XXIII.
Phaåm Voi
1.
Phaät Bò Laêng Nhuïc
Ta
nhö voi giöõa traän...
Caâu
chuyeän xaûy ra khi ñöùc Theá Toân
ôû Kyø Vieân, trong tröôøng
hôïp cuûa chính Ngaøi.
Trong
truyeän tích Phaùp Cuù (179) ñaõ
ñeà caäp ñeán tröôøng
hôïp Maøgandiyaø bò
Phaät töø choái, vaø coâ bò
chaïm töï aùi naëng. Khi trôû thaønh
hoaøng haäu, naøng quyeát taâm traû
thuø Phaät. Naøng tung tieàn möôùn
cö daân thaønh, baûo hoï raèng:
-
Khi Sa-moân Coà-ñaøm ñeán ñaây
khaát thöïc, caùc ngöôi haõy
tuï taäp nhöõng ngöôøi haï
tieän ñi theo chöûi maéng oâng ta,
ñuoåi oâng ta ñi.
Khi
ñöùc Phaät vaø A-nan ñi ñeán
thaønh, daân cö khoâng tin Tam Baûo ñaõ
ñi theo Ngaøi, la heùt.
-
OÂng laø keû giaëc cöôùp, ngu
doát, khuøng, oâng laø laïc ñaø,
boø, löøa, quyû ôû ñòa
nguïc, laø suùc sanh, khoâng coù hy voïng
ñöôïc cöùu roài, oâng chæ
coù nöôùc chôø bò ñoïa
thoâi...
Nhö
vaäy, hoï duøng möôøi caùch maéng
chöûi ñeå maéng chöûi Phaät.
Nghe caùc caâu maï nhuïc, Toân giaû
A-nan baïch Phaät:
-
Baïch Theá Toân, daân cö nôi naøy
chöûi maéng chuùng ta, xin haõy ñi
nôi khaùc.
-
Chuùng ta seõ ñi ñaâu, A-nan?
-
Ñi ñeán thaønh phoá khaùc, baïch
Theá Toân.
-
Neáu nhö daân ôû thaønh phoá
ñoù cuõng chöûi maéng ta?
-
Thì chuùng ta laïi ñi ñeán thaønh
phoá khaùc, baïch Theá Toân.
-
Neáu nhö ñeán nôi kia cuõng bò
maéng chöûi?
-
Ñi ñeán choã khaùc nöõa,
baïch Theá Toân.
-
Naøy A-nan! Chuùng ta khoâng neân laøm
nhö theá. Baát cöù nôi naøo
coù raéc roái, phieàn naõo noåi
leân, chuùng ta neân ôû laïi ñoù
cho ñeán khi chuùng laéng dòu haún,
vaø chæ khi ñoù chuùng ta môùi
neân ñi nôi khaùc. Nhöng ai ñaõ
chöûi maéng chuùng ta?
-
Baïch Theá Toân, nhöõng keû haï
tieän, noâ tyø, taát caû ñeàu
chöûi maéng.
-
Naøy A-nan! Ta nhö con voi ñaõ ra traän.
Vaø nhö con voi giöõa traän höùng
chòu teân bay töø boán phía, boån
phaän ta phaûi nhaãn naïi nghe nhöõng
lôøi aùc ñoäc thoát ra.
Vaø
Ngaøi laáy mình laøm tieâu ñeà
giaûng phaùp vôùi caùc caâu:
(320)
Ta nhö voi giöõa traän,
Höùng
chòu cung teân rôi,
Chòu
ñöïng moïi phæ baùng,
AÙc
giôùi raát nhieàu ngöôøi.
(321)
Voi luyeän, ñöa döï hoäi,
Ngöïa
luyeän, ñöôïc vua cöôõi,
Ngöôøi
luyeän, baäc toái thöôïng,
Chòu
ñöïng moïi phæ baùng.
(322)
Toát thay, con la thuaàn,
Thuaàn
chuûng loaøi ngöïa Sindh
[*]
Ñaïi töôïng,
voi coù ngaø,
Töï ñieàu môùi
toái thöôïng.
[*]
loaøi ngöïa ñeïp ôû vuøng
soâng Sindha, AÁn Ñoä
Nghe
xong, quaàn chuùng ôû hai beân ñöôøng,
ôû ngaõ ba, ngaõ tö, nhöõng
keû aên tieàn chöûi möôùn
Phaät ñeàu chöùng töø Sô
quaû ñeán Tam quaû.
2.
Thaày Sa Moân Luyeän Voi
Chaúng
phaûi loaøi cöôõi aáy...
Caâu
chuyeän xaûy ra khi ñöùc Theá Toân
ôû taïi Kyø Vieân, lieân heä ñeán
moät Tyø-kheo töøng laø quaûn töôïng.
Moät
ngaøy noï, moät vò Tyø-kheo tröôùc
kia töøng laø quaûn töôïng, ñöùng
beân bôø soâng Acirvatì
thaáy moät ngöôøi quaûn töôïng
ñang coá gaéng huaán luyeän moät
con voi. Thaáy ngöôøi aáy khoâng
ñaït keát quaû, thaày muoán maùch
nöôùc, beøn noùi vôùi caùc
thaày Tyø-kheo ñöùng gaàn:
-
Neáu ñaùnh con voi ôû choã naøy,
choã naøy... noù seõ nghe lôøi
ngay thoâi.
Ngöôøi
quaûn töôïng nghe ñöôïc, laøm
theo lôøi, vaø chaúng bao laâu con voi
tuaân theo yù oâng...
Caùc
Tyø-kheo baïch Phaät caâu chuyeän. Phaät
cho goïi thaày Tyø-kheo aáy leân hoûi:
-
Coù phaûi thaät oâng noùi nhö theá?
-
Baïch Theá Toân, vaâng!
Phaät
quôû:
-
Ngöôi voâ tích söï, ngöôi
thi thoá taøi ngheä vôùi ngöôøi
luyeän voi, luyeän thuù ñeå laøm gì?
Khoâng phaûi leo leân löng nhöõng con
thuù ñoù laø coù theå ñi
ñeán nôi muoán ñeán maø
chöa ñeán ñöôïc. Chæ coù
trong söï töï huaán luyeän baûn thaân
môùi coù theå ñeán ñöôïc
nôi khoù ñeán. Töø ñaây
ngöôi haõy töï ñieàu phuïc
chính mình, ñöøng laøm troø
huaán luyeän thuù nhö theá nöõa:
Ngaøi
noùi keä:
(323)
Chaúng phaûi loaøi cöôõi aáy,
Ñöa
ngöôøi ñeán Nieát-baøn,
Chæ
coù ngöôøi töï ñieàu,
Ñeán
ñích, nhôø ñieàu phuïc.
3.
Laõo Baø La Moân Vaø Caùc Con
Con
voi teân Taøi Hoä...
Caâu
chuyeän xaûy ra khi ñöùc Phaät ôû
Xaù-veä, trong tröôøng hôïp moät
Baø-la-moân giaø bò caùc con haát
huûi.
Taïi
thaønh Xaù-veä, moät Baø-laø-moân
coù boán ngöôøi con trai vaø gia
taøi taùm traêm ngaøn ñoàng tieàn
vaøng. Khi caùc con ñeán tuoåi tröôûng
thaønh, oâng cöôùi vôï cho chuùng
vaø cho moãi ñöùa moät traêm
ngaøn tieàn vaøng. Sau ñoù, vôï
oâng cheát, caùc ngöôøi con hoïp
nhau laïi baøn taùn:
-
Neáu cha ta cöôùi vôï khaùc,
gia taøi seõ bò chia cho maáy ñöùa
con sau vaø khoâng coøn gì caû. Chi baèng
chuùng ta saên soùc oâng giaø ñeå
höôûng gia taøi cuûa oâng.
Chuùng
bu quanh haàu haï oâng chu ñaùo, lo thöùc
aên ngon, quaàn aùo ñeïp, taém röûa
cho oâng, moïi boån phaän ñeàu laøm
troøn.
Moät
ngaøy noï, chuùng ñeán haàu thaáy
oâng vaãn coøn nguû. Ngay khi oâng thöùc
giaác, chuùng röûa tay chaân cho oâng,
vaø noùi veà söï baát lôïi
cuûa moät gia ñình chia hai doøng con.
Chuùng höùa:
-
Chuùng con seõ saên soùc cha cho tôùi
khi cha cheát, cha haõy chia cho chuùng con soá
tieàn coøn laïi.
OÂng
giaø chieàu theo lôøi yeâu caàu,
chia luoân boán traêm ngaøn tieàn coøn
laïi laøm boán phaàn, cho moãi ñöùa
moät phaàn, rieâng oâng chaúng coøn
gì, ngoaøi boä quaàn aùo dính da.
Vaøi
ngaøy ñaàu, ñöùa con tröôûng
haàu haï oâng. Moät hoâm, khi oâng ñeán
nhaø ngöôøi naøy nhö thöôøng
leä, muï con daâu ñöùng ôû
cöûa vöøa gaëp oâng lieàn noùi:
-
OÂng coù cho theâm con trai oâng moät traêm
hay moät ngaøn ñoàng khoâng? Roõ
raøng oâng cho moãi con trai oâng hai traêm
ngaøn ñoàng maø. OÂng khoâng bieát
ñöôøng ñi tôùi nhaø
maáy oâng con kia aø?
OÂng
Baø-la-moân giaän döõ, maéng:
-
Im ñi, con ñaøn baø ñeâ tieän.
OÂng
ñeán nhaø ñöùa con thöù
hai. Nhöng chæ vaøi hoâm, oâng laïi
bò ñuoåi ra khoûi nhaø theo caùch
cuûa ñöùa thöù nhaát, vaø
caûnh aáy cuõng dieãn ra ôû taïi
nhaø ñöùa uùt. Roát cuoäc
oâng khoâng coù nhaø ñeå nöông
thaân.
Do
ñoù, oâng töø boû ñôøi
theá gian, ñi tu theo giaùo ñoaøn Pandaranga,
xin aên töø nhaø naøy sang nhaø
khaùc. Theo thôøi gian, oâng trôû
neân gaày oám vì tuoåi giaø, thaân
theå suy suïp vì thöùc aên toài
teä vaø choã nguû khoâng ñuû
aám. Moät ngaøy noï, sau khi ñi xin aên
veà, oâng naèm daøi taïi choã vaø
nguû thieáp ñi. Môû maét ra oâng
meät moûi nhìn quanh chaúng thaáy coù
ñöùa con naøo ñeå nhôø
caäy. OÂng nghó thaàm: "Hoï noùi raèng
Sa-moân Coà-ñaøm coù moät daùng
daáp töø hoøa, veû maët chaân
thaät côûi môû, raèng thaùi
ñoä cuûa Ngaøi hoan hyû, raèng Ngaøi
tieáp khaùch laï vôùi taát caû
veû thaân thieän. Coù leõ ta neân
ñeán vôùi Sa-moân Coà-ñaøm,
ñeå ñöôïc tieáp ñaõi
aám aùp".
OÂng
khoaùc aùo, oâm baùt, choáng gaäy
ñi ñeán choã Theá Toân. Ñeán
nôi oâng ngoài qua moät beân thaät cung
kính. Ñöùc Theá Toân chaøo
ñoùn oâng vui veû vaø hoûi:
-
Naøy Baø-la-moân, vì sao oâng ñeán
nôi naøy vôùi veû tieàu tuïy,
aùo raùch taû tôi theá kia?
-
Thöa Coà-ñaøm, toâi coù boán
ñöùa con trai, nhöng chuùng bò meâ
hoaëc bôûi maáy con vôï, roài
ñuoåi toâi ra khoûi nhaø.
-
Ñöôïc roài, oâng haõy hoïc
thuoäc baøi keä naøy. Vaø khi moïi
ngöôøi vaø caùc con oâng ñeán
nhaø hoïp, oâng ñoïc leân tröôùc
chuùng.
Ngaøi
daïy:
Chuùng
laø nhöõng ñöùa con khi sanh ra toâi
vui möøng, mong moûi.
Vaäy
maø chuùng nghe lôøi vôï xuùi
giuïc, ñuoåi toâi nhö xua choù.
Chuùng
goïi toâi "Cha thaân yeâu!..." thaät aùc
ñoäc vaø roãng tueách.
Quyû
ñoäi loát con trai, chuùng boû rôi
toâi khi tuoåi giaø, nhö boû ñoùi
con ngöïa giaø voâ duïng.
Laøm
cha moät luõ ngu, phaûi xin aên lang thang töøng
nhaø.
Moät
caây gaäy coøn toát hôn luõ con baát
hieáu.
Gaäy
coøn ñuoåi ñöôïc boø
röøng choù döõ.
Gaäy
daãn ñöôøng trong ñeâm toái,
ñôõ chaân qua vuõng nöôùc
buøn laày.
OÂng
Baø-la-moân hoïc thuoäc loøng baøi
daïy treân.
Moät
ngaøy noï, doøng Baø-la-moân hoïp
maët, caùc con trai oâng cuõng ñeán
hoïp. Chuùng aên maëc sang troïng, trang söùc
quí giaù vaø ngoài vaøo choã
danh döï giöõa nhöõng ngöôøi
Baø-la-moân. OÂng giaø nhuû thaàm:
"Ñaây laø cô hoäi toát cho ta". OÂng
ñi vaøo phoøng hoïp, giöõa moïi
ngöôøi oâng ñöa tay leân noùi:
-
Toâi muoán ñoïc moät baøi thô,
xin caùc ngaøi haõy nghe cho.
-
OÂng ñoïc ñi, chuùng toâi nghe.
OÂng
ñöùng giöõa hoäi chuùng, ñoïc
leân baøi keä ñöùc Phaät daïy.
Luaät
phaùp thôøi aáy aán ñònh
raèng: "Neáu ngöôøi naøo höôûng
gia taøi cuûa cha meï, maø khoâng nuoâi
döôõng cha meï, seõ bò töû
hình". Caùc con oâng ñaõ hoaûng
sôï, quyø xuoáng döôùi chaân
oâng van xin:
-
Cha ôi! Xin cöùu chuùng con.
Traùi
tim ngöôøi cha meàm yeáu, oâng beøn
baûo laõnh cho chuùng.
-
Xin caùc vò ñöøng xöû toäi
chuùng. Chuùng seõ nuoâi naáng toâi.
Hoäi
chuùng haêm ñaùm con oâng:
-
Töø nay, neáu caùc anh khoâng saên
soùc oâng cuï töû teá, chuùng
toâi seõ ñöa ra phaùp luaät ñaáy.
Boán
ngöôøi con trai hoaûng sôï, voäi
khieâng oâng cuï veà nhaø, taém röûa
kyø coï, xoa daàu, boâi kem, öôùp
phaán... cho oâng cuï, roài goïi vôï
ñeán baûo:
-
Töø nay boån phaän cuûa caùc baø
phaûi saên soùc cha cho chu ñaùo. Neáu
thieáu soùt coi chöøng aên ñoøn.
Chuùng
doïn thöùc aên thöôïng vò
cho oâng.
Töø
ñoù ñöôïc boài döôõng,
nghæ ngôi eâm aám tieän nghi, oâng
cuï phuïc hoài söùc khoûe, thaân
theå töôi toát. OÂng töï nhuû:
"Ta ñöôïc nhö vaày laø nhôø
Sa-moân Coà-ñaøm". OÂng beøn choïn
moät caëp vaûi toát, ñi ñeán
choã ñöùc Phaät, chaøo Ngaøi
vaø lui ngoài moät beân, ñaët vaûi
döôùi chaân Phaät, thöa:
-
Kính baïch Coà-ñaøm, doøng Baø-la-moân
chuùng toâi mong öôùc raèng moät
vò thaày nhaän leã vaät, xin ñöùc
Coà-ñaøm toân kính laø thaày
cuûa toâi, nhaän leã vaät naøy.
Phaät
nhaän xaáp vaûi, vaø giaûng phaùp
cho oâng cuï nghe. Nghe xong, oâng quy y Phaät vaø
thöa:
-
Baïch Coà-ñaøm, caùc con toâi thöôøng
cung caáp cho toâi moät ngaøy boán böõa
aên, toâi xin cuùng döôøng Ngaøi
hai böõa.
-
Raát toát ñoù oâng laõo, nhöng
chuùng ta chæ ñi ñeán nhaø naøo
ñöôïc choïn.
OÂng
cuï veà nhaø baûo caùc con:
-
Naøy caùc con, Sa-moân Coà-ñaøm
laø baïn cuûa ta, ta daâng Ngaøi hai böõa
aên. Khi Ngaøi ñeán haõy tieáp
ñaõi ñöøng thieáu soùt.
Caùc
con ñeàu höùa nghe lôøi. Ngaøy
hoâm sau, ñöùc Phaät ñi khaát
thöïc, Ngaøi ñöùng tröôùc
cöûa nhaø cuûa ngöôøi con tröôûng.
Ngöôøi naøy voäi ñôõ
laáy bình baùt cuûa Ngaøi, môøi
vaøo nhaø, soaïn gheá neäm gaám thænh
Phaät ngoài, vaø cuùng döôøng
thöùc aên thöôïng vò. Nhöõng
ngaøy sau, ñöùc Theá Toân ñeán
caùc ngöôøi con keá, hoï ñeàu
tieáp ñoùn Ngaøi noàng haäu.
Ngaøy
noï saép ñeán leã hoäi, ngöôøi
con tröôûng hoûi oâng:
-
Thöa cha, ai laø aân nhaân danh döï cuûa
chuùng ta?
-
Chæ coù Sa-moân Coà-ñaøm thoâi,
khoâng ai khaùc.
-
Nhö theá, ngaøy mai xin môøi Ngaøi
vaø naêm traêm vò Sa-moân.
OÂng
cuï thænh Phaät vaø naêm traêm Taêng
chuùng. Ngaøy hoâm sau, Phaät cuøng chuùng
Taêng ñeán nhaø oâng. Ngoâi nhaø
trang hoaøng theo nghi thöùc leã hoäi, oâng
Baø-la-moân doïn choã ngoài cho Phaät
vaø chuùng Taêng, daâng cuùng caùc
thöùc aên thöôïng vò loaïi
cöùng, loaïi meàm. Boán ngöôøi
con ngoài tröôùc Phaät, baïch raèng:
-
Thöa Ngaøi Coà-ñaøm, chuùng toâi
saên soùc oâng giaø chu ñaùo, khoâng
daùm lô laø. Ngaøi haõy nhìn oâng
cuï xem.
Phaät
daïy:
-
Caùc ngöôi laøm nhö theá toát
laém. Ngöôøi khoân ngoan bao giôø
cuõng nuoâi döôõng cha meï chu ñaùo.
Ngaøi
noùi keä:
(324)
Con voi teân Taøi Hoä,
Phaùt
duïc, khoù ñieàu phuïc,
Troùi
buoäc khoâng aên uoáng,
Voi
nhôù ñeán röøng voi.
Ñöùc
Phaät keå chuyeän con voi Taøi Hoä (Dhanapaøla)
duø ñöôïc vua saên soùc, cho
aên ngon, ôû nôi ñeïp, vaãn
nhôù meï nôi röøng voi. Khoâng
chòu aên uoáng vì nghó ñeán
boån phaän laøm con ñoái vôùi
cha meï. Nghe xong, maáy ngöôøi con ñeàu
rôi leä. Ñöùc Phaät bieát raèng
hoï ñaõ thaám nhuaàn beøn giaûng
phaùp. Cuoái cuøng, caû oâng cuï,
caùc con trai, con daâu, ñeàu chöùng
Sô quaû.
4.
An Uoáng Ñieàu Ñoä
Ngöôøi
öa nguû, aên lôùn...
Caâu
chuyeän xaûy ra khi ñöùc Theá Toân
ôû taïi Kyø Vieân, lieân quan ñeán
vua Ba-tö-naëc.
Coù
moät luùc, vua Ba-tö-naëc thöôøng
aên raát nhieàu côm naáu vôùi
caø ri, nöôùc soát gia vò. Ngaøy
kia, sau böõa ñieåm taâm doài daøo
quaù ñoä, cô theå vaø taâm
tö ngaày ngaät, nhaø vua ñeán choã
Phaät, ñi tôùi ñi lui tröôùc
maët Ngaøi vôùi veû thaät meät
moûi. Nhaø vua chæ muoán naèm laên
ra nguû maø khoâng ñöôïc neân
ñeán ngoài xuoáng moät beân Phaät.
Ñöùc Phaät thaáy theá beøn
hoûi:
-
Ñaïi vöông, tröôùc khi ñeán
ñaây Ngaøi chöa ñöôïc nguû
nghó chaêng?
-
Baïch Theá Toân, khoâng phaûi. Con luoân
khoù chòu sau khi aên no.
-
Naøy Ñaïi vöông! AÊn uoáng voâ
ñoä thöôøng ñöa ñeán
söï meät moûi.
Ngaøi
noùi keä:
(325)
Ngöôøi öa nguû, aên lôùn,
Naèm
laên loùc qua laïi,
Chaúng
khaùc heo no buïng,
Keû
ngu nhaäp thai maõi.
Muoán
giuùp nhaø vua, Phaät daïy theâm:
Ngöôøi
khoân aên uoáng vöøa chöøng
Thaân
taâm nheï nhoûm, laâu giaø, soáng
vui.
Phaät
baûo hoaøng töû Uttara
(Uaát-ñaø):
-
Con haõy hoïc thuoäc baøi keä naøy,
vaø moãi khi nhaø vua ngöï yeán,
con ñoïc leân theo caùch sau vaø nhaø
vua seõ töï ngöøng.
Xong,
ñöùc Phaät baøy cho hoaøng töû
caùch laøm. Hoaøng töû tuaân theo
lôøi Phaät daïy. Vaø sau moät thôøi
gian nhaø vua aên uoáng nhoû nheï, giaûm
bôùt troïng löôïng vaø trôû
neân deã chòu. Nhaø vua thöôøng
xuyeân ñeán thaêm Phaät, toå chöùc
leã hoäi daâng cuùng phaåm vaät toái
thaéng trong baûy ngaøy. Khi ñöùc
Theá Toân noùi leân lôøi hoài
höôùng, caû hoäi chuùng trieàu
ñình ñeàu ñöôïc ích
lôïi lôùn.
5.
Chuù Tieåu Vaø Daï Xoa
Tröôùc
taâm naøy buoâng lung...
Caâu
chuyeän xaûy ra khi ñöùc Phaät ôû
taïi Kyø Vieân, lieân quan tôùi chuù
tieåu Saønu.
Saønu
laø con trai duy nhaát cuûa moät gia ñình
moä ñaïo, chuù ñöôïc nhaän
vaøo Taêng ñoaøn khi coøn raát
beù. Hoài aáy chuù raát nhieät
taâm vaø ñaïo haïnh. Chuù laøm
troøn boån phaän moät caùch trung haäu
vôùi thaày Teá ñoä, vôùi
Giaùo thoï vaø caùc khaùch taêng.
Moãi thaùng, vaøo ngaøy muøng 8, chuù
daäy sôùm, xaùch nöôùc ñoå
ñaày caùc chum vaïi, queùt doïn giaûng
ñöôøng, lau chuøi baøn gheá,
thaép ñeøn, vaø duøng tieáng
trong thanh keâu goïi thieän tín ñeán
nghe phaùp.
Caùc
thaày Tyø-kheo thaáy chuù ngoan ngoaõn
vaø caàn maãn, laïi thích thuù
gioïng chuù ñoïc tuïng kinh neân thöôøng
yeâu caàu chuù tuïng ñoïc. Chuù
khoâng bao giôø töø choái, noùi
raèng: "Con meät tim..." hay "Con nhöùc mình..."
hay toû ra mieãn cöôõng tuaân lôøi.
Chuù ngoài treân gheá, cao tieáng tuïng
ñoïc nhö doøng haûi trieàu tuoân
töø coõi chö thieân. Moãi khi tuïng
ñoïc xong, chuù tuït xuoánng gheá
vaø hoài höôùng: "Taát caû
phöôùc baùo do vieäc tuïng ñoïc
kinh naøy, xin hoài höôùng cho cha meï
toâi".
Song
thaân hieän taïi chuù khoâng bieát
gì veà söï hoài höôùng
aáy, nhöng baø meï kieáp tröôùc
cuûa chuù, taùi sanh laøm quyû Daï-xoa.
Baø thöôøng cuøng ñeán nghe
kinh vôùi caùc vò thaàn. Vaø baø
noùi: "Con yeâu quí, ta caûm taï söï
hoài höôùng cuûa con". Thöôøng
coù caâu: "Moät vò Sa-moân giöõ
giôùi trong saïch ñöôïc trôøi
vaø ngöôøi quyù meán". Vì
theá, chö thieân kính troïng chuù
Sa-di, xem ngang baèng trôøi Ñaïi Phaïm,
hoaëc nhö ngoïn ñuoác saùng. Cuõng
theá, hoï toân kính vaø ca ngôïi
baø Daï-xoa, meï kieáp tröôùc
cuûa chuù. Khi caùc Daï-xoa hôïp ñeán
nghe kinh, baø ñöôïc ngoài gheá
thöù nhaát, uoáng nöôùc tröôùc
nhaát, coù thöùc aên tröôùc
nhaát. Ngay caû caùc Daï-xoa ñaày
uy löïc, cuõng nhöôøng böôùc
vaø nhöôøng choã ngoài cho baø.
Khi Saønu
ñeán tuoåi tröôûng thaønh,
taâm sinh lyù chuù phaùt tireån, chuù
trôû neân löôøi chaùn. Vaø
khoâng töï thaéng ñöôïc chính
mình, ngaøy kia, chuù khoâng noùi vôùi
ai, ñeå raâu toùc moïc daøi, y aùo
nhôùp nhuùa, chuù mang y baùt trôû
veà nhaø. Baø nöõ thí chuû
thaáy con trôû veà, baø chaøo chuù:
-
UÛa naøy con, luùc tröôùc con thöôøng
veà nhaø vôùi thaày con hoaëc moät
sö huynh hay vaøi Sa-di nhoû, sao hoâm nay con
veà moät mình?
Chuù
baøy toû vôùi meï noãi khoå
veà söï baát maõn cuûa mình.
Nöõ cö só laø ngöôøi moä
ñaïo, giaûng giaûi cho chuù nhöõng
baát lôïi cuûa cuoäc soáng theá
tuïc, nhöng chuù khoâng nghe. Roát cuoäc,
meï chuù nghó thaàm: "Coù leõ khoâng
caàn söï khuyeân baûo cuûa ta, chuù
aáy seõ nghó laïi". Baø noùi:
-
Thoâi con ngoài ñaây, ñôïi
meï laøm côm cho con aên. AÊn xong, meï
ñem aùo quaàn toát ra cho con maëc.
Baø
lo saép choã ngoài, ñem baùnh traùi
ra theát ñaõi chuù, vaø doïn baùnh
xeøo, roài môùi lo naáu côm. Baø
ngoài vo gaïo caùch ñaáy khoâng
xa.
Luùc
aáy, baø Daï-xoa töï hoûi: "Chuù
Sa-di ñi ñaâu? Chuù coù khaát
thöïc ñöôïc khoâng?". Baø
quan saùt thaáy chuù muoán hoaøn tuïc,
ñang trôû veà ngoài taïi nhaø
meï ruoät.
Baø
nghó: "Neáu ta khuaát phuïc ñöôïc
chuù Sa-di, ta seõ ñöôïc chö
thieân kính troïng. Ta seõ ngaên caûn
chuù aáy". Laäp töùc baø nhaäp
vaøo chuù, khoáng cheá tay chaân, vaën
coå chuù vaø xoâ teù xuoáng ñaát,
chuù Sa-di maét trôïn ngöôïc,
suøi boït meùp, giaõy giuïa. Baø
meï ñang vo gaïo, thaáy theá voäi aüm
chuù leân, moïi ngöôøi chung quanh
chaïy ñeán, mang ñoà caáp cöùu.
Baø
meï khoùc, ñoïc baøi keä:
Toâi
nghe chö A-la-haùn
Daïy:
"Ngöôøi moãi nöûa thaùng
Giöõ
giôùi Baùt quan trai
Vaø
giôùi boá-taùt ngaøy
Moàng
taùm, raèm, möôøi boán
Giöõ
phaïm haïnh nhö theá
Daï
xoa khoâng xaâm haïi"
Nhöng
hoâm nay toâi laïi
Thaáy
hoï phaù Saønu.
Quyû
Daï xoa nghe baø ñoïc baøi keä, beøn
ñaùp:
Chö
A-la-haùn noùi truùng
Ai cöù
moãi nöûa thaùng
Giöõ
giôùi Baùt quan trai
Vaø
giôùi Boá-taùt ngaøy
Moàng
taùm, raèm, möôøi boán
Giöõ
phaïm haïnh nhö theá
Daï
xoa khoâng xaâm haïi.
Roài
Daï xoa ñoïc keä khuyeân Saønu:
Saønu,
Haõy
nghe Daï xoa noùi
Ñöøng xa Phaät, laøm
aùc
Leùn luùt hay coâng khai.
Neáu laøm aùc ñôøi
nay
Hoaëc sau naøy, ngöôi
seõ
Chaúng bao giôø thoaùt
khoå
Duø coù caùnh ñeå
bay
 Leân
trôøi tìm ñöôøng aån.
Noùi
xong, quyû xuaát ra. Saønu
môû maét, thaáy meï mình toùc
tai roái buø, khoùc than keå leå, moïi
ngöôøi chung quanh. Khoâng bieát mình
môùi bò quyû nhaäp, chuù hoûi:
-
Vöøa môùi ñaây con coøn ngoài
treân gheá, meï vo gaïo gaàn con. Sao baây
giôø con laïi naèm döôùi ñaát?
Vaø
chuù noùi tieáp:
Ngöôøi
ta khoùc keû cheá
Hoaëc
ngöôøi ñi khoâng veà
Con ngoài
ñaây sao meï
Laïi
khoùc con tæ teâ?
Baø
meï muoán chæ roõ cho chuù thaáy
haäu quaû xaáu cuûa vieäc ñaõ
xuaát gia töø boû moïi thuù vui theá
gian, moïi laïc thuù nhuïc duïc, laïi muoán
hoaøn tuïc. Baø ñaùp:
Con
aø, ngöôøi ta khoùc
Ngöôøi
cheát, hoaëc ngöôøi ñi
Ñi
maõi chaúng trôû veà.
Hoï
cuõng khoùc nöõa khi
Ngöôøi
tu laïi ra ñôøi
Nhöõng
ngöôøi nhö theá aáy
Soáng
cheát ñaâu khaùc gì.
Baø
tieáp tuïc so saùnh ñôøi soáng
theá tuïc nhö loø than, nhö hoûa nguïc,
nhaán maïnh söï nguy haïi cuûa ñôøi
soáng taïi gia.
Than
höøng caû hai beân.
Con coù
muoán ngaõ naøo?
Ñòa
nguïc töø boán phía,
Con coù
muoán rôi vaøo?
Baø
noùi theâm:
-
Con ôi! Caàu con ñöôïc may maén!
Con ñaõ ñöôïc meï cöùu
nhö giöït cuûi khoûi ñoáng löûa,
con ñaõ töø boû theá gian ñi
theo Phaät nay laïi muoán trôû lui thieâu
ñoát trong nhaø theá gian. Con haõy
mau ra khoûi vaø che chôû cho chuùng ta!
Noùi
xong, baø töï nhuû: "Khoâng coù caùch
naøo ñeå ta ñaùnh thöùc söï
chaùn gheùt, gheâ tôûm cuûa chuù
hôn nöõa sao?"
Ñeå
chuù roõ theâm, baø ñoïc keä:
Haõy
tinh taán con ôi!
Caàu
con ñi ñöôøng may
Baèng
caùch naøo meï khieán
Con gôùm
ñôøi ñöôïc ñaây?
Ñaõ
giöït ra khoûi löûa,
Con laø
thanh cuûi say,
Muoán
chaùy thieâu laàn nöõa,
Laøm
sao, laøm sao ñaây?
Chuù Saønu
nghe meï noùi xong, tri giaùc töï tænh
vaø noùi:
-
Con khoâng hoaøn tuïc.
-
Toát laém! Con yeâu quyù!
Baø
meï raát hoan hyû, baø doïn ñuû
moùn ngon cho chuù. AÊn xong, baø hoûi
tuoåi chuù vaø ñöôïc bieát
chuù ñuû tuoåi ñeå thoï Tyø-kheo
chaùnh thöùc gia nhaäp Taêng ñoaøn,
baø cuùng döôøng chuù ba y. Vôùi
y vaø baùt ñaày ñuû, chuù
ñöôïc chính thöùc laø
vò Tyø-kheo cuûa Taêng ñoaøn.
Ñöùc
Theá Toân, ngay luùc aáy ñaõ khuyeân
chuù neân kieåm soaùt tö töôûng:
-
Neáu moät ngöôøi ñeå tö
töôûng mình rong ruoåi xa xoâi, laâu
daøi, suy nghó ñuû moïi chuyeän maø
khoâng coá gaéng kieåm soaùt, ngöôøi
aáy khoâng theå ñaït ñöôïc
Giaûi Thoaùt. Vì theá phaûi noã
löïc kieåm soaùt tö töôûng,
nhö ngöôøi naøi voi kieàm thuùc
con voi trong thôøi phaùt duïc baèng moùc
saét.
Ngaøi
noùi keä:
(326)
Tröôùc taâm naøy buoâng lung,
Chaïy
theo aùi, duïc, laïc,
Nay
ta chaùnh cheá ngöï,
Nhö
caàm moùc ñieàu voi.
Nghe
xong, chö thieân cuøng ñeán nghe phaùp
vôùi Saønu,
ñaõ
chöùng Phaùp nhaõn. Sau naøy, Thöôïng
toaï Saønu
thoâng suoát Tam taïng, Ngaøi trôû
neân moät vò giaûng sö uyeân baùc,
soáng moät traêm hai chuïc tuoåi, giaùo
hoùa toaøn coõi Dieâm-phuø-ñeà,
vaø sau cuøng nhaäp Nieát-baøn.
6.
Con Voi Sa Laày
Haõy
vui khoâng phoùng daät...
Caâu
chuyeän xaûy ra khi ñöùc Phaät ôû
taïi Kyø Vieân, lieân quan ñeán voi Paøveyyaka.
Vua
Ba-tö-naëc coù moät con voi teân Paøveyyaka.
Khi coøn nhoû noù raát maïnh, nhöng
trôû veà giaø söùc löïc
yeáu ñi. Moät ngaøy noï, noù loäi
ngang caùc hoà lôùn, bò luùn chaân
xuoáng buøn khoâng böôùc ñöôïc.
Daân chuùng khaùo nhau:
-
Xem kìa! Con voi hoài nhoû maïnh nhö theá,
baây giôø yeáu nhö theá.
Nhaø
vua nghe tin, laäp töùc ra leänh cho ngöôøi
quaûn töôïng:
-
Haõy keùo con voi ra khoûi ñaùm buøn,
Ngöôøi
quaûn töôïng ñi ñeán bôø
hoà, giaû caùch ñeå cho voi thaáy
nhö mình saép ra traän, ñaàu ñoäi
muõ saét, troáng ñaùnh vang löøng.
Kieâu
khí cuûa con voi troãi daäy. Noù ñöùng
leân mau maén, vaø ruùt chaân ra khoûi
sình, böôùc lieàn leân ñaát
khoâ. Caùc vò Tyø-kheo chöùng kieán
söï vieäc, veà baïch Phaät, Phaät
daïy:
-
Naøy caùc Tyø-kheo, con voi ñaõ töï
keùo mình ra khoûi sình laày. Nhöng
caùc oâng bò ñaém nhieãm trong
baõi laày duïc voïng, haõy coá gaéng
vôùi taát caû söùc löïc
cuûa mình ñeå thoaùt ra.
Ngaøi
noùi keä:
(327)
Haõy vui khoâng phoùng daät,
Kheùo
phoøng hoä taâm yù,
Keùo
mình khoûi aùc ñaïo,
Nhö
voi bò sa laày.
7.
Voi Laøm Thò Giaû Phaät
Neáu
ñöôïc baïn hieàn trí...
Caâu
chuyeän xaûy ra khi Phaät ôû trong moät
khu röøng vôùi voi Paøveyyaka,
lieân quan ñeán moät nhoùm Tyø-kheo.
Khi
Phaät ôû Kosambi,
caùc thaày Tyø-kheo ôû ñaáy
ñaõ chia phe tranh caõi nhau khoâng döùt.
Phaät daïy baûo cuõng khoâng ai nghe, Ngaøi
beøn vaøo röøng nhaäp haï moät
mình. ÔÛ ñaáy, moät con voi chuùa
ñaõ haàu haï Ngaøi chu ñaùo.
Ñieàu naøy moïi ngöôøi taêng
tuïc ñeàu hay tin. Nôi thaønh Xaù-veä,
oâng Caáp Coâ Ñoäc, baø Tyø-xaù-khö,
caùc nhaø ñaïi phuù hoä khaùc
ñeán thænh caàu Toân
giaû A-nan:
-
Baïch Toân giaû, xin cho chuùng con ñöôïc
gaëp Phaät.
Vaø
naêm traêm thaày Tyø-kheo ôû xöù
khaùc, sau khi an cö, ñaõ ñeán
thænh caàu A-nan:
-
Thöa Toân giaû, ñaõ laâu chuùng
toâi khoâng ñöôïc nghe phaùp
aâm cuûa ñöùc Theá Toân. Xin
Toân giaû vui loøng cho chuùng toâi ñöôïc
gaëp Theá Toân vaø nghe Ngaøi giaûng
phaùp.
Toân
giaû A-nan lieàn daét naêm traêm Tyø-
kheo ñi ñeán khu röøng nôi Phaät
ôû. Ñeán cöûa röøng, Ngaøi
nghó thaàm: "Ñöùc Nhö Lai ñaõ
soáng coâ tòch trong ba thaùng. Baây giôø
thaät khoâng thích hôïp, neáu ta ñoät
ngoät mang heát maáy traêm ngöôøi
naøy cuøng vaøo vôùi ta". Nghó
theá, ngaøi beøn ñi moät mình ñeán
choã Phaät. Khi voi chuùa Paøveyyakathaáy
Toân giaû, beøn tung voøi tieán tôùi.
Ñöùc Phaät baûo:
-
Haõy lui, Paøveyyaka,
ñöøng xua ñuoåi ngöôøi
aáy. Ñoù laø thò giaû cuûa
Nhö Lai.
Voi
chuùa beøn cuoán voøi laïi, vaø
ngoû yù muoán ñôõ y baùt
cuûa Toân giaû, nhöng Ngaøi töø
choái. Voi nghó: "Neáu ngöôøi bieát
leã pheùp, seõ khoâng ñaët vaät
duïng cuûa mình leân phieán ñaù
cuûa Nhö Lai ngoài". Toân giaû ñaët
y baùt cuûa mình xuoáng ñaát (Theo
leã nghi khoâng ñöôïc ñeå
vaät duïng cuûa mình nôi giöôøng
hoaëc gheá cuûa thaày). Sau khi leã Phaät,
Toân giaû lui ngoài moät beân. Phaät
hoûi:
-
OÂng ñeán moät mình?
A-nan
thöa raèng mình ñeán vôùi
naêm traêm Tyø-kheo.
-
Hoï ôû ñaâu?
-
Con khoâng bieát yù cuûa Theá Toân
neân ñeå hoï ôû ngoaøi röøng.
-
Haõy goïi hoï vaøo.
Toân
giaû trôû ra goïi naêm traêm Tyø-kheo
vaøo. Theá Toân hoan hyû tieáp ñoùn
caùc thaày. Vaø caùc Tyø-kheo ñaõ
baïch Phaät:
-
Baïch Theá Toân, Ngaøi laø moät vò
Phaät toân quyù, moät oâng hoaøng quyù
phaùi. Vaäy maø Ngaøi phaûi ôû
moät mình ba thaùng taïi nôi naøy,
thaät vaát vaû khi ñöùng, khi ngoài.
Khoâng coù ai giuùp ñôõ Ngaøi
trong caùc vieäc quan troïng cuõng nhö laët
vaët, chaúng ai muùc nöôùc cho Ngaøi
suùc mieäng...
Phaät
traû lôøi:
-
Naøy caùc Tyø-kheo, voi chuùa Paøveyyaka ñaõ
laøm giuùp ta taát caû moïi vieäc.
Ñöôïc moät ngöôøi baïn
nhö theá, soáng ñoäc cö cuõng
toát. Vaø neáu khoâng coù baïn nhö
theá, toát hôn laø neân soáng moät
mình.
Ngaøi
noùi keä:
(328)
Neáu ñöôïc baïn hieàn trí,
Ñaùng
soáng chung, haïnh laønh,
Nhieáp
phuïc moïi hieåm nguy,
Hoan
hyû soáng chaùnh nieäm.
(329)
Khoâng gaëp baïn hieàn trí,
Ñaùng
soáng chung, haïnh laønh,
Nhö
vua boû nöôùc baïi,
Haõy
soáng rieâng coâ ñoäc,
Nhö
voi soáng röøng voi.
(330)
Toát hôn soáng moät mình,
Khoâng
ngöôøi ngu keát baïn,
Ñoäc
thaân, khoâng aùc haïnh,
Soáng
voâ tö voâ löï,
Nhö
voi soáng röøng voi.
8.
Ma Vöông Caùm Doã
Phaät
Vui
thay, baïn luùc caàn! ...
Khi
ñöùc Boà-taùt coøn ôû
trong thôøi kyø tu aån daät ôû
trong daõy nuùi Tuyeát (Himaølaya),
cheá ñoä cai trò cuûa caùc quoác
vöông khaéc nghieät. Vaø ñöùc
Theá Toân troâng thaáy daân chuùng
bò nhieàu hình phaït ñoäc aùc,
Ngaøi ñoäng loøng thöông xoùt.
Ngaøi töï nhuû: "Taïi sao khoâng thöïc
haønh moät cheá ñoä coâng bình,
chính tröïc, khoâng coù gieát choùc,
chinh phaït vaø ñau khoå".
Khi
aáy Ma vöông baét gaëp tö töôûng
treân thoaùng qua trong ñaàu ñöùc
Phaät, haén nghó: "Sa-moân Coà-ñaøm
vöøa nghó ñeán vieäc cai trò.
Coù leõ baây giôø oâng aáy
muoán laøm vua, ñoù laø moät dòp
cho oâng aáy taùn taâm. Neáu oâng
aáy ra naém quyeàn cai trò, ta coù theå
caùm doã oâng aáy. ta seõ ñeán
ñeå gôïi loøng tham aáy."
Ma
vöông ñeán choã Phaät vaø baûo:
-
Thöa Ngaøi, haõy ñeå ñöùc
Theá Toân cai trò, haõy ñeå baäc
Toái Thaéng cai trò, seõ khoâng coù
gieát choùc, chinh phaït vaø khoå ñau,
maø chæ coù coâng baèng vaø chính
tröïc.
-
Naøy Ma vöông! OÂng thaáy ta theá
naøo maø noùi nhö vaäy?
-
Thöa Ngaøi, moät vò Phaät coù theå
thi trieån boán pheùp maàu. Chæ caàn
Ngaøi ra leänh: "Ngoïn nuùi Himaølaya
haõy bieán thaønh vaøng", laäp töùc
noù seõ bieán thaønh vaøng. Toâi
cuõng seõ laáy taøi löïc naøy
ñeå thöïc hieän taát caû nhöõng
vieäc coù theå thöïc hieän baèng
taøi löïc. Nhö theá, Ngaøi seõ
cai trò coâng baèng chaùnh tröïc.
Phaät
baûo:
Loøng
tham ngöôøi khoâng thoûa
Duø
coù nuùi töû kim
Bieát
vaäy, ngöôøi khoân tìm
Ñöôøng
thaúng ngay tieán böôùc.
Ngöôøi
ñaõ sôùm veõ tröôùc
Ngöôøi
nhaân cuûa khoå ñau,
Ñaâu
coù theå naøo giao
Ñôøi
mình cho laïc thuù?
Haõy
ñeå ngöôøi ñaõ thaáu
Nhaân
sanh töû luaân hoài
Töï
tu taäp ñieàu phuïc
"Löôõi
aùi" buoäc bao ñôøi
Phaät
caûnh caùo Ma vöông:
-
Naøy Ma vöông, ta khuyeân oâng moät
laàn nöõa, Ta khoâng gioáng oâng.
Ñoù laø ñieàu Ta muoán noùi.
Ngaøi
noùi keä:
(331)
Vui thay, baïn luùc caàn!
Vui
thay, soáng bieát ñuû!
Vui
thay, cheát coù ñöùc!
Vui
thay, moïi khoå ñoaïn!
(332)
Vui thay, hieáu kính meï!
Vui
thay, hieáu kính cha!
Vui
thay, kính Sa-moân!
Vui
thay, kính Hieàn Thaùnh!
(333)
Vui thay, giaø coù giôùi!
Vui
thay, tín an truù!
Vui
thay, ñöôïc truù tueä!
Vui
thay, aùc khoâng laøm!
--ooOoo--
Ñaàu
trang | Muïc luïc | 01a
| 01b | 01c | 01d
| 02a | 02b | 03
| 04a | 04b | 05a
| 05b | 06 | 07
| 08 | 09 |
10
| 11 | 12 | 13
| 14 | 15 | 16
| 17 | 18 | 19
| 20 | 21 | 22
| 23 | 24 | 25 | 26a
| 26b | 26c