Ngöôøi Cö Só          [ Trôû Veà ]          [   Trang Chuû   ]

---

II. Phaåm Khoâng Phoùng Daät

1.- Nhöõng Chuyeän Luaân Hoài Quanh Vua Udena ( hay Udayna)

Khoâng phoùng daät, ñöôøng soáng...

Phaùp Cuù naøy do ñöùc Ñaïo sö noùi taïi tinh xaù Ghosita gaàn Kosambi, lieân heä ñeán caùi cheát cuûa baø Saømaøvatì vôùi naêm traêm tyø nöõ vaø baø Maøgandiyaø cuøng naêm traêm thaân thuoäc.

Phaàn 1: Thôøi Nieân Thieáu Cuûa Udena

Moät thuôû noï, vua Allakappa cai trò vöông quoác Allakappa vaø vua Vethadìpaka cai trò vöông quoác Vrthadìpaka. Hoï laø baïn thaân töø thuôû beù, cuøng hoïc moät thaày. Sau khi phuï hoaøng baêng haø, hoï noái ngoâi cai trò vöông quoác roäng hôn möôøi daëm.

Hoï gaëp nhau thöôøng xuyeân, aên cuøng maâm nguû cuøng giöôøng. Nhaän thaáy con ngöôøi cöù sinh ra roài laïi cheát ñi, caû hai cuøng keát luaän raèng sau khi cheát ta chaúng ñem theo ñöôïc gì, keå caû xaùc thaân, vaäy thì coù ích lôïi gì neáu soáng ñôøi taïi gia, ta neân xuaát gia.

Vì vaäy hai vua nhöôøng ngoâi cho vôï con vaø ñi tu, soáng ñôøi khoå haïnh trong daõy Hy-maõ-laïp-sôn. Roài hoï nghó töø boû ngai vaøng, soáng ñôøi xuaát gia cuõng chaúng khoù khaên gì, nhöng neáu soáng chung thì chöa phaûi laø neáp soáng khoå haïnh. Do ñoù hoï soáng rieâng bieät ôû hai ngoïn nuùi, cöù hai tuaàn vaøo ngaøy phaùt loà hoï laïi gaëp nhau. Tuy khoâng thöôøng xuyeân lieân laïc vôùi nhau, hoï vaãn bieát ñöôïc baïn mình soáng hay cheát nhôø moãi ngöôøi ñeàu ñoát ngoïn löûa treân nuùi cho ngöôøi kia thaáy.

Moät thôøi gian sau, tu só Vethadiipaka cheát, taùi sinh laøm con trai Phaïm thieân coù quyeàn naêng phi thöôøng. Hai tuaàn sau, Allakappa khoâng thaáy ngoïn löûa treân nuùi, bieát raèng baïn mình ñaõ cheát. Vethadìpaka vöøa ñöôïc taùi sinh lieàn quan saùt, taàng trôøi cuûa mình, xeùt laïi vieäc laøm ñôøi tröùôc, nhöõng söï khoå haïnh töø ngaøy xuaát gia, vaø muoán ñi thaêm baïn mình. Ngaøi boû lôùp trôøi, hoaù thaønh moät boää haønh ñi ñeán gaëp Allakappa, ñaûnh leã roài cung kính ñöùng moät beân.

Allakappa hoûi:

- OÂng töø ñaâu ñeán?

- Toâi laø moät boä haønh töø xa ñeán. Nhöng thöa toân giaû, Ngaøi ôû ñaây coù moät mình sao?

- Toâi chæ coù moät ngöôøi baïn.

- Ngöôøi aáy ñaâu roài?

- OÂng ta ôû treân ngoïn nuùi kia, khoâng thaáy ñoát löûa vaøo ngaøy phaùt loà, toâi bieát oâng ta ñaõ cheát.

- Toâi chính laø baïn Ngaøi, thöa toân giaû.

- Baïn taùi sinh ôû ñaâu?

- ÔÛ coõi trôøi, laø con trai Phaïm thieân coù quyeàn naêng phi thöôøng. Toâi trôû laïi ñaây ñeå thaêm Ngaøi. Ngaøi soáng ôû ñaây coù an oån khoâng, hay bò quaáy raày?

- Toâi raát böïc luõ voi.

- Toân giaû, chuùng quaáy raày gì Ngaøi?

- Toân vöøa queùt doïn xong chuùng ñaõ ñeán ò ñaày, roài laïi daäm chaân tung buïi muø. Phaàn hoát phaân, phaàn doïn ñaát, toâi meät löû.

- Vaäy Ngaøi coù muoán ñuoåi chuùng ñi khoâng?

- Muoán!

- Ñöôïc roài. Toâi seõ giuùp Ngaøi.

Vethadìpaka cho Allakappa moät caây ñaøn ba daây vaø chæ caùch ñoïc ba caâu chuù ñeå meâ hoaëc luõ voi:

- Ñaùnh daây thöù nhaát vaø ñoïc thaàn chuù naøy luõ voi seõ boû chaïy, khoâng daùm nhìn Ngaøi moät chuùt naøo. Ñaùnh daây thöù hai vaø ñoïc thaàn chuù naøy, chuùng cuõng seõ boû chaïy, moãi böôùc moãi nhìn Ngaøi. Ñaùnh daây thöù ba vaø ñoïc thaàn chuù naøy, voi ñaàu ñaøn seõ chaïy ñeán cho Ngaøi cöôõi. Ñaây, haõy söû duïng theo yù muoán.

Noùi roài, Vethadìpaka ra ñi. Töø ñoù vò aån só soáng yeân oån.

Thuôû aáy vua xöù Kosambi laø Parantapa. Moät saùng noï, vua ngoài phôi naéng sôùm vôùi hoaøng haäu ñang mang thai. Hoaøng haäu khoaùc chieác long baøo ñoû tía cuûa vua ñaùng giaù moät traêm ngaøn ñoàng tieàn, vaø ñang khi troø chuyeän baø thaùo ngoïc aán nôi ngoùn tay vua ñaùng giaù moät traêm ngaøn ñoàng vaøng, ñeo vaøo tay mình.

Ngay luùc aáy, moät quaùi ñieåu moû lôùn nhö voøi voi hay lieäng treân khoâng, troâng thaáy hoaøng haäu vaø laàm baø laø moät mieáng thòt töôi neân dang roäng caùnh nhaøo xuoáng. Nghe tieáng chim saø xuoáng, nhaø vua baät daäy lao vaøo cung. Coøn hoaøng haäu, vöøa coù thai, vöøa chaäm chaïp yeáu ñuoái khoâng chaïy nhanh ñöôïc, bò chim ñaâm boå xuoáng, duøng vuoát quaép laáy roài bay vuùt leân khoâng (Gioáng chim naøy maïnh baèng naêm con voi, coù theå quaép moài bay ñi ñeán nôi naøo tuøy yù roài aên thòt). Tuy khieáp haõi hoaøng haäu vaãn tænh taùo. Bieát raèng neáu la leân, chim sôï tieáng ngöôøi seõ buoâng ra ngay, nhöng laïi nguy hieåm cho mình vaø ñöùa con trong buïng. Cho neân baø kieân nhaãn chòu ñöïng, chôø khi chim dñaùp xuoáng seõ la lôùn cho noù sôï bay ñi.

Quaùi ñieåu nhö thöôøng leä mang hoaøng haäu ñaët treân nhaùnh chóa ba moät caây ña khaù laâu naêm, coù taùn che roäng trong daõy Hy-maõ-laïp-sôn, vöøa troâng chöøng döôùi ñaát. (Ngöôøi ta noùi loaøi chim naøy coù thoùi quen troâng chöøng con ñöôøng daãn ñeán caây noù ñang ôû).

Bieát ñaõ ñeán luùc, hoaøng haäu ñöa tay leân voã, heùt lôùn ñuoåi chim ñi.

Ñeán chieàu, trong luùc gioâng baõo noåi leân boán phía, baø chuyeån daï, yeáu quaù, gaàn ngaát ñi vì ñau ñôùn, chaúng coù ai beân caïnh ñeå an uûi.

Suoát ñeâm baø khoâng nguû. Khi trôøi saùng daàn, maây tan, ñöùa treû ra ñôøi. Vì sinh giöõa côn baõo treân ñænh nuùi luùc maët trôøi moïc, baø ñaët teân con laø Udena. Caùch ñoù khoâng xa laø truù xöù cuûa aån só Allakappa. Vaøo nhöõng ngaøy möa aån só khoâng vaøo röøng haùi vì sôï laïnh, maø thöôøng ñi ñeán goác caây ña nhaët nhöõng maãu xöông thöøa cuûa chim, góa nhoû vaø naáu nöôùc xuùp uoáng. Hoâm aáy, Alakappa ñi ñeán goác caây löôïm xöông, nghe tieáng treû khoùc treân caønh vaø nhìn leân thaáy hoaøng haäu, Ngaøi hoûi:

- Ai ñoù?

- Toâi laø moät phuï nöõ.

- Sao baø ôû treân aáy?

- Con quaùi ñieåu mang toâi ñeán.

- Xuoáng ñi!

- Thöa ngaøi, toâi khoâng daùm xuoáng vì sôï khaùc giai caáp.

- Baø thuoäc giai caáp naøo?

- Giai caáp chieán só.

- Toâi cuõng vaäy.

- Ngaøi haõy ñoïc khaåu leänh cuûa giai caáp chieán só.

AÅn só ñoïc leân, hoaøng haäu ñoàng yù cho ngaøi leo leân caây ñem ñöùa beù xuoáng. Vaâng leänh hoaøng haäu khoâng ñöôïc chaïm ñeán baø, Ngaøi aüm ñöùa beù roài ñaët xuoáng ñaát, ñeå hoaøng haäu töï leo xuoáng.

AÅn só daãn hoaøng haäu veà tuùp leàu cuûa mình. Ngaøi saên soùc vaø phuïc vuï baø vôùi maät ong, naáu xuùp vaø chaùo vôùi luùa ñaõ troàng, maø khoâng phaïm giôùi caám. Thôøi gian troâi qua, vì lo sôï bò aån só boû rôi, phaàn vì khoâng bieát ñöôøng ñeán caû ñöôøng veà, neân hoaøng haäu naûy sinh yù ñònh quyeán ruõ aån só. Vaø aån só ñaõ phaïm giôùi vôùi baø, töø ñoù hai ngöôøi chung soáng vôùi nhau.

Moät hoâm xem thieân vaên, aån só thaáy sao chieáu meänh cuûa Parantapa vua xöù Kosambi môø ñi, beøn noùi vôùi hoaøng haäu:

- Naøy baø, vua xöù Kosambi ñaõ cheát.

- Toân giaû, sao ngöôi noùi vaäy? Sao ngöôi coù aùc taâm vôùi nhaø vua?

- Toâi khoâng coù aùc taâm. Toâi noùi vaäy vì thaáy ngoâi sao cuûa vua môø ñi.

Hoaøng haäu baät khoùc. AÅn só ngaïc nhieân hoûi:

- Sao baø khoùc?

Luùc ñoù hoaøng haäu môùi cho bieát vua Paratapa chính laø choàng baø. AÅn só an uûi:

- Ñöøng khoùc. Ai sinh ra cuõng ñeàu phaûi cheát.

- Toâi bieát.

- Vaäy sao baø vaãn khoùc?

- Toâi khoùc vì buoàn cho con toâi, ñaùng lyù phaûi ñöôïc noái ngoâi, ñöôïc che loïng traéng. Giôø ñaây noù chæ laø thöôøng daân.

- Khoâng sao, baø ñöøng lo. Neáu baø muoán noù laøm vua, toâi seõ coù caùch. Allakappa beøn cho chuù beù caây ñaøn vaø daïy caùc caâu chuù meâ hoaëc voi. Ngaøy thöù nhaát, chuù beù buùng sôïi daây ñaøn thöù nhaát vaø ñoïc caâu chuù ñaàu tieân, baày voi ñang tuï taäp quan goác caây ña boãng chaïy heát, khoâng daùm nhìn laïi moät chuùt naøo. Qua ngaøy hoâm sau, chuù buùng sôïi daây ñaøn thöù hai vaø caâu chuù thöù hai, baày voi chaïy ñi moãi böôùc moãi nhìn chuù beù. vaø tröôùc khi chæ daïy caâu chuù thöù ba, aån só baûo hoaøng haäu daïy chuù beù thoâng ñieäp leân ngoâi vua: "Con phaûi noùi con laø con trai vua Parantapa xöù Kosambi, bò moät quaùi ñieåu baét ñem ñi, roài con ñoïc teân toång tö leänh quaân ñoäi vaø caùc ñaïi töôùng. Neáu ngöôøi ta vaãn chöa tin, con seõ cho hoï xem chieác aùo choaøng naøy vaø chieác nhaãn ngoïc aán naøy cuûa cha con". Ñeán ngaøy thöù ba, chuù beù theo lôøi aån só ngoài treân nhaùnh caây ña thaáp nhaát, buùng sôïi daây ñaøn vaø ñoïc caâu chuù thöù ba, voi ñaáu ñaøn chaïy ñeán cho chuù cöôõi leân, chuù thì thaàm beân tai voi:

- Toâi laø con trai vua xöù Kosambi. Haõy mang toâi ñeán ngai vaøng cuûa cha toâi.

Voi ñaàu ñaøn lieàn roáng leân:

- Ngaøn voi, taäp hôïp!

Haøng ngaøn voi tuï laïi. Voi roáng laàn thöù hai:

- Caùc voi giaø yeáu ôû laïi!

Caùc voi giaø yeáu beøn ruùt lui.

Voi roáng laàn thöù ba:

- Caùc voi con ôû laïi.

Caùc voi con beøn ruùt lui.

Nhö theá, chuù beù ra ñi giöõa haøng ngaøn voi duõng só. Ñeán moät laøng bieân giôùi, chuù tuyeân boá:

- Ta laø con trai cuûa ñöùc vua, ai muoán aám no thònh vöôïng haõy ñeán vôùi ta!

Roài chuù tieán leân, tuyeån theâm quaân, bao vaây thaønh phoá vaø gôûi thoâng ñieäp "Hoaëc ñaùnh nhau, hoaëc trao ngai vaøng". Daân chuùng traû lôøi:

- Caû hai laø khoâng. Hoaøng haäu cuûa chuùng toâi bò quaùi ñieåu baét mang ñi khi ñang coù thai. Chuùng toâi khoâng bieát baø coøn soáng hay ñaõ cheát. Chuùng toâi khoâng ñaùnh nhau hay trao ngoâi vua cho ñeán bao giôø ñöôïc tin töùc hoaøng haäu.

Chuù beù lieàn noùi:

- Chính ta laø con cuûa hoaøng haäu.

Roài chuù ñoïc teân vò toång tö leänh, teân caùc ñaïi töôùng. Thaáy daân chuùng chöa tin, chuù ñöa ra aùo choaøng vaø chieác nhaãn. Daân chuùng nhaän ra, lieàn môû coång thaønh, tung hoâ chuù beù leân ngoâi vua.

Phaàn 2. Thôøi Nieân Thieáu Cuûa Ghosaka

Caâu chuyeän tieàn thaân - Kotuuhalaka Vöùt Con

Moät thuôû noï, taïi vöông quoác Ajita xaûy ra naïn ñoùi. Moät ngöôøi teân Kotuøhalaka khoâng ñuû aên, ñònh ñeán Kosambi ñeå kieám soáng. OÂng cuøng con trai nhoû Kapi vaø vôï Kali ra ñi vôùi moät ít löông thöïc. (Cuõng coù ngöôøi noùi oâng boû nhaø ñi vì daân ôû ñoù ñang cheát vì beänh dòch taû).

Hoï ñi maõi cho ñeán luùc heát löông thöïc. Sau cuøng, ñoùi quaù hoï khoâng boàng noåi ñöùa con. Ngöôøi choàng baûo vôï:

- Naøy baø, neáu chuùng ta coøn soáng thì seõ coù ñöùa con khaùc. Haõy boû ñöùa nhoû laïi ñeå ñi tieáp.

Loøng meï luùc naøo cuõng töø aùi neân ngöôøi vôï traû lôøi:

- Toâi khoâng bao giôø vöùt boû ñöùa con coøn soáng.

- Vaäy ta phaûi laøm sao?

- Thay phieân nhau aüm noù.

Phieân baø meï boàng thì baø ñôõ ñöùa beù nhö naâng moät voøng hoa, oâm vaøo loøng hoaëc mang beân hoâng. Ñeán phieân ngöôøi cha, oâng boàng kieåu naøo cuõng thaáy naëng nhoïc, khoå sôû coøn hôn caû côn ñoùi. OÂng cöù laëp ñi laëp laïi maõi ñieäp khuùc: "Naøy baø, neáu chuùng ta coøn soáng seõ coù ñöùa con khaùc, vöùt ñöùa nhoû naøy ñi!" Nhöng ngöôøi meï nhöùt quyeát khoâng chòu. Ñöùa beù bò boàng tôùi boàng lui tôùi moät luùc thì quaù meät neân nguû thieáp treân tay ngöôøi cha. Kotuhalaka beøn chaäm chaân ñeå ngöôøi meï ñi tröôùc, roài leùn ñaët ñöùa beù treân ñeäm laù döôùi moät caây, vaø laäp töùc ñi tieáp. Ñi moät ñoaïn baø meï boãng quay laïi, khoâng thaáy ñöùa beù lieàn hoûi:

- OÂng! Con toâi ñaâu roài?

- Boû noù döôùi buïi caây roài!

- Trôøi! OÂng ñöøng coù gieát toâi Thieáu noù toâi soáng sao noåi. Traû con laïi cho toâi!

Thaáy baø ñaám ngöïc khoùc loùc, oâng choàng phaûi ñi lui tìm ñöùa beù trao laïi cho vôï. (Do moät laàn vöùt con naøy maø kieáp sau ñoù,Kotuhalaka bò cha meï vöùt boû baûy laàn. Ta chôù coù xem thöôøng vieäc aùc vaø baûo raèng chæ laø vieäc nhoû).

Tieáp tuïc cuoäc haønh trình, hoï ñeán nhaø ngöôøi chaên nuoâi gia suùc. Hoâm aáy coù con boø caùi ñeû neân chuû noù laøm tieäc aên möøng. Sau khi cuùng döôøng vò Bích Chi Phaät thöôøng ñeán khaát thöïc, oâng naáu ñaõi raát nhieàu chaùo vaø xuùp. Troâng thaáy hai ngöôøi khaùch lôõ ñöôøng vaø thöông xoùt cho hoaøn caûnh cuûa hoï, oâng boá thì chaùo vaø nhieàu bô söõa. Baø vôï thì ñaët bô söõa loûng vaø baùnh söõa tröôùc maët, nhöôøng cho choàng aên uoáng thoûa thích sau nhöõng ngaøy ñoùi khoå, coøn mình thì aên chuùt ít. OÂng choàng thì aên ngoán aên nghieán vaãn chöa thaáy no vì ñaõ nhòn ñoùi saùu baûy ngaøy tröôùc. Thaáy ngöôøi chaên boø ñang duøng böõa, thænh thoaûng cho con choù caùi naèm chöïc döôùi gheá vaøi muoãng chaùo, oâng choàng laïi khôûi taâm theøm muoán, baûo con choù toát phöôùc ñöôïc aên ngon laønh vaø no ñuû. Toái ñeán, oâng choàng bò ñaày buïng vaø qua ñôøi, thaùc sinh vaøo buïng con choù caùi.

Ngöôøi vôï choân caát choàng xong, ôû laïi laøm thueâ cho aáy luoân. Ñöôïc traû coâng nöûa lít gaïo, baø naáu côm ñeå baùt cuùng döôøng vò Bích Chi Phaät, hoài höôùng phöôùc baùo cho con mình. Nghó raèng duø coù cuùng döôøng hay khoâng, cuõng ñöôïc ñaëc aân ñaûnh leã vaø haàu haï vò Bích Chi Phaät moãi ngaøy, do ñoù seõ ñöôïc phöôùc laønh an laïc, baø beøn quyeát ñònh ôû laïi ñaây luoân.

Saùu, baûy thaùng sau, con choù caùi xinh moät chuù choù con. Ngöôøi chuû nhaø daønh rieâng söõa moät con boø cho noù. Chaúng bao laâu noù lôùn thaønh moät con choù to khoûe. Coøn vò Bích Chi Phaät moãi khi thoï thöïc ñeàu daønh cho noù moät phaàn chaùo neân noù cöù quaán quyùt beân Ngaøi.

Moãi ngaøy ngöôøi chaên boø ñeàu ñeán vieáng thaêm vò Bích Chi Phaät vôùi con choù theo sau. Treân ñöôøng ñi, ñeán moät hang thuù oâng ta thöôøng ñaäp gaäy vaøo buïi caây vaø doäng gaäy xuoáng ñaát, keâu leân ba laàn "su,su" cho thuù sôï. Ngaøy kia, oâng ta baïch vôùi Phaät raèng khi naøo khoâng ñeán ñöôïc seõ gôûi con choù ñeán tìm, vaø xin Phaät hieåu cho laø oâng ñang mong Ngaøi ñeán. Quaû nhieân vaøi ngaøy sau, oâng thaáy khoù chòu trong mình neân ñeå con choù ñeán thænh Phaät. Nghe leänh chuû, con choù chaïî ñi. Ngang qua nôi hang thuù, chuù ta suûa ba laàn roài môùi ñi tieáp. Saùng sôùm, ñi veä sinh xong chuù môùi vaøo leàu tranh suûa ba tieáng ra maét vò Bích Chi Phaät, roài naèm veà moät beân. Bieát ñaõ ñeán luùc, Ngaøi ñöùng daïy leân ñöôøng. Chuù choù chaïy phía tröôùc söûa töøng chaëp. Nhieàu laàn vò Bích Chi Phaät vôø ñi nhaàm ñöôøng ñeå thöû chuù, nhöng laàn naøo chuù cuõng bieát, ñöùng chaän laïi suûa vang, ra daáu cho Phaät ñi ñöôøng khaùc. Moät hoâm, chuù cuõng caûn laïi khi Phaät ñi nhaàm ñöôøng, nhöng laàn naøy Phaät khoâng trôû lui, chæ laáy chaân ñaåy noù ra roài ñi tieáp. Chuù choù lieàn caén taø aùo trong cuûa Phaät vaø keùo trôû lui cho ñeán khi Ngaøi ñi ñuùng ñöôøng. Chuù quaû laø trung thaønh vaø nhieät tình vôùi Phaät.

Roài ñeán moät ngaøy y Phaät raùch, ngöôøi chaên boø cuùng döôøng vaûi ñeå may y môùi, vaø Phaät phaûi ñi ñeán choã khaùc ñeå nhôø may giuùp. Ngaøi bay leân khoâng veà höôùng Gandhamadana. Chuù choù suûa vaø chu leân cho ñeán khi boùng Ngaøi khuaát daàn, roài vôõ tim ngay ñoù. (Ngöôøi ta thöôøng noùi loaøi vaät soáng chôn chaát khoâng bieát löøa doái, coøn con ngöôøi taâm moät ñöôøng mieäng moät neûo. Vì vaäy Theá Toân coù daäy moät Sa-moân: "Loøng ngöôøi khoù löôøng coøn loaøi thuù laïi ñôn giaûn").

Chuù choù cheát ñi, do loøng ngay thaúng trung haäu, taùi sinh leân coõi trôøi ba möôi ba vôùi moät ngaøn thieân nöõ tuøy tuøng, höôûng phuùc laïc voâ keå. Vò trôøi naøy chæ caàn thì thaàm aâm thanh ñaõ vang xa möôøi saùu daëm. Khi noùi naêng bình thöôøng khaép coõi trôøi roäng ngaøn daëm ñeàu nghe (Ñoù laø do thaân choù kieáp tröôùc ñaõ suûa vaø chu vì thöông meán vò Bích Chi Phaät).

ÔÛ taàng trôøi ba möôi ba khoâng coøn laâu, vò naøy maïng chung (Chö thieân maïng chung do boán nguyeân nhaân: maïng taän, phöôùc taän, thöïc phaåm taän vaø saân haän. Neáu nhieàu phöôùc, ôû taàng trôøi naøy ñuû haïn kyø roài sanh thieân cao hôn nöõa, ñoù laø "maïng taän". Neáu ít phöôùc, gioáng nhö moät, hai lít gaïo boû vaøo kho chaúng nhaèm ñaâu caû, khoâng bao laâu seõ cheát, goïi laø "phöôùc taän". Tröôøng hôïp thöù ba, vò trôøi ham höôûng laïc, queân caû aên uoáng, söùc khoeû suy suïp vaø cheát, ñoù laø "thöïc phaåm taän". Thöù tö laø do ganh tî vôùi söï saùng choùi cuûa vò khaùc, saân haän maø cheát).

Caâu chuyeän hieän taïi - Baûy Laàn Ghosaka Bò Vöùt Boû

Ghosaka, tieàn kieáp laø chuù choù, ôû coõi trôøi Ba möôi ba thuï höôûng laïc thuù queân caû uoáng neân maïng chung, thaùc sinh laøm con moät kyõ nöõ ôû Kosambi. Vöøa laâm boàn, coâ ta ñaõ hoûi ngay naøng haàu laø trai hay gaùi. Bieát laø con trai coâ ra leänh boû ñöùa beù trong caùi gioû cuõ, ñem vaát ngoaøi ñoáng raùc. (Kyõ nöõ chæ nuoâi con gaùi vì seõ keá nghieäp hoï).Quïa vaø choù xuùm quanh nhöng do phöôùc baùo kieáp tröôùc, chaúng con naøo laøm haïi ñöùa beù. Luùc ñoù coù ngöôøi ñi ñeán, thaáy chuyeän laï, tieán laïi xem, gaëp ñöùa beù trai lieàn thöông ngay vaø nhaët leân mang veà nuoâi.

Hoâm ñoù vieân chöôûng khoá ôû Kosambi vaøo cung vua gaëp thaày teá leã xem thieân vaên cho bieát laø moät beù trai ra ñôøi hoâm nay seõ thaønh vò chöôûng khoá troïng yeáu. Luùc baáy giôø vôï vieân chöôûng khoá ñang coù mang gaàn ngaøy sinh, nhöng hoâm ñoù thì chöa sinh. Vieân chöôûng khoá beøn goïi moät baø noâ leä teân Kaøkì cho moät ngaøn ñoàng tieàn, baûo ñi luøng khaép thaønh tìm ñöùa beù vöøa môùi sinh ra hoâm nay ñem veà gaáp. Baø noâ leä suïc saïo khaép nôi. Khi ñeán nhaø ñöùa beù vöøa ñöôïc löôïm veà, baø lieàn traû giaù, töø moät xu roài taêng daàn ñeán moät ngaøn ñoàng tieàn thì xin ñöôïc ñöùa beù mang veà cho vieân chöôûng khoá. OÂng ta nuoâi ñöùa beù trong nhaø, ñònh buïng neáu sau naøy con mình laø gaùi seõ cho noù laøm reã ñeå noái nghieäp chöôûng khoá, neáu laø trai seõ gieát ñöùa beù ñi.

Ít ngaøy sau vôï oâng haï sinh moät beù trai. OÂng beøn baûo Kaalii mang ñöùa beù nuoâi ñeå ngay loái vaøo chuoàng boø vaøo giôø boø ñi aên, ñeå chuùng giaãm cheát noù. vaø coøn daën theâm xem kyõ noù cheát roài haõy veà baùo cho oâng. ngöôøi noâ leä laøm y theo lôøi oâng daën.Ngay khi cöûa chuoàng vöøa môû, con boø ñöïc ñaàu ñaøn xoâng ra tröôùc tieân, khaùc vôùi thöôøng leä laø noù ñi sau roát. Ñeán choã ñöùa beù, noù duøng boán chaân che kín laïi vaø ñöùng yeân ôû ñoù. Haøng traêm con boø laàn löôït ñi ra hai beân, chaïm saùt vaøo söôøn noù. Quanh caûnh naøy khoâng loït khoûi caëp maét ngöôøi chaên boø ñang ñöùng gaàn ñaáy. OÂng ñi ñeán gaàn, ngaïc nhieân thaáy ñöùa treû naèm ngay chaân boø. OÂng thaáy thöông noù ngay vaø lieàn mang veà nuoâi.

Kaalii thaáy heát töø ñaàu ñeán cuoái, trôû veà keå roõ töï söï cho vieân chöôûng khoá. OÂng laïi baûo Kaalii ñi gaëp thaèng chaên boø, cho moät ngaøn ñoàng tieàn ñeå baét ñöùa beù laïi. Tieáp theo oâng ra leänh cho Kaalii mang ñöùa beù ñaët nôi baùnh xe boø, vì bieát raèng saùng mai naêm traêm coã xe naøy seõ leân ñöôøng ñi moät chuyeán buoân xa, maáy con boø khoâng daäm cheát noù thì baùnh xe cuõng nghieán naùt noù. Vaø oâng khoâng queân daën Kaalii phaûi xem thaèng beù cheát ra sao roài môùi veà baùo cho oâng. Saùng sôùm tröôûng ñoaøn buoân ñeán troøng aùch vaøo coå boø vaø thuùc chuùng böôùc ñi. Nhöng chuùng vuøng ra khoâng chòu ñi. Maáy laàn nhö theá cuõng khoâng ñöôïc, oâng vaät loän ñaøn boø cho ñeán maët trôøi moïc. OÂng thaéc maéc khoâng hieåu taïi sao, chôït nhìn xuoáng ñöôøng thaáy ñöùa beù naèm ôø ñoù. OÂng beá leân, loøng vui möøng vì ñöôïc moät ñöùa con trai. Kaalii vaãn theo doõi töø naõy giôø, luùc naøy môùi trôû veà baùo tin cho vieân chöôûng khoá. OÂng laïi baûo Kaalii ñeán gaëp tröôûng ñoaøn buoân ñöa moät ngaøn ñoàng tieàn ñeå chuoäc laïi thaèng beù, roài quaêng noù trong luøm caây nôi baõi thieâu cho chim thuù aên thòt hay ma quyû gieát noù. Kaalii laïi mang ñöùa beù ñi, nhöng chaúng coù con thuù hay ma quyû naøo laøm haïi ñöùa beù vì quûa baùo ñôøi tröôùc ñaõ che chôû cho noù. Chôït coù moät ñaøn deâ ñi qua baõi thieâu. Moät chò deâ ñi len trong luøm buïi aên laù coû, thaáy ñöùa treû lieàn quyø xuoáng cho buù. Ngöôøi chaên deâ goïi maõi chò ta vaãn khoâng chun ra. Cuoái cuøng chuû noù phaûi caàm gaäy xoâng vaøo vaø baét gaëp ñöùa treû, hôùn hôû ñem veà. Ñeán laàn naøy ñöùa treû vaãn chöa yeân vì vieân chöôûng khoá vaãn chöa chòu thua. Kaalii laïi ñöôïc leänh chuoäc noù töø ngöôøi chaên deâ vaø leo leân ngoïn Doác Ñaù Cöôùp neùm noù xuoáng söôøn nuùi, noù seõ va vaøo vaùch ñaù roài rôùt xuoáng khe nuùi tan xaùc. Nhöng doïc söôøn nuùi laïi coù moät buïi tre daøy vaø treân choùt nuùi nhieàu buïi gunjaø bao phuû. Ñöùa beù rôi xuoáng ngay giöõa ñaùm tre nhö treân moät neäm loâng deâ. Ngaøy hoâm ñoù, ngöôøi tröôûng nhoùm ñaùnh tre vöøa nhaän moät moái baùn tre hôøi. Vaø khi oâng cuøng con trai lia dao vaøo buïi tre ñònh chaët thì ñöùa beù bò tre lay ñoäng baät khoùc. OÂng ngaïc nhieân nghe sao gioáng tieáng treû khoùc, voäi treøo leân xem thì thaáy ngay moät ñöùa con trai. OÂng laïi haân hoan mang veà nhaø. Kaalii laïi ñi chuoäc ñöùa beù moät laàn nöõa. Cho ñeán laàn naøy ñöùa beù vaãn soáng maïnh khoûe ñeán lôùn, teân noù laø Ghosaka, nhöng cuõng coøn laø caùi gai tröôùc maét vieân chöôûng khoá. OÂng vaãn tìm moïi caùch ñeå gieát caäu beù. Laàn naøy oâng ñích thaân ñeán gaëp ngöôøi baïn laøm ngheà goám, ñöa tröôùc moät ngaøn ñoàng tieàn vaø daën doø nhö sau:

- Toâi coù moät ñöùa con tö sinh vaø seõ gôûi noù ñeán cho anh. Cho noù vaøo moät phoøng kín laáy buùa beùn baêm noù ra thaønh töøng maûnh roài thaûy vaøo loø nung ñoát heát. Ñaây laø moät ngaøn ñoàng tieàn nhö ñaõ giao heïn. Vieäc xong toâi seõ thöôûng theâm cho anh xöùng ñaùng.

Thôï goám ñoàng yù. Veà nhaø, vieân chöôûng khoá goïi Ghosaka sai ñeán thôï goám.

- Hoâm qua ta coù nhôø thôï goám laøm moät ít vieäc cho ta. Haõy ñeán baûo oâng aáy hoaøn taát coâng vieäc cha toâi ñaõ giao hoâm qua.

- Thöa vaâng.

Vaø Ghosakaleân ñöôøng. Rôøi khoûi nhaø moät quaõng anh ta gaëp con trai vieân chöôûng khoá ñang chôi baén bi vôùi chuùng baïn. Noù chaän Ghosakalaïi hoûi.

- Maøy ñi ñaâu vaäy?

- Toâi mang lôøi cha ñeán cho ngöôøi thôï goám.

- Ñeå tao ñi! Maáy ñöùa naøy aên heát tieàn cuûa tao, maøy ñaùnh aên laïi cho tao.

- Toâi sôï cha laém!

- Ñöøng sôï, tao seõ noùi cho. Tao ñaõ thua nhieàu tieàn roài, maøy chôi cho ñeán luùc tao trôû veà, raùng aên laïi soá tieàn cuûa tao.

Ghosaka baén bi raát gioûi neân anh nuoâi noù cöù naøi næ maõi. Cuoái cuøng Ghosaka baèng loøng. Vaäy laø chính con ñeû cuûa chöôûng khoá chuyeån lôøi ñeán thôï goám, vaø ñuùng nhö leänh giao heïn anh ta gieát ngöôøi ñöa tin roài neùm thaây vaøo loø nung.

Ghosaka chôi bi suoát ngaøy, chieàu môùi veà. Vieân chöôûng khoá ngaïc nhieân hoûi ngay:

- Maøy veà ñoù ö?

Ghosaka lieàn keå laïi töï söï. Chöôûng khoá taùi nhôït nhö maát heát maùu, gaàm leân;

- Trôøi ôi! Khoå toâi chöa!

Roài oâng töùc toác ñi ñeán thôï goám, vaën veïo ñoâi tay reân ræ:

- Thôï goám ôi! OÂng gieát toâi maát roài! Toâi cheát maát! Toâi cheát maát!

Thôï goám thaáy oâng hoát hoaûng nhö vaäy voäi traán tænh oâng;

- Thöa Ngaøi, ñöøng laøm oàn. Coâng vieäc xong roài.

Ñau buoàn nhö moät traùi nuùi uùp chuïp xuoáng, vieân chöôûng khoá phaûi gaùnh chòu söï ñau khoå cuøng cöïc nhö taát caû nhöõng ai ñaõ laøm haïi ngöôøi voâ toäi.

Vì vaäy ñöùc Theá Toân daïy:

(137) Duøng tröôïng phaït khoâng tröôïng,
Laøm aùc, ngöôøi khoâng aùc.
Trong möôøi loaïi khoå ñau,
Chòu gaáp moät loaïi khoå.

(138) Hoaëc khoå thoï khoác lieät,
Thaân theå bò thöông vong,
Hoaëc thoï beänh kòch lieät,
Hay loaïn yù taùn taâm

(139) Hoaëc tai vaï töø vua,
Hay bò vu troïng toäi,
Baø con phaûi ly taùn,
Taøi saûn bò naùt tan.

(140) Hoaëc phoøng oác nhaø cöûa,
Bò hoûa tai thieân ñoát.
Khi thaân hoaïi maïnh chung,
AÙc tueä sanh ñòa nguïc.

Vieân chöôûng khoá khoâng theå naøo nguoâi ngoai noåi khi thaáy maët Ghosaka, neân cöù phaûi tìm caùch gieát caäu ta. Laàn naøy oâng sai caäu mang laù thö ñeán ngöôøi quaûn lyù traêm ngoâi laøng cuûa oâng, trong thö oâng daën gieát caäu ta roài lieäng xuoáng haàm phaân. Laù thö ñöôïc coät nôi vieàn aùo cuûa Ghosaka. Caäu ta khoâng bieát chöõ vì töø khi chaøo ñôøi ñeán khoân lôùn vieân chöôûng khoá luoân aâm möu gieát caäu, neân caäu khoâng ñöôïc ñi hoïc. Vaø vôùi leänh gieát mình, caäu xin cha löông thöïc ñeå leân ñöôøng. Ngöôøi cha aùc nghieät cuûa caäu baûo raèng treân ñöôøng ñi, ôû laøng ñoù laøng ñoù coù ngöôøi baïn cuûa oâng cuõng laøm quaûn khoá, vaø haõy aên ôû ñoù roài ñi tieáp.

Ñeán laøng ñoù, Ghosaka hoûi nhaø ngöôøi quaûn khoá vaø gaëp ñöôïc baø vôï. Bieát ñoù laø con trai cuûa baïn mình, baø coù caûm tình ngay vôùi chaøng trai. Vieân quaûn khoá naøy coù coâ con gaùi chöøng möôøi laêm möôøi saùu tuoåi, xinh ñeïp tuyeät vôøi. Ñeå giöõ tieáng toát vaø an toaøn cho con, hai oâng baø cho coâ ôû treân taàng cao nhaát trong toaø laâu ñaøi baûy taàng, cung vi loäng laãy nhö trong hoaøng cung vôùi moät naøng haàu.

Hoâm ñoù, coâ gaùi sai naøng haàu ñi chôï. Giöõa ñöôøng naøng haàu gaëp baø meï vaø ñöôïc baø nhôø traûi choã ngoài cho Ghosaka, röûa chaân vaø xöùc daàu roài traûi giöôøng cho chaøng. Naøng haàu ñi chôï veà treã, bò coâ chuû raày, phaûi keå laïi vieäc haàu haï Ghosaka. Nghe ñeán teân chaøng trai, coâ gaùi thöông ngay thaáu taän xöông tuûy tim gan. Coâ chính laø vôï cuûa Kotuøhalaka kieáp tröôùc, nhôø cuùng döôøng vò Bích Chi Phaät ñöôïc phöôùc baùo sanh vaøo nhaø vieân quaûn khoá giaøu coù. Do ñoù loøng luyeán aùi kieáp tröôùc soáng laïi. Ñöùc Theá Toân coù daïy;

Do lieân heä ñôøi tröôùc,
Hay lôïi loäc hoâm nay,
Loøng meán thöông böøng daäy,
Nhö hoa vöôn maët hoà.

Coâ haân hoan hoûi thaêm veà chaøng trai. Khi ñöôïc bieát chaøng trai ñang naèm nguû vôùi laù thö nôi vieàn aùo, coâ leùn ñi xuoáng gôõ laáy laù thö mang veà phoøng, ñoùng cöûa lôùn, môû cöûa soå vaø ñocï thö.

Xem xong coâ gaùi buoät mieäng:

- OÁ! Anh chaøng ngoác, ra ñi vôùi leänh gieát mình buoäc nôi aùo. Neáu mình khoâng leùn ñoïc thö tröôùc chaéc haún anh ta seõ bò gieát.

Roài coâ xeù phaêng laù thö, vieát moät caùi khaùc, nhaïi gioïng vieân chöôûng khoá: "Ñaây laø Ghosakacon toâi. Haõy kieám leã vaät töø traêm ngoâi laøng cuûa ta cho noù. Söûa soaïn leã cöôùi cho noù vôùi con gaùi vieân quaûn khoá vuøng naøy. Xaây moät ngoâi nhaø hai taàng ngay giöõa laøng cho hai vôï choàng môùi ôû, coù töôøng vaùch bao quanh vaø ngöôøi canh gaùc baûo veä caån thaän. Xong vieäc, haõy baùo tin cho ta raèng ñaõ laøm ñuùng nhö vaäy, ta seõ haäu thöôûng xöùng ñaùng". Xong, buoäc laù thö vaøo vieàn aùo chaøng trai nhö cuõ.

Nguû nguyeân moät ngaøy, Ghosaka thöùc daäy, aên uoáng, laáy laïi söùc roài ñi tieáp. Saùng hoâm sau chaøng ñeán ngoâi laøng nôi vieân quaûn lyù traêm ngoâi laøng cuûa cha nuoâi cö nguï. Chaøo hoûi xong, chaøng trao ngay böùc thö cuûa vieân chöôûng khoá. Vieân quaûn lyù xem thö xong reo leân möøng rôõ, vaø ra leänh cho gia nhaân chôû goã vaø caùc vaät lieäu xaây döïng khaùc ñeán caát moät ngoâi nhaø hai taàng ngay giöõa laøng nhö lôøi daën trong thö. Roài oâng mang leã vaät cuûa traêm ngoâi laøng ñeán nhaø vieân quaûn khoá caùch ñoù khoâng xa ñeå xin laøm leã cöôùi. Ñoàng thôøi oâng cuõng baùo tin cho vieân chöôûng khoá thaønh phoá bieát laø ñaõ laøm ñuùng nhö vaäy.

Vieân chöôûng khoá nhaän ñöôïc tin xaây nhaø vaø cöôùi vôï cho Ghosaka muoán baät ngöûa, chæ coøn bieát than thaàm: "Möu söï taïi nhôn, thaønh söï taïi thieân!" Phaàn raàu buoàn vì con cheát, phaàn ñau töùc keá möu suïp ñoå, loøng oâng luùc naøo cuõng nhö löûa ñoát, vaø coøn sinh ra chöùng tieâu chaûy. OÂng vaãn khoâng haï ñöôïc côn töùc toái veà Ghosaka: "Baèng moïi giaù ta khoâng ñeå cho thaèng khoán naïn naøy thöøa keá gia saûn". Vaø oâng sai vieân thö laïi phaùi ngöôøi ñi goïi Ghosaka veà.

Coâ gaùi vieân quaûn khoá, baây giôø laø vôï cuûaGhsaka, ñaõ daën tröôùc ñaùm gia nhaân khi coù ai töø vieân chöôûng khoá thaønh phoá ñeán, haõy baùo cho coâ ta bieát tröôùc khi noùi vôùi Ghosaka. Vì theá khi ngöôøi cuûa vieân thö laïi ñeán, coâ lieàn chaän laïi hoûi thaêm. Ngöôøi naøy thaät thaø cho bieát laø vieân chöôûng khoá beänh tình chöa traàm troïng, aên uoáng cuõng coøn ñöôïc, vaø xin gaëp Ghosaka ñeå chuyeån lôøi cha chaøng bò beänh muoán gaëp chaøng. Coâ vôï khoâng ñeå cho Ghosaka bieát, ra leänh cung caáp cho ngöôøi naøy choã ôû vaø tieàn coâng, vaø baûo y ôû laïi ñi, khi naøo coâ ta sai y haõy ñi.

Vieân chöôûng khoá ñôïi maõi chaúng thaáy ngöôøi nhaén tin veà, hoûi vieân thö laïi, cuõng khoâng coù tin töùc gì, beøn phaùi theâm ngöôøi ñi nöõa. Coâ vôï laøm y nhö tröôùc. Khi ngöôøi thöù ba ñeán, bieát tin raèng vieân chöôûng khoá beänh ñaõ naëng, khoâng aên uoáng naèm lieät giöôøng, phaûi ñoå boâ luoân, coâ lieàn cho Ghosaka hay vaø khuyeân chaøng mang phaåm vaät töø traêm ngoâi laøng veà thaêm cha. Nhöng khi phaåm vaät ñöôïc chôû tôùi quaù nhieàu, neáu chaát heát moïi thöù leân xe cuøng ñi e chaäm treã, do ñoù coâ gaùi baûo choàng neân ñeå laïi nhaø, chæ coù hai vôï choàng ñi, vaø khoâng queân daën raèng: "Anh nhôù ñöùng ñaèng chaân cha, coøn em seõ ñöùng beân goái naèm cuûa oâng". Vaø khi vaøo nhaø coâ ra leänh cho gia nhaân cuûa mình ñöùng canh caû phía tröôùc vaø phía sau nhaø.

Vieân chöôûng khoá ñang naèm treân giöôøng beänh, coù vieân thö laïi chaø xaùt baøn chaân, vaø baùo cho oâng laø con trai vaø daâu ñaõ veà. Khi bieát raèng Ghosaka ñang ñöùng döôùi chaân mình, oâng goïi vieân thuû quyõ ñoïc cho oâng nghe soá taøi saûn vaø lôïi töùc cuûa mình nhö sau: "Tieàn maët laø boán traêm trieäu ñoàng. Coøn duïng cuï vaø ñoà giaûi trí, nhöõng ngoâi laøng, ñaát ruoäng, ngöôøi haàu, suùc vaät, xe boø, xe ngöïa, toång coäng laø chöøng aáy, chöøng aáy..." Vieân chöôûng khoá nghe qua, ñònh noùi:

- Taát caû taøi saûn naøy ta khoâng cho con trai ta Ghosaka.

Nhöng laïi noùi:

- Ta cho.

Coâ vôï Ghosakanghe xong, nghó raèng neáu ñeå oâng ta noùi laïi laàn nöõa, e seõ khaùc ñi. Vì theá coâ giaû vôø nhö quaù ñau buoàn, böùt toùc keâu khoùc:

- Cha thaân yeâu, cha noùi thaät chöù? Duø vaäy chuùng con cuõng thaät laø baát haïnh khi nghe nhöõng lôøi cuûa cha.

Roài vôùi veû saàu khoå cuøng cöïc coâ ngaõ leân ngöôøi oâng, ñaäp ñaàu vaøo ngöïc oâng, laïi laên ñaàu ngay giöõa ngöïc oâng khieán oâng khoâng theå noùi theâm ñöôïc nöõa. Vieân chöôûng khoá cheát trong luùc aáy.

Ngöôøi ta ñi baùo tin cho vua Udena bieát. Vua toå chöùc tang leã xong lieàn hoûi veà con caùi cuûa vieân chöôûng khoá. Bieát oâng ta coù moät ngöôøi con trai laø Ghosaka vaø ñaõ giao heát taøi saûn, vua trieäu anh ta ñeán. Ghosaka vaøo cung. Vua nhìn anh qua cöûa soå, thaáy anh nhaûy qua caùc vuõng nöôùc. Roài vua an uûi anh vaø ban chöùc chöôûng khoá thaønh phoá cho anh. Anh caûm taï vua roài ra veà. Vua laïi ñöùng nhìn anh rôøi cung ñieän. Laàn naøy, anh khoâng nhaûy qua vuõng nöôùc maø loäi qua moät caùch teà chænh. Vua ngaïc nhieân, truyeàn goïi anh ta laïi hoûi;

- Naøy Ghosaka! Coù ñuùng laø khi ñeán ñaây ngöôi nhaûy qua vuõng nöôùc, coøn luùc trôû veà thì nghieâm chænh böôùc qua?

- Taâu beä haï, quaû nhö vaäy.

- Taïi sao vaäy?

- Taâu beä haï, khi böôùc vaøo haï thaàn vaãn coøn laø moät chuù thanh nieân ham chôi, nhöng baây giôø ñaõ ñöôïc beä haï ban cho chöùc töôùc, thaàn phaûi deïp boû nhöõng öa thích cuõ vaø phaûi cö xöû nhaõ nhaën, ñaøng hoaøng.

Vua nghe noùi, ñeïp daï, lieàn phong chöùc cho anh ta ngay. Anh ñöôïc thöøa höôûng gia saûn tröôùc ñaây cuûa cha nuoâi vôùi ñòa vò chöôûng khoá vaø traêm ngoâi laøng.

Sau naøy, moät dòp noï, coâ vôï Ghosaka môùi tieát loä cho baø vuù Kaalii veà vieäc traùo laù thö ñeå cöùu maïng Ghosaka, vaø töø ñoù môùi coù ñöôïc vinh quang nhö hoâm nay. Saün dòp ñoù, vuù Kaalii môùi khai ra Ghosaka ñaõ bò cha nuoâi möu haïi baûy laàn nhö theá naøo. Khi choàng veà, coâ vôï thuaät laïi heát caâu chuyeän, nhöng anh ta khoâng tin beøn ñi hoûi baø vuù. Nghe keå laïi töï söï, Ghosakabaøng hoaøng caû ngöôøi vaø thaáy mình quaû coù phöôùc ñöùc môùi thoaùt khoûi baûy laàn cheát khuûng khieáp. Do ñoù anh ta töï höùa vôùi loøng laø seõ khoâng soáng ñôøi phoùng daät nöõa, maø coá gaéng chuyeân taâm chaùnh nieäm. Anh khoâng queân boá thí cho ngöôøi ngheøo khoù muø loaø moät ngaøn ñoàng moãi ngaøy, vaø giao cho ngöôøi quaûn lyù thuôû tröôùc vieäc ñoù.

Phaàn 3: Thôøi Nieân Thieáu Cuûa Saamaavatì

Taïi thaønh phoá Bhaddavatì coù vieân chöôûng khoá teân laø Bhaddavatiya, voán laø baïn chöôûng khoá Ghosaka. Hoï chöa heà gaëp maët, chæ keát baïn vì nghe thöông buoân qua laïi giöõa hai thaønh phoá ca tuïng tuoåi taùc vaø taøi saûn hai beân, vaø töø ñoù hoï trao taëng phaåm vaät cho nhau.

Veà sau, beänh dòch taû hoaønh haønh trong nhaø Bhaddavatiya. Tröôùc heát laø ruoài, coân truøng cheát, roài laàn löôït chuoät, gaø vòt, heo boø, noâ leä trai vaø gaùi, cuoái cuøng laø ngöôøi trong gia ñình. Bhaddavatiyacuøng vôï vaø con gaùi, nhôø phaù töôøng chaïy troán neân thoaùt cheát. Hoï nhaém höôùng Kosambi ñònh tìm ñeán Ghosaka. Doïc ñöôøng löông thöïc khoâ caïn, hoï kieät söùc vì ñoùi khaùt vaø phaûi phôi mình döôùi naéng gioù. Vaát vaû laém hoï môùi ñeán ñöôïc Kosambi. Sau khi taém xong trong moät hoà nöôùc hoï thaáy deã chòu, roài vaøo nghæ trong nhaø traïm ôû coång thaønh. Vieân chöôûng khoá keå cho vôï con bieát laø baïn cuûa oâng, vieân chöôûng khoá taïi ñaây, moãi ngaøy ñeàu phaân phaùt moät ngaøn ñoàng tieàn cho keû ngheøo khoù muø loaø, vaø oâng quyeát ñònh ôû laïi ñaây vaøi ngaøy, cho con gaùi ñeán choã boá thí xin thöùc aên veà, laáy laïi söùc roài môùi ñi gaëp baïn.

Theá laø coâ gaùi nhaø giaøu, heát caû kieâu haõnh trong côn hoaïn naïn, coá giaáu xaáu hoå, caàm baùt ñi vôùi ñaùm daân ngheøo xin aên. Ngöôøi ta hoûi coâ xin maáy phaàn. Luùc ñaàu coâ xin ba phaàn, ngaøy hoâm sau coâ xin hai phaàn, vaø hoâm sau nöõa chæ coøn coù moät phaàn. Ngaøy ñaàu tieân cha coâ ñöôïc meï coâ an uûi vaø naøi næ maõi môùi chòu aên cuûa boá thí ñoù, nhöng vaãn khoâng tieâu noåi, do ñoù saùng sôùm hoâm sau oâng qua ñôøi. Roài hoâm sau ñeán löôït meï coâ cuõng boû coâ maø ñi theo cha. Coøn laïi moät mình, coâ gaùi naèm laên khoùc loùc than van cho soá phaän baát haïnh vaø caûnh ñôøi baát traéc cuûa mình. Nhöng côn ñoùi caøo caáu ruoät gan ñaõ khieán coâ ngoài daäy, vöøa khoùc vöøa ñi theo ñoaøn aên maøy xin côm.

Ngöôøi quaûn lyù Mitta nhôù raèng coâ gaùi ñaõ nhaän thöùc aên ba ngaøy lieân tieáp, neân naït ñuøa:

- Hoûng! Thöù ñaøn baø toài! Roát cuoäc hoâm nay maøy ñaõ bieát caùi buïng maøy chöùa ñöôïc bao nhieâu chöa?

Voán con nhaø theá phieät, laïi hieàn laønh nhuùt nhaùt, coâ nghe nhö bò kim chaâm muoái xaùt. Coâ chæ bieát ngheïn ngaøo hoûi:

- Thöa Ngaøi, vaäy nghóa laø sao?

- Hoâm kia maøy laáy ba phaàn, hoâm qua laáy hai, coøn hoâm nay chæ laáy moät. Vaäy laø ñeán hoâm nay maøy môùi bieát buïng maøy chöùa ñöôïc bao nhieâu côm.

- Thöa Ngaøi, khoâng phaûi toâi laáy nhöõng phaàn aáy cho toâi.

- Vaäy taïi sao maøy laáy?

- Hoâm kia toâi coù ba ngöôøi, hoâm qua coù hai, baây giôø chæ coøn moät mình toâi.

- Coâ gaùi keå laïi caâu chuyeän töø ñaàu ñeán cuoái. Mitta nghe xong khoâng caàm ñöôïc nöôùc maét. OÂng baûo coâ gaùi, loøng ñaày traéc aån:

- Con thaân yeâu, tröôùc ñaây con laø con gaùi cuûa Bhaddavatiya, nhöng töø nay trôû ñi con laø con gaùi cuûa ta.

Moät hoâm coâ nhaän thaáy choã phaân phaùt thöùc aên luoân oàn naùo, beøn goùp yù vôùi cha nuoâi laøm loái ñi töø hai coång ra vaøo ñeán choã phaùt thöùc aên, coù haøng raøo bao quanh. Ngöôøi ta seõ vaøo baèng cöûa naøy, laõnh thöùc aên xong ra baèng cöûa kia laàn löôït theo loái ñi, nhö vaäy seõ traät töï vaø eâm thaém. Cha coâ baèng loøng vaø cho thi haønh. Töø ñaáy coâ gaùi voán teân laø Saømaø, nay theâm Vatì nghóa laø haøng raøo.

Chöôûng khoá Ghosaka laâu nay ñaõ nghe quen tieáng oàn naùo nôi phaân phaùt thöùc aên, vaø cuõng thích thuù xem ñoù laø sinh hoaït trong nhaø aên cuûa mình. Hoâm nay laïi im laëng, oâng ngaïc nhieân hoûi quaûn lyù Mitta, vaø nhôø ñoù ñöôïc bieát con gaùi moà coâi cuûa Bhaddavatiya baïn mình. Ghosaka lieàn nhaän coâ gaùi laøm con nuoâi.

Vaøo ngaøy leã hoäi trong thaønh, caùc tieåu thö con nhaø voïng toäc ñöôïc pheùp ra ngoaøi taém soâng. Vaø khi Saamaavatii, con gaùi nuoâi cuûa Ghosaka cuøng naêm traêm tyø nöõ ñi taém, ngang qua cung ñieän, loït vaøo maét vua Udena, neân ñöôïc leänh tieán cung. Ban ñaàu Ghosaka khoâng tuaân leänh vì sôï mang tieáng laø baïc ñaõi con gaùi nuoâi, nhöng sau bò vua nieâm phong heát nhaø cöûa vaø chính Saømaøvatì baèng loøng, oâng môùi vaâng leänh thaùnh chæ. Töø ñoù naøng trôû thaønh hoaøng haäu.

Phaàn 4: Udena Ñöôïc Vaasuladattaø

Vua Udenacoøn coù moät thöù phi khaùc laø Vaøsuladattaø con gaùi cuûa vua Canda Pajjota xöù Ujjeni. Caâu chuyeän nhö sau:

Moät hoâm, töø hoa vieân trôû veà, vua Canda Pajjota nhìn ngaém veû ñeïp röïc rôõ cuûa mình roài hoûi ñaùm caän thaàn:

- Coøn coù ai ñeïp ñeõ röïc rôõ nhö ta chaêng?

Hoï ñaùp:

- Vua Udena xöù Kosambi röïc rôõ hôn boäi phaàn.

- Vaäy thì haõy baét oâng ta laøm tuø binh.

- Khoâng baét haén ñöôïc ñaâu, taâu beä haï.

- Sao vaäy?

- Vì oâng ta bieát caùch daãn duï loaøi voi. Coù theå ñuoåi voi ñi hay baét voi laïi tuyø yù baèng caùch ñoïc chuù vaø chôi ñaøn. Khoâng ai coù nhieàu voi cöôõi nhö Udena.

- Vaäy laø khoâng theå baét ñöôïc oâng ta sao?

- Neáu beä haï nhaát quyeát muoán baét, haõy laøm moät con voi baèng goã, ñöa ñeán gaàn vua Udena, laïi taïo theâm tieáng ngöïa hí, vua seõ ñi ra xa ñeå xem laø voi hay ngöïa, vaø seõ bò bao vaây, luùc ñoù Ngaøi coù theå baét vua.

- Quaû laø dieäu keá!

Roài vua cho laøm moät con voi maùy baèng goã, boïc vaûi vaø sôn thaät kheùo, xong mang ñaët treân bôø hoà gaàn xöù cuûa keû thuø mình. Trong buïng voi coù saùu möôi ngöôøi ñi tôùi lui. Thænh thoaûng hoï xuùc nhöõng xeûng phaân voi ñoå ra ngoaøi. Moät tieàu phu troâng thaáy voi, lieàn taâu leân vua Udena. Vua vaø ñaùm tuyø tuøng lieàn theo tieàu phu ñi xem voi. Ñöôøng ñi cuûa hoï ñeàu bò giaùn ñieäp theo doõi vaø baùo tin cho vua Canda Pajjota, vaø moät toaùn quaân ñöôïc phaùi ñeán saùt beân Udena, nhöng khoâng ñeå cho vua bieát. Roài Udena gaûy ñaøn vaø ñoïc thaàn chuù thaâu phuïc voi, nhöng khoâng keát quaû. Voi ñöôïc nhöõng ngöôøi nuùp trong buïng ñieàu khieån, chaïy nhö vuõ baõo nhö khoâng heà nghe buøa pheùp. Vua thuùc ngöïa phi nöôùc ñaïi ñeå coá theo kòp voi, neân quaân lính bò rôùt laïi ñaèng sau xa laéc. Khi chæ coøn moät mình, ngöôøi cuûa Canda Pajjota, mai phuïc saün hai beân, uøa ra baét Udena. Quaân lính cuûa Udena thaáy vua mình bò sa vaøo tay keû thuø, beøn xaây moät doanh traïi ngay beân ngoaøi xöù ujjeni vaø ôû laïi ñoù.

Canda Pajjota baét soáng vaø baét giam keû thuø xong, môû tieäc aên möøng ba ngaøy. Udena naèm trong nguïc toái ñeán ngaøy thöù ba ñaùnh baïo hoûi ngöôøi gaùc nguïc.

- Naøy anh, vua cuûa anh ôû ñaâu?

- Ñang cheø cheùn say söa thì baét ñöôïc keû thuø.

- Vua cuûa anh haønh ñoäng chaúng khaùc gì ñaøn baø. Haén ñaõ baét ñöôïc ta moät laø tha hai laø gieát ñi, leõ naøo ñaõ laøm nhuïc ta maø cheø cheùn say söa nöõa!

Gaùc nguïc ñi baùo vaø nhaø vua lieàn ñeán hoûiUdena:

- Coù phaûi mi ñaõ noùi...nhö theá, nhö theá?

- Vaâng, ñaïi vöông.

- Toát laém, ta seõ tha ngöôi neáu nhö ngöôi chòu trao buøa chuù cho ta.

- Ñoàng yù, nhöng khi Ngaøi nhaän buøa chuù, ngaøi coù chòu leã kính ta khoâng?

- Leã kính ngöôi aø, khoâng!

- Theá thì ta seõ trao cho Ngaøi.

- Ta seõ haønh hình ngöôi.

- Ta khoâng sôï, vì Ngaøi chæ laøm chuû thaân xaùc ta chöù khoâng laøm chuû taâm hoàn ta.

Nghe Udena traû lôøi böôùng bænh nhö theá, nhaø vua boái roái khoâng bieát laøm sao ñeå ñoaït ñöôïc phuø pheùp. Boãng vua nghó ra moät keá, lieàn baûo:

- Ngöôøi baûo ta seõ tieát loä baøi chuù cho ngöôøi naøo leã kính ngöôi phaûi khoâng?

- Vaâng ñaïi vöông.

- Toát laém. Trong nhaø ta coù moät muï löng guø. Baø ta seõ ngoài sau böùc maøn ñeà nghe ngöôi daïy thaàn chuù.

- Guø hay queø gì cuõng ñöôïc, mieãn laø leã kính ta thì ta daïy thaàn chuù.

Roài nhaø vua ñeán gaëp coâng chuùa Vaøsuladattaø.

- Con cöng, coù moät ngöôøi cuøi bieát ñöôïc caâu thaàn chuù linh nghieäm vaø quùi baùu. Con haõy ngoài beân trong böùc maøn ñeà haén daïy con thaàn chuù. Con neân hoïc vôùi haén vì cha khoâng muoán ai khaùc bieát, roài cha seõ hoïc laïi vôùi con.

Sôû dó nhaø vua phaûi bòa ra guø löng vaø cuøi huûi vì sôï hai ngöôøi yeâu nhau.

Moät hoâm, ñeán moät caâu chuù sao ñoù maø Vaøsuladattaø khoâng theå ñoïc laïi cho ñuùng, duøUdena ñaõ laëp ñi laëp laïi nhieàu laàn. Töùc quaù Udena la leân:

- Ñoà guø ñaàn ñoän! Moâi daøy mo, maù chö böï! Mi ñaùng nhaän maáy caùi taùt!

Vaøsuladattaø cuõng giaän döõ khoâng keùm:

 - Ñoà huûi hung tôïn! Mi noùi gì? Daùm goïi ta laø ñoà guø haû?

Udena ngaïc nhieân, veùn maøn leân vaø hoûi:

- Coâ laø ai?

- Toâi laø coâng chuùa Vaøsuladattaø.

- Cha coâ baûo vôùi toâi coâ laø ngöôøi guø löng.

- Coøn oâng, vua noùi laø bò cuøi.

Roài caû hai ñoàng noùi moät löôït:

- Vua noùi theá vì sôï chuùng ta yeâu nhau.

Vaø quaû nhö theá, tình yeâu ñeán, neân töø ñoù trôû ñi hoï heát hoïc heát daïy.

Nhaø vua khoâng bieát, thænh thoaûng laïi hoûi con gaùi:

- Naøy con, con ñang hoïc baøi haû?

Coâng chuùa tænh bô ñaùp:

- Vaâng thöa cha.

Ngaøy kia, Udena baûo vôùi ngöôøi yeâu raèng moät ngöôøi choàng coù theå laøm ñöôïc nhöõng vieäc maø cha, meï, anh, chò khoâng laøm ñöôïc, vaø neáu naøng cöùu ñöôïc Udena thì seõ ñöôïc ban naêm traêm ngöôøi tuøy tuøng vaø phong laøm hoaøng haäu. Coâng chuùa baèng loøng vaø ñeán gaëp cha xin môû cöûa vaø moät con voi ñeå cöôõi vì caàn ñi ra ngoaøi ban ñeâm, theo söï chæ daãn cuûa caùc tinh tuù, tìm moät loaøi döôïc thaûo duøng trong chuù thuaät. Vua thuaän cho, vaø hoï ñöôïc pheùp ñi luùc naøo tuøy yù. Luùc baáy giôø vua coù naêm vaät chuyeân chôû: moät voi caùi teân Bhaddavatì coù theå ñi naêm möôi daëm moät ngaøy, moät noâ leä teân Kaøka coù theå ñi saùu möôi daëm moät ngaøy, hai ngöïa caùi Celakanthì vaø Munjakesì coù theå ñi moät traêm daëm moät ngaøy vaø moät voi teân Naølaøgiri coù theå ñi moät traêm hai möôi daëm moät ngaøy.

Chuyeän quaù khöù - Canda Pajjota Ñöôïc Naêm Vaät Chuyeân chôû

Hình nhö tröôùc khi Phaät hieän taïi ra ñôøi nhaø vua ñaõ laø noâ leä cho moät Tröôûng giaû. Coù laàn tröôûng giaû ñi ra ngoaøi thaønh taém, trôû veà gaëp moät vò Phaät Ñoäc Giaùc khaát thöïc trong thaønh trôû ra, vôùi bình baùt saïch nhö lau, beøn hoûi:

- Baïch Toân giaû! Ngaøi coù nhaän ñöôïc gì khoâng?

- Toâi ñaõ ñi moät voøng vaø giôø ra khoûi thaønh, ñaïo höõu aï.

Ngaøi khoâng traû lôøi ngay caâu hoûi maø noùi ra ñieàu khoâng hoûi, nhöng vaãn coù nghóa laø khoâng nhaän ñöôïc thöùc aên. Nhìn vaøo bình baùt, thaáy troáng khoâng, Tröôûng giaû thænh Ngaøi ñôïi moät laùt roài voäi vaõ veà nhaø. Luùc baáy giôø aùp löïc xaáu aùc cuûa Maraø truøm khaép thaønh, noù coøn giaû daïng ñeán hoûi Ngaøi sao khoâng nhaän ñöôïc thöùc aên vaø khuyeân Ngaøi trôû lui. Nhöng Ngaøi ñaõ quyeát chí khoâng trôû lui, vì bieát raèng moät laàn nöõa Maraø seõ duøng quyeàn löïc sai khieán daân cö reo hoø vaø choïc phaù Ngaøi.

Thaáy nhaø coù thöùc aên saün, Tröôûng giaû voäi baûo teân haàu chaïy heát söùc mình ñeán gaëp Phaät vaø laáy bình baùt mang veà gaáp. Tröôûng giaû ñeå thöïc phaåm ñaày baùt xong, laïi baûo teân haàu töùc toác mang baùt giao laïi cho Phaät, vôùi lôøi höùa raèng seõ nhöôøng cho anh ta coâng ñöùc naøy.

Teân haàu ñi vaø veà mau nhö teân baén, vaø khi ñöa baùt cho Phaät ñaõ baïch raèng:

- Baïch Toân giaû, trong thôøi gian ngaén con ñaõ ñi vaø veà nhanh heát söùc mình. Do phöôùc baùo cuûa söï nhanh nheïn naøy, con mong raèng seõ ñöôïc naêm vaät chuyeân chôû coù theå ñi naêm möôi, saùu möôi, moät traêm vaø moät traêm hai möôi daëm moät ngaøy. Thôøi gian ñi vaø veà ñoù thaân con hun noùng döôùi tia naéng maët trôøi. Do phöôùc baùo vieäc laøm naøy con mong raèng duø taùi sanh ôû nôi naøo, con cuõng seõ ñöôïc quyeàn löïc baèng söùc maïnh nhöõng tia naéng maët trôøi. Chuû con ñaõ nhöôøng coâng ñöùc cuûa söï cuùng döôøng naøy, do phöôùc baùo ñoù con mong ñöôïc döï phaàn vaøo giaùo phaùp Ngaøi ñaõ ngoä.

Phaät höùa khaû:

- Seõ ñöôïc vaäy.

Vaø Ngaøi noùi keä:

Mong moïi sôû nguyeän thí chuû
Ñöôïc thaønh töïu toát ñeïp
Mong moïi sôû nguyeän thí chuû
Vieân maõn nhö traêng raèm
Mong moïi sôû nguyeän thí chuû
Ñöôïc thaønh töïu toát ñeïp
Mong moïi sôû nguyeän thí chuû
Vieân maõn nhö ngoïc loä quang

Ñoù laø vieäc laøm cuûa vua Canda Pajjota trong kieáp tröôùc, vaø do phöôùc baùo naøy vua coù naêm vaät chuyeân chôû

(Heát Chuyeän Quaù Khöù)

Moät hoâm nhôn kuùc vua Canda Pajjota daïo chôi vöôøn thöôïng uyeån, Udena boû troán. OÂng nheùt ñaày tieàn vaøng vaø baïc vaøo nhieáu tuùi da lôùn, xong ñaët leân löng voi caùi, roài ñôõ vaøsuladattaø leân yeân vaø hoï ra ñi. Quaân thò veä troâng thaáy lieàn phi baùo cho vua. Vua sai lính töùc toác ñuoåi theo. Udena beøn môû tuùi vaøng raûi tieàn vaøng xuoáng ñöôøng. Quaân truy naõ döøng laïi nhaët vaøng roài môùi ñuoåi tieáp. OÂng laïi môû tuùi baïc raûi xuoáng ñaát. Quaân truy naõ vì cöù maõi ngöøng laïi ñeå nhaët baïc neân chaäm treã, ñeå Udena chaïy thoaùt veà doanh traïi döïng ngoaøi thaønh. Quaân lính cuûa Udena troâng thaáy oâng nhieät lieät ñoùn möøng vaø hoä toáng oâng veà Kosambi. Sau ñoù oâng toå chöùc leã cöôùi vaø taán phong Vaøsuladattaø leân ngoâi thöù phi.

Phaàn 5: Ñöùc Phaät Töø Choái Maøgandiyaø

Moät thöù phi khaùc cuûa vua Udena laø Migandiyaø nguyeân laø con gaùi cuûa Baø-la-moân teân laø Maøgandiyaø, soáng ôû xöù Kuru. Meï coâ vaø caû chuù uùt, em cuûa cha coâ, cuõng teân laø Maøgandiyaø. Coâ ta ñeïp nhö thieân nöõ neân oâng Baø-la-moân khoù tính khoâng thaáy ai, keå caû nhöõng chaøng trai voïng toäc nhaát trong xöù ñaõ ñeán caàu hoân, xöùng ñaùng laøm reã ñoâng saøng.

Ngaøy kia, saùng sôùm ñöùc Ñaïo sö quan saùt theá gian, nhaän thaáy Baø-la-moân Maagandiyaa vaø vôï oâng coù ñuû duyeân laønh chöùng quaû A-na-haøm. Ngaøi ñaép y oâm baùt ñeán vuøng ven phoá thò nôi Baø-la-moân ñang teá thaàn löûa. OÂng ta ngaém nhìn thaân Nhö Lai thaáy toaøn haûo, thaàm nghó khoâng ai treân theá gian coù theå so bì vôùi ngöôøi naøy, ta seõ gaû con gaùi cho oâng ñeå naâng khaên söûa tuùi. OÂng ta noùi vôùi ñöùc Ñaïo sö:

- Naøy, Tyø-kheo! Toâi coù coâ con gaùi ñoäc nhaát vaø chöa thaáy ai xöùng vôùi noù tröø oâng. OÂng phaûi coù moät ngöôøi vôï vaø noù phaûi coù moät ngöôøi choàng. Toâi seõ gaû noù cho oâng. Haõy ñöùng ñôïi taïi ñaây cho ñeán khi toâi trôû laïi.

Ñöùc Ñaïo sö ñöùng yeân, khoâng noùi moät lôøi. Ngöôøi Baø-la-moân voäi vaõ veà nhaø, hôùn hôû baûo vôùi baø vôï: - Baø ôi! toâi ñaõ gaëp moät ngöôøi xöùng vôùi con gaùi ta. Mau leân! Maëc cho noù boä ñeïp ñeõ vaøo!

Roài oâng daãn vôï con vaøo gaëp ñöùc Ñaïo sö. Caû thaønh xoân xao:

- Moät khi laõo naøy cheâ bai ñuû kieåu ngöôøi naøo ñeán caàu hoân con gaùi laõo. Nhöng nghe ñoàn raèng hoâm nay laõo ta gaëp moät ngöôøi moân ñaêng haäu ñoái roài. Khoâng bieát maët muõi anh chaøng naøy ra sao maø laõo chaám ñaäu vaäy?

Roài hoï theo oâng ñi xem anh chaøng toát soá. Trong thôøi gian ñoù, ñöùc Ñaïo sö thay vì ñöùng yeân chôø ñôïi, Ngaøi boû ñi, ñeå laïi moät daàu chaân. (Daàu chaân Phaät chæ xuaát hieän treân choã ñaõ böôùc, khoâng coù choã naøo khaùc, vaø chæ ngöôøi naøo ñuû phöôùc duyeân môùi thaáy ñöôïc. Duø voi röøng hay thuù hoang coù giaãm leân hay möa baõo döõ doäi, gioù gioâng gaøo theùt thoåi ñeán, cuõng khoâng xoùa ñöôïc daáu chaân cuûa Phaät). Ñeán nôi cuõ, ngöôøi Baø-la-moân ngaïc nhieân khoâng thaáy Phaät. Nhìn quanh quaát moät hoài oâng phaùt hieän daáu chaân. Vôï ngöôøi Baø-la-moân thuoäc loøng ba boä Veä-ñaø, luoân caû nhöõng baøi thô lieân quan ñeán töôùng soá. Baø laåm baåm ñoïc laïi vaø xem xeùt tæ mæ hình neùt daáu chaân tröôùc maët. Cuoái cuøng baø keát luaän:

- OÂng ôi! Ñaây khoâng phaûi daàu chaân cuûa ngöôøi chaïy theo nguõ duïc.

Roài baø ñoïc keä:

Daáu chaân ngöôøi tham duïc caïn côït,
cuûa aùc nhôn, luùn maïnh xuoáng ñöôøng.
Ngöôøi ngu si, daáu thöôøng leát beát.
Ñaây, daáu chaân ngöôøi heát duïc tham.

Ngöôøi Baø-la-moân khoâng tin lôøi vôï neân naït ñuøa:

- Kheùo töôûng töôïng! Baø luùc naøo cuõng thaáy caù saáu trong chaäu nöôùc, aên troäm nuùp trong nhaø! Haõy im ñi!

Baø vôï vaãn moät möïc ñoan chaéc:

- OÂng öa noùi gì thì noùi. Nhöng ñaây khoâng phaûi daáu chaân ngöôøi chaïy theo nguõ duïc.

Ngöôøi Baø-la-moân vaãn ñi loøng voøng tìm kieám, chôït thaáy ñöùc Ñaïo sö lieàn möøng rôõ reo leân:

- OÂng ta ñaây roài!

Vaø oâng thöa vôùi Phaät:

- Tyø-kheo! Toâi gaû con gaùi cho oâng ñeå naâng khaên söûa tuùi.

Ñöùc Ñaïo sö thay vì traû lôøi öng thuaän hay khoâng, laïi baûo:

- Baø-la-moân! Ta coù vaøi vieäc ñeå noùi vôùi oâng.

Vaø oâng ta laéng nghe ñöùc Ñaïo sö keå chuyeän Ma vöông ñaõ theo ñuoåi Ngaøi nhö theá naøo, töø luùc xuaát gia tôùi khi ngoài döôùi coäi Boà ñeà, cuoái cuøng chính Ma vöông ngoài döôùi caây Boà ñeà, thieåu naõo buoàn raàu vì thaáy quyeàn löïc cuûa mình khoâng laøm gì Phaät ñöôïc. Con gaùi Ma vöông beøn ñeán an uûi cha, roài bieán thaønh thieáu nöõ treû vaø ñaøn baø ñöùng tuoåi ñeå coá quyeán ruõ Phaät. Ñöùc Ñaïo sö luùc ñoù noùi raèng:

Ñaõ thaáy roõ Khaùt aùi, Saàu buoàn, Duïc laïc
Ta ñaâu coøn öa haïnh phuùc tình yeâu
Taám thaân kia, chöùa caùc thöù tieåu, tieâu.
Ta khoâng muoán, duø duøng chaân chaïm ñeán.

Ngay khi Phaät keát thuùc baøi keä, ngöôøi Baø-la-moân vaø vôï chöùng A-na-haøm. Coøn Maøgandiyaø töï nhuû: "Neáu oâng naøy khoâng caàn ta, keå cuõng ñuùng, nhöng noùi ngöôøi ta chöùa ñaày phaàn tieåu thì thaät quaù laém. Ñöôïc roài! Vôùi doøng doõi, ñòa vò xaõ hoäi, taøi saûn vaø söùc quyeán ruõ cuûa tuoåi thanh xuaân saün coù, ta seõ ñöôïc moät taám choàng xöùng ñaùng, vaø roài ta seõ bieát laøm gì ñoái vôùi Sa-moân Coà-ñaøm". Töø ñoù coâ nuoâi loøng caêm gheùt ñöùc Phaät (Ñöùc Phaät bieát coâ caêm gheùt Ngaøi, nhöng Ngaøi vaãn ñoïc keä vì lôïi ích cho hai ngöôøi kia, ñeå hoï chöùng thaùnh quaû, chôù khoâng quan taâm ñeán loøng thuø haän tröïc tieáp choáng laïi mình)

Cha meï coâ gôûi coâ cho chuù Culla Maøgandiyaø bieát chaùu mình chæ xöùng ñaùng laøm vôï vua, neân trang ñieåm cho naøng ñuû moùn trang söùc roài ñöa ñeán Kosambi daâng cho vua Udena. Vua haøi loøng, laøm leã ñaêng quang cho naøng leân ngoâi thöù phi vôùi naêm traêm thò nöõ.

Vaäy laø vua Udena coù ba baø vôï vôùi moät ngaøn naêm traêm thò nöõ.

Phaàn 6: Caùi Cheát Cuûa Saømaøvati vaø Maøgandiyaø, Caùc Chöôûng Khoá, Caùc Tyø Kheo Vaø Vò Thaàn Caây.

Coù ba vò chöôûng khoá cuøng ôû Kosambi laø Ghosaka, Kukkuta vaøpaøvaøriya. Muøa möa gaàn ñeán, naêm traêm aån só töø Hy-maõ-laïp sôn veà thaønh khaát thöïc. Caû ba vò chuôûng khoá hoan hyû cung caáp toïa cuï vaø cuùng döôøng thöùc aên, vaø coøn daâng cuùng phoøng oác trong nhaø mình suoát boán thaùng möa khi caùc vò aån só chòu ôû laïi. Töø ñoù, thöôøng thöôøng sau taùm thaùng trong Hy-maõ-laïp-sôn, caùc aån só veà nguï boán thaùng möa nôi ba chöôûng khoá.

Moät laàn töø Hy-maõ-laïp-sôn trôû veà thaønh, caùc aån só ngoài nghæ döôùi goác moät caây ña to trong röøng vaéng. Vò giaø nhaát vöøa nghó ñeán xin nöôùc uoáng nôi vò thaàn caây - chaéc laø moät vò ñaïi löïc thaàn vöông - thì laäp töùc hoï ñöôïc nöôùc uoáng. Nghó ñeán thöùc aên thì cuõng ñöôïc thöùc aên, roài muoán nhìn thaáy caây thaàn caây cuõng ñöôïc nhìn thaáy. Thaàn caây taùch khoûi thaân caây chui ra. Caùc vò aån só ñeán gaàn oâng vaø hoûi laøm theá naøo oâng ñöôïc ñaïi thaàn löïc nhö vaäy. Vò thaàn khieâm toán, thaáy coâng ñöùc mình nhoû nhoi khoâng muoán noùi, nhöng vì bò naøi næ maõi ñaønh phaûi keå laïi chuyeän Quaù khöù.

Vieäc Laøm Cuûa Thaàn Caây

Thaàn caây xöa laø ngöôøi ngheøo, sinh soáng nhôø tìm ñöôïc vieäc laøm vôùi oâng Caáp Coâ Ñoäc. Vaøo ngaøy Baùt quan trai, töø tinh xaù trôû veà nhaø, Caáp Coâ Ñoäc hoûi gia nhaân coù cho ngöôøi laøm naøy bieát hoâm nay laø ngaøy trai giôùi khoâng. Hoï chöa cho bieát. OÂng lieàn baûo naáu cho anh ta phaàn aên toái. Nhöng khi doïn côm leân, anh ta ñaõ töø choái khoâng aên, duø ñaõ laøm vieäc cöïc nhoïc suoát ngaøy trong röøng. Sôû dó oâng ta nhòn aên vì ñöôïc hoâm nay laø ngaøy trai giôùi. Chieàu nay thaät laø im lìm, khaùc vôùi moïi chieàu tieáng oàn vang doäi, naøo laø cho toâi côm, cho toâi nöôùc xuùp, caøri... Moïi ngöôøi ñeàu giöõ giôùi khoâng aên chieàu, ngay caû ñöùa beù coøn aüm ngöõa; sau khi suùc mieäng hoï chæ ngaäm boán vieân keïo. Moät ñeøn daàu thôm thaép saùng caû phoøng, vaø giaø treû ñeàu ñoïc leân ba möôi hai yeáu toá cuûa thaân. Rieâng anh vì hay tin treã, môùi baét ñaàu ngaøy trai chieàu nay neân ñöôïc höôûng nöûa coâng ñöùc. Ñeán toái anh baét ñaàu thaáy khoù chòu vì quaù ñoùi. Anh nòt moät sôïi daây quanh mình, vaø naém ñuoâi daây nòt trong tay anh cöù sieát theâm maõi. Tröôûng giaû hay ñöôïc, caàm ñuoác ñeán choã anh vaø laáy boán vieân keïo cho anh, nhöng anh vaãn khoâng aên vì khoâng muoán maát luoân nöûa coâng ñöùc ngaøy trai. Anh kieân trì giöõ giôùi nhö theá cho ñeán khi maët trôøi moïc thì lìa ñôøi nhö moät voøng hoa heùo, vaø taùi sanh vaøo caây ña naøy.

Phaàn keát: Chuyeän chöôûng khoá, Tyø kheo vaø thaàn caây.

Roài thaàn caây keát luaän: "Tröôûng giaû ñaõ cuùng döôøng Phaät, cuùng döôøng Phaùp, cuùng döôøng Taêng. Vaø nhôø oâng ta, toâi höôûng ñöôïc phöôùc baùo nöûa ngaøy trai giôùi neân môùi coù ñaïi thaàn löïc naøy".

Naêm traêm aån só nghe ñeán danh hieäu Phaät lieàn choãi daäy, dang tay ra trong thaùi ñoä toân kính vaø khaån caàu vò thaàn caây haõy noùi "Phaät ñaø". Hoï yeâu caàu thaàn caây noùi leân nieàm tin cuûa mình baèng caùch laëp laïi ba laàn "Phaät ñaø" roài hoï trònh troïng tuyeân boá:

- Raát khoù maø nghe ñöôïc danh hieäu naøy treân theá gian!

Vaø keát luaän:

- Thaàn nhaân! OÂng ñaõ cho chuùng toâi nghe ñöôïc moät aâm thanh maø bieát bao traêm ngaøn kieáp chuùng toâi khoâng heà nghe.

Roài caùc moân ñeä ngoû yù vôùi thaày hoï muoán ñi ñeán Ñöùc ñaïo sö. Vaø taát caû ñeàu ñoàng yù laø ngaøy mai, sau khi nhaän thöùc aên nôi ba vò chöôûng khoá, noùi cho ba vò aáy bieát yù ñònh roài seõ leân ñöôøng. Caû ba, sau khi daâng toïa cuï vaø cuùng döôøng chaùo ñaëc taïi nhaø mình, ñöôïc bieát ñoaøn aån só seõ ñi ngay thì khoâng traùnh khoûi ngaïc nhieân neân hoûi:

- Chö Toân giaû! Khoâng phaûi caùc ngaøi ñaõ höùa ôû laïi vôùi chuùng toâi boán thaùng möa sao? Baây giôø caùc Ngaøi ñi ñaâu?

- Ñöùc Phaät ñaõ xuaát hieän treân theá gian, Phaùp ñaõ ra ñôøi, Taêng ñaõ ra ñôøi. Do ñoù chuùng toâi ñi gaëp Ñaïo sö.

- Nhöng chæ coù caùc Ngaøi môùi xöùng ñaùng ñi ñeán ñöùc Ñaïo sö sao?

- Khoâng ngaên caám ai heát, ñaïo höõu aï.

- Vaäy thì chuùng toâi cuøng ñi.

Vì phaûi chuaån bò neân ba vò chöôûng khoá ñeå ñoaøn aån só ñi tröôùc. Hoï ñeán Theá Toân, xöng taùn, ñaûnh leã Ngaøi vaø cung kính ngoài xuoáng moät beân. Theá Toân thuyeát phaùp tuaàn töï cho hoï, vaø ngay khi keát thuùc baøi phaùp, taát caû ñeàu chöùng A-la-haùn cuøng caùc thöù thaàn thoâng. Roài hoï xin gia nhaäp Taêng ñoaøn, Phaät baûo: "Haõy ñeán, caùc Tyø-kheo!" Hoï lieàn trôû thaønh Tyø-kheo coù ñaày ñuû y baùt do thaàn löïc taïo ra.

Phaàn ba chöôûng khoá thì saém nhöõng thöù cuùng döôøng caàn thieát goàm y phuïc, ngoïa cuï, bô, maät, ... chôû moãi thöù naêm traêm xe ñi ñeán Xaù veä. Gaëp Phaät, hoï ñaûnh leã, nghe phaùp vaø cuoái baøi phaùp chöùng quaû Döï löu. Hoï ôû laïi vôùi Theá Toân hai tuaàn, cuùng döôøng vaø thænh Phaät ñeán Kosambi.

Trôû veà xöù, chöôûng khoá Ghosaka xaây tinh xaù Ghosita, Kukkuta xaây tinh xaù Kukkuta, Paøvaøriya caát tinh xaù Paøvaøriya. Xong hoï thænh Phaät ñeán vaø laàn löôït haàu haï Ñöùc Phaät ôû moãi tinh xaù moät ngaøy vaø thoï thöïc taïi ñoù. Caû ba chöôûng khoá coù ngöôøi haàu laø Sumana laøm vöôøn, phuïc vuï hoï ñaõ laâu. Anh ta xin cuùng döôøng Phaät vaø ñöôïc daønh cho ngaøy mai.

Khujjuttaraø Chuyeån Hoùa Saømaøvatì

Anh laøm vöôøn Sumana vaãn thöôøng baùn hoa cho Khujjuttaraø, nöõ tyø hoaøng haäu Saømaøvatì. Nhöng hoâm ñoù anh khoâng caét hoa giao cho hoaøng cung maø daønh ñeå daâng Phaät vì anh ñaõ thænh Phaät veà nhaø cuùng döôøng. Ngoaøi nhöõng lôøi xin loãi Khujjuttaraø, anh coøn môøi naøng ôû laïi.

- Xin coâ ñôïi toâi haàu Phaät vaø nghe phaùp. Sau ñoù coâ coù theå laáy heát soá hoa coøn laïi.

Coâ ñoàng yù.

Khi Phaät daãn ñaàu Taêng ñoaøn ñeán nhaø, Sumana ñôõ laáy bình baùt vaø ñöôïc Phaät hoài höôùng coâng ñöùc. Nhöõng lôøi naøy ñaõ khieán Khujjuttaraø chöùng quaû Döï löu.

Töø tröôùc ñeán giôø, trong soá tieàn taùm ñoàng cuûa vua Udena daønh cho hoaøng haäu Saamaavaatii mua hoa, coâ thöôøng caát rieâng boán ñoàng cho mình vaø chæ mua boán ñoàng hoa. Hoaøng haäu ngaïc nhieân thaáy soá hoa gaáp ñoâi moïi ngaøy, hoûi ra môùi bieát töï söï, vaø lyù do nhôø nghe baøi thuyeát phaùp cuûa ñaáng Giaùc Ngoä Toái Thöôïng. Thay vì noåi giaän nhieác maéng coâ tyø nöõ vaø ñoøi laïi soá tieàn coâ ñaõ bôùt xeùn baø laïi sanh taâm hoan hyû muoán ñöôïc uoáng doøng phaùp baát töû ñoù. Vaø tröôùc khi truøng tuyeân baøi phaùp cuûa Nhö Lai, Khujjuttaraø ñöôïc hoaøng haäu taém cho vôùi möôøi saùu baùt nöôùc thôm, ñöôïc maëc vaøo y phuïc ñeïp baèng vaûi mòn, töø ñoà loùt ñeán aùo khoaùc vai, vaø cuõng ñöôïc doïn saün moät choã ngoài. Coâ ñaõ thuyeát phaùp cho naêm traêm cung nöõ nghe y nhö Theá Toân ñaõ thuyeát, ngoài phaùp toøa tay caàm chieác quaït coù hình veõ. Moïi ngöôøi nghe xong ñeàu vui möøng baûo coâ:

- Naøy baïn, töø nay trôû ñi ñöøng laøm vieäc toäi loãi. Haõy laøm moät baø meï vaø moät ñaïo sö cuûa chuùng toâi. Haõy ñeán Theá Toân nghe ñuû heát phaùp ñaõ giaûng vaø veà ñaây truøng tuyeân laïi cho chuùng toâi.

Coâ ñaõ thi haønh thaät trung thöïc lôøi daën doø ñeán noãi sau ñoù coâ thuoäc loøng heát Tam taïng, vaø ñöùc Phaät cuõng ñaõ xaùc nhaän laø trong haøng cö só nöõ, ngöôøi ñaõ hoïc thuoäc thaùnh ñieån vaø coù theå giaûng giaûi phaùp ñeä nhaát laø Khujjuttaraø.

Naêm traêm cung nöõ, sau nhöõng thôøi phaùp cuûa Khujjuttaraø ñeàu phaán khôûi vaø mong muoán gaëp Theá Toân. Nhöng vôùi luaät leä cung caám, cung nöõ khoâng theå töï do ñi ra ngoaøi, vì vaäy Khujjuttaraø baûo hoï haõy ñuïc loã treân töôøng, mang saün höông hoa ñeå ñoù, khi Theá Toân ñeán cöûa nhaø ba chöôûng khoá, töø trong phoøng moãi ngöôøi nhìn qua loã töôøng seõ thaáy ñöôïc Ngaøi ñeå ñaûnh leã vaø xöng taùn.

Maøgandiyaø AÂm Möu Choáng Laïi Saømaøvatì vaø Ñöùc Phaät

Moät hoâm, Maøgandiyaø rôøi cung ñieän ñi boä ñeán daõy phoøng cung nöõ, vaø ngaïc nhieân khi thaáy nhöõng loã hoång treân töôøng, hoûi ra môùi bieát laø vì caùc cung nöõ muoán chieâm ngöôõng vaø cung taùn Phaät. Baø muoán möu haïi Saømaøvatì vaø Phaät neân taâu vôùi vua Udena laø Saømaøvatì vaø ñaùm cung nöõ tuøy tuøng seõ phaûn boäi vua, vaø trong vaøi hoâm nöõa seõ haïi maïng vua. Nhöng vua khoâng tin. Baø cöù taâu tôùi taâu lui beân tai nhöng vua vaãn khoâng tin. Baø beøn thænh vua ñeán khu vöïc cuûa Saømaøvatì chæ nhöõng loã hoûng treân töôøng. Vua hoûi taïi sao vaø khi hieåu ñöôïc lyù do vua khoâng noùi lôøi naøo, chæ truyeàn laáp heát loã hoång vaø cho laøm cöûa soå coù moät khoaûng hôû ôû treân, taïi taát caû caùc phoøng. Ngöôøi ta noùi loaïi cöûa soå hôû beân treân ra ñôøi töø ñoù. Khoâng boâi nhoï ñöôïc Saømaøvatì cuøng caùc cung nöõ, Maøgandiyaø quay sang tìm caùch laêng nhuïc ñöùc Phaät. baø xuùi giuïc nhöõng teân coân ñoà ñi sau Phaät maéng nhieác vaø nhuïc maï Ngaøi vôùi ñuû lôøi leõ naëng neà:

- Mi laø moät teân troäm, ñoà ngu ngoác, ñoà ñieân, ñoà laïc ñaø, boø toùt, ñoà löøa, ñoà ôû ñòa nguïc, ñoà thuù vaät, mi khoâng coù hy voïng ñöôïc giaûi thoaùt. Nhöõng tröøng phaït seõ ñeán vôùi mi.

Toân giaû A-nan nghe nhöõng lôøi chöûi bôùi quaù thaäm teä, khoâng chòu noåi, baïch Phaät:

- Baïch Theá Toân! Daân ôû ñaây maéng nhieác vaø nhuïc maï chuùng ta. Chuùng ta haõy ñi nôi khaùc!

- Ta seõ ñi ñaâu A-nan?

- Ñeán thaønh phoá khaùc, thöa Theá Toân.

- Neâuù ôû ñoù ngöôøi ta cuõng chöûi mình thì seõ ñi ñaâu, A-nan?

- Seõ ñi choã khaùc nöõa, thöa Theá Toân.

- Neâuù ôû ñoù ngöôøi ta cuõng chuûi mình nöõa thì sao?

- Chuùng ta laïi ñi ñeán choã khaùc, thöa Theá Toân.

- A-nan ñöøng noùi theá. ÔÛ ñaâu coù khoù khaên thì giaûi quyeát ôû ñoù. OÅn thoûa roài môùi ñöôïc pheùp ñi nôi khaùc. Nhöng ai chöûi oâng, A-nan?

- Baïch Theá Toân! Moïi ngöôøi ñeàu maéng nhieác chuùng ta, boïn coân ñoà vaø caû ñaùm daân kia.

- A-nan, Ta nhö con voi xoâng ra traän. Boån phaän cuûa voi xoâng traän laø höùng chòu nhöõng muõi teân töø boán phía. Ñuùng theá, boån phaän cuûa ta laø kham nhaãn nhöõng lôøi noùi ñoäc aùc.

Roài Phaät thuyeát phaùp veà chính Ngaøi vôùi ba phaùp cuù nhö sau trong phaåm Voi:

(320) Ta nhö voi giöõa traän,
Höùng chòu cung teân rôi,
Chòu ñöïng moïi phæ baùng,
AÙc giôùi raát nhieàu ngöôøi.

(321) Voi luyeän ñöa döï boäi,
Ngöïa luyeän ñöôïc vua cöôõi.
Ngöôøi luyeän, baäc toái thöôïng,
Chòu ñöïng moïi phæ baùng.

(322) Toát thay con la thuaàn,
Thuaàn chuûng loaøi ngöïa Sindh [*].
Ñaïi töôïng, voi coù ngaø,
Töï ñieàu môùi toái thöôïng.

[*] loaøi ngöïa ñeïp ôû vuøng soâng Sindha, AÁn Ñoä

Baøi phaùp ñaõ ñem laïi lôïi ích cho nhöõng ngöôøi luùc aáy ñang tuï taäp chung quanh. Roài ñöùc Phaät khuyeân A-nan.

- A-nan, ñöøng phieàn muoän. Nhöõng ngöôøi naøy chæ maéng nhieác oâng trong baûy ngaøy, ñeán ngaøy thöù taùm hoï seõ yeân laëng. Khoù khaên ñeán vôùi Phaät khoâng keùo daøi quaù baûy ngaøy.

Maøgandiyaø tuy thaát baïi trong aâm möu ñaåy Phaät rôøi khoûi thaønh, vaãn khoâng luøi böôùc. Baø laäp keá haïi boïn cung nöõ kính tín Phaät. Baø daën chuù cuûa baø laø thaày Tö teá trong cung mang theo taùm con gaø soáng vaø taùm con gaø cheát vaøo haàu vua, luùc ñoù ñang uoáng röôïu vôùi baø. Ngöôøi chuù vaøo cung, ñeán baäc theàm cao nhaát thì ñöùng ôû ñoù, khoâng muoán vaøo choán ngöï aåm. Baø lieàn baûo tieåu ñoàng ñeán ñoù laáy taùm con gaø soáng daâng vua vaø xuùi vua ra leänh cho cung nöõ cuûa Saømaøvatì naáu nöôùng daâng leân vua. Vua chuaån taáu. Tieåu ñoàng y leänh ra ñi roài trôû veà taâu lôøi cuûa caùc cung nöõ.

- Chuùng ta khoâng gieát haïi sinh vaät.

Maøgandiyaø laïi tieáp tuïc ton hoùt:

- Ñaïi vöông! Muoán bieát hoï coù thaät söï gieát haïi sinh vaät hay khoâng, xin beä haï cöù baûo naáu nöôùng göûi ñeán Sa-moân Coà-ñaøm.

Vua nghe theo, laïi sai tieåu ñoàng ñi ñeán caùc cung nöõ laàn nöõa. Nhöng laàn naøy chuù mang taùm con gaø soáng ñeán thaày Tö teá tröôùc ñeå ñoåi laáy taùm con gaø cheát roài môùi giao leänh vua ñeán caùc cung nöõ.

- Vua ra leänh naáu nhöõng con gaø naøy daâng ñöùc Phaät.

Laàn naøy hoï nhaän lôøi.

- Dó nhieân, ñaây laø boån phaän cuûa chuùng toâi.

Tieåu ñoàng trôû veà taâu laïi ñuùng nhö vaäy. Maøgandiyaø khoâng boû lôõ dòp gieøm pha vôùi vua.

- Ñaïi vöông thaáy chöa! Hoï khoâng laøm theo yù Ngaøi, maø chæ höôùng veà ngöôøi khaùc.

Nhöng vua vaãn giöõ yeân laëng, tha thöù cho hoï. Maøgandiyaø töùc toái nhöng khoâng bieát laøm gì hôn ñaønh coá nuoát haän chôø dòp khaùc.

Nhaø vua coù thoùi quen ñeán vôùi moãi hoaøng haäu baûy ngaøy. Bieát raèng ngaøy hoâm sau vua seõ ñeán cung cuûa Saømaøvatì, Maøgandiyaø nhaén ngöôøi chuù gôûi cho baø moät con raén ñaõ taåm thuoác ñoäc vaøo raêng. Ñi ñaâu vua Udena vaãn mang theo caây ñaøn duøng chuù thuaät luõ voi, trong bao ñaøn coù thuûng moät loã, vaø baø ñaõ boû con raén vaøo ñoù song bít laïi vôùi moät boù hoa.

Khi vua saép ñi ñeán cung Saømaøvatìi, baø beøn keå côn moäng döõ vaø xin can vua ñöøng ñeán ñoù. Vua khoâng nghe. Baø laïi ñoøi ñi theo, duø nhaø vua khoâng ñoàng yù laém. Ñöôïc Saømaøvatì vaø cung nöõ haàu caän maëc y phuïc, xoâng öôùp höông hoa vaø trang söùc xong, vua aên uoáng thaân maät vaø leân giöôøng, ñeå ñaøn beân goái. Maøgandiyaø giaû vôø ñi tôùi lui, thöøa luùc khoâng ai ñeå y ruùt boù hoa trong caây ñaøn ra. Con raén ñaõ bò boû ñoùi tröôùc ñoù maáy ngaøy, tröôøn ngay khoûi loã thuûng, ngoùc ñaàu vaø rít leân, cuoán mình treân ñaàu giöôøng. Maøgandiyaø laøm nhö baát ngôø thaáy con raén hoaûng hoát la leân:

- OÀ! Ñaïi vöông, con raén kìa!

Vaø baø caøm raøm, traùch moùc:

- OÂng vua daïi doät, xui xeûo naøy chaúng chòu nghe ta noùi gì caû. Nhöõng teân voâ laïi naøy thaät khoâng bieát hoå theïn, chuùng laøm nhö khoâng nhaän ñöôïc aân hueä gì cuûa vua maø coøn muoán vua cheát ñeå soáng sung söôùng. Nhöng khi naøo vua coøn soáng thì chuùng seõ coøn chaät vaät. Ñaïi vöông, thieáp ñaõ baùo ñoäng veà côn aùc moäng vaø ñaõ can Ngaøi ñöøng ñeán cung Saømaøvatì, maø Ngaøi naøo coù nghe ñaâu!

Nhaø vua thaáy raén sôï cheát khieáp, löûa giaän phöøng phöøng, oâng gaàm leân:

- Chuùng ñaõ caû gan laøm vieäc taøy trôøi nhö vaäy! Thaät laø toäi loãi! Ta ñaõ khoâng nghe Maøgandiyaøkhi naøng keå ra neát xaáu taät hö cuûa chuùng, naøo laø ñuïc loã treân töôøng nhaø ñeå ngoài nhìn ôû ñoù, baûo naáu gaø cho ta thì chuùng traû laïi vaø hoâm nay boû raén leân giöôøng ta.

Trong khi ñoù Saømaøvatì heát lôøi khuyeân giaûi naêm traêm cung nöõ cuûa naøng.

- Caùc baïn, chuùng ta khoâng coøn nôi nöông töïa naøo khaùc. Haõy thaät tình yeâu meán vua vaø hoaøng haäu nhö thöông chính mình. Ñöøng giaän döõ baát cöù ai.

Roài nhaø vua ra leänh mang chieác cung cuûa mình, moät caây cung khoång loà phaûi moät ngaøn ngöôøi môùi khieâng noåi. Ñeå Saømaøvatì ñöùng tröôùc coøn taát caû cung nöõ ñöùng nhaém ngay ngöïc Saamaavatii, nhöng nhôø thaàn löïc xuaát phaùt töø loøng töø bi cuûa baø, muõi teân quay ngöôïc laïi theo con ñöôøng ñaõ ñeán, nhaém ngay tim nhaø vua.

Vua thaàm nghó: "Muõi teân naøy coù theå xuyeân qua caû taûng ñaù vaø khoâng coù vaät gì trong trôøi ñaát naøy khieán noù quay muõi laïi. Giôø ñaây noù ñaõ quay trôû laïi khi gaëp Saømaøvatì. Tuy voâ tri giaùc vaø khoâng coù söï soáng, noù vaãn bieát Saêamaøvatì laø con ngöôøi hieàn thieän, theá maø moät vò vua, moät con ngöôøi nhö ta, laïi khoâng bieát ñöôïc". Vua neùm cung ñi, quyø xuoáng tröôùc Saømaøvatì, hai tay dang ra, cung kính noùi keä:

Ta quaù söùc hoang mang boái roái
Boán phöông trôøi ñaûo loän trong taâm
Saømaøvatì hôõi, xin naøng che chôû
Haõy laøm nôi nöông töïa cho ta.

Saømaøvatì, ñeä töû cuûa ñaáng Ñaïi Giaùc cuõng ñaùp laïi baèng baøi keä:

Ñöøng tìm nöông töïa nôi toâi,
Haõy tìm nöông töïa ôû nôi Phaät-ñaø
Ñaáng Voâ Thöôïng; Ngaøi chính laø
Ngöôøi taâm toâi höôùng tôùi maø naùu nöông.
Ñaïi vöông nöông ñaáng phaùp vöông
Toâi xin nöông töïa ñaïi vöông moät loøng.

Nhöng noãi sôï haõi cuûa vua cöù gia taêng khieán vua phaûi laëp laïi keä xin nöông töïa nôi Saømaøvatì. Baø cöông quyeát töø choái. Cuoái cuøng vua baèng loøng.

- Vaäy thì, ta xin nöông töïa nôi naøng vaø nôi ñöùc Ñaïo sö, ta seõ ban ôn cho naøng.

Baø hoan hyû;

- Toâi xin nhaän.

Nhaø vua ñeán choã Phaät xin quy y vaø thænh Phaät nhaän cuùng döôøng roäng raõi trong baûy ngaøy. Roài quay sang Saømaøvatì, vua baûo;

- Haõy ñöùng leân vaø choïn gì tuyø yù.

- Ñaïi vöông, toâi khoâng caàn vaøng baïc, nhöng chuùng toâi xin ñaëc aân naøy. Xin Ngaøi saép xeáp sao cho Theá Toân coù theå ñeán ñaây moãi ngaøy cuøng vôùi naêm traêm Tyø-kheo ñeå toâi ñöôïc nghe phaùp.

Nhaø vua quay laïi ñaûnh leã Phaät vaø cung thænh Phaät cuøng vôùi naêm traêm Tyø-kheo. Vì Phaät khoâng theå ñeán hoaøi moät choã trong khi nhieàu nôi caàn, neân Ngaøi gôûi Tröôûng laõo A-nan ñeán hoaøng cung moãi ngaøy.

Hoâm ñoù, nhö thöôøng leä, hoï daâng thöùc aên vaø laéng nghe Tröôûng laõo thuyeát phaùp. Loøng traøn ñaày an laïc, hoï daâng leân Tröôûng laõo naêm traêm boä y vaøng ñang khoaùc treân vai, moãi boä trò giaù naêm traêm ñoàng tieàn. Khi nhaø vua khoâng thaáy hoï khoaùc y vaøng, hoûi ra bieát ñaõ daâng cuùng, lieàn ñeán Tröôûng laõo hoûi tieáp;

- Baïch Toân giaû! Ngaøi laøm gì vôùi soá y nhieàu theá?

- Toâi seõ giöõ ñuû soá y caàn thieát, soá coøn laïi seõ trao cho nhöõng vò ñaõ raùch y.

- Nhöõng vò ñoù laøm gì vôùi y raùch?

- Vôùi nhöõng y raùch naùt ñoù hoï seõ laøm gì?

- Laøm khaên traûi giöôøng.

- Coøn khaên traûi giöôøng cuõ?

- Laøm thaûm chuøi chaân.

- Coøn taám thaûm cuõ?

- Seõ laøm khaên lau chaân.

- Roài khaên lau chaân cuõ?

- Seõ ñöôïc caét ra töøng maûnh nhoû troän vôùi hoà ñeå treùt vaùch.

- Nhö vaäy, baïch Toân gæaû, duø taát caû y ñeàu daâng leân Toân giaû, nhöng khoâng phung phí.

- Hoaøn toaøn ñuùng vaäy, thöa ñaïi vöông.

Nhaø vua haøi loøng ñeán noãi truyeàn ñem theâm naêm traêm y ñaët döôùi chaân Tröôûng laõo. (Tuïc truyeàn raèng Tröôûng laõo ñaõ töøng nhaän moät ngaøn chieác y trò giaù naêm traêm ñoàng tieàn ñeán moät traêm ngaøn laàn, moät ngaøn chieác y trò giaù moät ngaøn ñoàng tieàn ñeán moät ngaøn laàn, moät ngaøn chieác y trò giaù moät ngaøn ñoàng tieàn ñeán moät traêm laàn. Vôùi soá y leû teû, töø moät, hai...ñeán möôøi thì Ngaøi nhaän khoâng keå noåi. Ñeán khi ñöùc Phaät nhaäp dieät, tröôûng laõo A-nan du haønh khaép xöù Dieâm-phuø-ñeà, vaø Ngaøi ñaõ taëng Tyø-kheo trong caùc tinh xaù y baùt cuûa chính Ngaøi)

Saømaøvatì Bò Thieâu Vaø Maøgandiyaø Bò Tröøng Phaït

Maøgandiyaø thaáy raèng baát cöù möu tính naøo ñöa ra haäu quaû ñeàu ngöôïc vôùi söï mong ñôïi cuûa baø. Laàn naøy baø cho tieán haønh moät keá hoaïch khaùc. Baø ra leänh cho ngöôøi chuù ñeán cung ñieän cuûa saømaøvatì, môû cöûa kho laáy vaûi nhuùng daàu roài nhuùng vaøo coät nhaø. Taäp hôïp taát caû caùc cung nöõ vaøo trong nhaø, ñoùng cöûa laïi khoâng chôø moät ai, roài laáy ñuoát chaâm löûa ñoát, xong tuït xuoáng ñi veà.

Saømaøvatì thaáy ngöôøi chuù bao quanh coät vôùi vaûi nhuùng daàu ngaïc nhieân hoûi vaø ñöôïc bieát laø ñeå cho chaéc coät. Vaø oâng ta baét hoï vaøo phoøng, chaâm löûa ñoát. Trong ñaùm löûa ñang chaùy lan thaät nhanh, Saømaøvatì khuyeân nhaéc caùc tyø nöõ.

- Duø vôùi trí tueä cuûa Phaät cuõng khoù xaùc ñònh ñöôïc trong voøng luaân hoài töø voâ thuûy, thaân xaùc chuùng ta ñaõ bò thieâu ñoát bao nhieâu laàn. vaäy, caùc ngöôi haõy chaùnh nieäm.

Trong khi löûa ñang chaùy thaät nhanh, Saømaøvatì vaø caùc cung nöõ chuyeân taâm thieàn ñònh veà ñeà muïc "söï ñau ñôùn" vaø hoï ñaõ chöùng caùc quaû Thaùnh.

Theá Toân, khi nghe caùc Tyø kheo keå chuyeänSaømaøvatì vaø naêm traêm cung nöõ bò maát maïng, ñeå giaûi ñaùp caâu hoûi veà soá phaän cuûa hoï trong kieáp sau, ñaõ cho bieát laø coù ngöôøi chöùng Sô quaû, coù ngöôøi chöùng Nhò quaû, coù ngöôøi chöùng Tam quaû do phöôùc baùo cuûa vieäc laøm quaù khöù vaø Ngaøi noùi keä:

Vôùi xieàng xích voâ minh voïng töôûng
Thaáy theá gian nhö ñeïp nhö beàn
Do voâ minh, nhaân duyeân raøng buoäc
Keû ngu cho theá giôùi tröôøng toàn
Ngöôøi khoân nghe thaáy nhö thaät bieát
Chaúng coù gì ra thoaùt dieät sanh

Roài Phaät thuyeát phaùp:

- Naøy caùc Tyø-kheo! Trong voøng luaân hoài, chuùng sanh khoâng phaûi luùc naøo cuõng chuyeân nieäm nhaát taâm, ñoâi khi hoï ñaõ phaïm aùc haïnh, do ñoù hoï kinh qua caû hai laïc vaø khoå

Luùc baáy giôø nhaø vua ñang ôû vöôøn giaûi trí. Nghe tieáng la cung cuûa Saømaøvatì bò chaùy, oâng voäi ñeán ñoù, nhöng taát caû ñaõ bò chaùy ruïi. OÂng ngoài xuoáng baäc theàm trieàu thaàn vaây quanh, voâ cuøng thöông tieác Saamaavatii khi nhôù laïi ñöùc haïnh cuûa naøng. OÂng thaéc maéc khoâng bieát ai coù theå gaây ra vieäc ñau thöông naøy vaø nghó ngay ñeán Maøgandiyaø. OÂng muoán duøng meïo doø hoûi baø ta neân noùi vôùi nhöõng ngöôøi tuøy tuøng:

- Theá cuõng xong! Baây giôø ta heát bò loâi keùo hay baän roän nöõa. Saømaøvatì luoân luoân tìm côù gieát ta khieán ta sôï haõi vaø ngôø vöïc. Nhöng giôø ñaây taâm ta seõ yeân oån vaø ta coù theå naèm nguû yeân laønh.

- Ai ñaõ laøm vieäc naøy, ñaïi vöông?

- Ngöôøi maø thaät söï yeâu ta nhaát ñaõ laøm.

Maøgandiyaø tình côø ñöùng gaàn ñoù nghe theá lieàn haõnh dieän nhaän ngay mình laø thuû phaïm cuøng vôùi ngöôøi chuù. Vua vaãn bình tónh khen raèng khoâng ai thaät söï yeâu vua baèng baø vaø seõ ban cho baø cuøng vôùi quyeán thuoäc moät aân hueä. Baø nhaén tin thaân quyeán gaàn xa ñeán hoaøng cung, ngay caû nhöõng keû khoâng hoï haøng nghe chuyeän cuõng ñuùt loùt ñeå ñöôïc laøm baø con. Khi ñaõ taäp trung hoï, vua ra leänh ñaøo hoá saâu ñeán thaét löng, boû hoï xuoáng traûi rôm leân treân roài ñoát rôm. Khi löûa ñoát da thòt hoï ñeán gioøn ruïm, vua cho caøy saét caøy laáp thaân theå hoï ñaäp vuïn ra. Ñoái vôùi Maøgandiyaø, vua cho duøng dao nhoïn xeû nhöõng choã thòt raén chaéc treân ngöôøi baø ra töøng maûnh, boû vaøo thuøng daàu ñaët treân loø than, chieân nhö baùnh vaø baét baø aên.

Trong Phaùp ñöôøng, ñöùc Phaät nghe caùc Tyø-kheo thaéc maéc baøn taùn veà caùi cheát cuûa Saømaøvatì vôùi naêm traêm cung nöõ, neân keå:

Chuyeän quaù khöù - Saømaøvati AÂm Möu Ñoát Moät Vò Bích Chi Phaät

Ngaøy xöa, khi vua Phaïm-ma-ñaït cai trò Ba-la-naïi, coù taùm vò Bích Chi Phaät thöôøng ñöôïc cuùng döôøng thöùc aên trong hoaøng cung vôùi traêm cung nöõ haàu haï. Baûy vò trôû veà Hy-maõ-laïp-sôn, coøn laïi moät vò ngoài nhaäp ñònh treân bôø soâng nôi ñaùm coû roái.

Moät dòp theo vua ñi taém chôi, caùc cung nöõ ñaõ noâ ñuøa suoát ngaøy trong nöôùc, baây giôø leân bôø vaø run leân vì laïnh. Hoï tìm choã ñoát löûa ñeå söôûi aám. Thaáy ñaùm coû hoï chaúng buoàn ngoù tröôùc xem sau voäi chaâm löûa vaø xuùm xít quanh. Khi coû chaùy xeïp xuoáng, hoï phaùt giaùc vò Bích Chi Phaät, hoaûng hoát khoâng bieát tính sao. Cuoái cuøng vì sôï nhaø vua truy ra baét toäi, hoï muoán phi tang haún xaùc cuûa Phaät neân ñem cuûi ñeán töø moïi ngaû, chaát ñoùng thaønh moät giaøn thieâu lôùn, ñoå daàu vaø chaâm löûa. Xong hoï boû ñi.

Haønh ñoäng ñaàu tieân cuûa caùc cung nöõ thì voâ taâm. Nhöng sau ñoù hoï phaïm loãi naëng vì coù tính toaùn kyõ, do ñoù bò quaû baùo ñau khoå. Rieâng vò Bích Chi Phaät ñang ñaém mình trong thieàn ñònh thì duø coù moät traêm ngaøn xe cuûi vôùi daàu ñoát leân, Ngaøi cuõng khoâng thaáy noùng. Vì vaäy, vaøo ngaøy thöù baûy Phaät xuaát ñònh vaø ñi ñeán nôi Ngaøi thích.

Nhöõng cung nöõ naøy, khoâng nhöõng bò nung naáu nhieàu traêm ngaøn naêm trong ñòa nguïc, maø nhaø hoï coøn bò ñoát vaø hoï cheát chaùy trong nhaø mình suoát moät traêm kieáp lieân tieáp.

Ñöùc Phaät keå xong chuyeän thì caùc Tyø-kheo hoûi tieáp:

- Nhöng baïch Theá Toân! Taïi sao Khujjuttaø trôû thaønh moät ngöôøi guø? Sao coâ ta laïi thoâng minh theá? Sao coâ ta chöùng quaû Döï löu vaø sao laïi thaønh moät tyø nöõ?

Ñöùc Phaät keå tieáp:

Chuyeän quaù khöù: Nhöõng Vieäc Laøm Kieáp Tröôùc Cuûa Khujjuttaraø

Naøy caùc Tyø-kheo, cuõng trong trieàu ñaïi cuûa vò vua Phaïm-ma-ñaït trò vì Ba-la-naïi, coù moät Phaät Ñoäc Giaùc hôi guø. Moät tyø nöõ troâng thaáy Ngaøi beøn quaán moät caùi meàn treân vai vaø tay oâm moät bình baèng vaøng, löng coøng xuoáng y nhö moät ngöôøi guø, roài chaäm raõi vöøa böôùc ñi vöøa noùi:

- OÂng Phaät Ñoäc Giaùc ñi nhö theá naøy ñaây!

Vì coâ nhaïi töôùng ñi cuûa Ngaøi neân coâ ta thaønh guø löng.

Tuy nhieân, ngaøy ñaàu tieân coâ ñaõ daâng leân caùc vò Phaät Ñoäc Giaùc choã ngoài trong hoaøng cung, laáy bình baùt muùc ñaày chaùo ñaëc cuùng döôøng. Phaät nhaän laõnh, nhöng vì chaùo quaù noùng neân phaûi chuyeàn bình baùt töø tay naøy sang tay khaùc. Coâ thaáy vaäy beøn daâng taùm voøng tay baèng ngaø loùt döôùi bình baùt. Xong Phaät nhìn coâ, laäp töùc coâ thöa:

- Chö Toân giaû! Chuùng toâi khoâng duøng nhöõng voøng naøy nöõa, xin caùc Ngaøi nhaän cho, xem nhö moät moùn quaø cuûa chuùng toâi daâng cuùng tröôùc khi leân ñöôøng.

Caùc vò Phaät Ñoäc Giaùc mang nhöõng chieác voøng naøy veà hang nuùi Nandamuøla, vaø ñeán ngaøy nay vaãn coøn nguyeân veïn. Nhôø phöôùc baùo cuûa vieäc laøm naøy, coâ thuoäc loøng Tam taïng kinh ñieån vaø trí hueä uyeân baùc, vaø cuõng do ñoù coâ chöùng quaû Döï löu. Ñoù laø vieäc laøm cuûa coâ trong thôøi kyø giöõa hai vò Phaät.

Thôøi Phaät Ca-dieáp, coù coâ con gaùi vieân chöôûng khoá ôû Ba-la-naïi, moät hoâm khi boùng chieàu ñoå xuoáng, laáy göông ra soi vaø trang ñieåm. Moät ni coâ baïn thaân cuûa coâ, ngöôøi ñaõ döùt heát duïc laïc, ñeán thaêm. (Thöôøng nhöõng ni coâ ñaõ döùt heát duïc laïc, hay ñeán thaêm gia chuû uûng hoä mình vaøo xeá chieàu). Luùc ñoù caùc naøng haàu cuûa coâ vaéng maët neân coâ baûo vò ni laáy giuøm gioû trang ñieåm. Neáu khoâng laøm theo yù coâ, coù theå coâ noåi saân vaø nhö theá seõ taùi sanh vaøo ñòa nguïc, nhöng neáu nghe lôøi coâ sai baûo thì coâ seõ laøm ngöôøi haàu ôû kieáp sau. Laøm ngöôøi haàu duø sao cuõng khoâng khoå baèng ôû ñòa nguïc, neân vò ni laáy gioû trang ñieåm ñöa cho coâ. Do ñoù coâ trôû thaønh naøng haàu.

Laïi moät hoâm caùc Tyø-kheo baøn caõi trong Phaùp ñöôøng:

- Saømaøvatì vaø naêm traêm cung nöõ bò thieâu ngay trong nhaø mình. Coøn Maøgandiyaø vaø quyeán thuoäc thaân bò löûa rôm ñoát, bò caøy saét caøy naùt nhöø, rieâng Maøgandiyaø bò naáu trong daàu soâi. Nhö vaäy ai soáng vaø ai cheát?

Ñöùc Phaät nghe qua, ñaùp raèng:

- Naøy caùc Tyø-kheo, nhöõng ngöôøi phoùng daät buoâng lung duø soáng moät traêm naêm cuõng nhö cheát. Nhöõng ngöôøi soáng chuù taâm chuyeân nieäm, duø cheát hay soáng vaãn laø ñang soáng. Naøy caùc Tyø-khep, coù chuù taâm chaùnh nieäm thì khoâng bao giôø cheát caû.

Roài ñöùc Phaät ñoïc Phaùp Cuù sau:

(21) Khoâng phoùng daät, ñöôøng soáng,
Phoùng daät laø ñöôøng cheát.
Khoâng phoùng daät, khoâng cheát,
Phoùng daät nhö cheát roài.

(22) Bieát roõ sai bieät aáy,
Ngöôøi trí khoâng phoùng daät,
Hoan hyû, khoâng phoùng daät,
An vui haïnh baäc Thaùnh.

(23) Ngöôøi haèng tu thieàn ñònh,
Thöôøng kieân trì tinh taán,
Baäc trí höôûng Nieát-baøn,
AÉt thanh tònh voâ thöôïng.

(xem tieáp Phaàn 2b)

--ooOoo--

Ñaàu trang | Muïc luïc | 01a | 01b | 01c | 01d | 02a | 02b | 03 | 04a | 04b | 05a | 05b | 06 | 07 | 08 | 09 |
10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26a | 26b | 26c

---

 [ Trôû Veà ]