Ngöôøi Cö Só [ Muïc luïc ] [ Trôû Veà ] [Trang chính]
|
1. ÔÛ moät chöông tröôùc (Ch. XIV, ñ. 32) coù noùi: "Vò aáy neân tröôùc heát, taêng tröôûng tri kieán baèng söï hoïc hoûi veà nhöõng gì laø ñaát sau khi ñaõ vieân maõn hai thöù thanh tònh laø thanh tònh giôùi vaø thanh tònh taâm, ñöôïc goïi laø nhöõng goác reã. Veà nhöõng goác reã naøy, thì thanh tònh giôùi laø Giôùi hoaøn toaøn thanh tònh veà caû boán phaàn, töùc söï cheá ngöï vôùi cheá ngöï cuûa giôùi boån v.v... ñaõ ñöôïc ñeà caäp chi tieát ôû phaàn noùi veà Giôùi (Ch. I - II), Taâm thanh tònh laø taùm thieàn chöùng cuøng vôùi ñònh caän haønh, cuõng ñaõ ñöôïc baøn chi tieát trong phaàn moâ taû Ñònh (Ch. III ñeán XIII), ñöôïc keå döôùi muïc Taâm trong baøi keä daãn nhaäp. Hai thanh tònh naøy caàn ñöôïc hieåu chi tieát nhö vaäy. 2. Nhöng treân ñaây coù noùi (ñ. 32, Ch. XIV) naêm thanh tònh goàm Kieán thanh tònh, ñoaïn nghi thanh tònh, Ñaïo phi ñaïo tri kieán thanh tònh, Ñaïo tri kieán thanh tònh vaø tri kieán thanh tònh, ñöôïc goïi laø nhöõng thaân caây". ÔÛ ñaây, Kieán thanh tònh laø söï thaáy ñuùng danh-saéc. [Chuù thích: Danh ñaây caàn xem nhö laø boán uaån thoï, töôûng, haønh, thöùc thuoäc caû ba bình dieän (coõi), khoâng boû bôùt thöùc nhö trong tröôøng hôïp "Do duyeân thöùc, co danh saéc, vaø khoâng bao goàm caùc uaån sieâu theá töông öng Nieát baøn. - Pm. 744).Ñònh Roõ Danh Saéc 3. Moät ngöôøi muoán hoaøn taát vieäc naøy, tröôùc heát neáu vò aáy tu theo chæ thöøa (coã xe tònh chæ), thì haõy xuaát ñònh töø moät thieàn thuoäc saéc hay voâ saéc naøo cuõng ñöôïc, tröø phi töôûng phi phi töôûng xöù, [Chuù thích: ngöôøi khôûi söï laøm coâng vieäc naøy thöôøng gaëp khoù khaên khi phaân bieät hình thöùc höõu cao nhaát, töùc phi töôûng phi phi töôûng xöù"-- Pm. 744. Sôû dó nhö vaäy laø vì töôûng giaûm tôùi ñoä vò teá (xem M. iii, 28)] vaø vò aáy neân phaân bieät theo ñaëc tính, nhieäm vuï, v.v... nhöõng thieàn chi taàm, töù, ... cuøng caùc phaùp töông öng vôùi chuùng (nghóa laø thoï, töôûng, v.v... ). Khi vò aáy ñaõ laøm nhö vaäy, taát caû caùc phaùp aáy caàn ñöôïc ñònh nghóa laø danh (nama) theo ñònh nghóa nghieâng veà (namana), vì noù nghieâng veà phía ñoái töôïng. Nghieâng veà phía moät ñoái töôïng coù nghóa raèng khoâng coù söï sanh khôûi neáu khoâng coù moät ñoái töôïng hoaëc coù nghóa laø ñaët teân cho ñoái töôïng - Pm. 744)].4. Roài, cuõng nhö moät ngöôøi, nhôø theo daáu moät con raén ñaõ baét gaëp trong nhaø, tìm ra ñöôïc hang oå cuûa noù, cuõng vaäy, haønh giaû doø xeùt caùi danh aáy, tìm cho ra söï sanh khôûi cuûa noù nöông vaøo caùi gì, vaø thaáy raèng, noù y cöù vaøo saéc chaát cuûa traùi tim. Sau ñoù, vò aáy phaân bieät laø "saéc" caùc ñaïi chuûng laøm choã nöông cho tim, vaø caùc loaïi sôû taïo saéc khaùc coù töù ñaïi laøm choã töïa. Vò aáy ñònh nghóa taát caû ñoù laø saéc (ruøpa) vì noù bò quaáy nhieãu (ruppana) bôûi laïnh noùng. Roài vò aáy ñònh nghóa vaén taét laø danh saéc caùi danh coù ñaëc tính nghieâng veà, vaø caùi saéc coù ñaëc tính bò quaáy nhieãu. 5. Nhöng moät ngöôøi theo quaùn thöøa, coã xe trí tueä thuaàn tuùy, hay cuõng ngöôøi theo chæ thöøa noùi treân, phaân bieät boán ñaïi vaén taét vaø chi tieát, theo moät trong nhieàu caùch ñaõ noùi trong chöông Phaân bieät Giôùi (Ch. XI, ñ. 27). Khi caùc giôùi ñaõ roõ reät trong ñaëc tính chính xaùc cuûa chuùng, thì tröôùc heát, trong tröôøng hôïp toùc do nghieäp sanh, hieän roõ möôøi loaïi saéc thuoäc thaân thaäp phaùp laø:boán ñaïi, maøu, muøi, vò, thöïc toá, maïng vaø thaân-tònh-saéc. Vaø vì taùnh thaäp phaùp cuõng hieän dieän ôû ñaáy, neân coù theâm möôøi saéc phaùp nöõa (töùc chín thöù tröôùc theâm taùnh thay vì thaân tònh saéc). Vaø vì ba nhoùm 8 phaùp (vôùi thöïc toá thöù taùm, nghóa laø 4 ñaïi, maøu, muøi, vò vaø thöïc toá) thöïc sanh, thôøi sanh vaø taâm sanh cuõng hieän dieän neân coøn coù 24 saéc phaùp khaùc. Nhö vaäy coù taát caû 44 saéc phaùp trong moãi phaàn thuoäc 24 thaân phaàn do caû boán nguoàn goác sanh (nghieäp, taâm, thôøi, thöïc). Coøn boán thöù: moà hoâi, nöôùc maét, ñôøm, nöôùc muõi do thôøi sanh vaø taâm sanh, thì coù 16 saéc phaùp töù hai nhoùm taùm (thöïc toá thöù taùm trong moãi nhoùm). Boán moùn goàm bao töû (töùc ñoà aên chöùa trong ñoù), phaân, muû, nöôùc tieåu, do thôøi sanh, thì chæ coù taùm saéc phaùp (thöïc toá laø thöù taùm) do thôøi sanh maø thoâi. Ñaát laø phöông phaùp, trong tröôøng hôïp 32 khía caïnh cuûa thaân theå. 6. Nhöng coù möôøi khía caïnh khaùc trôû neân roõ reät khi 32 khía caïnh naøy ñaõ roõ. [Chuù thích: 4 khía caïnh thuoäc hoûa ñaïi: caùi gì laøm noùng, tieâu huûy, ñoát chaùy, tieâu hoùa vaø 6 thuoäc phong ñaïi: gioù (hay naêng löïc) di leân, gioù ñi xuoáng, gioù trong buïng, gioù trong ruoät, gioù trong töù chi, hôi thôû]. Vaø veà nhöõng thöù naøy, tröôùc heát 9 saéc phaùp maïng caên (nhoùm taùm vôùi thöïc toá thöù taùm, theâm maïng), cuõng trôû neân roõ reät trong caùi phaàn hoûa do nghieäp sanh, laøm tieâu hoùa thöïc phaåm ñöôïc aên vaøo, v.v... Cuõng roõ reät thanh cöûu phaùp (nhoùm taùm nhö treân theâm aâm thanh) trong caùi phaàn phong ñaïi do taâm sinh, laø hôi thôû, vaø 33 saéc phaùp goàm maïng-cöûu-phaùp nghieäp sanh, vaø ba nhoùm 8 vôùi thöïc toá thöù taùm, trong tröôøng hôïp moãi phaàn coøn laïi trong taùm (phaàn) thuoäc boán nguoàn goác sanh. 7. Khi nhöõng sôû-taïo-saéc (do chaáp thuû) naøy ñaõ trôû neân roõ reät trong 42 caïnh noùi treân nghóa laø, 32 thaân phaàn, 4 kieåu hoûa vaø 6 kieåu phong), thì 60 saéc phaùp khaùc cuõng trôû neân roõ reät vôùi thaäp phaùp taâm-cô hay saéc caên, vaø naêm caên moân moãi thöù 10: thaäp phaùp maét, tai, v.v... Gom taát caû laïi döôùi ñaëc tính "bò böùc naõo", haønh giaû xem chuùng laø saéc. 8. Khi vò aáy ñaõ phaân bieät saéc nhö theá, thì caùc phaùp voâ saéc trôû neân roõ reät theo caên moân, nghóa laø: - 81 loaïi taâm theá gian goàm hai boä naêm (34-38 vaø 50-54 xem ñoà bieåu), ba loaïi yù giôùi (39, 55 vaø 70), vaø 68 yù thöùc giôùi; - vaø 7 taâm sôû (bieán haønh): xuùc, thoï, töôûng, tö, maïng caên (7), nhaát taâm (8) vaø taùc yù (30). Baûy taâm sôû naøy luoân luoân caâu sanh vôùi 81 loaïi treân. Nhöng caùc loaïi taâm sieâu theá thì khoâng theå ñöôïc bieát roõ bôûi moät ngöôøi thöïc haønh caøn tueä hay moät ngöôøi thuoäc chæ thöøa (coã xe tònh chæ), vì nhöõng loaïi taâm aáy vöôït ngoaøi taàm hoï. Gom taát caû voâ saéc phaùp naøy laïi döôùi ñaëc tính "nghieâng veà", haønh giaû xem chuùng laø danh. Ñaáy laø caùch moät thieàn giaû phaân bieät danh-saéc moät caùch chi tieát, qua phöông phaùp phaân bieät boán ñaïi chuûng. 2. Ñònh Nghóa Caên Cöù 18 Giôùi 9. Moät ngöôøi khaùc phaân bieät baèng 18 giôùi. Nhö theá naøo? ÔÛ ñaây, moät tyû kheo quaùn xeùt caùc giôùi nhö sau: "Trong ngöôøi naøy ñaây laø nhaõn giôùi... ñaây laø yù thöùc giôùi." Thay vì chaáp cuïc thòt loang loå vôùi caùc voøng troøn ñen, traéng, coù beà daøi beà ngang, ñöôïc maéc vaøo loã con maét vôùi ñöôøng gaân, maø theá gian goïi laø "moät con maét", haønh giaû ñònh nghóa laø "nhaõn giôùi" caùi phaàn maét tònh-saéc thuoäc loaïi ñaõ taû döôùi muïc caùc sôû-taïo-saéc trong phaàn noùi veà caùc Uaån. (Ch. XIV, ñ. 47). 10. Nhöng vò aáy khoâng ñònh nghóa laø "nhaõn giôùi" nhöõng saéc phaùp coøn laïi goàm 53 taát caû, töùc 9 caâu sanh saéc laø boán ñaïi chuûng laøm sôû-y cho noù, maøu, muøi, vò, thöïc toá vaø maïng caên; 20 saéc nghieäp sanh cuõng ôû ñaáy, laø thaùn thaäp phaùp vaø taùnh thaäp phaùp; vaø 24 saéc phi-chaáp-thuû laø ba nhoùm 8 (vôùi thöïc toá thöù taùm) thöïc sanh, vaân vaân. Cuøng phöông phaùp aáy aùp duïng cho nhó giôùi vaân vaân. Nhöng tröôøng hôïp thaân giôùi, thì nhöõng saéc phaùp coøn laïi goàm 43 taát caû, coù ngöôøi noùi 45, coïng theâm hai thanh cöûu phaùp thôøi sanh vaø taâm sanh. 11. Vaäy naêm tònh saéc naøy cuøng naêm ngoaïi traàn töông öùng, laø saéc thanh höông vò xuùc, laøm thaønh 10 saéc phaùp, hay möôøi giôùi trong möôøi taùm giôùi. Nhöõng saéc phaùp coøn laïi chæ laø phaùp giôùi maø thoâi. Taâm khôûi leân vôùi con maét laøm choã y cöù, vaø tuøy thuoäc moät saéc phaùp, goïi laø nhaõn thöùc. Töông töï, vôùi tai, v.v... . Vôùi caùch ñoù hai boä naêm taâm laø naêm thöùc giôùi, ba loaïi taâm (39, 55 vaø 70) laø yù giôùi duy nhaát; 68 loaïi yù thöùc giôùi laø yù thöùc giôùi. Taát caû 81 taâm theá gian laøm thaønh baûy loaïi thöùc giôùi; vaø xuùc, v.v... töông öng laø phaùp giôùi. Vaäy möôøi röôõi giôùi laø saéc vaø baûy röôõi giôùi laø danh. Ñaáy laø ñònh nghóa danh-saéc qua 18 giôùi. 12. Moät ngöôøi khaùc ñònh nghóa danh-saéc baèng 12 xöù nhö sau. Vò aáy ñònh roõ "nhaõn xöù" chæ laø tònh saéc maø thoâi, ñeå ra ngoaøi 53 saéc phaùp coøn laïi, theo caùch ñaõ noùi veà nhaõn giôùi. Cuõng theá vò aáy ñònh nghóa tai, muõi, löôõi, thaân laø "nhó xöù, tæ xöù, thieät xöù, thaân xöù" theo caùch ñaõ noùi trong phaàn nhaõn giôùi. Vò aáy ñònh nghóa naêm lónh vöïc ñoái töôïng cuûa chuùng laø "saéc xöù, thanh, höông, vò, xuùc xöù". Vò aáy ñònh nghóa baûy thöùc giôùi thuoäc theá gian laø "yù xöù". Xuùc, v.v... töông öng vôùi chuùng, vaø caùc saéc phaùp coøn laïi, laø "phaùp xöù". Vaäy möôøi röôõi xöù laø saéc vaø moät röôõi xöù laø danh. Ñaáy laø caùch thieàn giaû ñònh nghóa danh-saéc theo 12 xöù. 4. Ñònh Nghóa Caên Cöù Naêm Uaån 13. Moät ngöôøi khaùc ñònh nghóa danh-saéc moät caùch vaén taét theo naêm uaån, nhö sau. ÔÛ ñaây, vò tyû kheo ñònh nghóa "saéc uaån" taát caû 27 saéc sau ñaây, laø 17 saéc phaùp goàm 4 ñaïi chuûng thuoäc boán nguoàn goác sanh trong thaân naøy, maøu, muøi, vò, thöïc toå phuï thuoäc, naêm tònh saéc maét tai muõi löôõi thaân, saéc chaát cuûa taâm cô, taùnh, maïng, caên, vaø thanh thuoäc caû hai nguoàn goác sanh. Möôøi baûy saéc phaùp naøy deã hieåu vì chuùng ñöôïc saûn sanh, vaø laø nhöõng saéc phaùp cuï theå. Vaø möôøi saéc phaùp khaùc laø thaân bieåu, ngöõ bieåu, khoâng giôùi, khinh khoaùi, nhu nhuyeán, kham nhaäm, taêng tröôûng, tuông tuïc, laõo, voâ thöôøng cuûa saéc. Möôøi saéc naøy khoù lónh hoäi vì chuùng chæ laø bieán hoùa saéc, haïn giôùi saéc, chuùng khoâng ñöôïc phaùt sinh vaø cuõng khoâng laø nhöõng saéc cuï theå, nhöng ñöôïc keå laø saéc phaùp vì chuùng laøm bieán ñoåi saéc thaùi vaø ñònh giôùi haïn cho nhöõng saéc phaùp khaùc nhau. Nhö vaäy, vò aáy ñònh nghóa 27 saéc phaùp naøy laø "saéc uaån". Vò aáy ñònh nghóa thoï khôûi leân theo 81 loaïi taâm laø "thoï uaån", töôûng töông öng vôùi chuùng laø "töôûng uaån", haønh töông öng laø "haønh uaån", vaø taâm laø "thöùc uaån". Nhö vaäy, baèng caùch ñònh nghóa s?c uaån laø saéc vaø boán taâm uaån laø danh haønh giaû ñònh nghóa danh-saéc nhôø naêm uaån. 5. Ñònh Nghóa Vaén Taét Caên Cöù Boán Ñaïi 14. Moät ngöôøi khaùc phaân bieät "saéc" trong ngöôøi mình moät caùch vaén taét nhö sau: "Baát cöù loaïi saéc naøo cuõng ñeàu goàm trong boán ñaïi vaø sôû taïo saéc xuaát phaùt töø boán ñaïi". (M. i, 222). Cuõng vaäy, vò aáy phaân bieät yù xöù vaø moät phaàn cuûa phaùp xöù laø danh. Roài vò aáy phaân bieät danh-saéc moät caùch vaén taét nhö sau: "Danh naøy, vaø saéc naøy, goïi laø danh-saéc". Neáu Voâ Saéc Khoâng Hieän Roõ 15. Khi phaân bieät saéc theo moät trong nhöõng caùch treân, maø voâ saéc vaãn khoâng roõ reät do tính chaát vi teá cuûa noù, thì haønh giaû khoâng neân boû cuoäc maø neân nhieàu laàn tìm hieåu, taùc yù, phaân bieät, vaø chæ ñònh roõ saéc maø thoâi. Vì khi saéc caøng ñöôïc xaùc ñònh, ñöôïc phaêng ra manh moái, caøng saùng toû, thì caùc phaùp voâ saéc, caùi coù saéc aáy laøm ñoái töôïng, cuõng trôû neân roõ reät. 16. Cuõng nhö khi moät ngöôøi ñöa maét tìm boùng maët mình trong moät taám göông dô nhöng khoâng thaáy ñöôïc, thì anh ta khoâng vì vaäy maø quaêng boû taám göông soi, traùi laïi y ñaùnh boùng taám göông nhieàu laàn, vaø khi aáy caùi boùng töï nhieän hieän roõ khi göông ñaõ saïch. Hoaëc nhö ngöôøi laøm daàu meø, ñoå meø vaøo chaûo taåm öôùt, eùp moät hai laàn maø khoâng thaáy daàu chaûy ra, thì ngöôøi aáy khoâng quaúng boû boät meø, maø taåm theâm nöôùc noùng roài vaét, eùp, vaø khi laøm theá, chaát daàu trong seõ xuaát hieän. Cuõng vaäy, vò tyû kheo khoâng neân boû cuoäc, maø neân tieáp tuïc nhieàu laàn tìm hieåu, taùc yù, phaân bieät ñeå ñònh roõ saéc. 17. Vì khi saéc caøng trôû neân xaùc ñònh, caøng ñöôïc phaêng ra manh moái, caøng roõ reät ñoái vôùi haønh giaû, thì nhöõng caáu ueá chöôùng ngaïi seõ laéng xuoáng, taâm trôû thaønh trong suoát nhö nöôùc ñaõ laéng buøn, caùc voâ saéc phaùp coù saéc kia laøm ñoái töôïng seõ töï nhieân roõ reät. Vaø yù nghóa naøy cuõng coù theå laøm saùng toû baèng nhöõng ví duï khaùc, nhö söï eùp mía, tra khaûo toäi nhaân, luyeän traâu boø, ñaùnh vaùn söõa ñeå laøm bô... Ba Caùch Laøm Cho Voâ Saéc Phaùp Hieän Roõ Khi haønh giaû ñaõ hoaøn taát söï phaân bieät saéc, thì caùc voâ saéc phaùp trôû neân roõ reät qua moät trong ba phöông tieän laø xuùc, thoï vaø thöùc. Nhö theá naøo? 19.1.a. Khi vò aáy phaân bieät bonaù giôùi theo caùch: "Ñòa giôùi coù ñaëc tính cöùng" (Ch. XI, 93), xuùc trôû neân roõ reät cho vò aáy keå nhö chaëng ñaàu. Roài thoï töông öng laø haønh uaån, tö vaø xuùc töông öng laø haønh uaån, vaø thöùc töông öng laø thöùc uaån. b. Cuõng vaäy, khi haønh giaû phaân bieät nhö sau: "Trong toùc, chính ñòa giôùi coù taùnh cöùng... Trong hôi thôû voâ-ra, ñòa giôùi coù taùnh cöùng." (Ch. XI, 31), xuùc trôû neân roû reät keå nhö chaëng ñaàu, roài thoï töông öng laø thoï uaån, töôûng... thöùc töông öng laø thöùc uaån. Ñaáy laø caùch laøm voâ saéc phaùp trôû neân roõ reät nhôø xuùc. 20.2.a. Vôùi moät ngöôøi khaùc phaân bieät boán ñaïi chuûng theo caùch: "Ñòa giôùi coù ñaëc taùnh cöùng", thoï coù ñòa giôùi aáy laøm ñoái töôïng, vaø caûm nhaän kích thích cuûa noù (vaán ñeà deã chòu, v.v... ), trôû neân roõ reät laø thoï uaån, töôûng töông öng laø töôûng uaån, xuùc vaø tö töông öng laø haønh uaån, vaø thöùc töông öng laø thöùc uaån. b. Cuõng vaäy, vôùi moät ngöôøi phaân bieät chuùng nhö sau: "Trong toùc, chính ñòa giôùi coù ñaëc taùnh cöùng"... Trong hôi thôû voâ-ra, chính ñòa giôùi coù ñaëc taùnh cöùng", thoï coù ñòa giôùi aáy laøm ñoái töôïng vaø caûm nhaän kích thích cuûa ñòa giôùi trôû neân roõ reät laø thoï uaån, vaø thöùc töông laø thöùc uaån. Ñaáy laø caùch voâ saéc phaùp trôû neân roõ reät qua thoï. 21.3.a. Vôùi moät ngöôøi khaùc phaân bieät boán ñaïi chuûng nhö sau: "Ñòa giôùi coù ñaëc taùnh cöùng", caùi thöùc nhaän ra ñoái töôïng trôû neân hieån nhieân laø thöùc uaån, thoï töông öng laø thoï uaån, töôûng töông öng laø töôûng uaån, xuùc vaø tö töông öng laø haønh uaån. b. Cuõng vaäy vôùi ngöôøi phaân bieät chuùng nhö sau: "Trong toùc, chính ñòa ñaïi coù taùnh cöùng... Trong hôi thôû voâ ra, chính ñaïi coù taùnh cöùng", nhaän thöùc ra ñoái töôïng trôû neân hieån nhieân laø thöùc uaån... xuùc vaø tö töông öng laø haønh uaån, thöùc töông öng laø thöùc uaån. Ñaáy laø voâ saéc trôû neân roõ reät thöùc. 22. Trong caùch phaân bieät saéc thaønh 42 khía caïnh khôûi töø toùc (xem ñoaïn 6), hoaëc phaân bieät theo caùch vöøa keå, hoaëc theo phöông phaùp: "Trong toùc do nghieäp sanh, chính ñòa giôùi coù taùnh cöùng", cuõng nhö trong caùch phaân bieät saéc thaønh maét, v.v... (18 giôùi), nhôø boán ñaïi chuûng trong moãi moùn, söï giaûi thích caàn thöïc hieän baèng caùch vaïch ra taát caû nhöõng khaùc nhau trong moãi phöông phaùp. 23. Chæ khi naøo haønh giaû ñaõ hoaøn toaøn naém vöõng söï phaân bieät saéc theo caùch aáy, voâ saéc môùi hieän roõ ôû ba khía caïnh. Bôûi theá, vò aáy chæ neân baét tay vaøo coâng vieäc phaân ñònh voâ saéc khi ñaõ hoaøn taát veà phaân bieät saéc phaùp, khoâng caùch naøo khaùc hôn. Neáu vò aáy rôøi boû phaân bieät saéc khi môùi chæ moät hai saéc phaùp hieän roõ, ñeå khôûi söï phaân bieät voâ saéc, thì vò aáy seõ rôi khoûi ñeà muïc thieàn, nhö con boø caùi ñaõ noùi ôû phaàn moâ taû bieán xöù ñaát (Ch. IV, 130). Nhöng neáu haønh giaû khôûi söï phaân bieät voâ saéc sau khi ñaõ hoaøn toaøn baûo ñaûm veà phaân bieät saéc, thì ñeà muïc thieàn seõ ñi ñeán choã thaønh töïu, taêng tröôûng, vieân maõn. Khoâng Coù Con Ngöôøi ÔÛ Ngoaøi Danh Saéc 24. Haønh giaû phaân bieät boán voâ saéc uaån ñaõ trôû neân roõ reät qua xuùc, v.v... laø danh, vaø ñoái töôïng cuûa chuùng, töùc boán ñaïi vaø saéc do boán ñaïi taïo, laø saéc. Vaäy, nhö ngöôøi duøng dao môû hoäp, nhö ngöôøi taùch moät traùi cau laøm ñoâi, vò aáy phaân bieät taát caû phaùp thuoäc ba coõi: 18 giôùi, 12 xöù, naêm uaån theo hai ñöôøng laø danh vaø saéc, vaø keát luaän raèng ngoaøi danh-saéc, khoâng co uømoät caùi gì goïi laø caùi ngaõ, hay con ngöôøi, chö thieân hay Phaïm thieân. 25. Sau khi phaân bieät danh-saéc theo thaät taùnh cuûa noù nhö vaäy, haønh giaû, ñeå töø boû quan nieäm theá tuïc veà ngaõ, nhaân moät caùch trieät ñeå, ñeå vöôït qua tình traïng meâ môø veà chuùng sanh, vaø ñeå an laäp taâm treân bình dieän khoâng meâ môø, haønh giaû kkeåm laïi cho chaéc aên, raèng yù nghóa "chæ coù danh-saéc, khoâng coù ngaõ, nhaân" quaû coù ñöôïc kinh ñieån xaùc chöùng. Vì ñieàu naøy ñaõ ñöôïc noùi trong kinh Töông öng: Nhö boä phaän quy tuï26. Laïi nöõa, ñieàu naøy ñöôïc noùi: "Cuõng nhö khi moät khoaûng khoâng gian ñöôïc bao boïc baèng goã, daây leo, coû, ñaát seùt, thì coù ra danh töø "nhaø", cuõng theá, khi moät khoaûng khoâng gian ñöôïc vaây kín baèng xöông, gaân, thòt, da, thì coù ra danh töø "saéc" (M. i, 190) 27. Laïi coù noùi; Chæ coù Khoå sanh28. Nhö vaäy, trong nhieàu traêm baûn kinh, chæ coù danh-saéc ñöôïc thuyeát minh, khoâng phaûi moät caùi ngaõ, moät con ngöôøi. Bôûi theá, nhö khi nhöõng thaønh phaàn nhö truïc, baùnh xe, khung, daøn... ñöôïc xeáp ñaët theo caùch naøo ñoù, thì coù ra danh töø thoâng duïng laø "xe", nhöng theo yù nghóa tuyeät ñoái, khi moãi phaàn töû ñöôïc xem xeùt, thì khoâng coù "xe". Cuõng vaäy, khi coù naêm uaån keå nhö ñoái tuôïng chaáp thuû, thì coù ra danh töø thoâng duïng laø "chuùng sanh" "ngaõ", nhöng theo nghóa tuyeät ñoái, khi moãi phaàn töû ñöôïc xeùt ñeán, thì khoâng coù moät töï ngaõ naøo laøm caên cöù cho giaû thuyeát "toâi" hoaëc "toâi laø". Theo nghóa toái haäu, chæ coù danh-saéc. Caùi thaáy cuûa ngöôøi thaáy nhö vaäy goïi laø chaùnh kieán. 29. Nhöng khi moät ngöôøi choái boû caùch thaáy ñuùng naøy, maø cho raèng coù moät caùi ngaõ hieän höõu, thì ngöôøi aáy phaûi keát luaän ngaõ aáy seõ ñoaïn dieät, hoaëc seõ khoâng ñoaïn dieän. Neáu y keát luaän raèng noù khoâng ñi ñeán ñoaïn dieät, thì rôi vaøo thöôøng kieán. Neáu y keát luaän, ngaõ aáy ñi ñeán ñoaïn dieät, thì rôi vaøo ñoaïn kieán. Taïi sao? Vì söï quyeát ñoaùn aáy loaïi tröø moïi bieán chuyeån tuaàn töï nhö söï bieán chuyeån cuûa söõa thaønh vaùn söõa. Vaäy ngöôøi aáy hoaëc baát caäp, maø keát luaän raèng ngaõ aáy laø thöôøng, hoaëc thaùi quaù, maø keát luaän ngaõ aáy laø ñoaïn. 30. Do ñoù ñöùc Theá Toân daïy: "Coù hai loaïi kieán chaáp, naøy caùc tyû kheo, vaø khi chö thieân vaø loaøi ngöôøi bò caùc kieán chaáp aáy aùm aûnh, thì moät soá baát caäp coøn moät soá thaùi quaù. Chæ coù ngöôøi coù maét môùi troâng thaáy. Theá naøo laø baát caäp? Chö thieân vaø nhaân loaïi öa thích höõu, thích thuù trong höõu, aùi laïc höõu... khi Phaùp ñöôïc giaûng daïy cho chuùng ñeå chaám döùt höuõ, thì taâm chuùng khoâng thaâm nhaäp Phaùp aáy, ñöôïc an laäp, vöõng vaøng, quyeát ñònh. Ñoù laø haïng baát caäp. Vaø theá naøo laø thaùi quaù? Moät soá thì hoå theïn, chaùn naûn, sæ nhuïc vì höõu naøy, chuùng quan taâm ñeán phi höõu nhö sau: "Chö hieàn, khi naøo, cuøng vôùi söï tan raõ cuûa thaân naøy, töï ngaõ ñoaïn dieät, caét ñöùt, khoâng coøn sanh laïi sau khi cheát, thì ñaáy laø an laïc thuø thaéng, chaân thaät". Nhö theá laø nhöõng ngöôøi thaùi quaù. Vaø theá naøo laø ngöôøi thaáy roõ vôùi con maét? ÔÛ ñaây, moät tyû kheo thaáy höõu laø höõu, sau khi thaáy nhö vaäy, vò aáy ñi vaøo ñaïo loä ly tham, tòch dieät ñoái vôùi höõu. Ñaáy laø ngöôøi thaáy roõ vôùi con maét." (Iti. 43; Ps. i, 159) 31. Bôûi theá, cuõng nhö moät hình nhaân laø troáng roãng, khoâng töïï ngaõ, khoâng coù toø moø, ñi ñöùng chæ nhôø goã vaø giaây giaät, nhöng laïi coù veû nhö coù toø moø, quan taâm; cuõng vaäy, danh-saéc naøy troáng roãng, khoâng ngaõ, khoâng toø moø, vaø trong khi noù ñi ñöùng chæ nhôø söï phoái hôïp hai thöù danh vaø saéc, noù coù veû nhö coù söï toø moø, quan taâm. Ñaây laø caùch quan saùt. Do ñoù coå ñöùc noùi: Danh vaø saéc thöïc coù ôû ñaây,
Danh Saéc Leä Thuoäc Laãn Nhau 32. Vaø ñieàu naøy caàn ñöôïc giaûi thích khoâng chæ baèng ví duï hình nhaân, maø coøn baèng nhöõng aån duï "boù lau", vaân vaân . Cuõng nhö khi hai cuïm lau töïa vaøo nhau, cuïm naøy laøm choã töïa vöõng chaéc cho cuïm kia, vaø khi cuïm naøy ñoå, thì cuïm kia ñoå, cuõng theá trong nguõ uaån höõu, danh saéc sanh khôûi leä thuoäc laãn nhau, phaàn naøy laøm choã nöông vaø cuûng coá cho phaàn kia, vaø khi moät phaàn rôi xuoáng do caùi cheát, thì phaàn kia cuõng suïp ñoå. Do ñoù noùi: Danh vaø saéc sanh ñoâi33. Vaø cuõng nhö khi tieáng sanh ra coù choã y cöù laø troáng do duøi ñaùnh,troáng khaùc, khoâng laãn loän; troáng khoâng tieáng, tieáng khoâng troáng, cuõng theá khi taâm sanh coù choå nöông laø saéc ñöôïc goïi laø thaân-sôû-y, caên moân vaø ñoái töôïng, thì khi aáy, danh laø moät saéc laø moät, danh, saéc khoâng laãn loän vôùi nhau, danh khoâng coù saéc, saéc khoâng coù danh. Nhöng danh (taâm) sanh do saéc, nhö tieáng sanh do troáng. Do ñoù coå ñöùc daïy: Naêm thöù y cöù vaøo xuùc khoâng ñeán töø con maét,34. Laïi nöõa, danh khoâng coù quyeàn naêng höõu hieäu, khoâng theå töï sanh. Noù khoâng aên uoáng, noùi naêng, ñi ñöùng naèm ngoài. Vaø saéc cuõng khoâng coù naêng löïc höõu hieäu, khoâng theå töï sanh, vì noù khoâng coù caùi yù muoán aên, uoáng, noùi ñi ñöùng naèm ngoài. Nhöng khi y cöù vaøo saéc thì taâm sanh, y cöù vaøo taâm, saéc sanh. Khi danh coù yù muoán aên, uoáng, noùi, ñi ñöùng naèm ngoài, thì chính saéc laøm caùi vieäc aáy. 35. Ví nhö moät ngöôøi muø töø sô sanh, vaø moät ngöôøi queø, muoán ñi ñeán moät nôi naøo ñoù, anh muø baûo: "Naøy, toâi coù theå laøm vieäc baèng ñoâi chaân, nhöng khoâng coù maét ñeå thaáy ñöôøng". Anh queø baûo: "Toâi coù theå laøm vieäc baèng con maét, nhöng khoâng coù chaân ñeå ñi." Ngöôøi muø vui veû baûo anh queø leo leân vai. Ngoài treân löng ngöôøi muø, anh queø höông daãn: "Boû traùi, qua phaûi, boû phaûi, queïo traùi... " 36. Do ñoù noùi: Chuùng khoâng sanh do töï löïc37. Söï thaáy ñuùng danh vaø saéc nhö vaäy, moät söï thaáy ñaõ ñöôïc an laäp treân söï khoâng meâ môø do ñaõ vöôït qua ngaõ töôûng, sau khi phaân bieät danh-saéc baèng nhöõng phöông phaùp noùi treân, - söï thaáy ñuùng aáy goïi laø Kieán thanh tònh, cuõng goïi laø phaân bieät danh saéc, cuõng goïi laø Ñònh giôùi caùc haønh. Chöông 18 naøy moâ taû Kieán thanh tònh, trong Luaän veà tu taäp Tueä, thuoäc Thanh tònh ñaïo, ñöôïc soaïn thaûo vì muïc ñích laø hoan hæ nhöõng ngöôøi laønh. |
[Trôû Veà]