(Töôûng veà Baát-tònh trong thöùc aên) 

1. Baây giôø, ñeán phaàn trình baøy veà söï tu taäp Baát-tònh töôûng ñoái vôùi thöùc aên, ñöôïc lieät vaøo "Moät töôûng" tieáp theo caùc voâ saéc xöù. (Ch. III, ñ.105) 

ÔÛ ñaây, ñoà aên (aøhaøra) laø caùi gì nuoâi soáng (aøharati: mang laïi, phaùt sinh). Noù thuoäc boán loaïi: thöùc aên vaät lyù (ñoaøn thöïc), xuùc thöïc, haønh thöïc (tö nieäm thöïc), vaø thöùc thöïc. 

2. Nhöng ôû ñaây, caùi gì nuoâi caùi gì? Ñoaøn thöïc nuoâi caùi saéc chaát goàm taùm thöù maø döôõng chaát laø thöù taùm (Xem Ch.XVIII, ñ.5 trôû ñi). Xuùc thöïc nuoâi ba thöù caûm thoï. Haønh thöïc nuoâi söï taùi sinh trong ba loaïi höõu. Coøn thöùc thöïc nuoâi danh-saéc vaøo luùc taùi sinh. 

3. Khi coù ñoaøn thöïc thì coù chaáp thuû (baùm víu), ñem laïi nguy hieåm? Khi coù xuùc thöïc thì coù aùi, ñem laïi nguy hieåm? Khi coù haønh thöïc thì coù taùi sinh, ñem laïi nguy hieåm? Khi thöùc thöïc thì coù kieát sanh (noái keát vôùi söï taùi sinh) ñem laïi nguy hieåm. Ñeå chöùng minh chuùng gaây ra söï khuûng khieáp nhö theá naøo, ñoaøn thöïc caàn ñöôïc saùng toû vôùi ví duï aên thòt con,(S. ii, 98) xuùc thöïc nhö boø caùi bò loät da, (S. ii, 99),haønh thöïc vôùi ví duï hoá than höøng (S. ii, 99) vaø thöùc thöïc vôùi ví duï moät traêm caùi coïc nhoïn (S. ii, 100). 

4. Nhöng veà boán loaïi thöùc aên naøy, thì chæ coù ñoaøn thöïc, nhöõng gì ñöôïc aên, uoáng, nhai, neám, laø ñöôïc keå ôû ñaây nhö laø "thöùc aên" trong yù nghóa naøy. Töôûng khôûi leân nhö laø söï nhaän roõ khía caïnh baát tònh trong thöù ñoà aên naøy goïi laø "töôûng veà thöùc aên baát tònh". 

5. Moät ngöôøi muoán tu taäp töôûng baát tònh veà thöùc aên, caàn phaûi hoïc ñeà muïc thieàn vaø chaéc chaén mình khoâng coøn nghi veà moät chöõ naøo trong nhöõng gì ñaõ hoïc. Roài vò aáy neân ñi vaøo ñoäc cö vaø quaùn saùt möôøi khía caïnh baát tònh trong ñoaøn thöïc laø veà vieäc ra ñi, tìm kieám, söû duïng, söï tieát laäu, choã chöùa, vaät khoâng tieâu hoùa, vaät ñöôïc tieâu hoùa, keát quaû, söï tuoân ra, söï vaáy baån. 

6. 1. ÔÛ ñaây, veà vieäc ra ñi: ngay caû khi moät ngöôøi ñaõ xuaát gia trong moät giaùo phaùp vó ñaïi nhö theá, maø sau khi ñoïc tuïng kinh ñieån hoaëc tu taäp coù theå laø suoát ñeâm, sau khi daäy sôùm laøm caùc phaän söï trong saân ñieän thôø, hay queùt saân coù caây boà ñeà, laáy nöôùc uoáng vaø nöôùc röûa, sau khi laøm veä sinh caù nhaân, roài ngoài xuoáng maø quaùn ñeà muïc thieàn hai ba chuïc laàn vaø ñöùng leân, thì laïi phaûi laáy y baùt, boû laïi sau löng nuùi röøng vaéng veû cuûa tu vieän ñem laïi haïnh phuùc ñoäc cö, nôi coù boùng maùt, nöôùc trong, vôùi nhöõng choã saïch seõ, im maùt, khaû aùi, phaûi gaùc laïi nieàm aùi laïc ñoäc cö cuûa caùc baäc thaùnh, ñeå daán thaân ñi vaøo laøng maïc maø kieám thöùc aên, nhö moät chuù daõ can (choàn hoang), höôùng ñeán nghóa ñòa. 

7. Vaø khi vò aáy ra ñi nhö vaäy, töø luùc böôùc xuoáng khoûi giöôøng hay gheá, vò aáy phaûi böôùc daãm leân moät taám thaûm ñaày buïi vaø phaân chim v.v... Tieáp ñeán, vò aáy phaûi coi chöøng caùi baäc cöûa, coøn baát tònh hôn trong phoøng, vì noù thöôøng bò baån vì phaân dôi, phaân chuoät v.v... Tieáp ñeán laø caùi saân döôùi laïi coøn ñaùng tôûm hôn saân phía treân, vì noù ngaám ñaày nhöõng thöù phaân cuù, phaân boà caâu, v.v... Keá ñeán laø ñaát, coøn gheâ tôûm hôn saân döôùi vì noù ñaày coû uùa, laù ruïng bay töù tung, nöôùc tieåu, phaân, ñôøm daõi cuûa nhöõng chuù tieåu bò beänh vaø veà muøa nmöa thì noù dô daùy vì nöôùc vaø buøn, v.v... Vaø vò aáy phaûi xem con ñöôøng ñeán tu vieän, laïi coøn ñaùng tôûm hôn caùi vöôøn. 

8. Roài, sau khi ñaûnh leã Caây Boà ñeà vaø ñieän Phaät, khi ñöùng nôi maø haønh giaû thöôøng ñöùng ñeå suy nghó neân ñi khaát thöïc höôùng naøo thì haønh giaû khôûi söï nghó: "Thay vì chieâm ngöôõng ñieän thôø nhö choøm ngoïc trai naøy, vaø chieâm ngöôõng caây Giaùc ngoä khaû aùi nhö moät choøm ñuoâi coâng naøy, vaø truù xöù ñeïp nhö laâu ñaøi chö thieân naøy, baây giôø ta phaûi quay löng vôùi moät nôi meâ hoàn nhö vaäy ñeå ra ñi vì mieáng aên". Vaø treân ñöôøng ñi ñeán laøng, caûnh töôïng moät con ñöôøng ñaày caû gai goùc, con ñöôøng gaäp gheành vì nöôùc xoaùy, ñang ñôïi haønh giaû. 

9. Keá tieáp, sau khi vò aáy ñaõ maëc aùo trong nhö keû che ñaäy moät muït gheû, thaét daây ngang löng nhö ngöôøi baêng boù moät veá thöông, m?c thöôïng y nhö ngöôøi che daáu moät boä xöông, laáy ra caùi bình baùt nhö ngöôøi caàm ñoà ñöïng döôïc phaåm, khi vò aáy ñeán gaàn coång laøng, thì coù theå caûnh töôïng moät thi theå cuûa voi, cuûa ngöïa, cuûa traâu, cuûa ngöôøi, cuûa raén, cuûa choù ñang chôø ñôïi, vaø chaúng nhöõng phaûi nhìn thaáy chuùng, maø haønh giaû coøn phaûi chòu cho loã muõi bò taán coâng bôûi muøi thoái tha cuûa chuùng. 

Keá tieáp, khi haønh giaû ñöùng nôi coång laøng, vò aáy coøn phaûi doø xeùt nhöõng ñöôøng laøng ñeå traùnh nguy hieåm cuûa voi döõ, ngöïa döõ v.v... 

10. Nhö vaäy, kinh nghieäm veà baát tònh naøy, khôûi töø khi daãm leân taám thaûm vaø keát thuùc vôùi ñuû loaïi thaây cheát phaûi nhìn, phaûi ngöûi, haønh giaû phaûi traûi qua vì ñoaøn thöïc. "OÂi ñoaøn thöïc quaû thöïc laø moät ñieàu baát tònh!" 

Ñoù laø quaùn xeùt tính chaát baát tònh cuûa ñoaøn thöïc veà khía caïnh ra ñi. 

11. 2. Theá naøo laø veà söï tìm kieám? khi haønh giaû ñaõ chòu ñöïng söï baát tònh khi ñi nhö treân, vaø ñaõ vaøo ñeán laøng, khoaùc taám y baù naïp, vò aáy phaûi lang thang treân nhöõng ñöôøng laøng töø nhaø naøy ñeán nhaø khaùc nhö moät keû aên maøy vôùi caùi dóa trong tay. Vaø veà muøa möa, baát kyø ñaët chaân ñeán choã naøo haønh giaû cuõng bò ngaäp nöôùc vaø buøn leân tôùi baép chaân. Phaûi caàm baùt moät tay, moät tay veùn y. Veà muøa noùng, thì haønh giaû phaûi lang thang vôùi thaân theå laám buïi, coû raùc, phong traàn (nghóa laø buïi do gioù thoåi). Khi ñeán moät nhaø naøo ñoù, haønh giaû phaûi nhìn thaáy, ngay caû phaûi böôùc vaøo nhöõng loã coáng, vaø ao nöôùc dô ñaày ruoài nhaëng, nhung nhuùc ñuû loaïi saâu doøi, moät thöù nöôùc troän laãn nöôùc röûa caù,nöôùc röûa thòt, vo gaïo, nöôùc ñôøm, nöôùc daõi, phaân choù, phaân heo, khoâng thieáu thöù gì, töø ñaáy ruoài bay leân vaø ñaäu treân y, treân baùt, treân ñaàu cuûa haønh giaû. 

12. Vaø khi vò aáy ñi vaøo moät ngoâi nhaø, thì coù ngöôøi cho, ngöôøi khoâng cho. Vaø khi cho, coù ngöôøi cho côm nguoäi töø hoâm qua, baùnh thiu, nöôùc leøo ñaõ thoái v.v... Coù ngöôøi khoâng cho, baûo: "Xin ñaïi ñöùc cöù ñi tôùi," coù ngöôøi giöõ im laëng, laøm nhö khoâng troâng thaáy oâng ta. Coù ngöôøi traùnh maët. Laïi coù ngöôøi ñoái xöû baèng nhöõng lôøi gay gaét nhö "Ñi ñi, sa moân troïc ñaàu". Khi ñaõ lang thang trong laøng kieåu aáy ñeå khaát thöïc nhö moät keû aên maøy xong, haønh giaû phaûi rôøi khoûi laøng. 

13. Vaäy, kinh nghieäm naøy, khôûi ñaàu baèng söï ñi vaøo trong laøng vaø chaám döùt vôùi söï ra khoûi laøng, moät kinh nghieäm ñaùng tôûm do nöôùc dô, buøn v.v... phaûi daãm leân, phaûi troâng thaáy, vaø chòu ñöïng, caùi kinh nghieäm aáy phaûi ñöôïc traûi qua vì ñoaøn thöïc: "OÂi, ñoaøn thöïc quaû thaät laø moät chuyeän ñaùng gheâ tôûm!". 

Ñoù laø söï gheâ tôûm (tính baát tònh) caàn ñöôïc quaùn saùt veà phöông dieän tìm kieám. 

14. 3. Theá naøo laø veà söû duïng? Sau khi ñaõ kieám ñuû thöùc aên ñoaøn thöïc theo caùch aáy, ngoài thoaûi maùi taïi moät nôi thoaûi maùi ngoaøi khu laøng, thì bao laâu haønh giaû chöa nhuùng tay vaøo ñoù (aên boác) vò aáy coù theå môøi moïc moät vò tyø kheo khaû kính hay moät ngöôøi ñaøng hoaøng, neáu gaëp, ñeå san seû thöùc aên aáy. Nhöng khi ñaõ nhuùng tay vaøo ñoù vì ñoùi buïng, haønh giaû seõ hoå theïn neáu phaûi môøi ai aên. Vaø khi haønh giaû ñaõ nhuùng tay boùp naùt thöùc aên aáy, moà hoâi chaûy xuoáng naêm ngoùn tay vò aáy laøm cho baát cöù loaïi ñoà aên khoâ naøo cuõng phaûi öôùt ñaãm. 

15. Vaø khi veû ngoaøi toát ñeïp cuûa noù ñaõ bò hoûng vì söï boùp maùt, laøm thaønh naém troøn cho vaøo mieäng, thì khi aáy haøm raêng döôùi hoaït ñoäng nhö moät caùi coái, haøm raêng treân nhö caùi chaøy, löôõi nhö baøn tay. Ñoà aên ôû ñaáy bò nghieàn naùt baèng chaøy raêng gioáng nhö thöùc aên trong maùng aên cuûa choù, trong khi vò aáy ñaûo qua laïi baèng caùi löôõi. Roài nöôùc boït ôû ñaàu löôõi laøm laám noù, nöôùc boït ñaëc ôû ñaèng sau löôõi laøm laám noù, baån nôi chaân raêng choã taêm khoâng xæa ñeán, cuõng laøm laám noù 

16. Khi ñaõ bò nghieàn, bò laám nhö vaäy, hôïp chaát ñaëc bieät naøy baây giôø ñaõ maát heát maøu saéc muøi vò nguyeân thuûy cuûa noù, trôû thaønh moät thöùc hoaøn toaøn laøm noân möûa nhö ñoà choù noân ra trong moät caùi maùng aên. Song maëc duø tình traïng noù laø nhö vaäy, noù vaãn coù theå ñöôïc nuoát xuoáng bôûi vì ñaõ khuaát taàm con maét thaáy. 

Treân ñaây laø tính caùch baát tònh caàn ñöôïc quaùn veà phöông dieän söû duïng. 

17. 4. Theá naøo laø veà söï tieát ra? Chö Phaät, Ñoäc-giaùc vaø Chuyeån Luaân Vöông chæ coù moät trong boán thöù tieát laäu laø maät, ñaøm, muû vaø maùu. Nhöng nhöõng ngöôøi keùm coâng ñöùc thì tieát laäu caû boán thöù. Bôûi theá, khi ñoà aên ñaõ ñeán giai ñoaïn ñöôïc aên vaø vaøo beân trong, vaø khi aáy, nôi moät ngöôøi tieát nhieàu maät noù trôû thaønh buoàn noân nhö troän laãn vôùi daàu madhuka, nôi moät ngöôøi tieát ñaøm nhieàu, noù gioáng nhö ñöôïc laãn vôùi nöôùc laù caây naøgabala, nôi moät ngöôøi tieát muû nhieàu, noù gioáng nhö laãn vôùi söõa thoái vaø nôi moät ngöôøi tieát maùu nhieàu, noù nhö ñöôïc nhuoäm, hoaøn toaøn noân möûa. Ñaây laø khía caïnh baát tònh cuûa tieát laäu caàn ñöôïc quaùn. 

18. 5. Theá naøo laø veà choã chöùa? Khi thöùc aên ñaõ vaøo ôû trong buïng vaø laãn vôùi moät trong nhöõng thöù tieát laäu noùi treân, thì caùi choã chöùa maø noù ñi vaøo khoâng phaûi laø dóa baèng vaøng, ñóa baèng baïc hay ñóa baèng pha leâ gì caû. Traùi laïi,neáu noù ñöôïc nuoát vaøo bôûi moät ngöôøi möôøi tuoåi, thì noù ñöôïc tìm thaáy trong moät loã chöùa phaân möôøi naêm khoâng röûa. Neáu noù ñöôïc nuoát vaøo bôûi moät ngöôøi hai möôi tuoåi, ba möôi, boán möôi, naêm möôi,saùu möôi, baûy möôi, taùm möôi, chín möôi, neáu noù ñöôïc nuoát vaøo bôûi moät ngöôøi moät traêm tuoåi, thì noù töï thaáy ñöôïc naèm trong moät thuøng phaân moät traêm naêm khoâng röûa. Ñaây laø khía caïnh baát tònh veà choã chöùa caàn ñöôïc quaùn saùt. 

19. 6. Theá naøo laø veà phöông dieän khoâng ñöôïc tieâu hoaù? Sau khi thöùc aên naøy ñaõ ñeán moät choã nhö theá laøm choã chöùa noù, bao laâu noù chöa ñöôïc tieâu thì noù vaãn ôû nguyeân choã, ñöôïc vaây phuû bôûi boùng toái mòt môø, nhöõng luoàng gioù len loûi vaøo noù, nhuoám ñuû thöù muøi dô ueá hoaøn toaøn hoâi thoái buoàn noân. Vaø cuõng nhö khi moät ñaùm maây traùi muøa ñoå möa xuoáng vaøo thôøi haïn haùn, caùc hoà ñaày nhöõng thöù raùc röôûi vaø xaùc cheát, raén, choù v.v..ôû coång laøng tieän daân, baáy laâu nung naáu döôùi söùc noùng cuûa maët trôøi,baây giôø suûi boït leân, cuõng vaäy, nhöõng gì ñaõ ñöôïc nuoát xuoáng hoâm ñoù vaø hoâm tröôùc ñoù cöù ôû laïi ñoù vôùi nhau, bò nhoát kín döôùi lôùp ñaøm, suûi boït do söï leân men bôûi söï noùng cuûa hoûa ñaïi trong cô theå, thöùc aên aáy trôû thaønh moät taäp theå gôùm ghieác. Ñaây laø tính chaát baát tònh veà phöông dieän caùi khoù tieâu. 

20. 7. Theá naøo laø veà khía caïnh nhöõng gì ñöôïc tieâu hoaù? Khi thöùc aên nuoát vaøo, maø ñöôïc naáu chín hoaøn toaøn bôûi söùc noùng trong cô theå thì noù khoâng bieán thaønh vaøng, baïc v.v... nhö quaëng vaøng, quaëng baïc ñöôïc naáu ra vaøng baïc. Thay vì theá, noù suûi boït, suûi bong boùng bieán thaønh phaân vaø chöùa ñaày choã chöùa ñoà aên ñaõ tieâu hoaù, nhö ñaát seùt naâu ñöôïc eùm ñaày vaøo moät caùi oáng baèng bay thôï neà, vaø noù bieán thaønh nöôùc tieåu chöùa ñaày baøng quang. Ñaây laø tính chaát baát tònh veà phöông dieän ñoà aên ñöôïc tieâu hoaù caàn phaûi quaùn . 

21. 8. Theá naøo laø veà phöông dieän keát quaû? Khi noù ñöôïc tieâu hoaù, noù saûn xuaát ñuû thöù dô daùy goàm toùc, loâng, moùng, raêng, vaø nhöõng thöù coøn laïi. Khi noù khoâng ñöôïc tieâu, thì noù phaùt sinh moät traêm thöù beänh khôûi ñaàu bôûi ngöùa ngaùy, sôûi, ñaäu muøa, phung huûi, dòch, lao phoåi, ho, tieâu chaûy v.v...Ñaáy laø keát quaû cuûa noù. Ñaây laø tính chaát baát tònh caàn quaùn saùt veà phöông dieän keát quaû. 

22. 9. Theá naøo laø veà phöông dieän thoaùt ra? Khi noù ñöôïc nuoát vaøo, noù vaøo baèng moät cöûa, maø sau ñoù khi ñi ra noù tuoân ra baèng nhieàu cöûa theo caùch khôûi ñaàu laø "gheøn töø con maét, raùy tai töø loã tai" (Sn. 197). Khi nuoát xuoáng, noù ñöôïc nuoát cuøng vôùi moät ñaùm ñoâng ngöôøi tuï hoïp. Nhöng khi chaûy ra, khi ñaõ bieán thaønh phaân, tieåu v.v..thì noù chæ ñuôïc baøi tieát trong quaïnh queõ coâ ñôn. Vaøo ngaøy thöù nhaát, ngöôøi ta khoaùi thích aên noù, nôû maët nôû maøy, ñaày haïnh phuùc vaø haân hoan. Vaøo ngaøy thöù hai, ngöôøi ta bòt hai loã muõi ñeå toáng noù ra, veû maët nhaên nhoù, nhôøm gôùm vaø buoàn thaûm. Vaøo ngaøy ñaàu, ngöôøi ta nuoát noù xu?ng vôùi söï thoûa maõn, theøm thuoàng, tham aên, say meâ. Nhöng vaøo ngaøy thöù hai, chæ sau moät ñeâm troâi qua, ngöôøi ta baøi tieát noù vôùi veû chaùn chöôøng, hoå theïn, sæ nhuïc vaø nhôøm gôùm. Bôûi vaäy, Coå Ñöùc coù noùi: 

23. 

"Thöùc aên uoáng ñöôïc ñaùnh giaù lôùn lao 
Thöù cöùng ñeå nhai, thöù meàm nhaám nhaùp 
Taát caû ñi vaøo baèng moät cöûa 
Nhöng do chín cöûa chuùng uøa ra 
Thöùc aên uoáng quyù giaù nhö vaäy 
Thöù cöùng ñeå nhai, thöù meàm nhaám nhaùp 
Ngöôøi thích aên coù baïn sum vaày 
Nhöng chæ baøi tieát trong coâ ñoäc. 
Thöùc aên uoáng quyù giaù laøm sao 
Thöù cöùng ñeå nhai, thöù meàm nhaám nhaùp 
Khi aên thì khoaùi thích leân cao 
Khi baøi tieát gôùm nhôøm caâm laëng. 
Thöùc aên uoáng quyù giaù theá maø 
Thöù cöùng ñeå nhai, thöù meàm nhaám nhaùp 
Chæ caàn moät ñeâm troâi qua cuõng ñuû 
Bieán chuùng thaønh ueá vaät thoái tha.

24. 10. Theá naøo laø veà khía caïnh vaáy baån? Vaøo luùc xöû duïng noù, haønh giaû laøm baån tay, moâi, löôõi, löôõi trong, vaø nhöõng thöù naøy trôû neân gôùm ghieác vì dính ñaày thöùc aên. Vaø ngay caû khi ñöôïc taåy röûa, noù cuõng phaûi ñöôïc röûa nhieàu laàn ñeå h?t muøi thoái. Vaø cuõng nhö khi côm ñang soâi, thì nhöõng traáu, boät bao boïc haït gaïo v.v... noåi leân treân vaø vaáy baån caùi mieäng, caùi vaønh, caùi vung noài, khi aên cuõng vaäy, khi ñoà aên daâng leân trong khi noù ñöôïc naáu vaø suïc soâi bôûi hoûa ñaïi trong thaân xaùc lan khaép chaâu thaân, noù bieán thaønh teùt raêng laøm baån raêng, bieán thaønh nöôùc mieáng, ñôøm v.v..laøm baån löôõi, löôõi trong, v.v..vaø noù bieán thaønh gheøn, raùy tai, nöôùc muõi, phaân tieåu, laøm baån maét, tai, muõi, vaø caùc ñöôøng ñaïi tieåu tieän. Vaø khi nhöõng caùi cöûa naøy bò noù laøm cho dô daùy, thì maëc duø taém röûa haèng ngaøy, chuùng cuõng khoâng trôû neân saïch seõ hay ñaùng öa chuùt naøo. Laïi coù vaøi choã trong soá aáy, sau khi röûa noù xong, ngöôøi ta phaûi röûa laïi baøn tay, maø cuõng khoâng heát tính chaát gheâ tôûm, duø coù röûa hai, ba laàn vôùi ñaát seùt, phaân boø vaø boät traàm höông. Ñaây laø caùch quaùn tính baát tònh veà khía caïnh vaáy baån. 

25. Khi haønh giaû quaùn saùt tính chaát baát tònh ôû möôøi khía caïnh nhö treân, ñaùnh maïnh vaøo noù vôùi taàm vaø töù, thì ñoaøn thöïc hieän roõ tính chaát ñaùng tôûm ñoái vôùi vò aáy. Haønh giaû tu taäp töôùng aáy nhieàu laàn, phaùt trieån, laøm cho noù sung maõn. Khi haønh giaû laøm nhö theá, nhöõng trieàn caùi ñöôïc aùp ñaûo, vaø taâm haønh giaû taäp trung ôû caän haønh ñònh, nhöng khoâng ñaéc ñònh an chæ do bôûi tính chaát saâu xa cuûa ñoaøn thöïc keå nhö moät phaùp coù töï taùnh rieâng bieät. Nhöng töôûng ñöôïc roõ reät ôû ñaây trong luùc quaùn khía caïnh baát tònh, ñoù laø lyù do ñeà muïc thieàn naøy coù teân goïi laø "töôûng veà baát tònh trong thöùc aên" 

26. Khi moät tyø kheo tu taäp töôûng veà baát tònh trong ñoà aên ñoaøn thöïc naøy, thì taâm vò aáy luøi laïi, doäi ngöôïc tröôùc loøng tham vò ngon. Vò aáy töï nuoâi soáng baèng thöùc aên maø khoâng kieâu xa, chæ vì muïc ñích vöôït qua bieån khoå, aên vôùi tö thaùi cuûa ngöôøi phaûi aên thòt con ñeå ñi qua sa maïc (S. ii, 98). Khi aáy loøng tham ñoái vôùi nguõ duïc ñöôïc vò aáy hieåu moät caùch hoaøn toaøn, khoâng khoù khaên, nhôø ñaõ hieåu thaáu ñoaøn thöïc. Vò aáy hoaøn toaøn hieãu roõ saéc uaån nhôø ñaõ hieåu hoaøn toaøn naêm duïc coâng ñöùc (naêm duïc laïc). Söï tu taäp veà thaân haønh nieäm ñöa ñeán vieân maõn nôi vò aáy nhôø quaùn baát tònh trong thöùc aên. Vò aáy ñaõ ñi vaøo ñaïo loä phuø hôïp vôùi Töôûng veà Baát tònh. Vaø cöù ñi treân ñöôøng aáy, thì duø haønh giaû chöa chöùng ñöôïc muïc tieâu Baát töû ngay trong ñôøi naøy, ít nhaát vò aáy cuõng höôùng ñeán moät thieän thuù toát ñeïp. 

Ñaây laø giaûi thích chi tieát veà tu taäp töôûng baát tònh nôi thöùc aên. 

Phaân Tích Boán Ñaïi: 

Ñònh Nghóa Danh Töø 

27. Baây giôø, ñeán söï trình baøy veà tu taäp Phaân tích boán ñaïi, ñöôïc lieät keâ laø "Moät phaân tích " keá tieáp baát tònh töôûng veà thöùc aên. 

ÔÛ ñaây, phaân tích (vavatthaøna) laø xaùc ñònh baèng caùch noùi roõ tính chaát caù bieät cuûa noù. "Söï taùc yù ñeán boán ñaïi" "ñeà muïc thieàn veà boán ñaïi" hay "phaân tích boán ñaïi" taát caû ñeàu noùi cuøng moät chuyeän. 

Söï phaân tích naøy ñöôïc trình baøy theo hai caùch: löôïc vaø chi tieát. Noù ñöôïc trình baøy löôïc thuyeát theo kinh Ñaïi Nieäm xöù (Mahaøsatipatthaøna, D. ii,294), vaø trình baøy chi tieát trong ba kinh Mahaøhatthipaøduøpamaø, (Töôïng tích du ñaïi kinh) (M. i,185), kinh Raøhulovaøada (Giaùo giôùi La Haàu La) (M. i,421) vaø kinh Dhaøtuvibhanga (Giôùi phaân bieät) (M. iii,240). 

Kinh vaên vaø löôïc giaûi 

28. Noù ñöôïc trình baøy vaén taét trong kinh Ñaïi Nieäm xöù, cho moät ngöôøi lôïi tueä (mau hieåu) coù ñeà taøi thieàn quaùn laø boán ñaïi chuûng nhö sau: "Naøy caùc tyø kheo, nhö moät ñoà teå thieän xaûo hay ñeä töû cuûa ngöôøi ñoà teå, sau khi ñaõ gieát moät con boø, vaø ngoài ôû ngaõ tö ñöôøng, xeû noù ra thaønh töøng mieáng, cuõng vaäy, naøy caùc tyø kheo, moät vò tyø kheo quaùn saùt thaân naøy, duø ñaët nhö theá naøo, xöû duïng theá naøo cuõng chæ goàm coù boán ñaïi: Trong thaân naøy, ñaây laø ñòa ñaïi, thuûy ñaïi, hoûa ñaïi, phong ñaïi." (D. ii, 294) 

29. Y Ù nghóa nhö sau: (löôïc). Ñaët ñeå nhö theá naøo, xöû duïng nhö theá naøo: laø duø ôû trong uy nghi naøo baát cöù ñi, ñöùng, naèm hay ngoài. 

30. Cuõng nhö ngöôøi ñoà teå cho boø aên xong, ñem noù tôùi loø thòt, troùi noù laïi, laøm thòt noù. Khi thaáy noù ñaõ bò gieát, ñaõ cheát, ngöôøi aáy vaãn khoâng maát caùi töôûng "boø" cho ñeán khi noù bò phanh ra chia thaønh töøng phaàn. Khi ngöôøi aáy ñaõ chia con boø ra, khi ngoài ñaáy, noù maát caùi töôûng "boø" vaø caùi töôûng "thòt" phaùt sinh. Noù khoâng nghó:" Ta ñang baùn boø" hoaëc "Hoï ñang ñem boø ñi" maø noù nghó:"Ta ñang baùn thòt" hoaëc "Hoï ñang mang thòt ñi". Cuõng vaäy, tyø kheo naøy khi coøn laø phaøm phu ngu si - duø ñang laøm cö só hay ñaõ xuaát gia - khoâng maát caùi töôûng "chuùng sinh", hay "ngöôøi", hay "ngaõ tính", bao laâu chöa quaùn saùt thaân naøy, baèng loái phaân tích thaønh boán ñaïi chuûng, duø ôû trong tö theá naøo, ñöôïc söû duïng caùch naøo, ñeàu chæ goàm coù töù ñaïi. Nhöng khi tyø kheo aáy ñaõ phaân tích thaân naøy laø goàm töù ñaïi, thì vò aáy maát ñi caùi töôûng "chuùng sanh", vaø taâm vò aáy an truù treân boán ñaïi chuûng. Bôûi theá maø ñöùc Theá Toân daïy: "Naøy caùc tyø kheo, nhö moät ngöôøi ñoà teå thieän xaûo...cuõng theá, moät tyø kheo quaùn saùt thaân naøy...goàm coù ñòa ñaïi, thuûy ñaïi, hoûa ñaïi, vaø phong ñaïi". 

Chi tieát 

31. Trong kinh Mahaøtthipaduøpamaø Sutta (Töôïng Tích Duï) söï phaân tích töù ñaïi ñöôïc trình baøy chi tieát, daønh cho moät ngöôøi tueä khoâng beùn nhaïy laém, vaø ñeà muïc thieàn c?a vò aáy laø boán ñaïi chuûng- vaø trong caùc kinh Raøhulavaøda (Giaùo giôùi La Haàu La) vaø Dhaøtuvibhanga (giôùi phaân bieät) cuõng vaäy- nhö sau: 

"Vaø naøy chö hieàn, theá naøo laø ñòa ñaïi ôû beân trong? baát cöù gì ôû noäi thaân thuoäc caù nhaân, thoâ phuø, kieân cöùng bò chaáp thuû, nhö toùc, loâng, moùng, raêng, da, thòt, gaân, xöông, tuûy, thaän, tim, gan hoaønh caùch moâ, laù laùch, phoåi, ruoät, maøng ruoät, bao töû, phaân, vaø baát cöù vaät gì khaùc, thuoäc noäi thaân, thuoäc caù nhaân, thoâ phuø kieân cöùng, bò chaáp thuû, - ñaây goïi laø noäi ñòa giôùi". (M. i,185) 

"Vaø chö hieàn, theá naøo laø Thuûy giôùi ôû trong? caùi gì thuoäc noäi thaân, thuoäc caù nhaân, thuoäc nöôùc, thuoäc chaát loûng, bò chaáp thuû nhö maät, ñaøm, muû, maùu, moà hoâi, môõ, nöôùc maét, môõ da, nöôùc mieáng, nöôùc muõi, nöôùc khôùp xöông, nöôùc tieåu, vaø baát cöù gì khaùc thuoäc noäi thaân, thuoäc caù nhaân, thuoäc nöôùc, thuoäc chaát loûng, bò chaáp thuû. (nhö vaäy goïi laø noäi thuûy giôùi) (M. i,187). 

"Vaø chö hieàn, theá naøo laø noäi hoûa giôùi? Caùi gì thuoäc noäi thaân, thuoäc caù nhaân, thuoäc löûa, thuoäc chaát noùng, bò chaáp thuû, nghóa laø, caùi gì khieán cho thaân theå noùng leân, bieán hoaïi, thieâu ñoát, caùi gì khieán cho nhöõng vaät ñöôïc aên, uoáng, nhai neám, coù theå kheùo tieâu hoaù, hay taát caû nhöõng vaät gì khaùc thuoäc noäi thaân, thuoäc caù nhaân, thuoäc löûa, thuoäc chaát noùng, bò chaáp thuû - ñaây goïi laø noäi hoûa giôùi" (M. i, 188). 

"Vaø naøy chö hieàn, theá naøo laø noäi phong giôùi? Caùi gì thuoäc veà noäi thaân, thuoäc caù nhaân, thuoäc gioù, thuoäc veà ñoäng taùnh, bò chaáp thuû, nghóa laø gioù thoåi leân, gioù thoåi xuoáng, gioù trong buïng, gioù trong ruoät, gioù thoåi qua caùc chaân tay, hôi thôû voâ, hôi thôû ra, hay baát cöù gì khaùc thuoäc noäi thaân, thuoäc caù nhaân, thuoäc gioù, thuoäc taùnh ñoäng, bò chaáp thuû - ñaây goïi laø noäi phong giôùi" (M. i, 188) 

32. Ñaây laø moät giaûi thích veà nhöõng danh töø khoâng roõ "Thuoäc noäi thaân, thuoäc caù nhaân": caû hai ñeàu chæ caùi gì thuoäc chính baûn thaân, vì caùi gì thuoäc baûn thaân ñöôïc phaùt sinh ngay trong töï ngaõ (attani jaøtam). Nghóa laø ñöôïc bao goàm trong doøng töông tuïc cuûa moät ngöôøi. Ñöôïc goïi laø "noäi" vì noù phaùt sinh trong töï ngaõ, cuõng nhö trong theá gian caâu chuyeän giöõa phuï nöõ vôùi nhau ñuöôïc goïi laø "chuyeän ñaøn baø". (löôïc) 

33. Kieân cöùng: cöùng ñô, thoâ phuø: nhaùm. Bò chaáp thuû: bò toùm baét moät caùch chaët cheõ (bôûi nghieäp). Nghóa laø bò chaáp chaët, oâm chaët, lieân keát chaët cheõ xem nhö "toâi" vaø cuûa "toâi". 

34. (löôïc) ÔÛ ñaây naõo caàn ñöôïc theâm vaøo, vì ñòa giôùi caàn ñöôïc hieåu laø goàm coù hai möôi phaàn töû. 

35. Nöôùc (aøpo) laø caùi chaûy (appoti) chaûy lieân tuïc, (pappoti) ñeán moät choã naøo ñeå thaønh moät tình traïng laø doøng nöôùc. Chaát loûng (aøpogata) laø caùi gì ñi (gata) trong caùc loaïi nöôùc (aøpo) nhö nöôùc do nghieäp sinh v.v..Ñoù laø caùi coù tính chaát "dính lieàn" cuûa lieàn" cuûa thuûy ñaïi. thuûy ñaïi. 

36. Löûa laø haâm noùng. Chaát noùng laø caùi gì ñi trong caùc loaïi löûa, laø caùi coù ñaëc tính cuûa hôi noùng. Caùi gì khieán cho cô theå noùng leân: nghóa laø khi bò kích ñoäng, noù noùng nhö bôûi leân côn soát moät ngaøy v.v... bieán hoaïi: laø giaø ñi, ñaït ñeán söï taøn taï cuûa caùc caên, maát söùc khoeû, da nhaên, toùc trôû maøu tieâu muoái v.v..Thieâu ñoát:laø laøm cho thaân theå noùng leân, khieán ngöôøi ta phaûi keâu: "noùng quaù, noùng quaù" muoán taém röûa caû traêm daïo, muoán boâi daàu höông gesìsa v.v... vaø muoán laøn gioù maùt cuûa moät caây quaït. Caùi gì ñöôïc aên uoáng nhai neám, ñöôïc hoaøn toaøn tieâu hoaù: nhôø hoûa giôùi beân trong, maø nhöõng gì ta aên uoáng vaøo ñöôïc tieâu, nghóa laø ñöôïc eùp ra nöôùc. Vaø ôû ñaây, ba loaïi ñaàu cuûa hoûa giôùi, nghóa laø "ñöôïc haâm noùng" "bieán hoaïi" "thieâu ñoát" thuoäc caû boán nguoàn goác (xem Ch.XX, 27) coøn caùi cuoái cuøng "ñöôïc tieâu hoùa" laø do nghieäp sanh. 

37. Gioù ñöôïc ñònh nghóa laø thoåi. Ñoäng taùnh laø caùi gì ñi vaøo trong caùc loaïi gioù, coù ñaëc tính cuûa gioù, nhö gioù thoåi leân: nhöõng luoàng gioù (naêng löïc) ñöa leân phía treân gaây ra söï möûa, ôï v.v... Gioù thoåi xuoáng: nhöõng naêng löïc ñi xuoáng toáng ra ngoaøi phaân vaø tieåu. Gioù trong buïng: nhöõng naêng löïc phía ngoaøi ruoät. Gioù trong ruoät: nhöõng naêng löïc ôû beân trong ruoät. Gioù ñi qua tay chaân: nhöõng naêng löïc phaùt sinh söï co duoãi, vaø ñöôïc phaân phoái qua töù chi vaø toaøn thaân bôûi heä thaàn kinh.Hôi thôû voâ: Gioù töø muõi ñi vaøo. Hôi thôû ra: Gioù töø muõi thoaùt ra. Vaø ôû ñaây, naêm thöù gioù ñaàu thuoäc caû boán nguoàn goác. Hôi thôû voâ ra laø do taâm sinh. 

Trong moãi tröôøng hôïp, caâu "vaø baát cöù caùi gì khaùc", laø bao goàm thuûy, hoaû, hay phong giôùi coù ôû trong ba phaàn kia (ví duï" ñòa giôùi cuõng ôû trong thuûy hoaû vaø phong giôùi. Caùc giôùi kia cuõng vaäy). 

38. Bôûi vaäy, caû boán giôùi ñaõ ñöôïc keå chi tieát thaønh 42 khiaù caïnh, ñòa giôùi coù 20, thuûy 11, hoaû 4 vaø phong 6. 

Phöông Phaùp Tu Taäp Vaén Taét 

39. Veà phöông phaùp tu taäp ôû ñaây, söï phaân bieät boán ñaïi moät caùch chi tieát nhö "Toùc laø ñòa ñaïi, loâng laø ñòa ñaïi" (hay ñòa giôùi) coù veû nhaøm ñoái vôùi moät tyø kheo mau hieåu. Ñeà muïc thieàn trôû neân saùng toû ñoái vôùi vò naøy neáu taùc yù ñeán noù nhö sau: "Caùi gì coù ñaëc tính cöùng laø ñòa ñaïi, coù ñaëc tính dính laø thuûy ñaïi, coù ñaëc tính laøm chín muøi laø hoûa ñaïi, coù ñaëc tính duy trì laø phong ñaïi". Nhöng khi moät ngöôøi khoâng quaù mau hieåu (lôïi tueä) maø taùc yù ñeà muïc theo caùch naøy, thì noù môø mòt vaø khoâng hieän roõ cho vò aáy. Noù chæ trôû neân roõ reät vôùi vò aáy neáu oâng taùc yù ñeán noù theo caùch tröôùc. Taïi sao? 

40. Ví duï coù hai tyø kheo cuøng ñoïc moät baûn kinh coù nhieàu choå truøng laäp bò boû... thì vò mau hieåu seõ laáp vaøo caùc choã troáng (choã truøng laäp ñaõ boû) moät hay hai laàn, sau ñoù vò aáy cöù tieáp tuïc ñoïc baûn kinh, chæ noùi laïi hai choã truøng laäp ôû ñaàu vaø cuoái, coøn ngöôøi chaäm luït thì phaûi laäp laïi taát caû nhöõng choã truøng laäp ñaõ boû troáng. Ngöôøi chaäm hieåu thì noùi "Caùi anh naøy ñoïc kieåu gì kyø vaäy? Khoâng ñeå cho ngöôøi ta coù thì giôø maùy moâi? Neáu tuïng ñoïc kieåu naøy, laøm sao ta coù theå quen thuoäc vôùi baûn kinh ñöôïc? Ngöôøi mau hieåu thì baûo: "Caùi anh naøy, tuïng kieåu gì kyø vaäy? Khoâng ñeå cho ngöôøi ta ñi tôùi heát baûn kinh? Neáu tuïng ñoïc kieåu ñoù, thì ñeán bao giôø ngöôøi ta môùi ñoïc heát baûn kinh naøy?". Bôûi vaäy, söï phaân tích chi tieát boán ñaïi baèng toùc, loâng v.v..ñoái vôùi ngöôøi mau hieåu coù veû thöøa, nhöng ñeà muïc thieàn trôû neân roõ reät ñoái vôùi vò aáy neáu taùc yù ñeán noù moät caùch vaén taét nhö "Caùi gì cöùng thuoäc veà ñòa giôùi" v.v..Nhöng khi ngöôøi chaäm hieàu, taùc yù theo caùch aáy, thì ñeà muïc trôû neân toái nghóa, khoâng roõ reät, vaø noù chæ roõ reät vôùi vò aáy neáu taùc yù ñeán ñeà muïc moät caùch chi tieát nhö toùc, loâng v.v.. 

41. Bôûi vaäy, tröôùc tieân, ngöôøi lôïi tueä (mau hieåu) muoán tu taäp ñeà muïc thieàn naøy, neân ñi vaøo ñoäc cö. Roài vò aáy neân chuù yù ñeán thaân xaùc vaät chaát cuûa mình, vaø phaân bieät caùc ñaïi moät caùch vaén taét nhö sau: "Trong thaân naøy, caùi gì thuoäc chaát cöùng, thoâ laø ñòa ñaïi (giôùi), caùi gì dính vaø chaûy laø thuûy ñaïi, caùi gì laøm cho chín hay noùng laø hoûa ñaïi, caùi gì duy trì hay ñoäng chuyeån laø phong ñaïi". Vaø haønh giaû neân chuù yù, hay taùc yù ñeán noù, quaùn saùt nhieàu laàn, laø "ñòa ñaïi, thuûy ñaïi", nghóa laø quaùn thaân naøy nhö laø töù ñaïi maø thoâi, khoâng phaûi laø moät chuùng sanh, khoâng coù töï ngaõ. 

42. Khi haønh giaû noã löïc caùch ñoù, thì khoâng bao laâu ñònh sanh khôûi nôi vò aáy, ñöôïc taêng cöôøng bôûi tueä soi saùng söï phaân loaïi caùc ñaïi chuûng, vaø ñònh naøy chæ laø caän haønh ñònh, khoâng ñaït ñeán ñònh an chæ vì noù coù ñoái töôïng laø nhöõng ñaëc tính caù bieät. 

43. Hoaëc, coù boán thaân phaàn naøy do baäc Töôùng quaân Chaùnh phaùp (Saøriputta) noùi ñeán vôùi muïc ñích chöùng minh khoâng coù ngaõ trong boán ñaïi chuûng nhö sau: "Khi coù moät khoaûng troáng ñöôïc vaây phuû baèng xöông, gaân, thòt vaø da thì coù ra danh töø saéc" (M. i,190). Vaø haønh giaû neân phaân tích moãi thöù naøy thaønh moät thöïc theå bieät laäp, taùch rôøi chuùng ra vôùi baøn tay cuûa tri kieán, roài phaân bieät theo caùch ñaõ noùi nhö "Trong nhöõng thöù naøy, caùi gì cöùng, thoâ laø ñòa ñaïi. Vaø haønh giaû neân taùc yù ñeán noù nhieàu laàn, chuù yù, quaùn saùt noù laø "chæ coù ñòa ñaïi", khoâng phaûi laø moät chuùng sinh, khoâng coù töï ngaõ". 

44. Khi haønh giaû noã löïc theo caùch aáy, chaúng bao laâu ñònh khôûi leân nôi vò aáy, ñöôïc taêng cöôøng baèng tueä soi saùng söï phaân loaïi boán ñaïi chuûng, vaø ñònh naøy chæ laø caän haønh ñònh, khoâng ñaït ñeán ñònh an chæ, vì noù coù nhöõng ñaëc tính caù bieät laøm ñoái töôïng. 

Ñaây laø phöông phaùp tu taäp khi söï phaân tích ñaïi chuûng ñöôïc trình baøy vaén taét. 

Phöông Phaùp Chi Tieát 

45. Phöông phaùp trình baøy chi tieát caàn ñöôïc hieåu nhö sau. Moät thieàn giaû khoâng quaù nhaïy veà tueä (chaäm luït) maø muoán tu taäp ñeà muïc thieàn naøy, thì hoïc caùc ñaïi moät caùch chi tieát döôùi 42 khía caïnh, töø moät baäc thaày, vaø soáng taïi moät truù xöù...thích hôïp thuoäc loaïi ñaõ moâ taû. Roài khi ñaõ xong caùc phaän söï, vò aáy neân ñi vaøo ñoäc cö vaø tu taäp ñeà muïc thieàn theo 4 caùch nhö: (i) vôùi caùc phaàn töû, löôïc thuyeát,(ii) vôùi caùc phaàn töû quaûng thuyeát, (iii) vôùi caùc ñaëc tính, löôïc thuyeát, (iv) vôùi caùc ñaëc tính, quaûng thuyeát. 

(i) Vôùi caùc thaønh phaàn,löôïc thuyeát 

46. ÔÛ ñaây, theá naøo haønh giaû tu taäp ñeà muïc naøy "vôùi caùc thaønh phaàn löôïc thuyeát". Ñoù laø khi vò aáy phaân tích nhö sau:" Trong 20 phaàn, caùi gì coù hình thaùi kieân cöùng laø ñòa giôùi", vò aáy phaân tích nhö sau:"Trong 12 phaàn, chaát loûng goïi laø nöôùc, vôùi hình thaùi dính lieàn, laø thuûy giôùi", vaø vò aáy phaân tích nhö sau:"Trong 4 phaàn, caùi gì laøm chín laø hoûa giôùi", vaø vò aáy ñònh roõ nhö sau: "Trong 6 phaàn, caùi gì coù hình thaùi duy trì laø phong giôùi. Khi haønh giaû phaân tích chuùng nhö vaäy, chuùng trôû neân roõ reät ñoái vôùi vò aáy. Khi vò aáy chuù yù, taùc yù chuùng nhieàu laàn, quan saùt chuùng, ñònh seõ khôûi leân nôi haønh giaû, vaø chæ laø caän haønh ñònh. 

(ii) Vôùi caùc thaønh phaàn quaûng thuyeát. 

47. Tuy nhieân, neáu ñeà muïc thieàn cuûa vò aáy khoâng ñi ñeán thaønh coâng khi tu taäp caùch treân, thì haønh giaû neân tu taäp noù vôùi caùc thaønh phaàn baèng caùch quaûng thuyeát. Nhö theá naøo? Tröôùc heát vò Tyø kheo caàn phaûi thöïc thi nhöõng ñieàu chæ daãn ñaõ noùi trong phaàn quaùn ba möôi hai vaät döôùi muïc trình baøy veà Thaân haønh nieäm keå nhö moät ñeà muïc thieàn (Ch. VIII, 48-78), nghóa laø baûy thieän xaûo trong söï hoïc, möôøi thieän xaûo veà vieäc chuù yù. Vaø vò aáy caàn khôûi söï baèng caùch hoïc thuoäc loøng, theo thöù töï xuoâi vaø ngöôïc, nhöõng nhoùm naêm moùn "toùc, loâng, moùng, raêng, da" khoâng boû moät moùn naøo. Söï khaùc bieät duy nhaát laø ôû phaùp thaân haønh nieäm, sau khi taùc yù ñeán toùc, v.v... veà maøu saéc, hình daùng, phöông höôùng, truù xöù vaø giôùi haïn, taâm ñöôïc ñònh nhôø quaùn baát tònh, coøn ôû ñaây, taâm ñöôïc ñònh do quaùn boán ñaïi chuûng. Bôûi theá ôû cuoái moãi phaàn, sau khi taùc yù ñeán toùc v.v... theo naêm caùch khôûi töø maøu saéc, söï chuù yù caàn ñöôïc laøm nhö sau. 

48. Nhöõng thöù naøy goïi laø toùc moïc treân lôùp da trong boïc laáy caùi soï. ÔÛ ñaây, cuõng nhö coû kuntha moïc treân moät toå kieán, caùi choùp toå kieán khoâng bieát raèng "Coû kuntha ñang moïc treân ta", maø coû kuntha cuõng khoâng bieát "Ta ñang moïc treân toå kieán", cuõng vaäy, da trong khoâng bieát "Toùc moïc treân ta", toùc cuõng khoâng bieát "Toùc moïc treân lôùp da trong boïc laáy caùi soï". Nhöõng vaät aáy khoâng coù söï baän taâm ñeán nhau hay quaùn saùt nhau. Bôûi theá, caùi ñöôïc goïi laø toùc laø moät thaønh phaàn ñaëc bieät cuûa thaân naøy, noù khoâng coù tö töôûng, baát ñònh, troáng roãng, khoâng coù töï ngaõ, chæ laø ñòa giôùi kieân cöùng. 

49. Loâng moïc treân laøn da trong bao boïc thaân theå. ÔÛ ñaây cuõng nhö khi coû dabba moïc treân coâng vieân trong moät khu laøng troáng, coâng vieân khoâng theå bieát "Coû dabba moïc treân ta", maø coû dabba cuõng khoâng bieát "Ta moïc treân moät coâng vieân trong khu laøng troáng". Cuõng vaäy, da trong cuûa thaân theå khoâng bieát "Loâng moïc treân ta", loâng cuõng khoâng bieát "Ta moïc treân laøn da trong boïc laáy thaân theå". Nhöõng vaät aáy khoâng baän taâm ñeán nhau. Bôûi theá, caùi ñöôïc goïi laø loâng laø moät thaønh phaàn cuûa thaân naøy, khoâng coù tö töôûng, baát ñònh, troáng roãng, khoâng töï ngaõ, chæ laø ñòa giôùi kieân cöùng. 

50. Moùng moïc treân ñaàu caùc ngoùn tay ngoùn chaân. ÔÛ ñaây, cuõng nhö khi nhöõng ñöùa treû chôi troø chôi ñaâm thuûng nhöõng hoät cuûa traùi madhuka baèng caây nhoïn, nhöõng caây nhoïn aáy khoâng bieát "Nhöõng hoät traùi maduka ñang ñöôïc ñeå treân ta" maø nhöõng hoät madhuka cuõng khoâng bieát "Ta ñöôïc ñaâm vôùi caây nhoïn". Cuõng theá, nhöõng ngoùn tay ngoùn chaân khoâng bieát "Moùng moïc treân ñaàu ta" moùng cuõng khoâng bieát "Chuùng ta ñang moïc treân ñaàu caùc ngoùn tay ngoùn chaân". Nhöõng vaät aáy khoâng baän taâm ñeán nhau, khoâng quan saùt laãn nhau. Bôûi vaäy, caùi ñöôïc goïi laø moùng chæ laø moät thaønh phaàn ñaëc bieät cuûa thaân theå, khoâng coù tö töôûng, baát ñònh, troáng roãng, khoâng töï ngaõ, chæ laø ñòa ñaïi kieân cöùng. 

51. Raêng moïc trong xöông haøm. ÔÛ ñaây, cuõng nhö khi nhöõng coät truï ñöôïc ñaët trong nhöõng loã ñaù vaø ñöôïc laøm cho dính chaët baèng xi maêng nhöõng loã ñaù khoâng bieát raèng "Coät ñöôïc ñaët trong chuùng ta", caùi coät cuõng khoâng bieát "Ta ñang ñöôïc ñaët trong loã ñaù". Cuõng vaäy, xöông haøm khoâng bieát "Raêng moïc trong ta", raêng khoâng bieát "Ta moïc trong xöông haøm". Nhöõng vaät naøy khoâng baän taâm ñeán nhau, khoâng quan saùt nhau. Bôûi theá, caùi ñöôïc goïi laø raêng chæ laø moät thaønh phaàn ñaëc bieät cuûa thaân naøy, khoâng coù tö töôûng, baát ñònh, troáng roãng, khoâng töï ngaõ, chæ laø ñòa ñaïi kieân cöùng. 

52. Da ñöôïc tìm thaáy bao boïc thaân theå. ÔÛ ñaây, cuõng nhö moät caùi ñaøn baàu ñöôïc boïc baèng moät lôùp da boø coøn öôùt, caùi ñaøn baàu khoâng bieát "Ta ñöôïc boïc vôùi da boø öôùt", maø da boø cuõng khoâng bieát "Moät caùi ñaøn baàu ñöôïc ta boïc". Cuõng vaäy, thaân theå khoâng bieát "Ta ñöôïc boïc baèng da", da cuõng khoâng bieát "Moät thaân theå ñöôïc ta boïc". Nhöõng vaät naøy khoâng baän taâm ñeán nhau khoâng quan saùt laãn nhau. Bôûi theá, caùi ñöôïc goïi laø "da" chæ laø moät thaønh phaàn ñaëc bieät cuûa thaân theå, khoâng coù tö töôûng, baát ñònh, troáng roãng, khoâng töï ngaõ, chæ laø ñòa ñaïi kieân cöùng. 

53. Thòt ñöôïc tìm thaáy treùt ñaày khaép caû boä xöông. ÔÛ ñaây, cuõng nhö khi moät böùc töôøng ñöôïc treùt baèng ñaát seùt ñaëc, töôøng khoâng bieát "Ta ñöôïc treùt baèng ñaát seùt ñaëc", maø ñaát seùt cuõng khoâng bieát "Ta ñöôïc treùt treân töôøng". Cuõng vaäy boä xöông khoâng bieát "Ta ñöôïc treùt baèng thòt" (goàm chín traêm maûnh), maø thòt cuõng khoâng bieát "Moät boä xöông ñöôïc treùt baèng ta. Nhöõng vaät naøy khoâng baän taâm, khoâng quan saùt laãn nhau. Bôûi theá caùi ñöôïc goïi laø thòt chæ laø moät thaønh phaàn cuûa thaân naøy, khoâng coù tö töôûng, baát ñònh, troáng roãng, khoâng töï ngaõ, chæ laø ñòa ñaïi kieân cöùng. 

54. Gaân ñöôïc tìm thaáy ôû trong thaân theå noái lieàn caùc xöông laïi vôùi nhau. ÔÛ ñaây, cuõng nhö khi nhöõng caây maây vaø cuûi ñöôïc boù laïi vôùi nhau baèng giaây leo, maây vaø cuûi khoâng bieát "Chuùng ta ñöôïc boù laïi vôùi nhau baèng daây leo",giaây leo cuõng khoâng bieát "Caây maây vaø cuûi ñöôïc boù laïi vôùi nhau baèng chuùng ta". Cuõng theá, xöông khoâng bieát "Ta ñöôïc boù vôùi nhau baèng gaân", gaân cuõng khoâng bieát "Xöông ñöôïc boù nhau laïi baèng ta". Nhöõng vaät naøy khoâng baän taâm ñeán nhau, khoâng quan saùt laãn nhau. Bôûi vaäy, caùi ñöôïc goïi laø gaân laø moät thaønh phaàn ñaëc bieät cuûa thaân naøy, khoâng coù tö töôûng, baát ñònh, troáng roãng, khoâng töï ngaõ, chæ laø ñòa ñaïi kieân cöùng. 

55. Xöông thì xöông ngoùn chaân ñöôïc tìm thaáy naâng ñôõ xöông maéc caù, xöông maéc caù ñôõ xöông oáng chaân, xöông oáng chaân ñôõ xöông veá, xöông veá ñôõ xöông hoâng, xöông hoâng ñôõ xöông löng, xöông soáng löng ñôõ xöông coå, xöông coå ñöôïc tìm thaáy naâng ñôõ xöông soï. Xöông soï naèm treân xöông coå, xöông coå naèm treân xöông soáng löng, xöông soáng löng ôû treân xöông hoâng, xöông hoâng treân xöông veá, xöông veá ôû treân xöông ñuøi, xöông ñuøi treân xöông maéc caù, xöông maéc caù treân xöông goùt chaân. 

56. ÔÛ ñaây, cuõng nhö khi nhöõng cuïc gaïch, goã hay phaân boø khoâ ñöôïc döïng leân, chaát choàng leân nhau, nhöõng caùi ôû döôùi khoâng bieát "Moãi ñöùa chuùng ta ñôõ ñöùa ôû treân", maø nhöõng caùi ôû treân cuõng khoâng bieát "Moãi ñöùa chuùng ta naèm treân ñöùa ôû döôùi". Cuõng vaäy, xöông goùt chaân khoâng bieát "Ta ñang ñôõ xöông maéc caù", xöông maéc caù khoâng bieát "Ta ñang ñôõ xöông ñuøi", xöông ñuøi khoâng bieát "Ta ñang ñôõ xöông veá", xöông veá khoâng bieát "Ta ñang ñôõ xöông hoâng", xöông hoâng khoâng bieát "Ta ñang ñôõ xöông soáng", xöông soáng khoâng bieát "Ta ñôõ xöông coå", xöông coå khoâng bieát "Ta ñôõ xöông soï", xöông soï khoâng bieát "Ta ôû treân xöông coå", xöông coå khoâng bieát "Ta ôû treân xöông soáng", xöông soáng khoâng bieát "Ta ôû treân xöông hoâng", xöông hoâng khoâng bieát "Ta ôû treân xöông ñuøi", xöông ñuøi khoâng bieát "Ta ôû treân xöông maéc caù". Nhöõng vaät naøy khoâng baän taâm ñeán nhau, khoâng quan saùt laãn nhau. Bôûi vaäy, caùi ñöôïc goïi laø xöông chæ laø moät thaønh phaàn ñaëc bieät cuûa thaân naøy, khoâng coù tö töôûng, baát ñònh, troáng roãng, khoâng töï ngaõ, chæ laø ñòa ñaïi kieân cöùng. 

57. Tuûy ñöôïc tìm thaáy trong nhöõng oáng xöông ñuû caùc loaïi. ÔÛ ñaây, cuõng nhö khi nhöõng choài maêng luoäc ñöôïc ñaët trong nhöõng ñoát tre, v.v., nhöõng ñoát tre khoâng bieát "Nhöõng choài maêng ñöôïc ñaët trong ta" maø maêng cuõng khoâng bieát "Chuùng ta ôû trong nhöõng ñoát tre". Cuõng vaäy, xöông khoâng bieát "Tuûy ôû trong ta", tuûy khoâng bieát "Ta ôû trong xöông". Nhöõng vaät naøy khoâng baän taâm ñeán nhau, khoâng quan saùt laãn nhau. Bôûi theá, caùi ñöoïc goïi laø tuûy chæ laø moät thaønh phaàn ñaëc bieät cuûa thaân naøy... khoâng coù tö töôûng, baát ñònh, troáng roãng, khoâng coù töï ngaõ, chæ laø ñòa ñaïi kieân cöùng. 

58. Thaän ñöôïc tìm thaáy naèm hai beân quaû tim, ñöôïc buoäc baèng sôïi gaân lôùn nhaát phaùt xuaát töø nôi gaùy vôùi moät caùi goùc duy nhaát, nhöng reõ hai sau khi chaïy moät ñöôøng ngaén. ÔÛ ñaây, cuõng gioáng nhö, khi hai traùi xoaøi ñöôïc buoäc laïi vôùi nhau baèng caùi cuoáng cuûa chuùng, thì caùi cuoáng khoâng bieát "Moät caëp traùi xoaøi ñöôïc buoäc laïi vôùi nhau bôûi ta", caëp traùi xoaøi cuõng khoâng bieát "Chuùng ta ñöôïc buoäc laïi vôùi nhau baèng caùi cuoáng". Cuõng vaäy, sôïi gaân lôùn khoâng bieát "Hai quaû thaän ñöôïc buoäc lieàn nhau bôûi ta", thaän cuõng khoâng bieát "Ta ñöôïc buoäc baèng sôïi gaân lôùn". Nhöõng vaät naøy khoâng baän taâm ñeán nhau, khoâng quan saùt nhau.Bôûi vaäy, caùi ñöôïc goïi laø thaän thì chæ laø moät thaønh phaàn ñaëc bieät cuûa thaân naøy, khoâng coù tö töôûng, baát ñònh, troáng roãng, khoâng phaûi laø moät töï ngaõ, chæ laø ñòa ñaïi kieân cöùng. 

59. Tim ñöôïc tìm thaáy beân trong thaân theå, gaàn giöõa khung xöông söôøn. ÔÛ ñaây, cuõng nhö khi moät mieáng thòt ñöôïc ñaët gaàn moät caùi khung xe cuõ, xe khoâng bieát "Moät mieáng thòt ñöôïc ñaët gaàn khoaûng giöõa cuûa ta", vaø mieáng thòt cuõng khoâng bieát "Ta ôû gaàn khoaûng giöõa cuûa phía beân trong moät caùi khung xe cuõ". Cuõng theá, beân trong boä xöông söôøn khoâng bieát "Moät traùi tim ôû gaàn khoaûng giöõa cuûa ta", quaû tim cuõng khoâng bieát "Ta ôû gaàn khoaûng giöõa cuûa beân trong khung xöông söôøn". Nhöõng vaät naøy khoâng baän taâm ñeán nhau, khoâng quan saùt laãn nhau. Do vaäy, caùi ñöôïc goïi laø quaû tim chæ laø moät thaønh phaàn ñaëc bieät cuûa thaân naøy, khoâng coù tö töôûng, baát ñònh, troáng roãng, khoâng phaûi moät töï ngaõ, chæ laø ñòa giôùi kieân cöùng. 

60. Gan ñöôïc tìm thaáy ôû trong thaân, gaàn phía hoâng phaûi giöõa hai vuù. ÔÛ ñaây, cuõng nhö khi hai cuïc thòt sinh ñoâi ñöôïc gaén beân hoâng moät caùi noài, hoâng noài khoâng bieát "Moät cuïc thòt sinh ñoâi ñöôïc gaén treân ta", cuïc thòt ñoâi cuõng khoâng bieát "Ta ñöôïc gaén treân hoâng noài". Cuõng vaäy, hoâng phaûi ôû giöõa hai vuù khoâng bieát "Gan ôû caïnh ta", gan cuõng khoâng bieát "Ta ôû caïnh hoâng phaûi khoaûng giöõa hai vuù". Nhöõng vaät naøy khoâng baän taâm ñeán nhau, khoâng quan saùt laãn nhau. Bôûi vaäy, caùi goïi laø gan chæ laø moät thaønh phaàn ñaëc bieät cuûa thaân naøy, khoâng coù tö töôûng, baát ñònh, troáng roãng, khoâng phaûi laø moät töï ngaõ, chæ laø ñòa ñaïi kieân cöùng. 

61. Veà hoaønh caùch moâ thì hoaønh caùch moâ kín ñöôïc tìm thaáy bao boïc tim vaø thaän, trong khi hoaønh caùch moâ khoâng kín ñöôïc tìm thaáy bao boïc thòt döôùi da khaép cô theå. ÔÛ ñaây, cuõng nhö khi thòt ñöôïc goùi trong gieû raùch, thòt khoâng bieát "Ta ñang ñöôïc goùi trong moät mieáng gieû", mieáng gieû cuõng khoâng bieát "Thòt ñöôïc boïc ôû trong ta". Cuõng theá, tim vaø thaän, vaø thòt khaép thaân theå khoâng yù thöùc raèng "Ta ñöôïc boïc bôûi hoaønh caùch moâ", hoaønh caùch moâ cuõng khoâng bieát "Tim, thaän vaø thòt trong toaøn thaân ñöôïc ta bao boïc". Nhöõng vaät aáy khoâng baän taâm ñeán nhau, khoâng quan saùt laãn nhau. Bôûi theá, caùi ñöôïc goïi laø hoaønh caùch moâ chæ laø moät thaønh phaàn ñaëc bieät cuûa thaân theå naøy, khoâng coù tö töôûng, baát ñònh, troáng roãng, khoâng phaûi töï ngaõ, chæ laø ñòa ñaïi kieân cöùng. 

62. Laù laùch ñöôïc tìm thaáy gaàn phía buïng treân, beân traùi quaû tim. ÔÛ ñaây, cuõng nhö khi moät cuïc phaân boø naèm gaàn phía treân moät caùi vöïa thoùc, thì phía treân vöïa thoùc khoâng bieát "Moät cuïc phaân boø ôû caïnh ta", cuïc phaân boø cuõng khoâng bieát "Ta ôû phía treân cuûa moät caùi vöïa". Cuõng vaäy, phía buïng treân khoâng bieát "Laù laùch ôû caïnh ta", laù laùch cuõng khoâng bieát "Ta ôû caïnh phía buïng treân". Nhöõng vaät naøy khoâng baän taâm ñeán nhau, khoâng quan saùt laãn nhau. Bôûi theá caùi ñöôïc goïi laø "laù laùch" chæ laø moät phaàn ñaëc bieät cuûa thaân naøy, khoâng coù tö töôûng, baát ñònh, troáng roãng, khoâng phaûi töï ngaõ, chæ laø ñòa ñaïi kieân cöùng. 

63. Phoåi ñöôïc tìm thaáy beân trong thaân, giöõa ngöïc treo treân tim vaø gan vaø che khuaát chuùng. ÔÛ ñaây, cuõng nhö khi moät caùi toå chim treo lô löûng trong moät vöïa thoùc cuõ, beân trong vöïa thoùc cuõ aáy khoâng bieát "Moät caùi toå chim treo trong ta", toå chim cuõng khoâng bieát "Ta ñang treo ôû trong moät vöïa thoùc cuõ". Cuõng theá, beân trong thaân khoâng bieát "Phoåi ñang treo trong ta", phoåi cuõng khoâng bieát "Ta ñang treo beân trong moät cô theå". Nhöõng vaät aáy khoâng baän taâm ñeán nhau, khoâng quan saùt laãn nhau. Bôûi vaäy, caùi ñöôïc goïi laø "phoåi" chæ laø moät thaønh phaàn ñaëc bieät cuûa cô theå naøy, khoâng coù tö töôûng, baát ñònh, troáng roãng, khoâng phaûi töï ngaõ, chæ laø ñòa ñaïi kieân cöùng. 

64. Ruoät non ñöôïc tìm thaáy beân trong cô theå naèm daøi töø cuoáng coå ñeán oáng daãn phaân. ÔÛ ñaây, cuõng nhö khi caùi thaây cuûa moät con raén lôùn ñöùt ñaàu cuoän laïi ñaët vaøo moät caùi maùng ñaày maùu, caùi maùng ñoù khoâng bieát "Moät con raén ñaõ ñöôïc ñaët trong ta", caùi thaây con raén cuõng khoâng bieát "Ta ôû trong moät caùi maùng ñoû". Cung vaäy, beân trong thaân theå khoâng bieát "Moät caùi ruoät ôû trong ta", ruoät cuõng khoâng bieát "Ta ôû trong moät thaân theå". Nhöõng vaät naøy khoâng baän taâm ñeán nhau, khoâng quan saùt laãn nhau. Bôûi vaäy, caùi ñöôïc goïi laø ruoät non chæ laø moät phaàn ñaëc bieät cuûa cô theå naøy, khoâng coù tö töôûng, baát ñònh, troáng roãng, khoâng phaûi moät töï ngaõ, chæ laø ñòa ñaïi kieân cöùng. 

65. Ruoät giaø ñöôïc tìm thaáy trong nhöõng khoaûng giöõa cuûa hai möôi moát cuoän cuûa ruoät non, noái lieàn chuùng laïi vôùi nhau. ÔÛ ñaây, gioáng nhö khi nhöõng sôïi daây may laïi vôùi nhau thaønh moät caùi voøng baèng daây ñeå chuøi chaân, caùi voøng baèng daây aáy khoâng bieát "Nhöõng sôïi daây keát laïi vôùi nhau thaønh toâi", nhöõng sôïi daây khoâng bieát "Ta ñang khaâu laïi vôùi nhau thaønh moät caùi voøng baèng daây". Cuõng vaäy, ruoät non khoâng bieát "Ruoät giaø boù ta laïi vôùi nhau", ruoät giaø cuõng khoâng bieát "Chuùng ta boù ruoät non laïi vôùi nhau". Nhöõng vaät naøy khoâng baän taâm ñeán nhau, khoâng quan saùt laãn nhau. Bôûi vaäy, caùi ñöôïc goïi ruoät giaø chæ laø moät thaønh phaàn ñaëc bieät cuûa thaân naøy, khoâng coù tö töôûng, baát ñònh, troáng roãng khoâng phaûi m?t töï ngaõ, chæ laø ñòa ñaïi kieân cöùng. 

66. Bao Töû laø nhöõng gì ñaõ ñöôïc aên, uoáng, nhai, neám, naèm trong buïng. ÔÛ ñaây, cuõng nhö ñoà choù möûa naèm trong moät caùi maùng choù aên, maùng choù aên khoâng bieát "ñoà choù möûa ôû trong ta", ñoà choù möûa cuõng khoâng bieát "Ta ñang ôû trong moät caùi maùng choù aên". Cuõng vaäy, bao töû khoâng bieát "ñoà aên naèm trong toâi", ñoà aên cuõng khoâng bieát "toâi naèm trong bao töû". Nhöõng vaät naøy khoâng baän taâm ñeán nhau, khoâng quan saùt laãn nhau. Bôûi theá, caùi ñöôïc goïi laø bao töû chæ laø moät thaønh phaàn ñaëc bieät cuûa thaân naøy, khoâng coù tö töôûng, baát ñònh, troáng roãng, khoâng phaûi töï ngaõ, chæ laø ñòa ñaïi kieân cöùng. 

67. Phaân ñöôïc tìm thaáy ôû cuoái ruoät, gioáng nhö ñoát tre daøi taùm ngoùn vaø ñöôïc goïi laø choã chöùa ñoà aên ñaõ tieâu hoùa. ÔÛ ñaây, cuõng nhö khi ñaát seùt meàm naâu ñöôïc ñoän vaøo moät ñoát tre, ñoát khoâng bieát "ñaát seùt naâu ôû beân trong ta", ñaát seùt naâu cuõng khoâng bieát "Ta ñang ôû trong oáng tre"; cuõng theá, choã chöùa phaân khoâng bieát "phaân ñang ôû trong ta", phaân cuõng khoâng bieát "ta ñang ôû trong choã chöùa phaân". Nhöõng vaät naøy khoâng baän taâm ñeán nhau, khoâng quan saùt laãn nhau. Bôûi vaäy, caùi ñöôïc goïi laø phaân chæ laø moät thaønh phaàn ñaëc bieät cuûa thaân naøy, Khoâng Coù Tö Töôûng, Baát Ñònh, Troáng Roãng, Khoâng Phaûi Töï Ngaõ, Chæ Laø Ñòa Ñaïi Kieân Cöùng 

68. Naõo ñöôïc tìm thaáy beân trong xöông soï. ÔÛ ñaây cuõng nhö khi moät cuïc boät nhoài ñöôïc ñaët trong moät caùi voû baàu khoâ, voû baàu khoâng bieát "moät cuïc boät nhoài ñang ôû trong ta", boät nhoài khoâng bieát "ta ôû trong traùi baày khoâ". Cuõng vaäy, beân trong xöông soï khoâng bieát "naõo ñöông ôû trong ta", naõo khoâng bieát "ta ôû trong xöông soï". Nhöõng vaät naøy khoâng baän taâm ñeán nhau, khoâng quan saùt laãn nhau. Bôûi theá, caùi goïi laø naõo chæ laø moät thaønh phaàn ñaëc bieät cuûa thaân naøy, khoâng coù tö töôûng, baát ñònh, troáng roãng, khoâng phaûi laø töï ngaõ, chæ laø ñòa ñaïi kieân cöùng. 

69. Veà Maät, maät löu thoâng, gaén lieàn vôùi maïng caên thì thaám nhuaàn cô theå. trong khi maät coá ñònh ñöôïc tìm thaáy trong tuùi maät. ÔÛ ñaây, cuõng nhö khi daàu thaám vaøo moät caùi baùnh, baùnh khoâng bieát "Daàu thaám ta", maø daàu cuõng khoâng bieát "Ta thaám vaøo caùi baùnh". Cuõng vaäy, thaân theå khoâng bieát "Maät löu thoâng thaám trong ta", maät löu thoâng cuõng khoâng bieát "Ta thaám khaép moät thaân theå". Vaø cuõng nhö, moät bong boùng cuûa daây leo khoâng bieát "Nöôùc möa ôû trong ta", nöôùc möa cuõng khoâng bieát "Ta ñang ôû trong bong boùng daây leo".Cuõng vaäy, tuùi maät khoâng bieát "Maät ôû trong ta", maät cuõng khoâng bieát "Ta ñang ôû trong tuùi maät". Nhöõng vaät naøy khoâng baän taâm ñeán nhau, khoâng quan saùt laãn nhau. Bôûi theá, caùi ñöôïc goïi laø maät laø moät phaàn ñaëc bieät cuûa thaân naøy, khoâng coù tö töôûng, baát ñònh, troáng roãng, khoâng phaûi moät töï ngaõ, chæ laø thuûy ñaïi döôùi hình thaùi dính ñaëc. 

70. Ñaøm ñöôïc tìm thaáy treân maët bao töû vaø löôïng chöøng moät cheùn ñaày. ÔÛ ñaây, gioáng nhö khi moät hoá phaân coù boït suûi treân maët, hoá phaân khoâng bieát "Treân ta coù moät lôùp maët ñaày boït suûi",lôùp maët suûi boït cuõng khoâng bieát "Ta ôû treân hoá phaân". Cuõng vaäy, lôùp maët cuûa bao töû khoâng bieát "Ñaøm ôû treân ta", ñaøm cuõng khoâng bieát "Ta ôû treân maët bao töû". Nhöõng vaät naøy khoâng baän taâm ñeán nhau, khoâng quan saùt laãn nhau. Cuõng theá, caùi ñöôïc goïi "ñaøm" chæ laø moät thaønh phaàn ñaëc bieät cuûa thaân naøy, khoâng coù tö töôûng, baát ñònh, troáng roãng, khoâng phaûi töï ngaõ, chæ laø thuûy ñaïi döôùi hình thaùi dính ñaëc. 

71. Muû khoâng coù truù xöù coá ñònh. Noù ñöôïc tìm thaáy baát cöù choã naøo maùu ñoïng laïi, bò hoûng, taïi moät thaân phaàn bò thöông do mieång nhoïn neùm, gai ñaâm, boûng löûa hoaëc taïi choã muïn nhoït xuaát hieän. ÔÛ ñaây, cuõng nhö khi moät thaân caây bò rìu buùa chaët, seõ chaûy muû, thì nhöõng choã bò chaët khoâng bieát "Muû ôû trong ta", nhöïa caây cuõng khoâng bieát "Ta ôû trong moät choã bò chaët". Cuõng theá, nhöõng thaân phaàn bò thöông khoâng bieát "Muû ôû trong ta", muû cuõng khoâng bieát "Ta ôû nhöõng nôi aáy". Nhöõng vaät naøy khoâng baän taâm ñeán nhau, khoâng quan saùt laãn nhau. Bôûi theá, caùi goïi laø muû chæ laø moät thaønh phaàn ñaëc bieät cuûa thaân naøy, khoâng coù tö töôûng, baát ñònh, troáng roãng, khoâng phaûi moät töï ngaõ, chæ laø thuûy ñaïi döôùi hình thaùi dính ñaëc. 

72. Veà Maùu thì maùu löu chuyeån ñöôïc tìm thaáy thaám khaép thaân theå nhö maät. Maùu tröõ ñöôïc tìm thaáy laøm ñaày phaàn döôùi choã coù laù gan löôïng chöøng moät cheùn ñaày, thaám öôùt thaän, tim, gan, phoåi. ÔÛ ñaây, maùu löu chuyeån cuõng nhö maät löu chuyeån. Nhöng maùu tröõ thì gioáng nhö khi nöôùc möa loït vaøo moät caùi gheø cuõ laøm öôùt nhöõng cuïc ñaát, khuùc caây döôùi ñaùy, thì nhöõng cuïc ñaát khuùc caây naøy khoâng bieát "Ta ñang bò ngaám nöôùc möa", nöôùc möa cuõng khoâng bieát "Ta thaám öôùt nhöõng cuïc ñaát vaø khuùc caây". Cuõng theá, phaàn beân döôùi laù gan hay thaän v.v. khoâng bieát "Maùu ñang ôû trong ta", hoaëc "Ta ñang bò thaám öôùt", maùu cuõng khoâng bieát "Ta laøm ñaày phaàn döôùi laù gan, ngaám öôùt thaän v.v...". Nhöõng vaät naøy khoâng baän taâm ñeán nhau, khoâng quan saùt laãn nhau. Bôûi vaäy, caùi ñöôïc goïi laø maùu chæ laø moät thaønh phaàn ñaëc bieät cuûa thaân naøy, khoâng coù tö töôûng, baát ñònh, troáng roãng, khoâng phaûi töï ngaõ, chæ laø thuûy ñaïi döôùi hình thaùi dính ñaëc. 

73. Moà hoâi ñöôïc tìm thaáy laøm ñaày nhöõng loã chaân loâng, chaân toùc khi coù hôi noùng do löûa v.v. vaø noù ræ ra töø nhöõng loã aáy. ÔÛ ñaây, cuõng nhö khi nhöõng boù coïng sen, coïng hoa suùng ñöôïc keùo ra khoûi nöôùc thì nhöõng loã hoång trong coïng sen v.v. khoâng bieát "Nöôùc ræ ra töø nôi ta", vaø nöôùc ræ ra cuõng khoâng bieát "Ta ræ ra töø caùc coïng hoa sen, hoa suùng". Cuõng vaäy, nhöõng loã chaân toùc, chaân loâng khoâng bieát "Moà hoâi ræ ra töø ta", moà hoâi cuõng khoâng bieát "Ta ræ ra töø chaân loâng chaân toùc". Nhöõng vaät naøy khoâng baän taâm ñeán nhau, khoâng quan saùt laãn nhau. Bôûi theá, caùi ñöôïc goïi laø moà hoâi chæ laø moät thaønh phaàn ñaëc bieät cuûa thaân naøy, khoâng coù tö töôûng, baát ñònh, troáng roãng, khoâng phaûi töï ngaõ, chæ laø thuûy ñaïi döôùi hình thaùi dính ñaëc.. 

74. Môõ laø chaát daàu ñaëc ñöôïc tìm thaáy ngaám khaép cô theå cuûa moät ngöôøi beùo maäp, vaø treân traùi chaân v.v... cuûa moät ngöôøi gaày. ÔÛ ñaây gioáng nhö khi moät ñoáng thòt ñöôïc boïc baèng moät gieû maøu vaøng, ñoáng thòt khoâng bieát "Mieáng gieû vaøng ôû caïnh ta", mieáng gieû vaøng khoâng bieát "Ta ôû caïnh moät ñoáng thòt". Cuõng vaäy, thòt treân toaøn thaân hay treân traùi chaân v.v..khoâng bieát "Môõ ôû caïnh ta", môõ cuõng khoâng bieát "Ta ôû caïnh thòt treân toaøn thaân hay ôû treân baép chaân, v.v..". Nhöõng vaät naøy khoâng baän taâm ñeán nhau, khoâng quan saùt laãn nhau. Bôûi theá, caùi goïi laø môõ laø moät thaønh phaàn ñaëc bieät cuûa thaân naøy, khoâng coù tö töôûng, baát ñònh, troáng roãng, khoâng phaûi laø töï ngaõ, chæ laø thuûy ñaïi trong hình thöùc dính ñaëc. 

75. Nöôùc maét khi phaùt sinh, thì ñöôïc thaáy traøn hai loã maét hay chaûy xuoáng. ÔÛ ñaây, cuõng nhö khi nhöõng loõm traùi cau non ñöôïc laøm ñaày nöôùc, thì loõm cau khoâng bieát "Nöôùc ôû trong ta", nöôùc trong loõm cau khoâng bieát "Ta ôû trong loõm cau non". Cuõng vaäy, loã maét khoâng bieát "Nöôùc maét ôû trong ta", nöôùc maét cuõng khoâng bieát "Ta ôû trong loã con maét". Nhöõng vaät naøy khoâng baän taâm ñeán nhau, khoâng quan saùt laãn nhau. Bôûi theá, caùi ñöôïc goïi nöôùc maét laø moät thaønh phaàn ñaëc bieät cuûa thaân naøy, khoâng coù tö töôûng, baát tònh, troáng roãng, khoâng laø töï ngaõ, chæ laø thuûy ñaïi döôùi hình thöùc dính. 

76. Môõ nöôùc laø chaát daàu tan ñöôïc tìm thaáy treân löng baøn tay vaø loøng baøn tay, ôû goùt vaø löng baøn chaân, treân soáng muõi vaø traùn vaø treân nhöõng ñænh vai nhoâ leân, khi bò noùng vì löûa v.v..ÔÛ ñaây, cuõng nhö khi chaûo coù daàu ñoå leân, thì chaûo khoâng bieát "Daàu lan treân ta", daàu khoâng bieát "Ta ñöôïc raûi leân treân chaûo". Cuõng vaäy, nhöõng nôi loøng baøn tay, v.v..khoâng bieát "Môõ nöôùc ñang lan treân ta", môõ nöôùc cuõng khoâng bieát "Ta ñang lan treân loøng baøn tay" v.v... Nhöõng vaät naøy khoâng baän taâm ñeán nhau. Bôûi theá, caùi ñöôïc goïi laø Môõ nöôùc laø moät thaønh phaàn ñaëc bieät cuûa cô theå, khoâng coù tö töôûng, baát ñònh, troáng roãng, khoâng töï ngaõ, chæ laø thuûy ñaïi döôùi hình thöùc dính. 

77. Nöôùc Daõi ñöôïc tìm thaáy ôû treân maët löôõi sau khi xuoáng töø beân trong hai beân maù, khi coù ñieàu kieän ñeå phaùt sinh nöôùc boït. ÔÛ ñaây gioáng nhö khi moät caùi hoá beân bôø soâng thöôøng xuyeân chaûy nöôùc, maët hoá khoâng bieát "nöôùc ôû treân ta", nöôùc khoâng bieát "Ta ôû treân maët hoá". Cuõng theá, maët löôõi khoâng bieát "Nöôùc boït töø hai beân maù ñang naèm treân ta", nöôùc boït cuõng khoâng bieát "Ta xuoáng töø hai beân maù ñang naèm treân maët löôõi". Nhöõng vaät naøy khoâng baän taâm ñeán nhau, khoâng quan saùt laãn nhau. Bôûi vaäy, caùi goïi laø nöôùc daõi laø moät thaønh phaàn ñaëc bieät cuûa thaân naøy, khoâng coù tö töôûng, baát ñònh, troáng roãng, khoâng phaûi moät töï ngaõ, chæ laø thuûy ñaïi döôùi hình thöùc dính. 

78. Nöôùc Muõi ñöôïc tìm thaáy laøm ñaày hai loã muõi hoaëc chaûy xuoáng. ÔÛ ñaây, cuõng nhö khi moät caùi bò chöùa ñaày söõa thoái, thì caùi bò khoâng bieát "Ta chöùa ñaày söõa thoái", söõa thoái khoâng bieát "Ta ôû trong moät caùi bò". Cuõng theá, loã muõi khoâng bieát "Nöôùc muõi ôû trong ta" vaø nöôùc muõi cuõng khoâng bieát "Ta ôû trong loã muõi". Nhöõng vaät naøy khoâng baän taâm ñeán nhau, khoâng quan saùt laãn nhau. Bôûi theá, caùi ñöôïc goïi laø muõi nöôùc laø moät thaønh phaàn cuûa thaân naøy, khoâng coù tö töôûng, baát ñònh, troáng roãng, khoâng phaûi töï ngaõ, chæ laø thuûy ñaïi trong hình thöùc dính. 

79. Nöôùc Khôùp Xöông ñöôïc tìm thaáy trong moät traêm taùm möôi khôùp xöông laøm nhieäm vuï boâi daàu môõ cho chuùng. ÔÛ ñaây, cuõng nhö khi moät caùi truïc ñöôïc boû daàu, caùi truïc khoâng bieát "daàu ñaùnh boùng ta" daàu khoâng bieát "Ta ñaùnh boùng moät caùi truïc". Cuõng vaäy, moät traêm taùm möôi ñoát xöông khoâng bieát "Nöôùc ôû khôùp xöông laøm cho ta laùng boùng", nöôùc khôùp xöông khoâng bieát "Ta laøm laùng boùng moät traêm taùm möôi khôùp xöông". Nhöõng vaät naøy khoâng baän taâm ñeán nhau, khoâng quan saùt laãn nhau. Bôûi theá, caùi ñöôïc goïi laø nöôùc ôû khôùp xöông laø moät thaønh phaàn ñaëc bieät cuûa thaân naøy, khoâng coù tö töôûng, baát ñònh, troáng roãng,...khoâng phaûi laø töï ngaõ, chæ laø thuûy ñaïi döôùi hình thöùc dính. 

80. Nöôùc Tieåu ñöôïc tìm thaáy trong baøng quang (bong boùng). ÔÛ ñaây, cuõng nhö khi moät caùi gheø nhieàu loã chuùc ngöôïc ñaàu trong moät hoá phaân, gheø nhieàu loã aáy khoâng nghó "Hoá phaân thaám nöôùc vaøo trong ta", nöôùc thaám töø hoá phaân vaøo gheø khoâng nghó "Ta ñang ôû trong gheø". Cuõng theá, bong boùng khoâng bieát "Nöôùc tieåu ôû trong ta", nöôùc tieåu khoâng bieát "Ta ôû trong bong boùng". Nhöõng vaät naøy khoâng baän taâm ñeán nhau, khoâng quan saùt laãn nhau. Bôûi vaäy, caùi ñöôïc goïi laø nöôùc tieåu laø moät thaønh phaàn ñaëc bieät cuûa thaân naøy, khoâng coù tö töôûng, baát ñònh, troáng roãng, khoâng phaûi töï ngaõ, chæ laø thuûy ñaïi döôùi hình thöùc dính. 

81. Khi haønh giaû ñaõ taùc yù theo caùch treân ñeán loâng v.v..vò aáy caàn phaûi taùc yù boán thaønh phaàn veà hoûa ñaïi nhö sau: Caùi gì bôûi ñoù ngöôøi ta ñöôïc laøm cho noùng, ñaây laø moät thaønh phaàn ñaëc bieät cuûa thaân naøy, khoâng coù tö töôûng, baát ñònh, troáng roãng, khoâng phaûi töï ngaõ, chæ laø hoûa ñaïi döôùi hình thöùc laøm chín. 

Caùi gì bôûi ñoù ngöôøi ta bieán ñoåi (giaø)... 

Caùi gì bôûi ñoù ngöôøi ta noùng leân... 

Caùi gì bôûi ñoù nhöõng gì ñöôïc aên, uoáng, nhai, neám, trôû neân hoaøn toaøn ñöôïc tieâu hoùa, ñaây laø moät thaønh phaàn ñaëc bieät cuûa thaân naøy, khoâng coù tö töôûng, baát ñònh, troáng roãng, khoâng phaûi töï ngaõ, chæ laø hoûa ñaïi döôùi hình thöùc laøm chín. 

82. Keá tieáp, sau khi tìm thaáy nhöõng gioù ñi leân (gioù ôû ñaây coù nghóa laø naêng löïc) laø ñi leân, gioù ñi xuoáng laø ñi xuoáng, gioù trong buïng laø trong buïng, gioù trong ruoät laø trong ruoät, gioù ñi qua khaép töù chi laø gioù ñi khaép töù chi, vaø hôi thôû voâ thôû ra laø hôi thôû voâ, thôû ra, haønh giaû neân taùc yù ñeán saùu thaønh phaàn veà phong ñaïi naøy nhö sau: Caùi ñöôïc goïi laø gioù (naêng löïc) ñi leân laø moät thaønh phaàn ñaëc bieät cuûa thaân naøy, khoâng coù tö töôûng, baát ñònh, troáng roãng, khoâng phaûi töï ngaõ, ñoù laø phong ñaïi döôùi hình thaùi baønh tröôùng. 

Caùi gì ñöôïc goïi laø gioù ñi xuoáng... 

Caùi gì ñöôïc goïi laø gioù trong buïng... 

Caùi gì ñöôïc goïi laø gioù trong ruoät... 

Caùi gì ñöôïc goïi laø gioù ñi ngang qua töù chi... 

Caùi gì ñöôïc goïi laø hôi thôû voâ hôi thôû ra laø moät thaønh phaàn ñaëc bieät cuûa thaân naøy, khoâng coù tö töôûng, baát ñònh, troáng roãng, khoâng phaûi laø töï ngaõ, ñoù laø phong ñaïi döôùi hình thaùi baønh tröôùng. 

83. Khi haønh giaû chuù yù theo caùch treân, boán ñaïi chuûng trôû neân roõ reät vôùi haønh giaû. Khi vò aáy taùc yù, chuù yù ñeán chuùng nhieàu laàn, caän haønh ñònh khôûi leân nôi vò aáy theo caùch ñaõ noùi. 

(iii) Vôùi chi tieát löôïc noùi 

84. Nhöng neáu ñeà muïc thieàn cuûa haønh giaû vaãn khoâng ñi ñeán thaønh coâng khi haønh giaû taùc yù theo caùch treân, thì neân taùc yù ñeán ñeà muïc aáy vôùi chi tieát löôïc thuyeát. Nhö theá naøo? Trong hai möôi thaønh phaàn tính chaát cöùng, neân ñöôïc phaân bieät laø ñòa ñaïi, tính chaát dính lieàn laø thuûy ñaïi, tính chaát laøm chín laø hoûa ñaïi, tính chaát baønh tröôùng laø phong ñaïi. Trong möôøi hai thaønh phaàn, tính chaát dính lieàn caàn ñöôïc ñònh nghóa laø thuûy ñaïi, tính chaát chín cuõng ôû trong ñoù, laø hoûa ñaïi, tính chaát baønh tröôùng, cuõng ôû trong ñoù, laø phong ñaïi, tính chaát kieân cöùng laø ñòa ñaïi, tính dính lieàn laø thuûy ñaïi. Trong saùu thaønh phaàn (6 loaïi gioù), tính baønh tröôùng caàn ñöôïc ñònh nghóa laø phong ñaïi, tính cöùng cuõng ôû trong ñoù, laø ñòa ñaïi, tính dính lieàn laø thuûy ñaïi, vaø tính laøm chín laø hoûa ñaïi. 

Khi haønh giaû ñònh roõ chuùng laø nhö vaäy, boán ñaïi chuûng trôû neân roõ reät vôùi vò aáy. Khi vò aáy chuù yù ñeán chuùng vaø taùc yù nhieàu laàn, caän haønh ñònh khôûi leân nôi vò aáy theo caùch ñaõ noùi. 

(iv)Vôùi nhöõng ñaëc tính roäng thuyeát 

85. Nhöng neáu ñeà muïc thieàn cuûa vò aáy khoâng ñi ñeán thaønh coâng khi taùc yù ñeán noù nhö caùch treân, thì haønh giaû neân tu taäp baèng nhöõng ñaëc tính do phaân tích. Nhö theá naøo? Sau khi phaân bieät toùc v.v... theo caùch ñaõ taû, tính chaát cöùng cuûa toùc caàn ñöôïc ñònh roõ laø ñòa ñaïi, tính chaát dính lieàn cuûa noù laø thuûy ñaïi, tính chaát laøm chín laø hoûa ñaïi, vaø tính chaát baønh tröôùng laø phong ñaïi. Caû boán ñaïi caàn ñöôïc ñònh roõ theo caùch aáy vôùi moãi phaàn. (32 phaàn) 

Khi ñònh roõ chuùng theo caùch treân, caùc ñaïi chuûng trôû neân roõ reät ñoái vôùi haønh giaû. Khi vò aáy taùc yù ñeán chuùng nhieàu laàn, caän haønh ñònh khôûi leân nôi haønh giaû nhö caùch ñaõ noùi. 

Nhöõng phöông phaùp taùc yù khaùc 

86. Theâm nöõa, söï chuù yù ñeán boán ñaïi chuûng caàn ñöôïc laøm theo nhöõng caùch sau ñaây: (1) Veà yù nghóa danh töø, (2) Theo töøng nhoùm, (3) Baèng nhöõng vi theå, (4) Do ñaëc tính v.v..(5) Do söï phaùt sinh, (6) Veà phía caïnh dò ñoàng, (7) Veà tính chaát khaû phaân vaø baát khaû phaân, (8) Veà gioáng vaø khaùc, (9) Veà phaân ñònh trong ngoaøi..(10) Veà söï bao goàm, (11) Veà ñieàu kieän, (12) Veà söï thieáu phaûn öùng taâm thöùc, (13) Veà söï phaân tích caùc ñieàu kieän (duyeân). 

87. ÔÛ ñaây, moät ngöôøi taùc yù boán ñaïi chuûng veà phöông dieän yù nghóa theo hai caùch: Noùi veà bieät töôùng thì goïi laø ñaát (pathavi) vì noù traûi ra (patthata), goïi laø nöôùc (aøpo) vì noù chaûy (appoti), löôùt (aøpiyati) laøm thoûa maõn (appaøyati), goïi laø löûa (tojo) vì noù laøm noùng (tejati), goïi laø gioù (vaøyo) vì noù thoåi (vaøyati). Nhöng noùi veà toång töôùng, thì chuùng ñeàu laø giôùi (dhaøtu) vì mang (dhaørapa) tính chaát rieâng, vì naém laáy (aødaøna) ñau khoå, vì löïa ra (aødhaøna) ñau khoå (xem Chöông XV,19). 

88. Theo nhoùm: coù ñòa ñaïi ñöôïc trình baøy döôùi hai möôi khía caïnh khôûi ñaàu baèng toùc, loâng, vaø thuûy ñaïi, döôùi möôøi hai khía caïnh khôûi ñaàu baèng maät ñaøm. Baây giôø, veà nhöõng thöù naøy: 

Maøu, saéc, muøi, vò, 
Döôõng chaát vaø boán ñaïi 
Phoái hôïp taùm thöù aáy 
Coù teân goïi laø toùc 
Taùch rieâng taùm thöù naøy 
Khoâng coøn teân laø toùc.

Treân ñaây laø söï taùc yù theo nhoùm. 

89. 3. Baèng vi theå: trong thaân naøy, ñòa ñaïi keå nhö taùn thaønh buïi nhoû vaø laøm thaønh phaán côõ nhö vi traàn, thì coù theå coù löôïng trung bình laø moät dona, ñòa ñaïi aáy ñöôïc lieân keát vôùi nhau bôûi thuûy ñaïi vôùi moät löôïng baèng phaân nöûa, ñöôïc duy trì baèng hoûa ñaïi (anurakkhita), nghóa laø duy trì cho ñòa ñaïi khoûi rôi vaøo traïng thaùi aåm öôùt, trôn tröôït do thuûy ñaïi, maø taùnh cuûa noù laø nhoû gioït (Pm.361), vaø ñöôïc baønh tröôùng (hay phoàng leân) nhôø phong ñaïi laøm cho noù khoâng bò phaân taùn, raõ rôøi. Thay vì raõ rôøi phaân taùn, noù ñi ñeán nhöõng tình traïng khaùc nhau nhö nam, nöõ, v.v.., vaø bieåu hieän töôùng nhoû, lôùn, daøi, ngaén, cöùng, raén chaéc, v.v.. 

90. Thuûy ñaïi nghóa laø traïng thaùi dính lieàn, nhôø ñöôïc an laäp treân ñòa ñaïi, duy trì bôûi hoûa ñaïi, vaø baønh tröôùng bôûi phong ñaïi, neân khoâng ræ hay chaûy ñi. Thay vì ræ chaûy, noù ñem laïi söï ñoåi môùi lieân tuïc "Ñaây laø noùi ñeán thuûy ñaïi keå nhö moät chaát nöôùc giuùp cho söï taêng tröôûng" (Pm.361). 

91. Vaø ôû ñaây, hoûa ñaïi caùi laøm cho tieâu hoùa (naáu) nhöõng gì ñaõ ñöôïc aên, uoáng v.v..vaø laø tính chaát laøm cho aám vôùi ñaëc tính laø söùc noùng, nhôø an laäp treân ñòa ñaïi, ñöôïc lieân keát laïi bôûi thuûy ñaïi, baønh tröôùng nhôø phong ñaïi. Hoûa ñaïi naøy duy trì cô theå vaø baûo ñaûm caùi daùng veû cuûa rieâng noù. Vaø thaân naøy, nhôø ñöôïc hoûa ñaïi duy trì, noù khoâng bay ra muøi hoâi thoái. 

92. Phong ñaïi ñi qua khaép töù chi vaø coù ñaëc tính laø di ñoäng vaø ñöôïc an laäp treân ñòa ñaïi, laøm keát tuï bôûi thuûy ñaïi, vaø duy trì bôûi hoûa ñaïi, laøm thaân theå baønh tröôùng, maø khoâng suïp ñoå, laïi ñöùng vöõng vaø nhôø thöù phong ñaïi di ñoäng maø noù deûo, co duoãi, nhuùc nhích tay chaân trong boán uy nghi ñi, ñöùng, naèm, ngoài. Nhö vaäy, caùi cô cheá boán ñaïi naøy tieán haønh nhö moät troø aûo thuaät, löøa doái keû ngu baèng nam taùnh, nöõ taùnh.v.v.. 

Treân ñaây laø söï taùc yù ñeán boán ñaïi chuûng xem nhö nhöõng vi theå 

93. 4. Veà ñaëc tính. v.v..: haønh giaû neân taùc yù boán ñaïi chuûng theo caùch sau ñaây: "Ñòa ñaïi - gì laø ñaëc tính nhieäm vuï, bieåu töôùng cuûa noù?". Ñòa ñaïi coù ñaëc tính laø cöùng. Nhieäm vuï noù laø laøm neàn taûng. Noù ñöôïc bieåu hieän baèng söï ñoùn nhaän. Thuûy ñaïi coù ñaëc tính ræ chaûy...Nhieäm vuï noù laø taêng cöôøng. Noù bieåu hieän baèng söï laøm dính laïi vôùi nhau. Hoûa ñaïi coù ñaëc tính laø noùng. Nhieäm vuï noù laø laøm cho chín. Noù ñöôïc bieåu hieän baèng söï lieân tuïc cung caáp tính caùch meàm maïi. Phong ñaïi coù ñaëc tính baønh tröôùng. Nhieäm vuï noù laø phaùt sinh chuyeån ñoäng. Noù bieåu hieän baèng söï chuyeân chôû. Ñaây laø taùc yù theo ñ?c tính, v.v... 

94.5. Veà nguoàn goác phaùt sinh, trong boán möôi hai thaønh phaàn khôûi ñaàu laø toùc ñöôïc trình baøy trong phaàn luaän chi tieát veà ñòa ñaïi v.v..thì boán thöù bao töû, ñoà aên uoáng vaøo, phaân, muû, nöôùc tieåu, laø do thôøi tieát sinh vaø ñoà aên sinh, boán thöù nöôùc maét, moà hoâi, nöôùc mieáng, nöôùc muõi, laø thôøi sinh vaø taâm sinh, hoûa ñaïi laøm tieâu hoùa thöùc aên laø nghieäp sinh, hôi thôû voâ laø taâm sinh, coøn laïi goác töø caû boán (ñoà aên). Ñaây laø caùch taùc yù veà nguoàn goác sinh (nghieäp, taâm, thôøi tieát). 

95. 6. Veà söï sai bieät vaø ñoàng nhaát: Coù söï sai bieät trong nhöõng ñaëc tính rieâng cuûa boán ñaïi, vì ñaëc tính (hay theå), nhieäm vuï (duïng) vaø töôùng cuûa ñòa ñaïi laø khaùc vôùi ñaëc tính v.v..cuûa thuûy ñaïi v.v..Nhöng coù söï ñoàng nhaát trong boán ñaïi veà tính vaät chaát (saéc phaùp), ñaïi chuûng giôùi, phaùp, tính voâ thöôøng, v.v... 

96. Taát caû nhöõng ñaïi chuûng naøy ñeàu laø saéc phaùp (ruøpaøni) vì chuùng khoâng vöôït qua ñaëc tính "bò quaáy nhieãu" (ruppana). Chuùng laø "ñaïi chuûng" (mahaø-bhuøta) do söï bieåu hieän lôùn lao v.v..Coù nghóa raèng, chuùng ñöôïc goïi laø ñaïi chuûng vì nhöõng lyù do sau ñaây: (a) bieåu hieän lôùn, (b) gioáng nhö ñaïi huyeãn thuaät, (c) söï duy trì lôùn, (d) thay ñoåi lôùn. 

97. (a) bieåu hieän lôùn: chuùng ñöôïc bieåu hieän lôùn döôùi hai hình thöùc laø töông tuïc khoâng chaáp thuû (do nghieäp) vaø töông tuïc coù chaáp thuû. Bieåu hieän lôùn cuûa töù ñaïi trong moät töông tuïc khoâng bò chaáp ñöôïc trình baøy trong phaàn Moâ taû veà nieäm Phaät nhö sau: 

"Hai laàn moät traêm ngaøn lyù 
Vaø boán na do tha (nahutas) nöõa: traùi ñaát naøy 
"Keû mang taát caû taøi saûn" 
Coù beà daày chöøng aáy, nhö ngöôøi ta noùi". (Ch. IV, 41)

98. (b) Gioáng nhö ñaïi huyeãn thuaät: "Moät ñaïi chuûng (Mahaø - bhuøta) nhö moät huyeãn sö bieán nöôùc thaønh pha leâ, bieán ñaát thaønh ra vaøng, vaø trình baøy chuùng ra, hoaëc töï bieán mình thaønh ma hay thaønh chim, cuõng vaäy, töï chuùng khoâng phaûi xanh ñen vaøng,ñaïi chuûng bieán ra ñaïi chuûng sôû taïo maøu xanh ñen vaøng traéng vaø trình baøy ra. Do vaäy, chuùng laø ñaïi chuûng (mahaø- -bhuøta) vì gioáng nhö huyeãn thuaät cuûa phuø thuûy. 

99. Vaø cuõng nhö ngöôøi naøo bò nhöõng chuùng sinh lôùn nhö Daï xoa aùm, nhöõng chuùng sinh naøy khoâng ôû trong cuõng khoâng ôû ngoaøi ngöôøi aáy, maø cuõng khoâng bieät laäp vôùi ngöôøi aáy. Cuõng vaäy, nhöõng ñaïi chuûng naøy khoâng ôû trong nhau cuõng khoâng ôû ngoaøi nhau, maø cuõng khoâng bieät laäp nhau. Bôûi theá chuùng laø ñaïi chuûng vì gioáng nhö nhöõng chuùng sinh lôùn (mahabhuøta) Daï xoa v.v... ôû choã chuùng khoâng coù choã ñöùng (töông ñoái vôùi nhau) maø ngöôøi ta coù theå tö nghì. 

100. Vaø cuõng nhö nhöõng Daï xoa nöõ daáu veû ñaùng sôï cuûa chuùng döôùi maøu saéc, hình daùng ñeå löøa doái chuùng sinh, cuõng vaäy, nhöõng ñaïi chuûng naøy moãi thöù giaáu dieám ñaëc tính vaø nhieäm vuï chuùng nhö cöùng thoâ, v.v... baèng moät maøu da deã öa cuûa thaân theå ñaøn oâng vaø ñaøn baø v.v... nhöõng hình daùng deã öa cuûa tay chaân vaø daùng ñieäu khaû aùi cuûa ngoùn tay ngoùn chaân, maøy maét, chuùng löøa doái ngöôøi ngu baèng caùch che daáu ñaëc tính vaø nhieäm vuï chuùng laø thoâ cöùng v.v.., vaø khoâng ñeå cho töï taùnh cuûa chuùng hay thöïc chaát chuùng xuaát ñaàu loä dieän. Do ñoù, chuùng laø ñaïi chuûng vì ngang haøng vôùi chuùng sinh lôùn töùc quyû Daï xoa caùi, ôû choã chuùng laø nhöõng keû ñaïi bòp. 

101. (c) Thay ñoåi lôùn: Vì boán ñaïi chuûng naøy phaûi ñöôïc duy trì bôûi nhöõng nhu yeáu lôùn. Chuùng ñaõ trôû thaønh (bhuøta), sinh ra, nhôø caùc phöông tieän thöïc phaåm, y phuïc v.v..coù taàm quan troïng lôùn, vì chuùng caàn phaûi ñöôïc kieám ra haèng ngaøy. 

102. (d) Thay ñoåi lôùn: Nhöõng ñaïi chuûng khoâng bò chaáp thuû vaø coù bò chaáp thuû ñeàu laø neàn taûng cho nhöõng cuoäc ñoåi thay lôùn lao. ÔÛ ñaây söï bieán chuyeån lôùn cuûa ñaïi chuûng khoâng bò chaáp thuû laø kieáp tai noåi leân (xem Ch. XIII,34), vaø thay ñoåi cuûa ñaïi chuûng coù bò chaáp thuû laø xaùo troän töù ñaïi trong thaân. Vì coù caâu: 

Traän chaùy lôùn noåi leân 
Töø loøng ñaát voït cao 
Cho ñeán Phaïm Thieân giôùi 
Khi theá giôùi thieâu huûy, 
Toaøn theå theá giôùi heä 
Moät traêm ngaøn trieäu lyù 
Bò moät côn hoàng thuûy 
Laøm chìm ñaém tieâu tan 
Moät traêm ngaøn trieäu lyù 
Toaøn theå ñeàu tan raõ 
Khi theá giôùi heä naøy 
Suïp ñoå vì phong ñaïi 
Raén mieäng goã caén 
Laøm thaân theå cöùng ñô 
ñòa ñaïi bò kích thích 
noù coù theå bò toùm 
bôûi con raén nhö vaäy. 
Raén mieäng thoái coù theå 
laøm cho thaân thoái röûa 
thuûy ñaïi bò kích thích 
noù coù theå bò toùm 
bôûi con raén nhö vaäy. 
Raén mieäng löûa caén 
laøm thaân theå buøng chaùy 
hoaû ñaïi bò kích thích 
noù coù theå bò toùm 
bôûi con raén nhö vaäy. 
Raén mi?ng kieám caén 
laøm thaân theå bung ra 
phong ñaïi bò kích thích 
noù coù theå bò toùm 
bôûi con raén nhö vaäy.

103. (e) Vì chuùng laø ñaïi vaø vì chuùng laø höõu: ñaïi laø vì caàn ñaïi tinh taán löïc môùi phaân bieät chuùng noåi vaø höõu (bhuøta: trôû thaønh hieän höõu) vì chuùng hieän höõu. 

Treân ñaây laø noùi theá naøo boán ñaïi ñöôïc goïi laø ñaïi - chuûng do bôûi bieåu hieän (töôùng) lôùn, v.v.. 

104. Laïi nöõa, chuùng laø giôùi (dhaøtu) vì mang, chôû (dhaørana) nhöõng ñaëc tính rieâng cuûa chuùng, vì naém laáy, chaáp thuû (aødaøna) ñau khoå vaø bò löïa ra (aødhaøna) ñau khoå (xem Ch.XV,19) vaø vì khoâng caùi naøo thoaùt khoûi tính chaát cuûa giôùi. Chuùng laø phaùp (dhamma) do mang giöõ (dharana) tính chaát rieâng chuùng, vaø do söï mang giöõ nhö vaäy trong khoaûng thôøi gian thuoäc veà chuùng. (Ñieàu naøy aùm chæ thôøi khoaûng moät saùt na trong ñoù saéc phaùp hieän höõu, ñöôïc noùi laø baèng möôøi baûy laàn thôøi khoaûng hieän höõu cuûa taâm phaùp. (Vib.A.25). Chuùng laø voâ thöôøng trong nghóa ñaõ bò hoaïi, chuùng laø khoå theo nghóa gaây ra khuûng boá, chuùng voâ ngaõ trong nghóa khoâng coù trung taâm ñieåm (cuûa thöôøng v.v..). Do vaäy, coù ñoàng nhaát trong chuùng vì taát caû ñeàu laø saéc phaùp, ñeàu laø ñaïi chuûng, ñeàu laø giôùi, ñeàu laø phaùp, ñeàu voâ thöôøng, v.v.. 

Ñaây laø caùch chuùng caàn ñöôïc taùc yù veà tính sai bieät vaø ñoàng nhaát. 

105. 7. Veà tính khaû phaân vaø baát khaû phaân: boán ñaïi laø baát khaû phaân vì chuùng luoân luoân cuøng khôûi trong moãi moät nhoùm saéc phaùp raát nhoû chæ goàm taùm phaùp (maøu, muøi, vò, döôõng chaát, boán ñaïi) vaø nhöõng thöù khaùc, nhöng chuùng laø khaû phaân vì coù theå taùch rôøi do ñaëc tính. Ñaây laø caùch taùc yù boán ñaïi chuûng veà phöông dieän khaû phaân vaø baát khaû phaân. 

106. 8. Veà phöông dieän gioáng vaø khaùc: Vaø maëc duø chuùng khoâng theå phaân tích (baát khaû phaân) nhö theá, nhöng hai thöù ñeàu gioáng nhau veà tính naëng, cuõng nhö hai thöù sau gioáng nhau ôû tính nheï. Vaø bôûi leõ aáy maø hai ñaïi ñaàu khaùc hai ñaïi sau, hai ñaïi sau khaùc hai ñaïi ñaàu. Ñaây laø caùch taùc yù boán ñaïi veà phöông dieän gioáng vaø khaùc. 

107. 9. Veà söï phaân bieät trong ngoaøi: noäi giôùi (ñaïi) laø choã töïa vaät chaát cho nhöõng caên cöù vaät lyù cuûa thöùc, cho caùc loaïi "bieåu" (intimation), vaø cho caùc caên cöù vaät chaát. Chuùng ñöôïc lieân keát vôùi boán uy nghi, vaø thuoäc boán nguoàn goác sinh ra. Nhöng ngoaïi giôùi (ñaïi) thì thuoäc loaïi ngöôïc laïi. Ñaây laø caùch chuù yù ñeán chuùng veà phöông dieän phaân bieät noäi ngoaïi. 

108. 10. Veà söï bao goàm: Ñòa giôùi do nghieäp sinh ñöôïc goàm chung vôùi nhöõng giôùi do nghieäp sinh khaùc, vì khoâng coù gì khaùc bieät trong söï sinh ra chuùng. Cuõng vaäy, nhöõng giôùi do thöùc sinh ñöôïc goàm chung nhau. Ñaáy laø caùch taùc yù chuùng veà phöông dieän bao goàm. 

109. 11. Veà phöông dieän ñieàu kieän: Ñòa ñaïi ñöôïc giöõ laïi nhôø nöôùc, duy trì bôûi löûa vaø baønh tröôùng nhôø phong, laø moät ñieàu kieän cho ba ñaïi chuûng kia baèng caùch laøm neàn taûng cho chuùng. Thuûy ñaïi, ñöôïc an laäp treân ñaát, duy trì bôûi löûa vaø baønh tröôùng bôûi gioù, laø moät ñieàu kieän cho ba ñaïi kia baèng caùch taùc ñoäng nhö caùch laøm chuùng dính lieàn. Hoûa ñaïi ñöôïc laäp treân ñaát, giöõ laïi vôùi nhau nhôø nöôùc vaø baønh tröôùng nhôø gioù, laø moät ñieàu kieän cho ba ñaïi kia baèng caùch taùc ñoäng nhö caùi duy trì chuùng. Phong ñaïi ñöôïc an laäp treân ñaát, giöõ laïi vôùi nhau nhôø nöôùc duy trì bôûi löûa, laø moät ñieàu kieän cho ba ñaïi kia baèng caùch taùc ñoäng nhö caùi baønh tröôùng chuùng. Ñaây laø caùch taùc yù boán ñaïi chuûng veà phöông dieän ñieàu kieän. 

110. 12. Veà söï thieáu phaûn öùng yù thöùc: ÔÛ ñaây cuõng vaäy, ñòa ñaïi khoâng bieát "ta laø ñòa giôùi" hoaëc "ta laø moät caùi duyeân baèng caùch taùc ñoäng nhö laø neàn taûng cho ba ñaïi kia". Vaø ba ñaïi kia cuõng khoâng bieát "ñòa ñaïi laø moät ñieàu kieän cho chuùng ta baèng caùch laøm neàn taûng cho ta". Töông töï trong moãi tröôøng hôïp. Ñaây laø caùch taùc yù ñeán boán ñaïi veà phöông dieän khoâng coù phaûn ?ng yù thöùc. 

111. 13. Veà söï phaân tích caùc duyeân (ñieàu kieän): Coù boán duyeân cho boán ñaïi chuûng laø: nghieäp, thöùc, döôõng chaát vaø nhieät ñoä (thôøi tieát). 

ÔÛ ñaây moät mình nghieäp (kamma) laø duyeân cho caùi gì do nghieäp sanh, khoâng phaûi thöùc hay caùi gì coøn laïi. Vaø moät mình thöùc v.v... laø duyeân cho caùi gì do thöùc v.v... sanh, khoâng phaûi nhöõng caùi khaùc. Vaø nghieäp laø sanh duyeân [1] cho caùi gì do nghieäp sanh, noù laø thaân y duyeân cho nhöõng caùi coøn laïi.[2] 

[1] "Danh töø sanh duyeân" chæ cho nhaân sinh khôûi, maëc duø noù thöïc söï ñaõ laø ñieàu kieän cho nghieäp vôùi tö caùch laø moät duyeân. Vì ñieàu kieän naøy ñöôïc noùi "thieän vaø baát thieän" haønh (formation - taïo taùc) cuûa taâm laø moät ñieàu kieän, keå nhö ñieàu kieän nghieäp, cho nhöõng uaån dò thuïc (baùo) vaø cho saéc do nghieäp sanh -(Pm.368) 

[2] "Vôùi nhöõng thöù coøn laïi" laø do thöùc sanh v.v... Ñoù laø thaân y duyeân vì trong Patthaøna thaân y duyeân chæ ñöôïc noùi ñoái vôùi voâ saéc phaùp bôûi theá khoâng coù thaân duyeân ñoái vôùi saéc phaùp. Tuy nhieân vì nhöõng caâu "Vôùi moät ngöôøi keå nhö thaân y duyeân vaø "Vôùi moät khu röøng" keå nhö thaân y duyeân trong caùc kinh, "thaân y duyeân" coù theå hieåu moät caùch giaùn tieáp theo kinh laø coù nghóa "vaéng maët neáu khoâng coù'.

112. ÔÛ ñaây, ñòa ñaïi chuûng do nghieäp sanh laø moät ñieàu kieän (duyeân) cho nhöõng ñaïi chuûng do nghieäp sanh khaùc vöøa keå nhö laø nhöõng duyeân caâu sanh hoã töông, y chæ, höõu, baát ly khöù vaø vöøa laø ñieàu kieän cho neàn taûng, nhöng khoâng ñöôïc keå nhö sanh duyeân (cho nhöõng ñaïi chuûng do nghieäp sanh aáy). Noù laø moät ñieàu kieän cho ba ñaïi chuûng kia trong ba töông tuïc (xem Ch. XX, 22) keå nhö nhöõng duyeân y chæ, höõu, baát ly khöù, nhöng khoâng nhö ñieàu kieän neàn taûng hay sanh duyeân. Vaø ôû ñaây, thuûy ñaïi laø moät ñieàu kieän cho ba ñaïi kia vöøa keå nhö nhöõng duyeân caâu sanh v.v... vaø nhö duyeân töông öng, nhöng khoâng keå nhö duyeân laøm phaùt sanh. Vaø ñoái vôùi nhöõng ñaïi khaùc ôû trong ba töông tuïc, noù laø moät duyeân y chæ, höõu, baát ly khöù, nhöng khoâng phaûi töông öng duyeân hay sanh duyeân. Vaø hoûa ñaïi ôû ñaây laø moät ñieàu kieän cho ba ñaïi kia v?a keå nhö caâu sanh duyeân, v.v... vöøa laø duyeân duy trì, nhöng khoâng phaûi nhö sanh duyeân. Vaø ñoái vôùi caùc ñaïi khaùc trong ba töông tuïc, noù laø moät y chæ duyeân, höõu duyeân, baát ly khöù duyeân maø khoâng phaûi duyeân cho söï duy trì hay phaùt sinh. Vaø phong ñaïi ôû ñaây laø moät duyeân (ñieàu kieän) cho ba ñaïi kia vöøa keå nhö caâu sanh v.v... vöøa keå nhö ñieàu kieän baønh tröôùng, maø khoâng phaûi phaùt sinh. Vaø ñoái vôùi caùc ñaïi kia trong ba töông tuïc, noù laø y chæ duyeân, höõu duyeân, baát ly khöù duyeân, nhöng khoâng phaûi duyeân cho söï baønh tröôùng hay phaùt sinh. 

Cuøng moät phöông phaùp aáy cuõng aùp duïng cho ñòa ñaïi do thöùc sanh, vaø do nhieät ñoä sanh, vaø caùc thöù coøn laïi. 

113. Vaø khi nhöõng ñaïi chuûng naøy ñaõ ñöôïc phaùt sinh do aûnh höôûng cuûa caùc duyeân caâu sanh v.v.. 

Vôùi ba ñaïi tuøy thuoäc moät theo boán caùch 
Cuõng theá vôùi moät ñaïi tuøy thuoäc ba 
Vôùi hai ñaïi tuøy thuoäc hai theo saùu caùch 
Nhö vaäy boán ñaïi ñöôïc sinh khôûi

115. Vaøo luùc chuyeån ñoäng ñi tôùi (M. i,57), ñòa ñaïi trong boán ñaïi laø moät ñieàu kieän cho söï eùp. Ñaïi naøy ñöôïc trôï löïc bôûi thuûy ñaïi laø moät ñieàu kieän cho söï an laäp treân moät neàn taûng. Nhöng thuûy ñaïi trôï löïc bôûi ñòa ñaïi laø moät ñieàu kieän cho söï haï xuoáng thaáp. Hoûa ñaïi trôï löïc bôûi phong ñaïi laø moät ñieàu kieän cho söï naâng leân. Phong ñaïi trôï löïc bôûi hoûa ñaïi laø moät ñieàu kieän ñeå nhích tôùi tröôùc vaø nhích sang hai beân (Ch. XX, 62). 

Treân ñaây laø taùc yù boán ñaïi veà phöông dieän phaân tích caùc ñieàu kieän (duyeân). 

116. Khi haønh giaû taùc yù ñeán chuùng veà phuông dieän yù nghóa, danh töø v.v. theo caùch noùi treân, caùc ñaïi chuûng trôû neân roõ reät ñoái vôùi vò aáy döôùi moãi muïc. Khi vò aáy taùc yù nhieàu laàn,chuù yù ñeán chuùng,thì caän haønh ñònh khôûi leân theo caùch ñaõ noùi. Vaø ñònh naøy cuõng theá, ñöôïc goïi laø "ñònh roõ boán ñaïi chuûng" vì noù khôûi leân nôi moät ngöôøi phaân tích boán ñaïi chuûng do aûnh höôûng cuûa tri kieán. 

117. Vò tyø kheo chuyeân vaøo vieäc phaân tích boán ñaïi thì ñaém mình trong Khoâng vaø boû caùi töôûng veà chuùng sinh. Vì vò aáy khoâng nuoâi nhöõng töôûng töôïng sai laïc (voïng töôûng) veà thuù döõ, ma quæ v.v... do ñaõ töø boû chuùng sinh töôûng, vò aáy nhieáp phuïc ñöôïc sôï haõi khieáp ñaûm, nhieáp phuïc öa vaø chaùn, vò aáy khoâng vui möøng hay tiu nghæu (ugghaøta - vui möøng, nigghaøta - tiu nghæu, caû hai ñeàu khoâng tìm thaáy trong P.T.S.) tröôùc nhöõng chuyeän ñaùng öa hay khoù chòu, vaø nhö moät ngöôøi coù trí tueä lôùn, vò aáy hoaëc ñöïôïc Nieát baøn baát töû ngay hieän taïi, hoaëc ñöôïc höôùng ñeán moät thieän thuù. 

Phaân tích boán ñaïi chuûng (phaân bieät giôùi) 
Luoân luoân laø sôû haønh cuûa ngöôøi trí 
Baäc thieàn giaû Thaùnh sö töû 
Seõ laáy ñeà muïc vó ñaïi naøy laøm troø chôi.

Ñònh Tu Taäp - Keát Luaän 

118. Ñeán ñaây laø hoaøn taát trong moïi chi tieát luaän giaûi veà yù nghóa caâu "Laøm theá naøo ñònh caàn phaûi ñöôïc tu taäp" trong loaït vaán ñeà khôûi ñaàu "Theá naøo laø ñònh", ñöôïc ñaët ra ñeå chæ roõ phöông phaùp tu taäp ñònh vôùi ñaày ñuû chi tieát (xem Ch. III,1). 

119. Ñònh muoán noùi ôû ñaây coù hai thöù laø caän haønh vaø an chæ. ÔÛ ñaây, söï nhaát taâm trong tröôøng hôïp möôøi ñeà muïc thieàn vaø trong taâm ñi tröôùc ñònh (trong tröôøng hôïp caùc ñeà muïc coøn laïi) goïi laø caän haønh ñònh. Söï nhaát taâm trong caùc ñeà muïc thieàn coøn laïi goïi laø ñònh an chæ. Bôûi theá, ñònh ñöôïc tu taäp döôùi hai hình thöùc, vôùi söï tu taäp caùc ñeà muïc thieàn naøy. Do vaäy ôû treân kia noùi "hoaøn taát trong moïi chi tieát" v.v.. 

Nhöõng Lôïi Laïc Cuûa Ñònh Tu Taäp 

120. Coù naêm lôïi ích laø hieän taïi laïc truù v.v..Vì söï tu taäp ñònh ñem laïi hieän taïi laïc thuù cho nhöõng vò A-la-haùn ñaõ phaù huûy caùc laäu hoaëc khi tu ñònh, nghó raèng "Ta seõ chöùng vaø an truù nhaát taâm troïn moät ngaøy". Do ñoù, ñöùc Theá Toân daïy: Nhöng naøy Cunda, ñaáy khoâng phaûi caùi goïi laø vieãn ly trong giôùi luaät baäc Thaùnh, ñaáy goïi laø Hieän taïi laïc truù trong Giôùi luaät baäc Thaùnh" (M. i, 40) 

121. Khi phaøm phu vaø höõu hoïc tu taäp ñònh, nghó raèng: "Sau khi xuaát ñònh, chuùng ta seõ tu taäp Tueä vôùi taâm ñaõ ñònh tónh", söï tu taäp ñònh an chæ (absortion concentration) ñem laïi cho chuùng lôïi ích cuûa tueä baèng caùch laøm nhaân gaàn cho tueä, vaø cuõng vaäy ñònh caän haønh(access concentration) ñem laïi lôïi ích laø moät phöông phaùp ñaït ñeán nh?ng caûnh giôùi roäng môû trong nhöõng hoaøn caûnh chaät choäi [1]. 

[1] Xem M.i,179 v.v."Quaù trình hieän höõu trong voøng taùi sinh luaân hoài, moät choã raát chaät choäi, laø ñaày chaät bôûi nhöõng caáu ueá cuûa tham v.v..

"Naøy caùc Tyø Kheo, haõy tu taäp ñònh, 
vì moät Tyø kheo ñònh tónh thì bieát ñuùng". (S. iii,13)

(*) Thaéng trí laø teân khaùc cuûa thaàn thoâng.

124. Nhöng khi nhöõng baäc Thaùnh ñaõ chöùng ñaéc taùm Giaûi thoaùt tu taäp ñònh vôùi yù nghó: "Ta seõ nhaäp dieät ñònh, vaø khoâng taâm trong baûy ngaøy, ta seõ ñöôïc hieän taïi laïc truù, baèng caùch ñaït ñeán dieät thoï töôûng, nghóa laø nieát baøn". Vaø khi aáy söï tu taäp ñònh an chæ ñem laïi cho nhöõng vò aáy lôïi laïc cuûa dieät. Do ñoù Patisambhidaø noùi: "Trí tueä keå nhö söï laøm chuû, do...möôøi saùu loaïi tri kieán (behaviour of knowledge) vaø chín loaïi ñònh (behaviour of concentration) laø trí thuoäc dieät ñònh" (Ps. i,97; Ch. XXIII ñoaïn 18 vaø keá tieáp). 

125. Ñaáy laø lôïi laïc cuûa ñònh tu taäp goàm naêm thöù, laø hieän taïi laïc truù v.v... 

Bôûi vaäy, ngöôøi trí khoâng queân taän taâm theo ñuoåi söï tu taäp ñònh: 

Noù thanh loïc oâ nhieãm cuûa phieàn naõo caáu 
Vaø ñem laïi quaû baùo khoâng theå tính löôøng

Chöông möôøi moät naøy keát thuùc phaàn"Moâ taû veà Ñònh" trong Thanh- tònh ñaïo, ñöôïc bieân soaïn vì muïc ñích laøm cho nhöõng ngöôøi hieàn thieän hoan hæ.