Con gaùi cöng, doïn choã cho anh con naèm.

Coâ con gaùi vaâng lôøi, naèm laên qua moät beân vaø anh ta qua naèm keá. Ñeâm ñoù hoï thaønh thaân vôùi nhau. Hoâm sau coâ con gaùi khoùc keå töï söï vôùi meï. Baø meï an uûi con:

- OÀ, coù sao ñaâu! Con roài cuõng phaûi coù choàng, anh ta phaûi coù vôï.

Roài baø nhaän anh ta laøm reå. Baø tieáp tuïc keá hoaïch cuûa mình baèng caùch cho ngöôøi veà taâu vôùi vua xin ra leänh cho nghæ vieäc taïi khu lao ñoäng, ai baát tuaân seõ bò xöû phaït. Vua chuaån y. Baø meï vôï boái roái baøn vôùi chaøng reå phaûi laøm sao vì nghæ laøm seõ khoâng coù löông, maø leänh vua thì khoâng daùm caõi. Cuoái cuøng baø xuùi chaøng reå ñi vay nôï ñeå aên vaøo ngaøy nghæ ñoù. Anh ta khoâng coøn caùch naøo khaùc. Ñaønh phaûi trôû veà nôi choân daáu kho taøng laáy ñuùng moät ñoàng cho meï vôï. Baø nhaän tieàn nhöng ñem gôûi cho vua vaø laáy tieàn rieâng cuûa mình chi tieâu trong nhaø.

Sau ñoù vaøi ngaøy, baø laïi xin vua truyeàn leänh nhö theá moät laàn nöõa. Anh ta phaûi trôû laïi kho taøng laáy theâm ba ñoàng nöõa ñem veà.

Phaàn choùt keá hoaïch cuûa baø laø xin vua cho môøi Kumbhaghosaka veà trieàu. Anh ta khoâng chòu ñi neân bò quaân lính aùp ñaûo, naém tay chaân loâi ñi. Baø traán an anh ta, baûo cöù ñi; khi gaëp vua baø seõ taâu vôùi vua ñeå xöû phaït nhöõng keû ñaõ daùm baét loâi reå baø. Roài baø cuøng coâ con gaùi ñi tröôùc. Ñeán hoaøng cung, baø côûi boû lôùp raùch röôùi, maëc y phuïc sang troïng vôùi ñaày ñoà trang söùc laáp laùnh, ñöùng moät beân vua. Roài Kumbhaghosaka bò ñieäu ñeán tröôùc beä roàng ñeå ñoái ñaùp nhöõng lôøi chaát vaán cuûa vua:

- Ngöôi laø Kumbhaghosaka

- Taâu vaâng.

- Taïi sao ngöôi doái traù khi tieâu pha taøi saûn keách suø cuûa mình?

- Taøi saûn cuûa toâi? ÔÛ ñaâu, ñaïi vöông? Toâi soáng baèng söï laøm thueâ.

- Khoâng phaûi theá. Sao ngöôi löøa doái ta?

- Taâu ñaïi vöông, toâi khoâng doái Ngaøi. Toâi khoâng coù taøi saûn.

Vua chæ nhöõng ñoàng tieàn do meï vôï anh gôûi ñeán vaø hoûi anh:

- Theá nhöõng ñoàng tieàn naøy cuûa ai?

Kumbhaghosaka nhaän ra ñoàng tieàn cuûa mình, sôï haõi ñeán cheát cöùng. Anh nhìn veà phía vua, thaáy hai ngöôøi ñaøn baø kia trang ñieåm loäng laãy môùi vôõ leõ taïi sao ñoàng tieàn cuûa mình laïi loït vaøo tay vua. Thì ra ñaây laø moät aâm möu ñaõ ñöôïc chuaån bò kyõ löôõng vaø kín ñaùo, vaø hai ngöôøi ñaøn baø naøy ñaõ bò nhaø vua mua chuoäc. Anh söõng sôø, ñöùng cheát laëng, khoâng bieát phaûi aên noùi ra sao. Nhaø vua ñoaùn bieát hoûi doàn anh:

- Noùi ñi! Taïi sao anh laøm theá?

Anh run raåy traû lôøi:

- Toâi khoâng coù ngöôøi baûo veä, ñaïi vöông!

- Khoâng ai baûo veä anh baèng ta.

- Taâu ñaïi vöông, toâi raát sung söôùng ñöôïc ñaïi vöông baûo veä.

- Ta baûo veä anh. Taøi saûn cuûa anh lôùn lao ñeán möùc naøo?

- Boán traêm trieäu ñoàng tieàn, taâu ñaïi vöông.

- Ñöôïc roài, ta seõ cho chôû taøi saûn cuûa anh ñeán ñaây. Nhöng baèng caùch naøo?

- Daï, baèng xe, taâu ñaïi vöông.

Khi caû gia taøi cuûa Kumgbaghosaka chaát ñoáng tröôùc hoaøng cung, vua taäp hôïp daân chuùng trong thaønh Vöông Xaù hoûi coù ai trong thaønh coù ñöôïc taøi saûn nhieàu nhö theá naøy khoâng? Khoâng ai ñaùp ñöôïc, vaø moïi ngöôøi ñoàng thænh caàu vua ban cho anh ta chöùc vò. Vua ñoàng yù vaø boå nhieäm cho anh ta laøm chöôûng khoá roài gaû coâng chuùa cho anh. Sau ñoù vua daãn anh ñeán ñaûnh leã ñöùc Phaät ñoàng thôøi ca ngôïi haïnh toát cuûa anh, khoâng yû laïi taøi saûn lôùn lao ñeå höôûng thuï, chòu khoù laøm ngöôøi ngheøo soáng baèng söùc lao ñoäng cuûa mình.

Phaät nghe xong hoan hyû daïy raèng:

- Moät ngöôøi soáng nhö theá, naøy ñaïi vöông, laø moät ngöôøi soáng chaân chaùnh. Troäm caép vaø nhöõng haønh vi xaáu aùc khaùc seõ ñeø beïp chuùng ta khoâng nhöõng ôû ñôøi naøy maø coøn gaây ñau khoå cho kieáp sau. Ngöôïc laïi, moät ngöôøi nhö theá noã löïc heát söùc mình, luoân luoân chaùnh nieäm, thaân khaåu yù ñeàu thanh tònh, bieát deø daët töøng cöû chæ haønh ñoäng, bieát cheá ngöï thaân haønh, khaåu haønh vaø yù haønh, soáng chaân chaùnh, soáng chaân chaùnh, khoâng bao giôø buoâng moâng lung, ngöôøi nhö theá caøng ngaøy caøng duõng maõnh.

Vaø keát thuùc baèng Phaùp Cuù:

(24) Noã löïc, giöõ chaùnh nieäm,
Tònh haïnh, haønh thaän troïng,
Töï ñieàu, soáng theo phaùp,
Ai soáng khoâng phoùng daät,
Tieáng laønh ngaøy taêng tröôûng.

3.- Chaâu-Lôïi-Baøn-Ñaëc

Noã löïc, khoâng phoùng daät...

Giaùo phaùp naøy ñöôïc Phaät noùi taïi Veluvana, lieân quan ñeán Tröôûng laõo Chaâu-lôïi-baøn-ñaëc.

3A. Chaâu-Lôïi-Baøn-Ñaëc Ra Ñôøi

Moät thöông gia giaøu coù ôû Vöông Xaù coù coâ con gaùi ñeán tuoåi daäy thì. Hai oâng baø cho coâ ôû taàng laàu cao nhaát cuûa toøa laâu ñaøi baûy taàng vaø ñöôïc gìn giöõ chu ñaùo. Nhöng duø vaäy, coâ khoâng kieàm cheá ñöôïc nhieät tình cuûa tuoåi thanh xuaân neân ñaõ laàm lôõ vôùi ngöôøi noâ leä cuûa mình, coù theå bò cha meï cho xeù xaùc mình, coâ gaùi baûo anh noâ leä cuøng nhau troán ñi.

Hoï laáy theo vaøi moùn caàn thieát vaø ra ñi baèng cöûa chính, vaø töø ñoù chung soáng vôùi nhau. Khi ñöùa con trong buïng ñaõ lôùn, lo sôï khi phaûi sanh con ôû nôi xa xoâi khoâng baø con thaân thuoäc, coâ vôï khuyeân anh choàng neân trôû veà nhaø cha meï. Nhöng anh choàng vaãn coøn e ngaïi oâng baø chuû coù theå gieát mình neân cöù heïn laàn heïn löõa, heát mai roài moát. Coâ vôï chôø maõi soát ruoät vaø cuõng bieát anh choàng ngoác cuûa mình nhaän bieát toäi loãi cuûa hai ngöôøi sôï khoâng daùm veà, neân moät hoâm coâ gaùc laïi vieäc beáp nuùc, baùo cho haøng xoùm bieát laø trôû veà nhaø cha meï, xong leân ñöôøng. Anh choàng veà nhaø thaáy vaéng veû, hoûi thaêm haøng xoùm roài töùc toác röôït theo vaø baét kòp giöõa ñöôøng, ngay luùc coâ ta laâm boàn. Anh chaøng hoái haû hoûi vôï:

- Gì theá em?

- Moät ñöùa con trai, anh aï. 

- Chuùng ta phaûi laøm gì baây giôø?

- Sôû dó toâi muoán trôû veà nhaø cha meï laø vì caäu con, nay haén ñaõ ra ñôøi giöõa ñöôøng, vaäy chuùng ta khoâng caàn ñi nöõa, haõy trôû veà nhaø mình.

Vì ñöùa con sanh ra giöõa ñöôøng neân ñöôïc ñaët teân laø Baøn-ñaëc. Roài ñeán ñöùa con thöù hai cuõng laïi dieãn tieán nhö tröôùc vaø mang teân Chaâu-lôïi Baøn-ñaëc, coøn ñöùa lôùn laø Ñaïi Baøn-ñaëc.

Lôùn leân, Ñaïi-Baøn-ñaëc nghe beø baïn khaùo vôùi nhau veà chuù baùc oâng baø cuûa mình, beøn hoûi meï xem nhaø mình coù baø con hoï haøng khoâng. Vaø khi ñöôïc bieát oâng ngoaïi laø moät thöông gia giaøu coù ñang ôû taïi Vöông Xaù, thaân baèng quyeán thuoäc cuõng ôû caû ñoù, Ñaïi-Baøn-ñaëc ñoøi ñeán thaêm. Baø meï boái roài hoûi yù kieán choàng, caû hai khoå sôû khoâng bieát tính sao vì hoï vaãn coøn sôï seät, cuoái cuøng hoï chieàu yù ñöùa nhoû ñi ñeán Vöông Xaù, troï taïi moät nhaø gaàn coång thaønh roài nhaén tin veà nhaø. Hai oâng baø thöông gia trong nhieàu kieáp luaân hoài ñaõ khoâng coù con trai con gaùi, neân vui möøng nhaän chaùu ngoaïi, coøn hai vôï choàng thì ñöôïc cho tieàn ñeå ñi nôi khaùc sinh soáng.

Chaâu-lôïi-baøn-ñaëc luùc ñoù coøn nhoû, Ñaïi-Baøn-ñaëc ñaõ lôùn khoân neân thöôøng ñi theo oâng ngoaïi nghe Phaät thuyeát phaùp, vaø loøng chaøng muoán töø boû theá gian. OÂng thöông gia nghe chaùu nhoû trình haøy yù ñònh nhö vaäy, voâ cuøng hoan hyû vaø daãn chaøng ñeán Ñöùc Phaät.

3B- Chaâu-Lôïi-Baøn-Ñaëc Thaønh Tyø Kheo

Ñöùc Phaät chaáp nhaän cho Ñaïi-Baøn-ñaëc xuaát gia, nhaäp Taêng ñoaøn, giao chaøng cho moät Tröôûng laõo. Chaøng nhaän töø Tröôûng laõo ñeà muïc thieân quaùn veà "Naêm yeáu toá ñaàu tieàn caáu taïo thaân". Thuoäc loøng heát Phaät ngoân, an cö suoát muøa möa, mieân maät tu haønh, vaø do chuyeân caàn tinh taán haønh thieàn cuûa chaøng ñaéc A-la-haùn, ñöôïc höôûng nguoàn hyû laïc cuûa thieân ñònh, cuõng nhö nieàm an laïc cuûa Thaùnh quaû. Ñaïi-Baøn-ñaëc nghó raèng em mình cuõng coù khaû naêng chöùng nhieäm ñöôïc phaùp laïc naøy, neân trôû veà nhaø oâng ngoaïi xin cho Chaâu-lôïi-baøn-ñaëc ñi tu. OÂng ngoaïi cuõng raát tin vaøo Tam Baûo vaø caûm thaáy hoå theïn khi ai hoûi veà hai ñöùa chaùu ngoaïi, con cuûa coâ gaùi boû nhaø troán ñi, vì hai lyù do ñoù oâng raát vui möøng cho pheùp chuùng ñi tu.

Chaâu-lôïi-baøn-ñaëc ñöôïc gia nhaäp Taêng ñoaøn vaø thoï giôùi. Nhöng anh chaøng quaû laø ñaàn ñoän, boán thaùng trôøi troâi qua cuõng khoâng thuoäc noãi baøi keä:

Nhö hoa sen thaém ñöôïm,
Troøn nôû saùng tinh söông,
Ngaøo ngaït trinh nguyeân höông,
Kìa, xin môøi chieâm ngöôõng,
Ñaáng Theá Toân choùi loïi,
Nhö maët trôøi löøng khoâng.

Vaøo thôøi Phaät Ca-dieáp, Chaâu-lôïi-baøn-ñaëc raát thoâng minh, nhöng khi vaøo Taêng chuùng, oâng ñaõ cheá nhaïo vaø ñuøa côït moät Tyø-kheo keùm trí. Vò naøy vì bò laøm troø cöôøi neân khoâng hoïc thuoäc, thaäm chí khoâng laëp laïi ñöôïc lôøi kinh. Do quaû baùo naøy oâng taùi sanh thaønh ngöôøi ñaàn ñoän. Vöøa hoïc xong moät caâu sau thì caâu tröôùc ñaõ queân maát. Boán thaùng troâi qua, oâng vaãn khoâng thuoäc noåi baøi keä. Ñaïi-Baøn-ñaëc thaáy em mình nhö vaäy, nghó raèng khoâng theå ñaït cöùu caùnh toái thöôïng cuûa Ñaïo, neân ñuoåi em ra khoûi Taêng ñoaøn. Nhöng Chaâu-lôïi-baøn-ñaëc raát tha thieát vôùi giaùo lyù Phaät-ñaø. Rôøi khoûi Taêng ñoaøn trôû veà ñôøi soáng theá tuïc laø ñieàu oâng khoâng muoán nhaát trong coõi ñôøi.

Luùc baáy giôø Jìvaka Komaraøbhacca mang thaät nhieàu höông hoa ñeán vöôøn xoaøi cuûa mình cuùng döôøng Phaät, nghe Phaùp xong, oâng ñaûnh leã ñöùc Theá Toân, roài tieán ñeán vò quaûn chuùng laø Ñaïi-Baøn-ñaëc xin thænh chuùng Tyø-kheo ñeán thoï thöïc taïi nhaø. Tröôûng laõo Ñaïi-Baøn-ñaëc nhaän lôøi môøi caû chuùng Tyø-kheo tröø vò Tyø-kheo ñaàn ñoän khoâng thuoäc kinh keä. Chaâu-lôïi-baøn-ñaëc thaáy anh mình quaû khoâng ñoaùi hoaøi ñeán em moät chuùt naøo, khoâng ích lôïi gì maø keùo daøi ñôøi tu só, neân quyeát ñònh rôøi Taêng ñoaøn, veà nhaø haønh haïnh boá thí vaø caùc coâng ñöùc khaùc. Saùng hoâm sau oâng rôøi tinh xaù raát sôùm. Cuõng saùng sôùm ñoù, Theá Toân quan saùt theá gian, thaáy roõ vieäc naøy, ñeán tröôùc coång chôø Chaâu-lôïi-baøn-ñaëc.

Khi oâng ñeán, thaáy Phaät beøn ñaûnh leã. Ñöôïc Phaät hoûi oâng ñi ñaâu vaøo giôø naøy, oâng keå töï söï, Phaät baûo oâng:

- Chính Ta thu nhaän oâng vaøo Taêng ñoaøn. Nay anh oâng ñuoåi ñi, taïi sao oâng khoâng ñeán Ta? Ñeán ñaây! OÂng hoaøn tuïc thì laøm ñöôïc gì? Haõy ôû laïi vôùi Ta.

Phaät xoa ñaàu oâng, vôùi loøng baøn tay mang ñöôøng chæ baùnh xe Phaùp, vaø daãn oâng ñeán ngoài caïnh höông thaát. Xong Ngaøi duøng thaàn löïc taïo ra moät mieáng vaûi thaät saïch ñöa cho oâng, baûo:

- Chaâu-lôïi-baøn-ñaëc, oâng haõy ngoài taïi ñaây, quay maët veà höôùng ñoâng, vöøa lau khaên naøy vöøa noùi: "Taåy saïch dô baån, taåy saïch dô baån!"

Ñuùng luùc aáy giôø thoï thöïc ñöôïc baùo. Ñöùc Phaät höôùng daãn Taêng chuùng ñeán nhaø Jìvaka vaø ngoài xuoáng choã ñaõ daønh saün.

Veà phaàn Chaâu-lôïi-baøn-ñaëc, oâng vaâng lôøi Theá Toân, vöøa lau tay vaøo mieáng vaõi vöøa baûo: "Taåy saïch dô baån, taày saïch dô baån!". Chieác khaên ban ñaàu saïch, baây giôø nhôùp nhuùa. Töø ñoù oâng nhaän ra, vì thaân naøy maø khaên ñaõ maát heát söï saïch seõ tinh khieát ban ñaàu vaø trôû thaønh nhieãm oâ caùu baån, neân thoát leân: "Caùc phaùp laø voâ thöôøng". Vaø chuyeân chuù vaøo kieán giaûi sinh dieät naøy, oâng khai môû tueä giaùc. Ñaáng ñaïo sö bieát oâng ñaõ khai môû tueä giaùc lieàn baûo: "Chaâu-lôïi-baøn-ñaëc, ñöøng nghó raèng chæ maûnh vaõi aáy trôû thaønh caùu baån maø ngay trong taâm oâng tham aùi, baát tònh vaø nhöõng caáu ueá khaùc cuõng ñaày raãy; oâng haõy taåy saïch chuùng". Roài Ngaøi phoùng haøo quang hieän thaân ñeán ngoài tröôùc maët oâng ñoïc Phaùp Cuù:

Tham oâ nhieãm, chaúng phaûi laø buïi baån.
OÂ nhieãm chính duøng ñeå chæ loøng tham.
Caùc Tyø-kheo, haõy taåy saïch tham lam.
Vaø soáng ñuùng giaùo phaùp baäc voâ nhieãm
Saân oâ nhieãm, chaúng phaûi laø buïi baån.
OÂ nhieãm chính ñeå duøng chæ baän saân.
Caùc Tyø-kheo, haõy taåy saïch loøng saân.
Vaø soáng ñuùng giaùp phaùp baäc voâ haän.
Si oâ nhieãm, chaúng phaûi laø buïi baån.
OÂ nhieãm chính duøng ñeå chæ aùm si.
Caùc Tyø-kheo, haõy taåy saïch si ñi,
Giaùo phaùp baäc khoâng si, neân theo ñuùng.

Döùt baøi keä, Chaâu-lôïi-baøn-ñaëc chöùng A-la-haùn vaø caùc thöù thaàn thoâng, vaø cuøng vôùi thaàn thoâng, oâng thoâng suoát caû ba taïng kinh ñieån.

Trong moät kieáp tröôùc, Chaâu-lôïi-baøn-ñaëc laø moät vò vua. Coù laàn trong moät buoåi leã ñi dieãn quanh thaønh, moà hoâi töôm öôùt traùn, oâng lau traùn vôùi moät chieác khaên saïch vaø sau ñoù khaên thaønh lem luoát. OÂng nhaän ra thaân theå nhô baån cuûa mình ñaõ khieán chieác khaên tröôùc saïch sau dô, vaø sau ñoù bieát caùc phaùp laø voâ thöôøng. Hieåu roõ tính voâ thöôøng neân ôû kieáp sau taåy saïch oâ nhieãm ñaõ giuùp oâng giaûi thoaùt.

(Trong buoåi trai Taêng taïi nhaø)

Jìvaka Komaørabhacca daâng nöôùc leân ñaáng Thaäp Löïc. Ngaøi laáy tay ñaäy bình baùt vaø hoûi:

- Jìvaka, khoâng coøn Tyø-kheo naøo ôû tinh xaù sao?

Ñaïi-Baøn-ñaëc ñaùp:

- Baïch Theá Toân, khoâng coøn Tyø-kheo naøo trong tinh xaù.

Phaät baûo:

- Naøy Jìvaka, coù ñaáy!

Jìvaka thöa:

- Daï ñöôïc.

Roài oâng cho ngöôøi ñeán tinh xaù xem coøn vò Tyø-kheo naøo khoâng.

Do thaàn thoâng, Chaâu-lôïi-baøn-ñaëc nghe anh mình traû lôøi nhö theá beøn hieån loäng thaàn thoâng bieán ra haèng ngaøn tyø-kheo ñoâng daøy trong vöôøn xoaøi, ngöôøi may y, keû nhuoäm y, ngöôøi khaùc ñang tuïng ñoïc kinh, chaúng ngöôøi naøo gioáng ngöôøi naøo. Khi gia nhaân cuûa Jìvaka thaáy caùc Tyø-kheo, oâng lieàn quay veà, noùi:

- Thöa gia chuû, caùc thaày Tyø-kheo ôû vöôøn xoaøi raát ñoâng.

Taïi vöôøn xoaøi, Tröôûng laõo Baøn-ñaëc:

Hoùa thaân ngaøn vò xong thì
Vöôøn xoaøi tònh toïa ñeán khi ñöôïc môøi.

Ñöùc Phaät baûo gia nhaân trôû laïi tinh xaù noùi Theá Toân cho ñoøi Chaâu-lôïi-baøn-ñaëc. Nhöng khi oâng noùi ñeán caâu aáy, caû ngaøn mieäng caùc Tyø-kheo ñoàng thanh la leân "Ta laø Chaâu-lôïi-baøn-ñaëc". OÂng ta ra veà thöa laïi, ñöùc Phaät baûo haõy trôû veà tinh xaù laàn nöõa vaø naém tay ngöôøi ñaàu tieân noùi "Ta laø Chaâu-lôïi-baøn-ñaëc" môøi ñi, nhöõng ngöôøi coøn laïi seõ bieán maát töùc khaéc. Söï vieäc xaûy ra nhö vaäy, vaø oâng ta trôû veà vôùi Chaâu-lôïi-baøn-ñaëc.

Cuoái buoåi thoï thöïc, ñöùc Phaät daïy Jìvaka giöõ bình baùt cuûa Chaâu-lôïi-baøn-ñaëc hoài höôùng coâng ñöùc cuùng döôøng. Chaâu-lôïi-baøn-ñaëc khi aáy nhö moät con sö töû con roáng tieáng roáng cuûa loaøi sö töû, hoài höôùng coâng ñöùc xuyeân suoát Tam taïng kinh ñieån. Roài Phaät töø choã ngoài ñöùng leân, vôùi Taêng chuùng vaây quanh cuøng trôû veà tinh xaù. Sau khi ñöôïc caùc Tyø-kheo chaêm soùc nhö thöôøng leä, Phaät trôû veà höông thaát, ban cho caùc Tyø-kheo lôøi khuyeân daïy cuûa moät ñaáng An Laïc, cho ñeà muïc thieân quaùn vaø giaûi taùn Taêng chuùng. Theá Toân vaøo nghæ trong höông thaát, naèm xuoáng, nghieâng mình beân phaûi nhö sö töû.

Chieàu ñeán, caùc Tyø-kheo töø boán phía tuï ñeán, gioáng nhö nhöõng taám maøn ñoû thaém di ñoäng, ngoài xuoáng trong Phaùp ñöôøng, taùn thaùn coâng haïnh cuûa ñöùc Ñaïo sö, ñaáng Toaøn Giaùc, Phaùp Vöông Toái Haäu, chæ trong khoaûng böõa aên ñaõ ñoä cho moät ngöôøi ñaàn ñoän, boán thaùng trôøi khoâng thuoäc noåi moät caâu keä, chöùng A-la-haùn cuøng caùc thaàn thoâng vaø thoâng suoát luoân caû ba taïng kinh ñieån. Ñöùc Phaät bieát caùc Tyø-kheo ñang thaûo luaän nhö theá beøn rôøi toøa baùu, ñaép thöôïng vaø haï y nhuoäm maøu röïc rôõ haøo quang, thaét löng nheï nhö chôùp hieän, vaø khoaùc treân vai chieác ñaïi y, gioáng nhö chieác meàn ñoû thaém cuûa baäc An Laïc, rôøi höông thaát. Ra khoûi chieác thaát toûa muøi höông quyù, Phaät böôùc ñi nhö voi chuùa, daùng trang nghieâm khoù saùnh cuûa moät vò Phaät, ñeán Phaùp ñöôøng. Ngaøi böôùc leân Phaùp toøa uy nghi loäng laãy, töø thaân phoùng hoøa quang saùu maøu nhö vaàng thaùi döông vöøa moïc treân ñænh nuùi Yugandhara laøm rung ñoäng taän ñaùy bieån saâu, vaø ngoài xuoáng ngay giöõa.

Luùc Theá Toân ñeán, caû hoäi chuùng ngöøng chuyeän laëng im. Ngaøi nhìn khaép hoäi chuùng vôùi loøng trìu meán, töï nghó: "Hoäi chuùng naøy laøm Ta maõn nguyeän voâ cuøng. Ñaâu yeân ñoù, khoâng moät baøn tay, moät baøn chaân loän xoän, khoâng moät tieáng ho hen, khoâng moät tieáng haét hôi. Toaøn chuùng Tyø-kheo naøy toân kính Ta vôùi loøng toân kính raát möïc daønh cho moät vò Phaät, thuaàn thuïc Ta vì söï oai nghieâm cuûa Nhö Lai. Duø ta coù ngoài ñaây im laëng suoát moät kieáp thì hoï cuõng seõ laøm thinh khoâng daùm caát tieáng tröôùc, ngay caû heù moâi cuõng khoâng. Chæ coù Ta môùi quyeát ñònh khi naøo noùi ñuùng thôøi. Vì vaäy Ta seõ noùi tröôùc tieân."

Vaø vôùi gioïng noùi ngoït ngaøo cuûa Ñaïi Phaïm thieân, Ngaøi hoûi:

- Naøy caùc Tyø-kheo, caùc oâng tuï hoäi ôû ñaây baøn luaän vieäc gì? Caùc oâng ñang noùi gì maø ngöng ngang ?

Nghe caùc Tyø-kheo keå xong, Ngaøi daïy raèng:

- Caùc Tyø-kheo, ñaây khoâng phaûi laàn ñaàu tieân Chaâu-lôïi-baøn-ñaëc toû ra ñaàn ñoän vaø cuõng ñaõ nöông töïa vaøo Ta, trong moät kieáp tröôùc oâng ñaõ laø moät ngöôøi ñaàn ñoän vaø cuõng ñaõ nöông töïa Ta. Nhöng ôû kieáp ñoù Ta khieán oâng aáy laøm chuû taøi saûn theá gian, coøn baây giôø Ta ñoä oâng aáy laøm chuû taøi saûn xuaát theá gian.

Caùc Tyø-kheo muoán nghe chuyeän naøy, Phaät keå.

Chuyeän quaù khöù

3C - Vò Thaày Loãi Laïc Chaøng Treû Tuoåi Vaø Vua Ba La Naïi

Ngaøy xöa, moät chaøng treû tuoåi ôû Ba-la-naïi ñi ñeán Takkasilaø (thaønh Hoa Thò) ñeå hoïc ngheà vôùi moät vò thaày raát loãi laïc coù naêm traêm hoïc troø döôùi tay. Anh laøm heát moïi vieäc laët vaët, ñôõ ñaàn cho thaày nhieàu nhaát, töø vieäc röûa vaø söùc daàu thôm chaân thaày, anh ñeàu laøm moät caùch taän tuïy. Nhöng anh laïi ñaàn ñoän, khoâng thuoäc nhôù moät ñieàu gì. Duø vò thaày thaáy anh raát ñaéc löïc, coá gaéng daïy ngheà cho anh nhöng chæ maát coâng voâ ích. Thôøi gian ñaõ laâu maø anh ta vaãn khoâng thuoäc noãi moät caâu keä naøo, chaùn naûn anh muoán rôøi thaày veà nhaø.

Vò thaày thaáy anh ta heát loøng haàu haï mình, neân cuõng muoán daïy cho anh ta thaønh moät nhaø thoâng thaùi nhöng khoâng ñöôïc. Do ñoù, ñeå ñeàn ôn phaàn naøo, oâng daïy cho anh ta moät caâu chuù. OÂng daãn anh ta vaøo röøng vaø baét hoïc thuoäc caâu: "Ngöôi ñang aâm möu, ngöôi ñang aâm möu! Taïi sao ngöôi aâm möu? Ta bieát roài! " Tuy anh ta phaûi vaát vaû laém môùi hoïc thuoäc heát, nhöng moät khi ñaõ thuoäc roài thì khoâng bao giôø queân nöõa. Roài oâng cho chaøng moät soá tieàn laøm loä phí vaø daën doø:

- Baây giôø anh haõy ñi kieám soáng baèng baøi chuù naøy. Nhöng ñieàu kieän baét buoäc laø anh khoâng ñöôïc queân, phaûi laëp ñi laëp laïi hoaøi hoaøi.

Vaø anh leân ñöôøng trôû veà Ba-la-naïi. Meï anh gaëp laïi con möøng rôõ vì nghó con ñaõ hoïc thaønh taøi, vaø môû tieäc aên khao.

Luùc baáy giôø vua Ba-la-naïi ñang trong thôøi kyø chuù taâm xem xeùt töøng haønh ñoäng cuûa thaân khaåu yù, haàu phaùt hieän loãi laàm cuûa mình. OÂng töï tìm maø khoâng thaáy loãi. Sau, oâng töï nghó mình seõ khoâng thaáy ñöôïc loãi cuûa mình vaø phaûi nhôø ngöôøi khaùc. Vì theá oâng ñi khaép hoaøng thaønh ñeå laéng nghe thieân haï pheâ bình vua. OÂng bieát raèng thoùi thöôøng khi ñaõ no buïng ngöôøi ta öa ngoài leâ ñoâi maùch ñuû thöù truyeän treân coõi ñôøi, vaø neáu vua cai trò baát coâng hoï seõ keå leå naøo laø ñôøi soáng suy suïp vì söu cao thueá naëng, bò hoân quaân aùp böùc, coøn vua cai trò coâng minh seõ ñöôïc taùn thaùn veà ñöùc tính cao quyù vaø ñöôïc tung hoâ vaïn tueá.

Do ñoù ñeâm xuoáng, vua caûi trang ra khoûi cung ñieän, ñi ñeán nhaø daân. Nhaèm luùc coù boïn troäm ñang ñaøo moät ñöôøng haàm giöõa hai nhaø ñeå chui vaøo. Moät laø nhaø cuûa chaøng treû tuoåi vöøa hoïc ngheà veà. Boïn troäm vaøo ñöôïc nhaø vaø baét ñaàu doøm ngoù ñoà ñaïc. Vöøa ñuùng luùc, chaøng trai thöùc giaác, mieäng laåm nhaåm caâu chuù: "Ngöôi ñang aâm möu, ngöôi ñang aâm möu! Taïi sao ngöôi laøm theá? Ta bieát roài! " Boïn troäm nghe qua thaát kinh hoàn vía, töôûng laø ñaõ bò phaùt giaùc, sôï nguy ñeán tính maïng lieàn thaùo chaïy xuoáng ñöôøng haàm baát keå phöông höôùng, quaêng laïi boä quaàn aùo treân ngöôøi. Vua ñang ôû gaàn ñoù, thaáy boïn troäm chaïy vaø nghe chaøng trai ñoïc thaàn chuù, oâng ñi tieáp ñeán khi trôøi gaàn saùng sôùm môùi veà hoaøng cung, vaø ra leänh ñoøi chaøng trai ñeán ñeå baét truyeàn daïy caâu chuù. Anh ta ñoàng yù vaø daïy xong ñöôïc vua ban moät ngaøn ñoàng.

Vieân töôùng thoáng laõnh quaân ñoäi thôøi ñoù muoán soaùn ngoâi neân aâm möu vôùi anh thôï caïo caét coå vua, thaønh coâng thì chöùc thoáng laõnh quaân ñoäi seõ daønh cho anh ta. Ñeán ngaøy caïo raâu cho vua, anh thôï caïo vaøo cung thaám öôùt raâu vua vôùi nöôùc hoa, maøi dao vaø aùp vaøo caèm vua. Cöùa coå vua toát nhaát chæ vôùi moät nhaùt dao nhöng thaáy con dao hôi luït neân anh ta maøi dao theâm moät laàn nöõa. Nhaø vua boãng nhôù ñeán caâu chuù muoán ñoïc laïi "Ngöôi ñang aâm möu, ngöôi ñang aâm möu! Taïi sao ngöôi laøm theá? Ta bieát roài!" Anh thôï caïo heát hoàn, moà hoâi öôùt traùn töøng gioït vì töôûng raèng vua ñaõ bieát toan tính cuûa mình. Anh ta neùm dao, quyø moïp saùt chaân vua run raåy. Vua ñoaùn ngay vieäc gì xaûy ra neân giaän döõ baûo:

- Teân voâ laïi! Mi nghó raèng vua khoâng bieát gì ö?

- Taâu beä haï, xin tha maïng cho thaàn!

- Thoâi ñöôïc, ñöøng sôï. Noùi heát ñaàu ñuoâi cho ta nghe.

Nghe xong, vua goïi vieân töôùng laõnh ñeán truïc xuaát khoûi vöông quoác vaø giao chöùc thoáng laõnh quaân ñoäi cho chaøng trai ñeå ñeàn ôn.

Theá Toân keát thuùc caâu chuyeän:

- Chaøng trai chính laø Chaâu-lôïi-baøn-ñaëc vaø vò thaày loãi laïc laø Ta.

Laïi moät hoâm, caùc Tyø-kheo baûo Theá Toân laø nôi nöông töïa cho Chaâu-lôïi-baøn-ñaëc. Phaät keå theâm chuyeän quaù khöù Culla Setthi trong Boån sanh:

Ngöôøi khoân ngoan thoâng minh,
Coù theå naâng ñôøi mình,
Leân ñòa vò cao sang
Baèng chuùt ít taøi saûn,
Nhö thoåi ngoïn löûa nhoû,
 Gaây neân ñaùm löûa to.

Vaø baûo caùc Tyø-kheo:

- Luùc ñoù hoïc troø laø Chaâu-lôïi-baøn-ñaëc, coøn thöông gia laø Ta.

Moät hoâm khaùc, caùc Tyø-kheo nhaéc laïi chuyeän Chaâu-lôïi-baøn-ñaëc:

- Trong boán thaùng Chaâu-lôïi-baøn-ñaëc khoâng thuoäc noãi moät caâu keä. Nhöng vì trong taâm oâng vaãn nung naáu yù nguyeän khoâng heà lôi loûng neân oâng ta ñaõ chöùng A-la-haùn, vaø giôø ñaây ñang laøm chuû taøi saûn xuaát theá gian.

Phaät ñeán, nghe keå laïi beøn daïy raèng:

- Naøy caùc Tyø-kheo! Moät Tyø-kheo khi noã löïc heát söùc mình tuaân giöõ giôùi luaät thì khoâng theå naøo khoâng laøm chuû taøi saûn xuaát theá gian.

Vaø noùi Phaùp Cuù sau:

(25) Noã löïc, khoâng phoùng daät
Töï ñieàu, kheùo cheá ngöï,
Baäc trí xaây hoøn ñaûo,
Nöôùc luït khoù ngaäp traøn.

4. Ngaøy Leã Cuûa Keû Ngu

Chuùng ngu si thieáu trí ...

Phaät noùi caâu Phaùp Cuù naøy luùc ôû Kyø Vieân lieân quan ñeán ngaøy leã cuûa keû ngu, Baølanakkhatta.

Moät thuôû noï, taïi Xaù-veä coù moät ngaøy leã cuûa nhöõng teân ngu keùo daøi trong baûy ngaøy. Chuùng treùt tro phaân ñaày mình vaø tha hoà noùi ñuû kieåu thoâ tuïc. Neáu chuùng gaëp thaân quyeán beø baïn hay ngöôøi tu naøo, chuùng seõ chaúng neå nang gì, coù theå ñöùng taïi cöûa laêng maï vôùi nhöõng lôøi leõ thoâ tuïc. Ai khoâng chòu noåi thì phaûi traû cho chuùng moät ñoàng, moät nöõa hay moät phaàn tö tuyø theo tuùi tieàn. Coù tieàn roài, chuùng môùi chòu ñi tôùi choã khaùc.

Naêm möôi trieäu thaùnh ñeä töû Phaät taïi Xaù-veä luùc ñoù beøn göûi lôøi xin Theá Toân cuøng Taêng chuùng chôù vaøo thaønh trong baûy ngaøy leã naøy, vaø hoï göûi thöïc phaåm ñeán taän tinh xaù cuùng döôøng, vaø chính hoï cuõng khoâng daùm ra khoûi nhaø.

Ñeán ngaøy thöù taùm khi cuoäc leã keát thuùc, hoï cung thænh Phaät vaø Taêng ñoaøn ñeán cuùng döôøng ñaày ñuû, xong kính caån ngoài moät beân thöa:

- Baïch Theá Toân! Chuùng con ñaõ traûi qua baûy ngaøy thaät khoù chòu. Loã tai chuùng con muoán noå tung khi nghe nhöõng caâu noùi tuïc tóu cuûa luõ ñieân. Khoâng ai toân troïng ai heát. Vì theá chuùng con khoâng daùm ñeå Theá Toân vaøo thaønh. Chính chuùng con cuõng khoâng ra khoûi nhaø.

Phaät nghe xong baûo hoï:

- Keû ngu cö xöû ñieân roà nhö theá. Coøn ngöôøi khoân giöõ gìn chaùnh nieäm xem nhö kho taøng quyù baùu nhaát, vaø do haønh ñoäng nhö theá seõ ñaït ñeán Baát Töû vaø Nieát Baøn.

Vaø Phaät ñoïc Phaùp Cuù:

(26) Chuùng ngu si thieáu trí,
Chuyeân soáng ñôøi phoùng daät,
Ngöôøi trí, khoâng phoùng daät.
Nhö giöõ taøi saûn quyù.

(27) Chôù ñôøi soáng phoùng daät
Chôø meâ sau duïc luïc,
Khoâng phoùng daät, thieàn ñònh,
Ñaït ñöôïc an laïc lôùn.

5. Ñaïi Ca Dieáp

Ngöôøi trí deïp phoùng daät ...

Theá Toân noùi Phaùp Cuù naøy khi nguï taïi Kyø Vieân, lieân quan ñeán Tröôûng laõo Ñaïi Ca-dieáp.

Khi Tröôûng laõo coøn ôû trong hang Pipphali, moät hoâm vaøo thaønh Vöông Xaù khaát thöïc xong, trôû veà ñoä ngoï, roài Ngaøi ngoài xuoáng khai môû Tueä giaùc, duøng Thieân nhaõn xem xeùt chuùng sanh, keû buoâng lung, ngöôøi chaùnh nieäm, chuùng sanh trong nöôùc treân ñaát, treân nuùi vaø khaép moïi nôi, keû ra ñôøi ngöôøi quaù vaõng.

Baáy giôø ñaáng Ñaïo sö taïi Kyø Vieân cuõng duøng Thieân nhaõn xem xeùt, vaø thaáy ñeä töû Ngaøi laø Ñaïi Ca-dieáp ñang quaùn saùt chuùng sanh trong voøng sanh töû. Chuùng sanh troâi laên töø kieáp soáng naøy ñeán kieáp soáng khaùc, vaø thoï maïng trong baøo thai cuûa meï mình maø khoâng heà bieát gì caû cha laãn meï. Bieát raèng Ngaøi Ca-dieáp chöa ñuû naêng löïc ñeå thaáu trieät ñieàu naøy, chæ coù chö Phaät môùi thoâng suoát toaøn boä voøng luaân hoài sanh töû cuûa chuùng sanh, neân Theá Toân noùi cho Toân giaû hay ñieàu ñoù, vaø phoùng quang aùnh kim thaân Phaät ngoài tröôùc maët Ca-dieáp, ñoïc caâu Phaùp Cuù:

(28) Ngöôøi trí deïp phoùng daät,
Vôùi haïnh khoâng phoùng daät,
Leo laàu cao trí tueä,
Khoâng saàu nhìn khoå saàu,
Baäc trí ñöùng nuùi cao,
Nhìn keû ngu ñaát baèng

6.- Hai Huynh Ñeä

Tinh caàn giöõa phoùng daät ...

Phaät noùi Phaùp Cuù naøy khi nguï taïi Kyø Vieân, lieân quan ñeán hai huynh ñeä.

Coù hai Tyø-kheo nhaän ñeà muïc thieàn quaùn töø Phaät xong, lui vaøo röøng aån cö. Saùng sôùm ngöôøi thöù nhaát lo mang cuûi, nhuùm loø than vaø suoát canh moät ngoài taùn gaãu vôùi caùc caän söï vaø Sa-di. Ngöôøi kia thì tinh caàn chaùnh nieäm lo toïa thieàn, khuyeân baïn chôù neân buoâng lung vì töù khoå luoân chöïc saün ôû ñoù chôø ngöôøi buoâng lung nhö ngoâi nhaø cuûa mình vaäy, vaø khoâng theå ñöôïc aân hueä cuûa chö Phaät vôùi loøng traùo trôû. Nhöng vò Tyø-kheo löôøi bieáng khoâng nghe. Thaáy khoâng theå khuyeân nhaéc gì baïn mình, vò kia vaãn heát mình an truù trong chaùnh nieäm, tieáp tuïc ngoài thieàn.

Vò Tyø-kheo löôøi ngoài söôûi heát canh moät, roài ñöùng daäy trôû veà tinh xaù cuøng luùc vôùi vò kia vöøa kinh haønh xong trôû veà lieâu. Ñaõ vaäy oâng coøn leân gioïng raên daïy vò huynh ñeä cuûa mình:

- Anh thöïc laø bieáng nhaùc, lui vaøo röøng chæ ñeå naèm daøi vaø nguû khì. Nhaän ñeà muïc thieàn quaùn töø Theá Toân ñaùng lyù anh phaûi thöùc daäy vaø noå löïc toïa thieàn môùi ñuùng chöù!

Buoâng ra nhöõng lôøi daïy khoân xong, oâng ta vaøo lieâu ñeán choã mình ñieàm nhieân naèm xuoáng vaø nguû lieàn. Coøn vò kia, sau khi kinh haønh suoát canh moät, nghæ trong canh hai thöùc daäy vaøo canh cuoái vaø doác heát söùc toïa thieàn. Soáng chaùnh nieäm nhö theá chaúng bao laâu vò Tyø-kheo tinh caàn chöùng A-la-haùn cuøng caùc thaàn thoâng. Coøn vò löôøi bieáng kia phí heát thì giôø trong söï buoâng lung.

Maõn thôøi gian an cö, caû hai ñi ñeán Theá Toân, ñaûnh leã cung kính vaø ngoài xuoáng moät beân. Phaät thaêm hoûi hoï vaø baûo:

- Ta tin caùc oâng ñaõ soáng tinh caàn chaùnh nieäm, mieân maät haønh thieàn. Chaéc caùc oâng ñaït ñöôïc quaû thaùnh ?

Tyø-kheo löôøi leï mieäng thöa:

- Baïch Theá Toân, oâng kia chaúng tinh caàn chuùt naøo caû. Töø luùc rôøi Phaät chæ coù naèm vaø nguû.

- Coøn oâng thì sao ?

- Baïch Theá Toân, vöøa saùng sôùm con ñaõ mang cuûi nhuùm loø than vaø ngoài söôûi trong canh moät. Con khoâng phí thì giôø ñeå nguû.

- OÂng ñaõ phí thôøi giôø soáng buoâng lung maø coøn daùm baûo laø mình sieâng naêng. OÂng ñaõ sai quaáy soáng buoâng lung thay vì soáng tinh caàn chaùnh nieäm. So vôùi con cuûa ta nhö con tuaán maõ, oâng nhö con ngöïa heøn yeáu.

Roài Theá Toân ñoïc Phaùp Cuù:

(29) Tinh caàn giöõa phoùng daät,
Tænh thöùc giöõa quaàn meâ,
Ngöôøi trí nhö tuaán maõ,
Boû sau con ngöïa heøn.

 

7. Magha Trôû Thaønh Trôøi Sakka (Ñeá Thích)

Ñeá Thích khoâng phoùng daät ...

Theá Toân daïy Phaùp Cuù naøy trong tinh xaù muøa heø gaàn Tyø-xaù-ly lieân quan ñeán vua trôøi Ñeá Thích.

Chuyeän hieän taïi.

7A. Caâu Hoûi Cuûa Mahaøli

Moät oâng hoaøng doøng Leä-xaù teân Mahaøli Tyø-xaù-ly, nghe Theá Toân ñoïc baøi kinh töïa ñeà laø "Caâu hoûi cuûa Ñeá Thích", trong ñoù Ngaøi noùi nhöõng söï toát ñeïp huy hoaøng cuûa Ñeá Thích, oâng ñem loøng thaéc maéc khoâng hieåu Ngaøi coù troâng thaáy hay quen bieát vôùi Ñeá Thích khoâng. Vaø oâng ta ñeán gaàn Theá Toân, ngoài xuoáng moät beân thöa hoûi. Theá Toân giaûi ñaùp raèng trong moät tieàn kieáp, vua trôøi Ñeá Thích ñaõ töøng laøm ngöôøi laø oâng hoaøng Magha neân ñöôïc goïi laø ñöùc Maghavaø; moät kieáp khaùc laø moät ngöôøi cuùng döôøng neân teân laø Purindada; moät kieáp nöõa laø ngöôøi ham boá thí neân teân laø Sakka; laø ngöôøi coù theå nghó ñeán ngaøn vieäc trong moät luùc teân laø Sahassakkha, coù vôï A-tu-la neân teân laø Sujampati; ñaõ töøng thoáng laõnh caùc vò trôøi coõi ba möôi ba neân ñöôïc goïi laø vua trôøi. Ngoaøi nhöõng coâng ñöùc naøy, ñöùc Phaät giaûi thích theâm, trong moät tieàn kieáp khaùc vua trôøi Ñeá Thích ñaõ laøm troøn baûy ñieàu theä nguyeän laø suoát ñôøi:

1) Phuïng döôõng cha meï,
2) Leã kính baäc tröôûng thöôïng,
3) Noùi nhöõng lôøi hoøa nhaõ,
4) Khoâng bao giôø noùi xaáu ai sau löng,
5) Laøm gia chuû vôùi taâm khoâng tham lam keo kieät, tay roäng môû buoâng xaû nhöõng gì thuoäc veà mình, hoan hyû roäng löôïng, aân caàn vôùi ngöôøi caàu xin, hoan hyû trong söï boá thí,
6) Noùi söï thaät,
7) Döùt boû saân haän, neáu saân haän noåi leân xin mau buoâng boû.

Ñoù laø nhöõng vieäc laøm cuûa Ñeá Thích khi oâng laø oâng hoaøng Magha xöû söï ra sao neân Mahaøli thænh caàu Theá Toân keå chuyeän quaù khöù. Ngaøi keå:

7B. Magha Trôû Thaønh Vua Trôøi Sakka

Xöa coù moät oâng hoaøng teân Magha soáng trong laøng Macala thuoäc vöông quoác Ma-kieät-ñaø. Moät hoâm oâng ñeán choã buoân baùn thò töù, laáy chaân gaït saïch buïi ñaát ñeå coù moät choã ñöùng thoaûi maùi. Nhöng moät ngöôøi khaùc laïi ñeán ñaåy oâng ra chieám choã. Thay vì giaän ngöôøi aáy, oâng kieám moät choã khaùc doïn saïch ñeå ñöùng. Laïi moät ngöôøi cuõng ñeán ñaåy oâng ra chieám choã. OÂng daën loøng ñöøng giaän vaø laïi tìm choã khaùc. Roài heát ngöôøi naøy ñeán ngöôøi noï tieáp tuïc ñuoåi oâng ñi. OÂng nghó raèng nhöõng ngöôøi naøy döôøng nhö khoaùi chí, vieäc laøm cuûa oâng mang ñeán nieàm vui cho hoï, quaû laø moät vieäc ñaùng laøm. Hoâm sau oâng mang cuoác deïp doïn moät khoaûng ñaát roäng baèng saân phôi luùa, töùc thì thieân haï ñeán chieám choã. Muøa laïnh oâng ñoát loø söôûi aám hoï, vì theá ñaây laø nôi moïi ngöôøi thích ñeán. Roài oâng thaáy coù boån phaän phaûi laøm moät con ñöôøng baèng phaúng deã ñi, neân saùng sôùm oâng baét ñaàu laøm ñöôøng, chaët boû heát nhöõng caønh caây vöôùng víu. OÂng ñaõ daønh thì giôø ñeå laøm nhöõng vieäc nhö theá.

Coù ngöôøi thaáy vaäy beøn hoûi oâng:

- Thöa Ngaøi, Ngaøi ñang laøm gì theá?

- Toâi ñang böôùc treân ñöôøng daãn ñeán coõi trôøi.

- Cho toâi cuøng ñi vôùi.

- Thöa Ngaøi, haõy ñi vôùi toâi; thieân ñöôøng laø nôi an laïc cho nhieàu ngöôøi.

Thaáy hai ngöôøi ñang laøm vieäc, ngöôøi thöù ba ñeán, vaø töông töï nhö tröôùc, xin gia nhaäp. Roài ngöôøi thöù tö, thöù naêm, cuoái cuøng laø ñeán ngöôøi thöù ba möôi ba. Hoï duøng cuoác vaø rìu laøm moät con ñöôøng deã ñi vaø baèng phaúng daøi chöøng moät hai daëm. Thoân tröôûng nghe tin ñeán xem xeùt vieäc hoï laøm vaø toû veû böïc boäi vì khoâng kieám chaùc gì ñöôïc cho rieâng mình. OÂng thuyeát phuïc hoï ñöøng laøm nöõa vì khoâng phaûi laø vieäc cuûa ngöôøi taïi gia, vaø oâng khuyeân hoï ñi caâu caù, saên thuù röøng, hoaëc cheø cheùn say söa, hoaëc vui chôi thoûa thueâ. Nhöng hoï khoâng nghe oâng, vaãn moät möïc laøm con ñöôøng daãn leân coõi trôøi. Thoân tröôûng töùc giaän muoán phaù hoï beøn taâu doái vua ñoù laø moät boïn cöôùp. Vua truyeàn leänh baét ba möôi ba chaøng trai cho voi chaø. Tröôùc côn nguy khoán, Magha nhaén nhuû ñoàng boïn:

- Caùc baïn, chuùng ta khoâng coøn choã naøo ñeå aån naùu ngoaøi loøng töø bi. Haõy ñeå taâm an tónh. Haõy yeâu thöông, ñöøng saân giaän baát cöù ai. Neân raûi taâm töø ñeán nhaø vua, thoân tröôûng vaø ñeán caû con voi saép giaãm chaân leân chuùng ta.

Ba möôi ba chaøng trai vaâng lôøi thuû laõnh cuûa hoï. Söùc maïnh cuûa tình thöông ñaõ khieán con voi khoâng daùm ñeán gaàn hoï.

Vua nghe baùo töôûng raèng vì nhieàu ngöôøi neân voi khoâng daùm ñeán, neân ra leänh phuû leân ngöôøi hoï taám thaûm daøy. Nhöng töø xa voi ñaõ thoái lui. Vua ñoaùn bieát chaéc laø coù lyù do gì ñaây, neân goïi hoï laïi xem coù phaûi boïn hoï laø baêng aên cöôùp len loûi trong röøng hay khoâng, ñöôïc bieát hoï bò thoân tröôûng vu oan. Vua ra leänh baét thoân tröôûng cuøng vôùi vôï con laøm noâ leä cho hoï, taëng moät con voi ñeå cöôõi vaø caû ngoâi laøng aáy ñeå tuøy nghi söû duïng. Ba möôi ba chaøng trai thaáy roõ coâng ñöùc mang ñeán lôïi laïc ngay ñôøi naøy, hoï caøng theâm phaán khôûi, neân khi cöôõi voi veà laøng hoï baøn tính seõ laøm theâm nhieàu coâng ñöùc nöõa. Cuoái cuøng hoï nhaát trí xaây döïng moät nhaø khaùch cho daân chuùng taïi ngaõ tö ñöôøng lôùn, moät toøa nhaø an toaøn vaø kieân coá. Hoï môøi chuû thaàu ñeán giao vieäc, vaø caám khoâng cho phuï nöõ döï phaàn vaøo, vì hoï ñaõ döùt ñöôïc loøng tham duïc ñoái vôùi phuï nöõ.

Luùc baáy giôø coù boán baø ôû trong nhaø Magha laø Hoan Hyû, Traàm Tö, Thieän Taùnh vaø Thieän Sanh. Thieän Taùnh bí maät ñeán gaëp chuû thaàu hoái loä ñeå oâng ta chaïm caâu "Caên nhaø naøy cuûa Thieän Taùnh" vaøo thaùp nhoïn treân maùi nhaø. Chuû thaàu vôù ñöôïc moùn bôû, ñoàng yù ngay vaø cho haï moät caây khoâ. roài ñeõo, baøo, khoan thaønh moät thaùp nhoïn, xong quaán vaûi caát laïi.

Khi caên nhaø ñaõ hoaøn thaønh, ñeán ngaøy döïng thaùp chuû thaàu giaû boä hoaûng hoát tìm ba möôi ba chaøng trai baùo tin laø coøn thieáu caây thaùp. Hoï hoái phaûi laøm ngay, nhöng khoâng theå laøm vôùi caây töôi ñöôïc. Chuû thaàu luùc ñoù baûo hoï toát nhaát laø ñi tìm nhaø naøo ñaõ laøm saün thaùp ñeå baùn. Hoï tìm kieám khaép nôi vaø chæ trong nhaø Thieän Taùnh laø coù saün thaùp. Hoï chòu mua vôùi giaù moät ngaøn ñoàng, nhöng Thieän Taùnh khoâng baùn maø chæ muoán goùp phaàn vaøo coâng trình xaây döïng. Caùc chaøng trai ban ñaàu töø choái vieän daãn khoâng muoán cho phuï nöõ tham gia, nhöng sau bò chuû thaàu thuyeát phuïc laø chæ coù coõi Phaïm Thieân môøi loaïi tröø ñaøn baø, neân hoï nhaän thaùp ñeå coâng trình sôùm hoaøn taát. Roài hoï chia caên nhaø ra ba phoøng, moät daønh cho vua, moät cho ngöôøi ngheøo vaø moät cho ngöôøi beänh.

Hoï xaây tieáp ba möôi ba choã ngoài, daën con voi khi coù khaùch ñeán ngoài vaøo choã naøo thì môøi khaùch ñeán nôi vò chuû cuûa choã ngoài ñoù, ñeå chuû laøm boån phaän vôùi khaùch nhö xoa boùp chaân vaø löng khaùch, daâng thöùc aên cöùng vaø meàm doïn choã ôû, töùc laø laøm toát moïi vieäc phuïc vuï khaùch.

Magha troàng moät caây mun gaàn toøa nhaø vaø xaây moät gheá ñaù döôùi goác caây. Khaùch vaøo toøa nhaø. Nhìn thaùp nhoïn ñoïc teân cuûa Thieän Taùnh ñaõ khaéc chaïm vaøo ñoù, maø khoâng thaáy teân ba möôi ba chaøng trai ñaâu caû.

Hoan Hyû thaáy Thieän Taùnh kheùo goùp phaàn vaøo, trong khi mình chöa coù gì heát, beøn nghó caùch ñaøo moät hoà nöôùc, ñeå cung caáp nöôùc uoáng vaø nöôùc taém cho khaùch. Ñeán löôït Traàm Tö cuõng vaäy, bieát raèng ai ñaõ böôùc vaøo toøa nhaø, sau khi uoáng nöôùc vaø taém ñeàu trang ñieåm voøng hoa tröôùc khi ñi ra, neân cho troàng moät vöôøn hoa traùng leä vôùi nhieàu hoa ñeïp vaø traùi quyù ñeán noãi khoâng ai baûo boâng traùi naøy chaéc chaén laø töø vöôøn hoa cuûa Traàm Tö. Rieâng phaàn Thieän Sanh laø em hoï vaø cuõng laø vôï cuûa Magha neân nghó raèng coâng ñöùc cuûa Magha naøng seõ ñöôïc höôûng laây. Cuõng nhö coâng ñöùc cuûa naøng Magha vaãn höôûng chung, do ñoù naøng chaúng laøm gì caû, chæ lo trang ñieåm.

Nhö vaäy, Magha ngöôøi phuïng döôõng cha meï, toân kính baäc tröôûng thöôïng, noùi söï thaät, khoâng loã maõng, khoâng noùi sau löng, boû loøng tham, khoâng noåi saân, töùc laø ñaõ laøm troøn baûy giôùi luaät neân ñöôïc laøm vua trôøi coõi ba möôi ba sau khi taùi sanh. Caùc baïn ñoàng haønh cuõng ñeàu sanh thieân nôi ñoù. Coøn ngöôøi chuû thaàu thì laøm trôøi Vissakamma.

Khoaûng thôøi gian ñoù coøn loaøi A-tu-la soáng ôû coõi trôøi ba möôi ba, vaø khi hoï bieát coù nhöõng vò trôøi môùi sinh leân ñoù beøn chuaån bò tieäc röôïu cho hoï. Nhöng vua trôøi Ñeá Thích caám nhoùm baïn mình khoâng ñöôïc uoáng nöôùc ñoù. Caùc A-tu-la thì uoáng thoûa thueâ vaø say nheø. Ñeá Thích khoâng muoán cho A-tu-la soáng chung vôùi mình neân ra hieäu cho nhoùm baïn mình ñaù hoï rôi xuoáng bieån. Nhôø coù coâng ñöùc neân döôùi chaân nuùi Tu-di moïc leân toøa laâu ñaøi cho A-tu-la vaø caây hoa Keøn nhieàu maøu.

Cuoäc xung ñoät giöõa chö thieân vaø A-tu-la keát thuùc, phaàn thaéng veà chö thieân. Töø ñoù thaønh laäp cung trôøi ba möôi ba. Khoaûng caùch töø coång Ñoâng sang coång Taây laø möôøi ngaøn daëm, töø coång Baéc ñeán coång Nam cuõng vaäy. Cung trôøi coù moät ngaøn coâng toâ ñieåm vôùi vöôøn caûnh vaø hoà nöôùc. Do quaû baùo töø vieäc xaây caát nhaø khaùch, noåi leân ngay giöõa cung moät ñieän caùc teân laø Chieán Thaéng. Cao baûy traêm daëm, côø phöôùn daøi ba traêm daëm treo la lieät. Treân coät vaøng treo côø ngoïc, treân coät ngoïc treo côø vaøng, treân coät san hoâ treo côø hoå phaùch, treân coät hoå phaùch treo côø san hoâ, treân coät baèng baûy loaïi ñaù quyù treo côø baèng baûy loaïi ñaù quyù.

Quaû baùo vieäc troàng caây mun khieán moïc leân caây san hoâ oâm moät traêm daëm. Quaû baùo cuûa vieäc xaây choã ngoài döôùi goác caây khieán hieän ra döôùi goác san hoâ moät ngai baèng ñaù vaøng, maøu vaøng öûng ñoû gioáng nhö hoa Laøi, daøi saùu möôi daëm, roäng naêm möôi daëm vaø daøy möôøi laêm daëm. Khi Ñeá Thích ngoài leân ngai thì bò luùn xuoáng moät nöõa, neáu ñöùng daäy thì troài leân heát, vì ñöôïc taùi sanh laøm trôøi Eraøvana. Vì coõi trôøi khoâng coù loaøi vaät neân muoán ñeán vöôøn giaûi trí voi phaûi boû thaân trôøi hieän töôùng voi trôû laïi, cao lôùn côõ moät traêm naêm möôi daëm. Voi Eraøvana laøm ra ba möôi ba vaïi nöôùc cho ba möôi ba chaøng trai, moãi caùi chu vi ba phaàn tö daëm. Ñuùng ngay trung taâm voi taïo moät boàn nöôùc teân laø Myõ Leä daønh cho trôøi Ñeá Thích, chu vi ba möôi daëm, beân treân coù che moät voøm laøm toaøn baèng ngoïc quyù roäng möôøi hai daëm. Quanh voøm caùch khoaûng ñeàu treo nhöõng laù côø daøi moät daëm baèng baûy baùu. Moät haøng chuoâng leng keng dính vaøo bieân döôùi laù côø, moãi khi gioù thoåi rung leân moät ñieäu nhaïc eâm dòu nhö aâm thanh phaùt ra töø naêm loaïi nhaïc cuï hay tieáng hoøa cuûa chö thieân. Giöõa laàu caùc ñaët saün moät giöôøng baèng ngoïc daøi moät daëm cho Ñeá Thích töïa mình trang troïng. Trong ba möôi ba vaïi nöôùc cuûa ba möôi ba vò trôøi, moãi vaïi moïc leân baûy ngaø voi, moãi caùi daøi naêm möôi daëm vaø chöùa baûy hoà sen, moãi hoà sen nhoâ leân baûy coïng sen, moãi coïng sen nôû baûy hoa sen, moãi hoa coù baûy nhaùnh vaø treân baûy nhaùnh coù baûy thieáu nöõa ñang muùa. Nhö theá trong phaïm vi naêm möôi daëm ôû moïi phía ñeàu coù hoäi chuùng nhaûy muùa lô löûng treân voâ soá ngaø voi. Vua Ñeá Thích ñaõ thuï höôûng laïc thuù sung maõn nhö vaäy.

Thieän Taùnh qua ñôøi cuõng taùi sanh veà coõi trôøi, ñoàng thôøi xuaát hieän giaûng ñöôøng Thieän Taùnh, nhaø luaän nghò cuûa chö thieân roäng chín traêm daëm ñeïp khoâng nôi naøo bì kòp, vaø taïi ñoù vaøo ngaøy thöù taùm haøng thaùng coù thuyeát phaùp. Töø ñoù trôû ñi ai troâng thaáy nôi naøo loäng laãy cuõng noùi gioáng nhaø nghò luaän cuûa chö thieân töùc giaûng ñöôøng Thieän Taùnh.

Hoan Hyû vaø Traàm Tö ñeàu sanh thieân, ñoàng thôøi hieän ra moät hoà sen teân Hoan Hyû roäng naêm traêm daëm vaø moät khu röøng daây leo teân Traàm Tö roäng naêm traêm daëm. Nhöng rieâng Thieän Sanh taùi sanh thaønh moät con seáu ôû trong hang nuùi.

Nhaän bieát tình traïng nhöõng ngöôøi vôï cuõ mình nhö theá, Ñeá Thích tìm caùch giuùp cho Thieän Sanh coù cô hoäi taïo laäp coâng ñöùc. OÂng côûi boû lôùp trôøi ñeán beân Seáu troø chuyeän. OÂng phaûi xöng teân laø Magha vì Seáu khoâng nhaän ra vaø keå cho naøng bieát laø baïn beø ñeàu sanh thieân, hoûi naøng muoán gaëp hoï khoâng, naøng öng thuaän. OÂng ñaët naøng trong loøng baøn tay mang leân trôøi ñeán beân hoà sen Hoan Hyû roài goïi nhöõng baø kia ñeán. Hoï thaáy Seáu, cheá nhaïo moät hoài, naøo laø moû naøng, baøn chaân roài ñeán caëp chaân, keát luaän moät caâu:

- Haõy xem quaû baùo cuûa quyù nöông, ngöôøi chæ daønh thôøi giôø ñeå toâ son chuoát phaán cho rieâng mình!

Xong keùo ñi heát.

Ñeá Thích mang naøng trôû veà choã cuõ treân maët nöôùc vaø doï yù xem naøng coù thích coõi trôøi hay khoâng. Naøng raát öa thích vì thaáy treân ñoù vui söôùng ñeïp ñeõ. OÂng daïy cho naøng naêm giôùi. Ba laàn Ñeá Thích hoùa laøm caù giaû nhö cheát ñeå thöû naøng, khi naøng laáy moû quaép caù vaãy ñuoâi, naøng lieàn khoâng aên. Naøng Seáu giöõ giôùi khoâng aên caù soáng, chæ aên caù ñaõ cheát roài hoaëc khoâng aên gì heát, chaúng bao laâu naøng heùo moøn vaø cheát. Do phöôùc baùo cuûa vieäc giöõ giôùi naøy naøng taùi sanh laøm con gaùi ngöôøi thôï goám ôû Ba-la-naïi. Khi coâ gaùi leân möôøi laêm, möôøi saùu tuoåi, Ñeá Thích boû loát trôøi, laáy baûy baùu ñaõ hoùa thaønh döa chuoät chaát ñaày xe ñaåy vaøo thaønh Ba-la-naïi rao baùn. Ngöôøi ta caàm tieàn ñeán mua, giaù naøo oâng cuõng khoâng baùn. Coù ngöôøi thaéc maéc hoûi tôùi, oâng ñaùp laø chæ cho ngöôøi naøo giöõ giôùi, hoï laïi hoûi tieáp giôùi laø gì, khoâng giöõ giôùi, neân oâng ñaåy xe ñi. Coù ngöôøi chæ cho oâng con gaùi thôï goám thöôøng noùi "Toâi giöõ giôùi", oâng ñaùnh xe ñeán nhaø coâ vaø giao cho coâ kho baùu cuûa trôøi trong lôùp döa chuoät khoâng heà maát maùt.

Qua kieáp naøy coâ gaùi taùi sanh laøm con cuûa vua A-tu-la laø Vepacitti. Vì giöõ giôùi trong hai kieáp lieân tieáp neân coâ raát duyeân daùng myõ mieàu töø thaân hình ñeán nöôùc da maøu vaøng chöa töøng thaáy. Cha coâ raát keùn reå, ai cuõng khoâng vöøa yù, cuoái cuøng oâng môøi heát A-tu-la ñeán, ñaët tay vaøo con gaùi moät voøng hoa baûo naøng töï choïn ngöôøi choàng vöøa yù. Ñeá Thích bieát ñöôïc bieán thaønh moät A-tu-la loïm khoïm ñöùng voøng ngoaøi caùc chaøng trai. Coâ gaùi vì ôû moät kieáp tröôùc ñaõ töøng laøm vôï Ñeá Thích neân khi thaáy oâng maõnh löïc aùi tình tuoân traøn, naøng lieäng voøng hoa leân ñaàu oâng vaø la leân:

- OÂng ta laø choàng toâi!

Caùc chaøng trai A-tu-la buoàn baõ baûo nhau:

- Ñuùng laø giaø keùn keïn hom, chaøng phoø maõ naøy ñaùng oâng noäi coâ ta!

Luùc ñoù Ñeá Thích hieän nguyeân hình trôøi, naém tay coâ gaùi bay leân khoâng la leân:

- Ta laø Ñeá Thích!

Caùc A-tu-la ñoàng thanh hoâ lôùn:

- Laõo Ñeá Thích naøy löøa chuùng ta roài!

Vaø hoï röôït ñuoåi theo.

Ngöôøi ñaùnh xe Maøtali ñem xe chieán thaéng ñeán ngöøng giöõa ñöôøng röôùc Ñeá Thích vaø coâ daâu chaïy veà cung trôøi. Ñeán röøng caây Boâng vaø Tô baày chim non Garuda (Kim Xí Ñieåu) nghe tieáng baùnh xe sôï bò nghieán naùt keâu cöùu inh oûi. Ñeá Thích lieàn ra leänh cho Maøtali quaát roi khieán ngaøn tuaán maõ Sindh quay ñaàu chaïy trôû laïi. Caùc A-tu-la thaáy vaäy nghó raèng Ñeá Thích ñaõ coù vieän binh neân cuõng trôû lui veà thaønh baèng con ñöôøng cuõ, vaø khoâng bao giôø daùm loù ñaàu ra nöõa. Töø ñoù coâ gaùi A-tu-la Thieän Sanh ñöôïc taán phong leân caàm ñaàu hai möôi laêm trieäu thieân nöõ. Naøng chæ coù moät mình treân thieân giôùi, khoâng cha meï, anh em ... neân thöôøng xin ñi theo Ñeá Thích.

Thôøi gian sau khi caây hoa Keøn nhieàu maøu nôû hoa, caùc A-tu-la reo leân laø caây san hoâ treân thieân giôùi troå boâng vaø hoï xoâng leân taán coâng Ñeá Thích. Vua trôøi beøn ñaët traïm gaùc ñeå ngaên chaën giuùp loaøi roàng Naøgas döôùi bieån vaø cho baûo veä chim thaàn Supannas vaø chö thieân Kumbhandas, trôøi Daï-xoa (Yakkhas) vaø caû Töù Thieân Vöông. Ñeå ngaên ngöøa tai hoïa, oâng ñaët tröôùc coång thaønh aûnh Ñeá Thích tay caàm löôõi taàm seùt. A-tu-la ñaùnh thaéng loaøi roàng Naøgas vaø caùc phi nhaân khaùc xong tieán ñeán coång thieân giôùi hoï thaáy aûnh Ñeá Thích hoâ hoaùn leân "Ñeá Thích xoâng ra kia kìa!" vaø voäi boû chaïy.

Theá Toân keát luaän:

- Naøy Mahaøli ! OÂng hoaøng Magha ñaõ choïn con ñöôøng tinh caàn chaùnh nieäm theá ñoù, vaø ñaït ñeán ngoâi vò toái cao cai quaûn hai thieân giôùi. Tinh caàn chaùnh nieäm ñöôïc chö Phaät vaø moïi ngöôøi taùn thaùn, nhôø theá seõ ñaït quaû vò cao toät theá gian vaø xuaát theá gian.

Roài Ngaøi ñoïc Phaùp Cuù:

(30) Ñeá Thích khoâng phoùng daät,
Ñaït ngoâi vò thieân chuû.
Khoâng phoùng daät ñöôïc khen,
Phoùng daät thöôøng bò traùch.

8. Moät Tyø Kheo Chöùng A-La-Haùn

Vui thích khoâng phoùng daät ...

 Giaùo lyù naøy Theá Toân noùi trong khi nguï ôû Kyø Vieân lieân quan ñeán moät Tyø-kheo.

Moät Tyø-kheo nhaän ñeà taøi thieàn quaùn töø Theá Toân xong lui voâ röøng. Duø coá gaéng heát söùc mình oâng vaãn khoâng chöùng ñöôïc quaû A-la-haùn. OÂng rôøi nôi an cö trôû veà choã Theá Toân ñònh xin ñoåi ñeà taøi thieàn quaùn khaùc. Treân ñöôøng ñi ngang moät khu röøng lôùn ñang chaùy döõ doäi, oâng treøo leân ñænh moät ngoïn nuùi troïc vaø ngoài xuoáng ngaém ngoïn löûa böøng chaùy ñang thieâu ñoát moïi vaät lôùn vaø nhoû. OÂng cuõng muoán taát caû nhöõng chöôùng ngaïi lôùn vaø nhoû seõ ñöôïc ngoïn löûa trí tueä cuûa Thaùnh ñaïo ñoát chaùy heát.

Ñöùc Phaät ngoài trong höông thaát thaáy heát dieãn bieán tö töôûng cuûa Tyø-kheo lieàn phoùng quang ñeán tröôùc maët Tyø-kheo noùi keä:

(31) Vui thích khoâng phoùng daät,
Tyø-kheo sôï phoùng daät
Böôùc tôùi nhö löûa böøng,
Thieâu kieát söû lôùn nhoû.

Döùt caâu keä, vaãn ngoài taïi choã, Tyø-kheo thieâu ñoát heát moïi troùi buoäc vaø chöùng A-la-haùn cuøng nhöõng thaàn thoâng Sau ñoù oâng bay leân khoâng ñeán gaëp Theá Toân, taùn thaùn vaø ca ngôïi kim thaân Phaät.

9. Tissa ÔÛ Phoá Chôï

Vui thích khoâng phoùng daät ...

Giaùo lyù naøy Theá Toân daïy khi nguï taïi Kyø Vieân lieân quan ñeán Tröôûng laõo Tissa ôû phoá chôï, töùc Nigamavaøsì Tissa.

Moät chaøng trai coù ñòa vò sinh soáng taïi phoá thò khoâng xa Xaù-veä, moät hoâm xuaát gia thaønh Tyø-kheo trong giaùo ñoaøn cuûa Phaät. Nhôø laøm troøn boån phaän oâng thöôøng ñöôïc goïi laø Tissa ôû phoá chôï. OÂng noåi tieáng soáng thanh ñaïm, trí tuùc, trong saïch vaø kieân quyeát. OÂng hay ñi khaát thöïc trong laøng coù thaân quyeán cö nguï maø khoâng bao giôø ñeán Xaù-veä ôû gaàn beân, duø oâng Caáp Coâ Ñoäc vaø nhöõng cö só khaùc keå caû vua Ba-tö-naëc thöôøng daâng cuùng nhieàu phaåm vaät ngoaïi haïng.

Caùc Tyø-kheo baøn taùn veà oâng, cho raèng oâng chæ giao thieäp thaân maät vôùi quyeán thuoäc maø chôù heà ñeán Xaù-veä nôi ñöôïc cuùng döôøng doài daøo. Chuyeän ñeán tai Phaät, oâng ñöôïc goïi ñeán. Phaät hoûi:

- Tyø-kheo, coù thaät oâng ñaõ soáng nhö ngöôøi ta baùo khoâng?

Tissa ñaùp:

- Baïch Theá Toân, khoâng ñuùng söï thaät khi noùi con giao thieäp thaân thieát vôùi hoï haøng. Con chæ nhaän nôi hoï thöùc aên vöøa ñuû. Chæ vì nhu caàu gìn giuõ maïng soáng, neân duø ngon duø dôû, con thaáy raèng khoâng caàn phaûi trôû veà tinh xaù ñeå tìm vaät thöïc nöõa. Con khoâng giao thieäp thaân maät vôùi quyeán thuoäc, baïch Theá Toân!

Phaät bieát ñöôïc taâm yù cuûa Tyø-kheo lieàn khen:

- Laønh thay! Laønh thay! Tyø-kheo! Khoâng coù gì laï, laø ñeä töû cuûa Ta taát nhieân oâng phaûi bieát soáng thieåu duïc. Thieåu duïc laø yù höôùng vaø thoùi quen cuûa Ta.

Chuyeän quaù khöù

9A. Sakka Vaø Con Veït

Ngaøy xöa maáy ngaøn con veït soáng ôû röøng caây sung xöù Hy-maõ-laïp-sôn treân bôø soâng Haèng. Khi nhöõng traùi treân caây nôi con veït chuùa ñaäu ruïng heát, noù beøn aên nhöõng gì tìm ñöôïc duø choài non, laù xanh hay coû caây, oáng nöôùc soâng Haèng vaø raát haïnh phuùc maõn nguyeän ôû laïi nôi aáy. Veït haïnh phuùc vaø maõn nguyeän ñeán noãi cung trôøi cuûa Ñeá Thích (Sakka) ruùng ñoäng. Ñeá Thích tìm lyù do, thaáy laø vì chim veït lieàn quyeát ñònh thöû thaùch noù. OÂng duøng thaàn löïc giaùng xuoáng caây sung laøm caønh laù ñoå la lieät, chæ coøn goác caây ñaày loã hoång vaø veát nöùt. Khi tieáng aàm vang leân töø beân trong caây buïi tuoân muø mòt, vaø ñoù laø nguoàn thöùc aên cuûa chim veït cuøng vôùi nöôùc soâng Haèng, noù khoâng ñi ñaâu khaùc, noù vaãn ñaäu treân caây sung chaúng ngaïi gì naéng gioù.

Ñeá Thích thaáy veït vaãn haïnh phuùc vaø maõn nguyeän, beøn bieán thaønh ngoãng chuùa coù Thieän Sanh trong hình daùng nöõ thaàn Asura daãn ñöôøng ñeán röøng caây sung. OÂng ñaäu xuoáng moät caây gaàn choã cuûa veït vaø môû ñaàu caâu chuyeän baèng baøi keä:

Coù nhöõng caây laù xanh
Nhöõng caây naëng tróu traùi
Taïi sao veït laïi thích
ÔÛ treân caây bò ñoán ngaõ trô troïi?

Keå ñeán ñaây ñöùc Phaät noùi tieáp:

- Luùc aáy Ñeá Thích laø Ananda laø veït chuùa chính laø Ta. Vì theá naøy caùc Tyø-kheo, thieåu duïc laø yù höôùng vaø thoùi quen cuûa Ta. Do ñoù khoâng coù gì laï khi ñeä töû cuûa Ta laø Nigamavaøsì Tissa bieát soáng haïnh phuùc vaø maõn nguyeän khoâng bò sa ñoïa, khoâng nhöõng theá coøn gaàn ñeán Nieát-baøn.

Ñöùc Phaät noùi tieáp Phaùp Cuù sau:

(32) Vui thích khoâng phoùng daät,
Tyø-kheo sôï phoùng daät,
Khoâng theå bò thoái ñoïa,
Nhaát ñònh gaàn Nieát-baøn.

  --ooOoo--

Ñaàu trang | Muïc luïc | 01a | 01b | 01c | 01d | 02a | 02b | 03 | 04a | 04b | 05a | 05b | 06 | 07 | 08 | 09 |
10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26a | 26b | 26c

---

 [ Trôû Veà ]