Ñònh Nghóa Toång Quaùt 

1. Möôøi thöù baát tònh nôi thaây cheát khoâng coøn thaàn thöùc, ñaõ ñöôïc keå ra sau nhöõng bieán xöù, ñoù laø: töôùng phình tröông, töôùng xanh baàm, töôùng maùu muû, töôùng bò nöùt ra, bò gaëm khoùi, bò raõ rôøi, bò phaân taùn, bò chaûy maùu, bò truøng aên vaø töôùng boä xöông. (Ch. III, 105). 

Töôùng phình tröông: Thaây bò tröôùng (uddhumaøta) vì daàn daàn nôû ra, phoàng leân sau khi cheát, nhö moät caùi oáng beä bò gioù thoå vaøo. Thaây bò tröôùng troâng gheâ tôûm, ñaáy laø moät töø ñeå chæ thaây cheát trong traïng thaùi aáy. 

2. Töôùng baàm xanh: (vinìla) laø coù töøng choã bò bieán ñoåi maøu saéc treân thaân theå. Caùi gì xanh baàm thì xaáu xí troâng gheâ tôûm, neân goïi laø töôùng xanh baàm (vinìlaka). Ñaáy laø danh töø chæ chæ thaây cheát coù nhöõng choã loám ñoám ñoû do thòt bò loì ra vaø nhöõng choã loám ñoám traéng do muû tích tuï laïi, nhöng phaàn lôùn thì maøu xanh ñen, nhö theå ñöôïc ñaép baèng moät taám vaûi maøu xanh ñen ôû nhöõng choã coù maøu aáy. 

3. Thaây chaûy muû: ÔÛ nhöõng nôi bò nöùt ra treân thaân, muû chaûy ra goïi laø "caùi ra muû" (vipubbaka) Hoaëc caùi gì chaûy muû (vipubba) laø xaáu (kucchita) vì gheâ tôûm, neân goïi laø töôùng chaûy muû. Ñaây laø danh töø chæ thaây cheát trong traïng thaùi aáy. 

4. Töôùng nöùt ra: bò môû ra baèng caùch caét laøm hai goïi laø nöùt (vicchidda). Caùi gì bò nöùt goïi laø töôùng nöùt ra (vicchiddata). Hoaëc caùi gì nöùt neû laø xaáu, vì gheâ tôûm, neân goïi laø töôùng nöùt neû, ñaây laø moät danh töø chæ thaây cheát bò nöùt ra ôû chaën giöõa.  

5. Töôùng bò gaëm khoùi: bò choù, choàn v.v... aên ôû choã naøy choã kia baèng nhieàu caùch, goïi laø bò gaëm khoùi (vikkhaøyita). Hoaëc, caùi gì bò gaëm laø xaáu vì gheâ tôûm, neân goïi laø töôùng gaëm khoùi. Ñaây laø moät danh töø chæ thaây cheát trong traïng thaùi aáy. 

6. Töôùng raõ rôøi: caùi gì bò tung toeù khaép nôi goïi laø raõ rôøi (vikkittam). Caùi gì raõ rôøi goïi laø töôùng raõ rôøi (vikkhittaka) Hoaëc caùi gì laø raõ rôøi laø xaáu, vì gheâ tôûm, neân goïi laø töôùng raõ rôøi. Ñaây laø danh töø chæ moät thaây cheát bò tan raõ ôû choã naøy choã kia theo kieåu " choã naøy moät baøn tay, choã kia moät baøn chaân, choã noï caùi ñaàu" (xem M i, 58) 

7. Töôùng phaân taùn raõ rôøi: thaây bò cheû ra, bò raõ rôøi theo caùch ñaõ noùi, neân goïi laø töôùng phaân taùn raõ rôøi. Ñaây laø danh töø chæ thaây cheát bò raõ rôøi theo caùch ñaõ noùi sau khi bò boå ra vôùi moät con dao laøm thöùc aên cho chim quaï. 

8. Töôùng maùu chaûy: thaây ræ maùu ra, vaõi maùu ra khaép nôi, goïi laø töôùng chaûy maùu (lohitaka). Ñaây laø danh töø chæ thaây cheát ñaày nhöõng veát maùu ræ ra. 

9. Töôùng truøng aên: Nhöõng con doøi goïi laø truøng (puluva) thaây luùc nhuùc nhöõng doøi goïi laø töôùng truøng aên. Ñaây laø danh töø chæ 1 thaây cheát ñaày nhöõng doøi. 

10. Töôùng boä xöông: "atthika" laø danh töø chæ moät caùi xöông hoaëc caû boä xöông. 

11. Nhöõng teân keå treân cuõng duøng laøm cho caû hai tröôøng hôïp: töôùng khôûi leân do söï phình tröông v.v... Laøm neàn taûng vaø thieàn ñaéc ñöôïc do nhöõng töôùng aáy. 

Töôùng Phình Tröông 

12. ÔÛ ñaây, khi moät thieàn giaû muoán tu taäp thieàn goïi laø thieàn veà töôùng phình tröông, baèng caùch khôûi leân töôùng aáy nôi moät thaây cheát bò tröôùng, thì caàn phaûi ñeán gaàn moät baäc thaày theo caùch ñaõ moâ taû ôû phaàn kasina ñaât, vaø hoïc ñeà muïc thieàn töø nôi vò aáy. Khi giaûng ñeà taøi thieàn quaùn cho hoïc troø, vò thaày phaûi giaûi thích taát caû moïi söï, nghóa laø nhöõng höôùng ñeå ñi vôùi muïc ñích ñaït ñöôïc töôùng baát tònh noùi roõ tính chaát nhöõng töôùng chung quanh, 11 caùch ñeå naém laáy töôùng, quaùn saùt con ñöôøng ñi vaø ñeán, vaø keát thuùc baèng caùch chæ daãn veà söï ñaéc ñònh. Khi haønh giaû ñaõ hoïc kyõ, thì neân ñi ñeán moät truù xöù thuoäc loaïi ñaõ moâ taû maø soáng ôû ñaáy trong khi tìm töôùng phình tröông khôûi leân. 

13. Trong luùc ñoù, neáu nghe moïi ngöôøi baûo ôû coång laøng naøo ñoù, treân con ñöôøng naøo ñoù, ôû bìa röøng naøo ñoù, hoaëc ôû döôùi taûng ñaù hay goác caây naøo ñoù hay treân baõi tha ma naøo ñoù, coù moät töû thi phình tröông ñang naèm, thì haønh giaû khoâng ñöôïc ñi ñeán ñoù ngay, nhö ngöôøi nhaûy xuoáng soâng taïi choã khoâng coù beán. Vì töôùng baát tònh aáy bò ñoanh vaây bôûi 

14. Daõ thuù vaø phi nhaân, vaø haønh giaû coù theå gaëp nguy hieåm cho taùnh maïng taïi ñaáy. Hoaëc coù theå raèng con ñöôøng ñi ñeán choã aáy coù qua moät coång laøng hay moät hoà taém hay moät ñoàng ruoäng ñang ñöôïc daãn nöôùc, ôû ñaây haønh giaû coù theå gaëp moät saéc phaùp thuoäc ngöôøi khaùc phaùi ñaäp vaøo maét. Hoaëc coù theå thaây cheát aáy laø cuûa moät ngöôøi khaùc phaùi, vì moät thi theå phuï nöõ thì khoâng thích hôïp cho moät haønh giaû phaùi nam, vaø ngöôïc laïi. Neáu laø thaây môùi cheát, noù coøn coù theå troâng ñeïp nöõa laø khaùc, do ñoù coù theå nguy hieåm cho ñôøi soáng phaïm haïnh. Nhöng neáu haønh giaû töï xeùt raèng: "Ñieàu naøy khoâng khoù ñoái vôùi ta" thì cöù vieäc ñi ñeán ñaây. 

15. Vaø khi ñi, haønh giaû phaûi noùi vôùi vò thöôïng toaï cuûa taêng ñoaøn, hoaëc vôùi moät tyø kheo coù tieáng taêm. 

16. Taïi sao? Vì neáu taïi nghóa ñòa, haønh giaû boãng phaùt run leân caû töù chi, hoaëc coå hoïng noân oeï leân khi haønh giaû chaïm xuùc vôùi nhöõng ñoái töôïng khoù chòu nhö nhöõng hình töôùng vaø aâm thanh cuûa phi nhaân, sö töû, coïp, v.v... Hoaëc moät caùi gì khaùc xuùc naõo haønh giaû, thì ngöôøi maø haønh giaû ñaõ chaøo seõ coi soùc duøm y baùt cho haønh giaû ôû chuøa, haønh giaû cho nhöõng tyø kheo treû hay ngöôøi taäp söï ñeán nôi haønh giaû. 

17 Ngoaøi ra, moät nghóa ñòa laø nôi keû cöôùp coù theå tuï hoïp vì cho raèng ñoùlaø nôi an toaøn cho chuùng. Khi ngöôøi ta ñuoåi baét keû troäm, chuùng coù theå ñeå rôi nhöõng ñoà vaät gaàn vò tyø kheo roài chaïy troán. Ngöôøi ta coù theå toùm laáy tyø kheo, nghó raèng ñaõ baét ñöôïc keû troäm vôùi tang vaät, vaø laøm cho vò aáy khoán ñoán. Khi aáy vò thöôïng toaï ôû chuøa seõ giaûi thích cho moïi ngöôøi bieât, baûo raèng "Ñöøng quaáy raày vò aáy, oâng ta ñaõ baûo cho toâi bieát tröôùc khi ñi ñeán choã aáy ñeå laøm coâng vieäc ñaëc bieät naøy" Vaø vò tröôûng laõo seõ cöùu nguy cho tyû kheo. Ñaây laø lôïi ích cuûa söï ra ñi coù baùo cho moät ngöôøi naøo bieát. 

18. Bôûi theá, haønh giaû neân thoâng baùo cho moät vò Tyû kheo thuoäc loaïi ñaõ noùi treân, roài ra ñi mong moûi troâng thaáy töôùng aáy, taâm haân hoan nhö moät vò töôùng só doøng Saùt ñeá lôïi (Khattiya) treân ñöôøng ñi ñeán nôi laøm leã taán phong, nhö ngöôøi ñi daâng leã ôû moät ñaøi teá leã, hay nhö moät ngöôøi ngheøo treân ñöôøng ñeán choã khai quaät kho taøng giaáu kín. 

19. Vaø haønh giaû neân ñi ñeán ñoù vôùi caùch maø caùc Luaän ñaõ khuyeán caùo nhö sau: "Moät ngöôøi ñang hoïc töôùng thi theå phính tröôùng ñi moät mình khoâng baàu baïn, vôùi chaùnh nieäm ñaõ an truù khoâng giaùn ñoaïn, vôùi caùc caên moân xoay vaøo trong, taâm khoâng höôùng ngoaïi, quaùn saùt con ñöôøng ñi vaø veà. Taïi choã coù töôùng thaáy phình tröôùng ñöôïc ñaët, haønh giaû chuù yù moïi taûng ñaù hay oå kieán hay caây, buïi caây, daây leo... ôû ñaáy vôùi ñaëc ñieåm cuûa chuùng vaø ñeå yù ñeán töøng vaät trong töông quan vôùi ñoái töôïng quaùn baát tònh kia. Khi ñaõ laøm xong ñieàu naøy, haønh giaû nhaän ñònh tính chaát cuûa töôùng töû thi ñang phình tröôùng baèng söï kieän noù ñaõ ñaït ñeán tính chaát ñaëc bieät aáy (xem ñ. 14). Ñoaïn haønh giaû thaáy raèng töôùng ñöôïc naém laáy moät caùch thích ñaùng, ñöôïc ghi nhôù thích ñaùng, ñöôïc ñònh nghóa thích ñaùng baèng maøu saéc cuûa noù, baèng phöông höôùng cuûa noù, baèng giôùi haïn cuûa noù, baèng nhöõng choã loài cuûa noù, baèng nhöõng choã loõm cuûa noù vaø taát caû xung quanh. 

20. Sau khi ñaõ nhaän ñònh ñuùng möùc töôùng aáy, ghi nhôù ñuùng, ñònh nghóa ñuùng, haønh giaû ñi moät mình khoâng baàu baïn, vôùi chaùnh nieäm ñaõ an truù khoâng giaùn ñoaïn, caùc caên xoay vaøo trong, taâm khoâng höôùng ngoaïi, xem xeùt con ñöôøng ñi vaø ñeán, khi ñi haønh giaû quyeát ñònh raèng böôùc ñi cuûa mình ñang höôùng veà töôùng aáy, khi ngoài, haønh giaû soaïn moät choã ngoài höôùng veà töôùng aáy. 

21. Muïc ñích, lôïi ích cuûa söï ñònh roõ tính chaát nhöõng vaät xung quanh laø gì? Coù muïc ñích laø khoûi bò löøa doái (aûo töôûng). Naém laáy töôùng theo möôøi moät caùch kia coù muïc ñích gì? coù lôïi gì? Naém laáy töôùng theo möôøi moät caùch coù muïc ñích laø buoäc taâm laïi moät choã, coù lôïi ích laø buoäc taâm laïi moät choã. Xem xeùt con ñöôøng ñi vaø ñeán coù muïc ñích gì? coù lôïi ích gì? Coù muïc ñích laø theo doõi taâm, coù lôïi ích laø theo doõi taâm. 

22. Khi haønh giaû ñaõ an truù nieàm kính troïng ñoái vôùi ñoái töôïng do thaáy lôïi ích cuûa noù vaø do xem noù nhö moät kho taøng vaø yeâu meán noù, haønh giaû giöõ taâm treân ñoái töôïng aáy: "Chaéc chaén baèng caùch naøy ta seõ khoûi giaø cheát". Hoaøn toaøn ly duïc, ly baát thieän phaùp haønh giaû chöùng vaø truù sô thieàn... Do vieãn ly sanh. Haønh giaû ñaõ ñaéc sô thieàn thuoäc saéc giôùi. Choã truù cuûa haønh giaû laø sanh phaïm truù, vaø ñoù laø tröôøng hôïp ñieån hình cuûa coâng ñöùc tu taäp thieàn. 

23. Bôûi theá neáu haønh giaû ñeán nghóa ñòa ñeå traéc nghieäm tình traïng ñieàu phuïc taâm cuûa mình, thì neân ñaùnh chuoâng trieäu taäp taêng chuùng laïi tröôùc khi ñi. Neáu ñi coát ñeå tu taäp ñeà muïc quaùn töôûng, thì neân ñi moät mình khoâng baïn khoâng töø boû ñeà muïc caên baûn cuûa mình vaø luoân duy trì noù trong taâm maïng theo moät caùi gaäy ñeå traùnh choù döõ v.v... Baûo ñaûm chaùnh nieäm trong giaùn ñoaïn baèng caùch kheùo an truù noù, vôùi taâm khoâng höôùng ngoaïi, vì ñaõ chaéc chaén raèng caùc caên vôùi yù caên laø thöù 6, ñeàu höôùng vaøo trong. 

24. Khi ra khoûi tu vieän, haønh giaû neân chuù yù caùi coång; "Ta ñaõ ñi ra höôùng aáy, do coång aáy". Sau ñoù haønh giaû neân ñònh roõ con ñöôøng mình ñi: "Con ñöôøng naøy ñi veà höôùng ñoâng... Taây... Baéc... Nam..." hoaëc "Con ñöôøng ñi veà moät höôùng trung gian" vaø "ôû choã naøy, con ñöôøng ñi veà tay traùi, choã naøy noù ñaõ reõ tay phaûi" vaø "Choã naøy coù moät taûng ñaù, choã naøy moät toå kieán, choã naøy moät caây lôùn, choã naøy moät buïi caây, choã naøy moät caây leo". Haønh giaû neân ñi ñeán nôi coù töôùng baát tònh, trong khi ñi ñònh roõ con ñöôøng mình ñi baèng caùch aáy. 

25. Vaø haønh giaû khoâng neân ñ?n gaàn nôi aáy theo chieàu gioù thoåi, vì laøm nhö vaäy, muøi thoái cuûa töû thi taït vaøo muõi, haønh giaû coù theå bò ñaûo loän oùc naõo, hay thoå ñoà aên ra, hoaëc hoái haä vì ñaõ ñeán, nghó raèng: "OÂi, thaät laø moät nôi ñeå töû thi gheâ gôùm, ta ñaõ gaëp phaûi" Bôûi theá thay vì ñeàn gaàn nôi aáy theo chieàu gioù, haønh giaû neân ñi ngöôïc chieàu gioù. Neáu haønh giaû khoâng theå ñi baèng moät con loä ôû döôùi chieàu gioù. Vì coù chöôùng ngaïi vaät - thì neân bòt loã muõi laïi vôùi cheùo y maø ñi. Ñaáy laø nhöõng phaän söï trong luùc ñi. 

26. Khi haønh giaû ñaõ ñeán nôi baèng caùch aáy, khoâng neân nhìn ngay vaøo töôùng baát tònh, maø neân ñònh roõ phöông höôùng. Vì neáu ñuùng ôû moät höôùng naøo ñoù, thì ñoái töôïng hieän ra khoâng roõ raøng cho haønh giaû, vaø taâm haønh giaû khoâng ñöôïc deã söû duïng. Bôûi theá, haønh giaû neân ñuùng choã naøo ñoái töôïng hieän ra roõ nhaát, taâm saün saøng nhaát. Vaø haønh giaû cuõng khoâng ñöôïc ñöùng ôû choã ngöôïc gioù hay choã theo chieàu gioù cuûa töû thi. Vì neáu ñöùng choã ngöôïc gioù thì bò muøi thoái cuûa töû thi quaáy roái taâm haønh giaû, coøn neáu ñöùng choã xuoâi gioù thì coù phi nhaân ôû ñaáy, haønh giaû coù theå bò chôi xaáu vì phi nhaân töùc giaän. Bôûi theá, neân xoay chuyeån moät chuùt vaø ñöøng ñöùng hoaøn toaøn theo chieàu gioù. 

27. Cuõng khoâng ñöôïc ñöùng quaù xa hay quaù gaàn, hay ñöùng quaù gaàn phía ñaàu hay phía chaân. Ñöùng quaù xa thì ñoái töôïng khoâng theå ñöôïc troâng roõ. Ñöùng quaù gaàn thì haønh giaû coù theå ñaâm sôï haõi. Neáu ñöùng ngay phía ñaàu hoaëc phía chaân, thì töôùng baát tònh khoâng hieän roõ cho haønh giaû moät caùch ñoàng ñeàu toaøn dieän. Bôûi theá, haønh giaû neân ñöùng ñoái dieän vôùi khoaûng giöõa töû thi ôû moät nôi thuaän tieän ñeå nhìn. 

28. Roài haønh giaû neân nhaän ñònh nhöõng ñaëc tính cuûa caùc töôùng xung quanh theo caùch ñaõ noùi, nhö "Taïi choã töôùng töû thi phình tröông ñöôïc ñaët, vò aáy chuù yù coù taûng ñaù.. Hay daây leo vôùi töôùng cuûa noù". 

29. Sau ñaây laø nhöõng chæ daãn ñeå ñònh tính chaát cuûa chuùng. Neáu coù moät taûng ñaù naèm trong taàm maét caïnh töôùng baát tònh, haønh giaû neân nhaän roõ noù nhö theá naøy: "Taûng ñaù naøy cao hay thaáp, nhoû hay lôùn, maøu naâu hay ñen hay traéng, daøi hay troøn". Sau ñoù haønh giaû neân quan saùt nhöõng vò trí töông quan nhö sau: "Taïi choã naøy ñaây laø taûng ñaù, ñaây laø töôùng baát tònh, ñaây laø töôùng baát tònh, ñaây la taûng ñaù". 

30. Neáu coù moät toå kieán, haønh giaû neân nhaän roõ noù nhö sau: "Caùi naøy cao hay thaáp, nhoû hay lôùn, naâu hay ñen hay traéng, daøi hay troøn". Sau ñoù haønh giaû haõy quan saùt nhöõng vò trí töông quan nhö sau: "Taïi choã naøy, ñaây laø toå kieán, ñaây laø töôùng baát tònh". 

31. Neáu coù moät caùi caây, haønh giaû neân ñònh noù nhö sau: "Ñaây laø moät caây baèng hay caây kacchaka hay caây taùo, cao hay thaáp, nhoû hay lôùn, ñen hay traéng". Sau ñoù neân quan saùt nhöõng vò trí töông quan nhö: "Taïi choã naøy, ñaây laø caây, ñaây laø töôùng baát tònh". 

32. Neáu coù moät buïi caây, haønh giaû neân ñònh roõ noù... ( nhö treân) 

33. Neáu coù moät caây leo, haønh giaû neân ñònh roõ noù nhö sau: "Ñaây laø moät caây bí rôï hay moät caây baàu hay moät caây leo maøu naâu hay maøu ñen hay moät caây leo hoâi thoái". Sau ñoù neân quan saùt nhöõng vò trí töông quan nhö sau: "Taïi choã naøy, ñaây laø moät caây leo, ñaây laø töôùng baát tònh; ñaây laø töôùng baát tònh, ñaây laø caây leo". 

34. Laïi coøn vôùi töôùng ñaëc bieät cuûa noù vaø trong töông quan vôùi ñoái töôïng quaùn (ñ.19): ñieàu naøy ñaõ ñöôïc bao goàm trong nh?ng gì ñöôïc noùi ôû treân, bôûi haønh giaû "ñònh tính noù do töôùng ñaëc bieät cuûa noù", khi vò aáy ñònh roõ nhö vaäy nhieàu laàn, vaø "ñònh roõ noù trong töông quan vôùi ñoái töôïng" laø khi haønh giaû ñònh roõ baûng caùch phoái hôïp töøng ñoâi moät nhö "ñaây laø taûng ñaù, ñaây laø töôùng baát tònh; ñaây laø töôùng baát tònh, ñaây laø taûng ñaù". 

35. Sau khi ñaõ laøm nhö vaäy, haønh giaû laïi phaûi ñeå yù caùi söï kieän raèng töôùng aáy coù moät baûn chaát ñaëc bieät, coù traïng thaùi rieâng cuûa noù laø bò phình tröông, moät töôùng khoâng chung cuøng vôùi baát cöù gì khaùc, vì ñaõ ñöôïc noùi "vò aáy ñònh roõ noù baèng söï kieän raèng noù ñaõ ñaït ñeán tính chaát ñaëc bieät kia". Coù nghóa raèng töôùng baát tònh neân ñöôïc ñònh roõ tuøy theo tính chaát caù bieät cuûa noù theo baát chaát rieâng cuûa noù, ñoù laø phình ra, caùi tröông ra". (vanita) 

Sau khi ñònh roõ noù nhö vaäy, haønh giaû neân naém laáy töôùng theo 6 caùch döôùi ñaây, nghóa laø (1) theo maøu saéc cuûa noù, (2) theo ñaëc ñieåm cuûa noù, (3) theo hình daùng, (4) phöông höôùng, (5) ñònh xöù, (6) giôùi haïn cuûa noù. Baèng caùch naøo? 

36. (1) Haønh giaû neân ñònh roõ töôùng theo maøu saéc nhö: "Ñaây laø töû thi cuûa moät ngöôøi coù da ñen, da traéng hay da vaøng" 

37. (2) Thay vì ñinh roõ töôùng do ñaëc ñieåm ñaøn ba hay ñaøn oâng, haønh giaû neân ñònh roõ theo ñaëc ñieåm quaù noù nhö: "Ñaây laø thi theå cuûa moät ngöôøi treû, moät ngöôøi trung nieân, moät ngöôøi giaø" 

38. (3) Theo hình daùng haønh giaû ñònh roõ hình daùng cuûa töôùng phình tröông nhö: "Ñaây laø hình daùng caùi ñaàu, ñaây laø hình daùng caùi coå, ñaây laø hình daùng caùi buïng, ñaây laø hình daùng loã roán, ñaây laø hình daùng caùi haùng, ñaây laø hình daùng baép veá, ñaây laø hình daùng traùi chaân, ñaây laø hình daùng baøn chaân". 

39. (4) Haønh giaû neân ñònh roõ phöông höôùng cuûa töôùng baát tònh nhö sau: ""Coù hai höôùng trong töû thi naøy, ñoù laø höôùng döôùi töø loã roán trôû xuoáng, vaø höôùng treân töø loã roán trôû leân". Hoaëc ñònh phöông höôùng raèng: "Ta ñang ñöùng höôùng naøy, töôùng baát tònh ôû höôùng kia". 

40. (5) Haønh giaû neân ñònh roõ töôùng baát tònh baèng ñònh xöù cuûa noù nhö sau: "Baøn tay coù choã naøy, baøn chaân choã naøy, caùi ñaàu choã naøy, buïng choã naøy" hoaëc "Ta ñöùng choã naày töôùng baát tònh ôû choã kia". 

41. (6) Haønh giaû neân ñònh giôùi haïn cuûa töôùng baát tònh nhö sau: "Thì theá naày ñöôïc giôùi haïn ôû döôùi bôûi nhöõng goùt chaân, ôû treân bôûi nhöõng ñaàu sôïi toùc, taát caû xung quanh bôûi laøn da; caùi khoaûng khoâng gian maø töû thi naày chieám cöù nhö vaäy coù theå chaát ñaày 32 thaân ngöôøi. Hoaëc, haønh giaû coù theå ñònh giôùi haïn nhö sau: "Ñaây laø ranh giôùi baøn chaân, ñaây laø rang giôùi caùi ñaàu, ñaây laø ranh giôùi phaàn giöõa thaân theå", hoaëc haønh giaû coù theå ñònh roõ giôùi haïn töøng phaàn cuûa töû thi maø vò aáy ñaõ quan saùt, nhö: "Chæ chöøng aáy phaàn cuûa thi theå phình tröôùng laø nhö vaäy". 

42. Tuy nhieân, moât thi theå phuï nöõ khoâng thích hôïp cho moät nam nhaân quaùn saùt, vaø ngöôïc laïi, vì ñoái töôïng khoâng hieän roõ nôi thi theå moät ngöôøi khaùc phaùi, maø chæ trôû thaønh moät caùi dòp cho söï khích ñoäng sai laïc cuûa taâm Luaän giaûi veà Trung Boä noùi: "Ngay caû khi thi theå ñang taøn taï, moät phuï nöõ cuõng xaâm nhaäp taâm ngöôøi ñaøn oâng vaø ôû maõi taïi ñaáy". Cho neân, töôùng baát tònh chæ neân ñöôïc quaùn theo 6 caùch treân maø thoâi, vaø ôû nôi moät thi theå cuûa ngöôøi cuøng phaûi. 

43. Nhöng khi moät ngöôøi ñaõ thöïc taäp ñeà muïc naøy döôùi thôøi nhöõng ñaáng giaùc ngoä ñôøi tröôùc, ñaõ tu khoå haïnh, ñaõ ñaäp tan töù ñaïi, phaân bieät caùc haønh, ñaõ ñònh roõ danh saéc, dieät tröø ngaõ töôûng, ñaõ laøm xong phaân söï sa moân, ñaõ soáng ñôøi phaïm haïnh ñaõ tu nhöõng gì caàn tu, khi ngöôøi aáy coù saún hoät gioáng töø boû caùc haønh, coù tri kieán thuaàn thuïc vaø ít caáu ueá phieàn naõo, thì tôï töôùng xuaát hieän cho ngöôøi aáy ngay taïi choã trong khi vò aáy ñang nhìn. Neáu tôï töôùng khoâng xuaát hieän caùch ñoù, thì seõ xuaát hieän khi vò aáy quaùn töôùng theo 6 caùch: 

44. Nhöng neáu tôï töôùng cuõng khoâng xuaát hieän cho haønh giaû caû khi quaùn theo 6 caùch, thì neân quaùn töôùng trôû laïi theo 5 caùch khaùc nöõa: (7) Nhöõng khôùp xöông, (8) nhöõng choã môû ra, (9) nhöõng choã loài, (10) nhöõng choã loõm vaø (11) taát caû phía xung quanh. 

45. ÔÛ ñaây, (7) nhöõng choã noái chính laø 180 choã noái. Nhöng laøm sao ñònh roõ ñöôïc 180 choã noái trong moät töû thi phình tröôùng? Do ñoù haønh giaû coù theå ñònh roõ chuùng qua 14 khôùp xöông chính laø 3 khôùp ôû caùnh tay phaûi, 3 ôû caùnh tay traùi, 3 ôû oáng chaân phaûi, 3 ôû oáng chaân traùi, moät ôû khôùp xöông coå, moät khôùp xöông ôû thaét löng. 

46. (8) Nhöõng choã môû ra: Moät choã "môû" laø choã hoång giöõa caùnh tay vaø hoâng, choã hoâng giöõa caùc oáng chaân, choã hoâng cuûa buïng, choã hoâng cuûa loã tai. Haønh giaû neân ñònh roõ caùc choã hoång nhö vaäy. Hoaëc laø ñònh roõ baèng caùch nhìn traïng thaùi môû maét nhaém maét, môû mieäng hay ngaäm mieäng cuûa töû thi. 

47. (9) Choã loûm: Haønh giaû neân ñònh roõ baát cöù choã loõm naøo treân thaân theå nhö nhöõng loã con maét, beân trong mieäng, hay döôùi coå. Hoaëc ñònh roõ choã loõm nhö sau: "Ta ñang ñöùng taïi moät nôi loõm vaøo, thi theå ñang ôû moät nôi loài". 

48. (10) Choã loài: Haønh giaû neân ñònh roõ choã naøo choã leân treân thi theå nhö ñaàu goái, ngöïc hay traùn. Hoaëc: "Ta ñang ñöùng ôû moät choã loài, töû thi ñang ôû choã loõm". 

49. (11) Xung quanh: Toaøn theå thi theå phaûi ñöôïc ñònh roõ ôû xung quanh. Sau khi laøm vieäc treân toaøn töû thi baèng tri kieán, haønh giaû neân truù taâm nhö sau: "Töôùng phinh tröông, töôùng phình tröông" vaøo baát cöù choã naøo cuûa töû thi hieän roõ cho haønh giaû. Neáu noù chöa hieän roõ, vaø neáu coù moät cöôøng ñoä maõnh lieät cuûa töôùng phình tröông nôi buïng, thì haønh giaû neân truù taâm nhö sau: "Töôùng phình tröông, töôùng phình tröông" nôi buïng. 

50. Baây giôø, veà caàu: "Vò aáy neân chuù taâm laøm cho töôùng (baát tònh) ñöôïc naém laáy moät caùch thích ñaùng" v.v... ñöôïc giaûi thích nhö sau. Haønh giaû neân naém laáy töôùng moät caùch toaøn trieät nôi töû thi theo caùch ñaõ taû. Vò aáy neân chuù taâm ñeán töôùng aáy vôùi nieäm ñöôïc an truù. Haønh giaû neân löu yù raèng töôùng ñöôïc ghi nhôù moät caùch thích ñaùng, ñònh roõ moät caùch thích ñaùng, baèng caùch laäp ñi laäp laïi coâng vieäc nhieàu laàn. Ñöùng moät nôi khoâng quaù xa khoâng quaù gaàn töû thi haønh giaû neân môû maét nhìn moät traêm laàn, moät ngaøn laàn, (nghó) "Baát tònh laø töôùng phình tröông", vaø nhaém maét laïi töôûng ñeán töôùng aáy. 

51. Khi haønh giaû laøm theá nhieàu laàn, sô töôùng ñöôïc vò aáy naém laáy moät caùch thích ñaùng. Khi naøo ñöôïc goïi laø thích ñaùng? Töùc laø khi naøo töôùng aáy hieän ra tröôùc maét duø haønh giaû môû maét nhìn hay nhaém maét quaùn, nhö vaäy goïi laø hoïc töôùng ñaõ ñöôïc naém laáy moät caùch thích ñaùng. 

52. Khi haønh giaû ñaõ naém laáy sô töôùng nhö vaäy, ñaõ ñinh roõ nhö vaäy, khi aáy neáu haønh giaû khoâng theå keát thuùc söï tu taäp ngay taïi choã, thì coù theå trôû veà taïi truù xöù cuûa mình, moät mình, theo caùch nhö ñaõ ñeán, khoâng baàu baïn, duy trì ñeå muïc quaùn töôûng trong taâm vôùi chaùnh nieäm kheùo an truù, vôùi taâm khoâng höôùng ngoaïi do vì caùc caên ñaõ ñöôïc xoay vaøo trong. 

53. Khi haønh giaû rôøi khoûi nghóa ñòa, neân ñònh roõ con ñöôøng veà nhö sau: "Con ñöôøng, ta trôû veà ñi veà höôùng ñoâng, höôùng taây... Baéc,... Nam" hoaëc"Noù ñi veà höôùng trung gian", hoaëc "Taïi choã naøy noù reõ tay traùi, taïi choã naày noù reõ tay phaûi" vaø "Taïi choã naøy coù moät taûng ñaù, choã naøy moät toå kieán, taïi choã naøy moät caùi caây, choã naøy coù moät buïi caây, choã naøy coù moät caây leo". 

54. Khi ñaõ ñinh roõ con ñöôøng trôû veà, vaø khi veà taïi truù xöù, ñi kinh haønh qua laïi, haønh giaû neân ñeå yù laøm cho haønh qua laïi, haønh giaû neân ñeå yù laøm cho böôùc kinh haønh cuõng höôùng veà nôùi aáy, nghóa laø haønh giaû neân ñi kinh haønh treân moät thöûa ñaát ñoái dieän vôùi höôùng coù töôùng baát tònh kia. Vaø khi ngoài, haønh giaû cuõng phaûi soaïn moät choã ngoài höôùng veà noù. 

55. Nhöng neáu coù moät chöôùng ngaïi vaät ôû höôùng aáy, nhö moät vuõng laáy, moät caây lôùn hay moät haøng giaäu hay ao ñaàm neáu haønh giaû khoâng theå ñi kinh haønh qua laïi treân moät maõnh ñaát ñoái dieän höôùng aáy, neáu khoâng soaïn ñöôïc moät choã ngoài nhö vaäy vì khoâng coù choã ñeå ngoài, thì haønh giaû coù theå kinh haønh hay ngoài taïi choã naøo cuõng ñöôïc mieãn laø taâm haønh giaû phaûi ñeå veà höôùng aáy. 

56. Baây giôø, ñeán löôït caâu hoûi: "Muïc ñích, lôïi ích cuûa söï ñònh roõ tính chaát nhöõng töôùng xung quanh laø gì?" Vaø caâu traû lôøi ñaõ ñöôïc neâu: Coù muïc ñích laø khoûi bò löøa doái coù yù nghóa nhö sau. Neáu ngöôøi naøo ñi phi thôøi ñeán choã coù töôùng thaây phình tröông, vaø môû maét ñeå naém laáy töôùng baèng caùch ñònh tính nhöõng töôùng xung quanh, thì vöøa khi haønh giaû môùi nhìn moät caùi, töû thi coù veû nhö ñang ñöùng leân, haêm doaï, vaø ñuoåi theo mình, vaø khi thaáy ñoái töôïng kyø dò vaø ñaùng sôï aáy, taâm haønh giaû run leân, gioáng nhö ngöôøi bò ñieân cuoàng, bò côn haõi huøng kinh khieáp toùm laáy, vaø toùc treân ñaàu vò aáy döïng ngöôïc leân. Vì trong soá 38 ñeà muïc quaùn ñöôïc trình baøy trong kinh ñieån, khoâng coù ñoái töôïng naøo ñaùng sôï haõi nhö ñoái töôïng naøy. Coù moät vaøi ngöôøi ñaõ maát thieàn trong khi quaùn ñeà muïc naøy. Taïi sao? Vì noù quaù kinh khieáp. 

57. Bôûi theá, haønh giaû caàn phaûi vöõng vaøng. Kheùo an truù chaùnh nieäm, haønh giaû neân tröø sôï haõi baèng caùch naøy: "Khoâng bao giôø coù thaây cheát ñöùng daäy ñuoåi theo ai caû. Neáu caùi cuïc ñaù hay caây leo ôû caïnh töû thi kia maø ñeán ñaây ñöôïc, thì coù leõ töû thi cuõng ñeán ñöôïc ñaáy, song chính vì taûng ñaù hay caây leo kia khoâng ñeán ñöôïc, do vaäy töû thi cuõng khoâng ñeán ñöôïc. Sôû dó ta thaáy ra nhö vaäy laø do töôûng maø thaønh, do töôûng taïo taùc neân. Hoâm nay thieàn cuûa baïn ñaõ xuaát hieän vôùi baïn. Ñöøng sôï, naøy Tyø kheo". Haønh giaû neân cöôøi cho noù qua ñi, vaø höôùng taâm ñeán töôùng aáy. Vôùi caùch aáy haønh giaû seõ ñaït ñeán söï phaân bieät. Ñaây laø yù nghóa caâu: "Ñònh roõ töôùng xung quanh coù muïc ñích laø khoûi bò löøa doái". 

58. Thaønh coâng trong vieäc naém laáy töôùng theo 11 caùch coù nghóa laø buoäc chaët ñeà muïc thieàn quaùn. Vì chính caùi söï môû maét vaø nhìn laøm ñieàu kieän cho söï sanh khôûi sô töôùng, vaø trong khi haønh giaû luyeän taäp taâm mình nhö vaäy, tôï töôùng khôûi leân, vaø khi luyeän taäp taâm ñoái vôùi tôï töôùng, haønh giaû ñaéc ñònh an chæ. Khi ñaõ vöõng chaéc vôùi an chæ, haønh giaû tu taäp, tueä giaùc vaø ñaéc A-la-haùn quaû. Do ñoù noùi: naém laáy töôùng theo 11 caùch coù muïc ñích laø buoäc taâm moät choã. 

59. Söï quan saùt con ñöôøng ñi veà coù muïc ñích laø theo doõi taâm: Xem xeùt con ñöôøng ñi vaø veà ñeå theo daáu ñeà muïc thieàn ñònh. 

60. Vì neáu Tyû kheo ñang ñi treân ñöôøng vôùi ñeà muïc thieàn quaùn cuûa oâng, maø gaëp ngöôøi giöõa ñöôøng hoûi: "Baïch ñaïi ñöùc, hoâm nay ngaøy gì?" hoaëc hoûi veà Phaùp hoaëc chaøo, thì tyû kheo khoâng neân cöù vieäc im laëng tieáp tuïc ñi, vì nghæ: "Ta ñang baän moät ñeà taøi thieàn quaùn", maø phaûi traû lôøi veà Phaùp, hay noùi "Toâi khoâng bieát", neáu khoâng bieát thaät, vaø phaûi traû lôøi moät söï chaøo hoûi leã pheùp. Khi haønh giaû laøm vieäc naøy, thì töôùng môùi khôûi leân ñöôïc boãng laën maát. Nhöng duø töôùng coù bieán maát haønh giaû cuõng vaãn phaûi traû lôøi ngaøy thaùng, khi ñöôïc hoûi veà ngaøy thaùng, neáu khoâng bieát, thì phaûi traû lôøi "Toâi khoâng bieát" (veà phaùp), neáu bieát, thì phaûi giaûi thích moät caùch caën keõ, vaø khi ñöôïc chaøo phaûi ñaùp laïi. Cuõng vaäy, khi gaëp khaùch tyû kheo thì phaûi tieáp ñaõi, vaø taát caû ñöôïc phaän söï khaùc trong caùc Kieàn ñoä caàn phaûi ñöôïc thi haønh, nghóa laø phaän söï ñoái vôùi chaùnh ñieän, ñoái vôùi khoaûnh ñaát döôùi caây boà ñeà, ñoái vôùi ngoâi nhaø laøm leã boá taùt, ñoái vôùi nhaø aên vaø nhaø taém, vôùi giaùo thoï sö, y chæ sö, khaùch khöùa, nhöõng Tyû kheo saép ñi v.v... 

61. Vaø caùi töôùng môùi ñaït ñöôïc cuõng bò tan maát khi haønh giaû laøm caùc coâng vieäc naøy. Khi haønh giaû muoán ñi laïi moät laàn nöõa nghó raèng: "Ta seõ quaùn töôùng baát tònh", thì boãng thaáy mình khoâng theå ñi ñeán nghóa ñòa nöõa, vì choã aáy ñaõ bò xaâm chieám bôûi phi nhaân hay daõ thuù, hoaëc thaây cheát ñaõ bieán maát. Vì moät thi theå phình tröôùng chæ keùo daøi khoaûng moät hai ngaøy roài bieán thaønh moät caùi thaây baàm xanh. Trong taát caû nhöõng ñeà muïc quaùn, khoâng coù caùi naøo khoù gaëp nhö ñeà muïc naøy. 

62. Bôûi theá, khi töôùng ñaõ bieán maát caùch aáy, thì Tyø kheo haõy ngoài taïi choã nghæ ñeâm, hay choã nghæ ngaøy cuûa mình, vaø tröôùc tieân quaùn saùt con ñöôøng ñi vaø ñeán, cho tôùi choã haønh giaû thöïc söï ngoài kieát giaø, töôûng nhö sau "Ta ñaõ ñi ra khoûi chuøa, theo moät con ñöôøng ñöa ñeán höôùng nhö vaäy, ta ñaõ quay traùi tai moät nôi nhö vaäy, quay phaûi taïi choã nhö vaäy, taïi moät nôi treân ñöôøng ñi coù moät taûng ñaù, moät nôi coù toå kieán, moät caây lôùn, moät buïi caây, moät caây leo... Sau khi ñi theo con ñöôøng nhö vaäy, ta ñaõ thaáy töôùng baát tònh taïi moät nôi nhö vaäy, ta ñöùng ñaáy maët höôùng veà höôùng nhö vaäy, quan saùt caùc töôùng xung quanh nhö vaäy, ta naém töôùng baát tònh baèng caùch naày; ta rôøi nghóa ñòa ôû höôùng nhö vaäy, laøm nhöõng vieäc nhö vaäy, vaø baây giôø, ta ñang ngoài taïi choã naøy". 

63. Trong khi haønh giaû oân laïi nhö treân, töôùng trôû neân roù reät vaø hieän ra nhö theå ñöôïc ñaët tröôùc maét haønh giaû, ñeà muïc quaùn töôûng trôû laïi nhö tröôùc. Bôûi theá maø noùi: "Söï oân laïi con ñöôøng ñaõ ñi vaø ñeán coù muïc ñích laø ñeå theo daáu taâm". 

64. Baây giôø veà caâu: "Khi haønh giaû ñaõ an truù nieàm kính troïng ñoái vôùi noù baèng caùch thaáy nhöõng lôïi laïc cuûa noù, xem noù nhö kho taøng, yeâu meán noù, thì haønh giaû buoäc taâm mình treân ñoái töôïng aáy". ÔÛ ñaây, sau khi ñaõ ñaéc thieàn baèng caùch luyeän taäp taâm quaùn töôùng baát tònh nôi thi theå phình tröôùng, haønh giaû haõy taêng tröôûng tueä giaùc vôùi thieàn laøm nhaân gaàn, vaø haõy thaáy nhöõng lôïi ích nhö sau: "Chaéc chaén baèng caùch naøy ta seõ thoaùt khoûi giaø cheát". 

65. Cuõng nhö moät ngöôøi ngheøo ñöôïc moät kho taøng ngoïc baùu seõ giöõ gìn yeâu meán noù, caûm thaáy kính troïng ñoái vôùi nhö moät ngöôøi bieát ñöôïc giaù trò cuûa noù, nghó raèng: "Ta ñaõ ñöôïc moät caùi gì raát khoù ñöôïc". Cuõng theá, vò Tyø kheo naøy haõy giöõ gìn töôùng baát tònh kia, yeâu meán noù vaø kính troïng noù nhö moät keû bieát ñöôïc giaù trò cuûa noù, nghó raèng: "Ta ñaõ ñöôïc ñeà giaù trò cuûa noù, nghó raèng "Ta ñaõ ñöôïc ñeà muïc quaùn naøy" moät caùi gì thöïc söï khoù ñöôïc, nhö kho baùu raát ñaùng giaù ñoái vôùi moät ngöôøi ngheøo. Bôûi vì moät ngöôøi maø ñeå muïc quaùn laø töù ñaïi, thì phaân bieät boán ñaïi chuûng ôû ngay trong mình, moät ngöôøi quaùn hôi thôû thì phaân bieät hôi gioù nôi loã muõi mình, vaø moät ngöôøi quaùn Kasina (bieán xöù) thì laøm moät Kasina vaø khai trieån noù tuøy thích. Nhöõng ñeà muïc quaùn naøy ñeàu deã daøng coù ñöôïc. Nhöng caùi ñeà muïc thaây phình tröôùng thì chæ keùo daøi moät hoaëc hai ngaøy, sau ñoù noù bieán thaønh moät caùi thaáy baàm xanh. Khoâng coù ñeà muïc naøo khoù gaëp hôn ñeà muïc naøy. Taïi choã nghæ ban ñeâm vaø choã nghæ ban ngaøy haønh giaû neân buoäc taâm vaøo ñaáy nhö sau: "Töôùng baát tònh cuûa thaây phình tröôùng" Vaø haønh giaû neân quaùn töôûng töôùng aáy, ñem noù vaøo taâm vaø ñaùnh maïnh vaøo noù vôùi taàm nhieàu laàn. 

66. Khi haønh giaû laøm nhö vaäy, tôï töôùng khôûi leân. Ñaây laø söï khaùc nhau giöõa hai töôùng. Hoïc töôùng (töùc laø thuû töôùng theo "Thaéng phaùp taäp yeáu") thì xuaát hieän nhö moät caûnh töôïng kyø dò haõi huøng kinh khieáp, coøn tôï töôùng thì gioáng nhö moät ngöôøi coù tay chaân to lôùn naèm daøi sau khi aên no. 

67. Cuøng luùc vôùi tôï töôùng xuaát hieän, tham duïc nôi haønh giaû tan bieán nhôø khoâng coøn chuù yù ñeán ñoái töôïng beân ngoaøi. Vaø do ñoù töø boû söï chaáp thuaän ñoái vôùi duïc, saân nhueá cuõng ñöôïc dieät tröø, nhö muû cuõng ñi theo maùu. Cuõng vaäy, hoân traàm thuî mieân cuõng ñöôïc tröø khöû tinh taàn, traïo cöû ñöôïc töø boû nhôø tu taäp nhöõng ñoái töôïng an tònh khoâng gaây hoái haän, vaø hoaøi nghi ñoái vôùi baäc Ñaïo sö chæ daïy con ñöôøng, hoaøi nghi veà con ñöôøng, vaø keát quaû cuûa con ñöôøng, cuõng ñöôïc töø boû nhôø thöïc chöùng kinh nghieäm veà thaùnh quaû. Nhö vaäy, caû naêm trieàn caùi ñöôïc töø boû. Vaø coù söï hieän dieän cuûa taàm vôùi ñaëc tính höôùng taâm ñeán ñoái töôïng, töù nhaán maïnh treân ñoái töôïng, hæ do ñaït ñöôïc thaéng giaûi, khinh an phaùt sinh nôi moät ngöôøi coù taâm hoan hæ, laïc vôùi khinh an keå nhö töôùng cuûa noù, vaø söï nhaát taâm coù laïc laø töôùng cuûa noù, vì ñònh phaùt sanh nôi moät ngöôøi maø taâm ñöôïc an laïc. Nhö vaäy, nhöõng thieàn chi phaùt sanh. 

68. Nhö theá caän haønh ñònh, moät ñaëc ñieåm cuûa sô thieàn cuøng luùc cuõng sinh khoûi nôi haønh giaû. Taát caû nhöõng gì sau ñoù cho ñeán khi ñaéc ñònh an chæ trong sô thieàn vaø an truù trong ñoù, caàn ñöôïc hieåu nhö ñaõ trình baøy döôùi ñeà muïc bieán xöù ñaát. 

69. Veà töôùng thi theå baàm xanh vaø nhöõng töôùng khaùc: taát caû trình baøy ôû ñoaïn 19, baét ñaàu "Ngöôøi naøo ñang hoïc töôùng baát tònh veà thi theå phình tröôùng haõy ñi moät mình khoâng baàu baïn, vôùi chaùnh nieäm an truù khoâng giaùn ñoaïn v.v... ñeàu aùp duïng cho nhöõng töôùng baát tònh khaùc, chæ caàn thay ñoåi danh töø "phình tröôùng" baèng danh töø thích hôïp nhö: "ngöôøi hoïc töôùng baát tònh veà thi theå xanh baàm..""ngöôøi hoïc töôùng baát tònh veà thi theå nung muû..." Nhöng söï khaùc bieät nhö sau: 

70. (Töôùng baàm xanh) Töôùng baàm xanh caàn ñöôïc taâm nieäm nhö sau: "Töôùng baàm xanh cuûa thaây cheát thaät gheâ tôûm, gheâ tôûm laø töôùng baàm xanh". ÔÛ ñaây, sô töôùng xuaát hieän coù maøu loang loã, nhöng tôï töôùng xuaát hieän coù maøu saéc naøo noåi baäc nhaát. 

71. (Töôùng coù muû) Töôùng nung muû caàn ñöôïc taâm nieäm nhö sau: "Töôùng nöng muû gheâ tôûm, töôùng nöng muû gheâ tôûm". ÔÛ ñaây, sô töôùng xuaát hieän troâng nhö ñang ræ muû chaûy coøn tôï töôùng thì coù veû baát ñoäng vaø an tónh. 

72. (Töôùng thaây bò chaët ñoâi). Thaây bò chaët ñoâi ñöôïc thaáy treân baõi chieán ñòa hay treân moät khu röøng cuûa keû cöôùp hay treân moät nghóa ñòa ôû ñoù nhöõng keû cöôùp bò vua ra leänh cheùm, hoaëc trong moät khu röøng ôû ñaây coù ngöôøi bò sö töû vaø coïp xeù xaùc. Bôûi theá, khi haønh giaû ñi ñeán choã aáy, neáu thi theå hieän roõ ngay khi vöøa chuù yù maëc duø noù ñang naèm ôû nhieàu choã, thì toát. Neáu khoâng, haønh giaû khoâng ñöôïc laáy tay sôø vaøo thaáy cheát, vì laøm theá haønh giaû seõ ñaâm ra quen thuoäc vôùi caûnh aáy ( nhö moät ngöôøi thöôøng thieâu ñoát töû thi). Vò aáy neân baûo moät chuù tieåu hay ngöôøi taäp söï tu khoå haïnh, hay ngöôøi naøo khaùc, nhaët thi theå raùp laïi ôû moät nôi. Neáu khoâng theå tìm ra ngöôøi naøo laøm vieäc aáy, haønh giaû neân duøng caây gaây ñeå raùp laïi nhöõng phaàn thi theå, laøm sao cho chuùng chæ caùch xa nhau moät ngoùn tay. Sau khi raùp thaây laïi nhö theá, haønh giaû haõy taâm nieäm nhö sau: "Töôùng thaây ñöùt lìa thaät gheâ gôùm, gheâ tôûm thaáy ñöùt lìa". ÔÛ ñaây sô töôùng xuaát hieän nhö theá bò chaët ôû chaën giöõa, coøn tôï töôùng thì troâng nhö vaãn nguyeân laønh. 

73. (Töôùng thaáy bò gaëm khoùi) Caàn ñöôïc taâm nieäm: "Töôùng thi theå bò gaëm khoùi thaät laø gheâ tôûm, gheâ tôûm laø töôùng thaây bò gaëm khoùi". Sô töôùng xuaát hieän nhö theå bò gaëm choã naày choã kia, coøn tôï töôùng thì troâng nguyeân veïn. 

74. (Töôùng thi theå raõ rôøi) Sau khi ñaõ raùp thi theå laïi gaàn nhö ñaõ noùi treân, töôùng raõ neân ñöôïc taâm nieäm nhö sau: "Töôùng baát tònh cuûa thaây raõ rôøi, thaây raõ rôøi thaät baát tònh". ÔÛ ñaây, sô töôùng coù nhöõng khe hôû noåi baät coøn tôï töôùng thì coù veû toaøn veïn. 

75. (Töôùng bò cöa xeû vaø phaân taùn) Töôùng bò cöa xeû vaø phaân taùn ñöôïc tìm thaáy taïi nhöõng nôi ñaõ noùi ôû phaàn töôùng thaây bò chaët ñoâi. Bôûi theá sau khi ñeán ñaáy raùp laïi nhö ñaõ noùi treân, haønh giaû haõy taâm nieäm nhö sau: "Töôùng phaân taùn cöa xeû thaät gheâ tôûm, gheâ tôûm laø thi theå bò cöa xeû phaân taùn". ÔÛ ñaây sô töôùng hieän roõ nhöõng choã hôû cuûa veát thöông, nhöng tôï töôùng thì nguyeân veïn. 

76. (Thaây chaûy maùu) Töôùng chaûy maùu ñöôïc tìm thaáy nôi nhöõng veát thöông maø naïn nhaân bò treân chieán tröôøng v.v... Hay töø nhöõng choã tay chaân ñaõ bò cöa ñöùt. Khi thaáy nhö theá haønh giaû haõy taâm nieäm "Töôùng chaûy maùu gheâ tôûm, gheâ tôûm laø thaân chaûy maùu". ÔÛ ñaây, hoïc töôùng xuaát hieän nhö theá ñang di ñoäng, gioáng nhö moät cai côø ñoû bò gioù lay, coøn tôï töôùng thì tónh. 

77. (Töôùng truøng aên) Sau hai hoaëc ba ngaøy, töø chín loã baøi tieát cuûa thi theå tuoân ra moät loaïi doøi boï, vaø khoái doøi naèm ôû ñoù nhö moät ñoáng luùa hay côm, lôùn baèng caû caùi thaân theå duø ñoù laø thaân theå cuûa moät con choù, con choàn hay ngöôøi ta, hay boø, traâu, voi, ngöïa, traên, hay baát cöù con gì, töôùng aáy caàn ñöôïc quaùn nhö sau: "gheâ tôûm laø töôùng truøng aên, gheâ tôûm laø töôùng truøng aên". Vì töôùng ñaõ khôûi leân cho tröôûng laõo Cuølapiadapaøtika- Tissa do thaây cuûa moät con voi cheát taïi Kaøladìghavaøpi. ÔÛ ñaây hoïc töôùng xuaát hieän coù veû ñang di ñoäng, nhöng tôï töôùng thì an tónh, nhö moät traùi banh baèng côm traéng. 

78. (Töôùng boä xöông) Töôùng boä xöông ñöôïc moâ taû theo nhieàu khía caïnh nhö: "Nhö khi vò aáy nhìn moät thi theå bò quaêng boû taïi moät nghóa ñòa moät boä xöông coøn thòt vaø maùu, coù gaân dính lieàn" (D. ii, 296). Haønh giaû haõy ñi ñeán nôi coù boä xöông theo caùch ñaõ noùi vaø ñeå yù nhöõng taûng ñaõ v.v... Vôùi caùc töôùng quaùn. Haønh giaû neân nhaän ñònh tính caùch cuûa noù baèng söï kieän noù ñaõ ñaït ñeán caùi baûn chaát ñaëc bieät aáy nhö theá naøy: "Ñaây laø moät boä xöông" vaø naém laáy töôùng theo 11 caùch, do maøu saéc v.v... Nhöng neáu haønh giaû nhìn vaøo noù, maø chæ naém laáy noù do maøu saéc nhö traéng chaúng haïn thì noù khoâng hieän ra cho haønh giaû vôùi tính chaát caù bieät cuûa noù laø ñaùng gheâ tôûm, maø chæ nhö moät ñoåi thay cuûa bieán xöù maøu traéng (Kasina traéng). Do ñoù, haønh giaû chæ neân nhìn noù keå nhö moät boä xöông trong khía caïnh ñaùng gheâ tôûm "Ñaêc ñieåm" chæ baøn tay v.v... 

79. ÔÛ ñaây haønh giaû neân ñònh roõ boä xöông do ñaëc ñieåm cuûa noù nhö tay, chaân, ñaàu, ngöïc, caùnh tay, eo haùng, ñuøi. Haønh giaû neân ñònh roõ do hình daùng nhö daøi, ngaén, vuoâng, troøn, nhoû, lôùn. Do phöông höôùng vaø ñònh xöù ñaõ noùi ôû treân (ñ. 39-40). Sau khi ñaõ ñònh roõ noù theo giôùi haïn cuûa noù, ranh giôùi moãi ñoát xöông, haønh giaû ñaëc ñònh nhôø naém laáy töôùng naøo haønh giaû thaáy xuaát hieän roõ raøng nhaát. Nhöng töôùng cuõng coù theå nhaän ñònh do caùc choã laõm choã loài ôû moãi ñoát xöông. Vaø noù cuõng ñöôïc nhaän ñònh do vò trí cuûa noù nhö: "Ta ñang ñöùng ôû moät choã loõm, boä xöông naèm ôû choã loài. hoaëc ta ñang ñöùng oû choã loài, boä xöông ôû choã loøm". Boä xöông coøn neân ñöôïc ñònh roõ baèng caùc choã noái cuûa noù (Khôùp xöông) khi hai xöông noái laïi vôùi nhau. Noù coøn neân ñònh roõ do nhöõng choã môû cuûa noù töùc khe hôû ngaên caùch nhöõng ñoát xöông. Noù caàn ñöôïc ñònh roõ töù phía xung quanh baèng caùch höôùng söï nhaän bieátg veà noù moät caùch toaøn dieän nhö sau: "Taïi choã naøy coù boä xöông naøy". Neáu töôùng khoâng xuaát hieän tröôøng hôïp naøy, cuõng nhö tröôùc, söï quaùn töôùng phaûi theo 11 caùch. 

80. Ñeà muïc quaùn naøy coù theå thaønh töïu duø quaùn toaøn theå moät boä xöông hay quaùn chæ moät ñoát xöông. Bôûi theá, sau khi ñaõ hoïc ñöôïc töôùng trong baát cöù ai xöông naøo theo 11 caùch haønh giaû neân taâm nieäm nhö sau: "Gheâ tôûm laø moät boä xöông, gheâ tôûm laø moät boä xöông". ÔÛ ñaây hoïc töôùng vaø tôï töôùng gioáng nhau, ngöôøi ta baûo. Ñieàu naøy ñuùng cho moät caùi xöông duy nhaát. Nhöng khi hoïc töôùng hieän roõ nôi toaøn theå moät boä xöông, thì ñuùng ra laø, hoïc töôùng coù nhöõng khe hôû coøn tôï töôùng thì nguyeân veïn. Vaø hoïc töôùng ngay caû nôi moät ñoát xöông duy nhaát cuõng seõ coù veû gheâ rôïn, nhöng tôï töôùng thì phaùt sinh hæ laïc vì noù ñem laïi ñònh caän haønh. 

81. Nhöõng gì ñöôïc noùi trong caùc luaän giaûi veà vaán ñeà naøy cho pheùp chuùng ta suy ra nhö vaäy. Vì trong luaän, sau khi noùi: "Khoâng coù tôï töôùng trong phaïm truù vaø 10 baát tònh; vì trong tröôøng hôïp caùc phaïm truø, thì töôùng laø söï phaù vôõ nhöõng ranh giôùi, vaø trong tröôøng hôïp 10 baát tònh töôùng xuaát hieän ngay khi söï gheâ tôûm ñöôïc troâng thaáy, khoâng moät suy tö gì khôûi leân veà noù". Luaän laïi noùi tieáp: "ÔÛ ñaây töôùng coù hai loaïi: hoïc töôùng vaø tôï töôùng hoïc töôùng xuaát hieän coù veû gôùm ghieác, haõi huøng v.v... Bôûi theá nhöõng gì chuùng ta noùi ñaõ ñöôïc quaùn xeùt kyõ löôõng. Vaø chæ coù ñieàu naøy laø ñuùng ôû ñaây. Ngoaøi ra töôùng moät ñoáng xöông hieän ra cho tröôûng laõo Nahaø Tissa" khi nhìn haøm raêng cuûa moät phuï nöõ cöôøi cuõng chöùng minh ñöôïc ñieàu naøy (Xem Ch. I, 55) 

Toång quaùt 

82. 

Ñaáng cao caû ngaøn maét 
Ca ngôøi ngöôøi möôøi löïc 
Laáy möôøi thöù baát tònh 
Laøm nhaân cho ñònh thieàn 
Ñaõ moâ taû baát tònh 
Vaø caùch quaùn moãi töôùng 
Laøm sao khai trieån chuùng, 
Coøn vaøi ñieåm ñaëc bieät 
Ñaùng ñöôïc nghieân cöùu theâm.

84. Khi moät thaây cheát ñaït ñeán tình traïng gheâ tôûm, thì hoaëc laø noù ñaõ ñeán töï tính phình tröông hay baát cöù traïng thaùi naøo: baàm xanh v.v... bôûi theå, töôùng caàn ñöôïc naém laáy laø "Gheâ tôûm laø thaây phình tröông", "Gheâ tôûm laø baàm xanh", tuøy theo traïng thaùi maø thaáy cheát ñöôïc tìm thaáy. Ñaây laø caùch phaân loaïi baát tònh theo 10 giai ñoaïn cuûa thaây cheát. 

85. Vaø xeùt rieâng töøng höôùng, thì thaáy phình tröông thích hôïp cho moät ngöôøi tham hình daùng, vì noù laøm hieän roõ söï xaáu xí cuûa hình daùng töû thi. Thaáy baàm xanh thích hôïp cho vò naøo ham maøu da, vì noù hieän roõ söï xaáu xí dò hình cuûa maøu da. Thaây coù muû thích hôïp cho moät ngöôøi tham muøi thôm toaùt ra töø thaân theå öôùp höông, v.v... Vì veát thöông naøy laøm hieän roõ muùi thoái tha lieân heä ñeán thaân theå. Thaây bò chaët thích hôïp cho moät ngöôøi tham söï chaéc chaén cuûa thaân theå, vì noù laøm hieän roõ nhöõng loã hoång trong thaân. Thaân bò gaëm khoùi thích hôïp cho moät ngöôøi tham söï tích tuï cuûa thòt ôû nhöõng thaân phaàn nhö boä ngöïc, vì noù laøm hieän raõ rôøi thích hôïp cho moät ngöôøi tham daùng kieàu dieãm cuûa tay chaân, vì noù laøm hieän roõ tay chaân bò raõ rôøi nhö theá naøo. Thaây phaân taùn thích hôïp cho moät ngöôøi tham toaøn boä moät thaân hình ñeïp, vì noù laøm hieän roõ söï phaân taùn vaø ñoåi khaùc cuûa toaøn boä thaân theå. Thaây chaûy maùu thích hôïp cho ngöôøi ham caùi veû yeáu ñieäu do ñoà trang söùc, vì noù laøm hieän roõ veû gheâ tôûm cuûa thaây cheát caû mình ñaày maùu. Thaây bò truøng aên thích hôïp cho moät ngöôøi tham sôû höõu thaân theå, vì noù laøm hieän roõ thaân naøy laø choã ôû cuûa nhieàu gia ñình saâu boï. Moät boä xöông thích hôïp vôùi ngöôøi tham raêng ñeïp, vì noù laøm hieän roõ tính caùch gheâ tôûm cuûa nhöõng caùi xöông trong cô theå. Ñaây laø caùch phaân loaïi baát tònh coù 10 thöù tuøy theo taùnh tham. 

86. Nhöng veà möôøi thöù baát tònh, thì ví nhö nhôø moät baùnh laùi maø moät con thuyeàn ñöùng yeân ñöôïc treân soâng ñaày soùng giöõa doøng chaûy xieát. Thuyeàn khoâng theå ñöùng vöõng neáu khoâng coù baùnh laùi, ôû ñaây cuõng theá, do söï baùm víu yeáu ôùt vaøo ñoái töôïng, taâm thöùc khi taäp trung chæ an truù ñöôïc nhôø coù taàm, bôûi theá ôû ñaây chæ coù sô thieàn, khoâng coù nhò thieàn vaø nhöõng thieàn khaùc. 

87. Vaø maëc khaùc duø ñoái töôïng naøy ñaùng gheâ tôûm, noù vaãn khôi daäy nieàm haân hoan vaø hæ laïc nôi haønh giaû do thaáy ñöôïc nhöõng lôïi laïc cuûa noù nhö sau: "Chaéc chaén baèng caùch naøy ta seõ thoaùt khoûi giaø cheát" vaø do töø boû ñöôïc söï böùc baùch cuûa nhöõng trieàn caùi nôi haønh giaû; cuõng nhö moät ñoáng raùc khôi daäy nieàm haân hoan nôi ngöôøi phu hoát raùc vì thaáy nhöõng lôïi ích cuûa noù, nghó raèng: "Baây giôø ta seõ ñöôïc moät soá tieàn löông lôùn", vaø nhö taùc duïng cuûa thuoác xoå ñoái vôùi moät ngöôøi ñau buïng. 

88. Baát tònh naøy maëc duø coù 10 loaïi, ñeàu coù cuøng moät ñaëc tính. Bôûi vì maëc duø noù thuoäc 10 thöù, tính chaát cuûa noù chæ coù, ñoù laø traïng thaùi khoâng saïch, hoâi haùm, ñaùng gheâ tôûm, lôïm ngöôøi. Vaø baát tònh xuaát hieän vôùi tính chaát naøy khoâng nhöõng nôi moät caùi thaây cheát maø caû nôi moät caùi xaùc coøn soáng, nhö döôùi maét tröôûng laõo Mahaø Tissa ôû Cetiyapabbata (Ch. I, 55) vaø sa di thò giaû cuûa Tröôûng laõo Sangharakkhita trong khi chuù ngaém nhìn vò vua coõi treân moät thôùt voi. Vì moät caùi xaùc soáng cuõng baát tònh heät nhö moät caùi xaùc cheát, chæ coù moät ñieàu khaùc laø tính baát tònh khoâng roõ reät nôi moät caùi xaùc soáng vì may ñöôïc che daáu döôùi nhöõng lôùp trang söùc. 

89. Ñaây laø baûn chaát cuûa thaân xaùc: noù laø söï tích tuï cuûa hôn 300 caùi xöông ñöôïc noái laïi vôùi nhau bôûi 180 khôùp dính lieàn nhau nhôø 900 caùi gaân, treùt, ñaày khaép vôùi 900 mieáng thòt, ñöôïc boïc baèng lôùp da trong aåm öôùt, bao ngoaøi vôùi lôùp da ngoaøi coù nhöõng loã raûi raùc ñoù ñaây, luoân luoân tieát ra, ræ ra nhö moät caùi bình môõ daàu trong ñoù caû moät taäp theå vì truøng cö truù, ñoù laø caùi nhaø bònh taät, neàn taûng cuûa nhöõng traïng thaùi ñau khoå luoân luoân tieát ra töø 9 loã nhö moät caùi ung nhoït kinh nieân; töø hai con maét thì gheøn chaûy, töø hai loã tai laø thoái tai, töø hai loã muõi laø muõi nöôùc, töø mieäng laø thöùc aên, maät, ñaøm, maùu, töø hai choã baøi tieát beân döôùi laø phaân vaø tieåu, vaø töø 99 ngaøn loã chaân loâng tieát ra moät thöù nöôùc xuùp baèng moà hoâi voâ vò, vôùi ruoài nhaëng bu quanh. Caùi thaân xaùc naøy, neáu khoâng ñöôïc saên soùc baèng xæa raêng, suùc mieäng, goäi ñaàu, taém röûa, maëc loùt beân trong, khoaùc y phuïc beân ngoaøi, thì xeùt veà tính chaát ñaùng tôûm, moät oâng vua, cuõng khoâng khaùc gì ngöôøi hoát raùc. 

90. Nhöng nhôø ñaùnh raêng suùc mieäng vaø taát caû nhöõng vieäc töông töï, nhôø che daáu nhöõng boä phaän rieâng tö döôùi nhieàu lôùp vaûi, nhôø thoa öôùp noù baèng nhöõng thöù höông hoa, raéc leân noù nhöùng thöù hoa thôm maø noù ñöôïc bieán thaønh moät traïng thaùi laøm cho noù coù theå ñöôïc xem laø "toâi" vaø "cuûa toâi". Cöù theá ñaøn oâng maø khoâng nhaän thöùc caùi thöïc chaát dô baån cuûa cô theå ñöôïc che ñaäy baèng trang söùc mong manh. Trong yù nghóa toái haäu, thaät khoâng coù moät choã naøo treân thaân xaùc duø nhoû nhö haït buïi, ñaùng keå maø tham ñaém. 

91. Vaø khi coù moät maãu nhoû naøo töø thaân xaùc aáy rôùt ra nhö toùc, loâng, moùng, raêng, ñaøm, muõi nöôùc, phaân hay nöôùc tieåu, thì ngöôøi ta seõ khoâng daùm ñoäng tôùi, maø coøn caûm thaáy hoå theïn, nhuïc nhaõ, gheâ tôûm. Nhöng khi nhöõng thöù aáy coøn ôû laïi trong thaân xaùc, thì maëc duø vaãn ñaùng ham muoán tröôøng cöõu, khaû aùi töï ngaõ.. Bôûi vì bò truøm kín trong maøn toái voâ minh, bò nhuoám tham aùi ñoái vôùi töï ngaõ. Chuùng gioáng nhö moät con choàn giaø troâng thaáy moät caùi hoa ñoû ñang coøn treân caây röøng, maø theøm, vì nghó: "Ñaây laø mieáng thòt, ñaây laø moät mieáng thòt". 

92. 

Xöa coù con choàn giaø 
Thaáy caây röøng troå hoa 
Voäi vaøng chaïy ñeán, nghó: 
Ñaây thòt, caây sinh ra! 
Choàn ta nhai hoa ruïng 
Chaû thaáy nöôùc noâi gì, 
Töôûng thòt treân caây khaùc 
Thòt ruïng coù ngon chi 
Baäc trí khoâng nghó raèng 
Chæ phaàn rôi baát tònh 
Maø coøn quaùn baát tònh 
Phaàn coøn ôû trong thaân. 

Keû ngu khoâng nhö vaäy 
Xem thaân laø toát laønh 
Bò aùc ma toùm baåy 
Khoâng thoaùt khoûi khoå hình 
Ngöôøi trí khi thaáy roõ 
Thaân naày thaät thoái tha 
Thì xaùc soáng xaùc cheát 
Ñeàu khoâng choã ñaùng öa.

Thaân xaùc thoái tha naày 
Nhö phaân nhö nhaø xí 
Khoù öa vôùi ngöôøi trí 
Nhöng keû ngu say meâ 
Nhö veát thöông chín loã 
Boïc trong lôùp aùo da 
Ræ baát tònh moïi choã 
Ueá khí, muøi bay xa 
Neáu nhöõng gì beân trong 
Boãng tuoân heát ra ngoaøi 
Ngöôøi ta seõ caàm roi 
Ñuoåi xua nhö choù, quaï.

Chöông VI naøy, meänh danh "Baát tònh keå nhö ñeà muïc quaùn" trong luaän veà tu taäp Ñònh, trong Thanh tònh ñaïo, ñöôïc soaïn ra vì muïc ñích laøm cho nhöõng ngöôøi laønh hoan hæ.