Ngöôøi Cö Só [ Muïc luïc ] [ Trôû Veà ] [Trang chính]
|
Danh Saéc 186. Veà meänh ñeà thöùc duyeân danh-saéc, seõ trình baøy: - Phaân tích danh vaø saéc,187. Phaân tích danh vaø saéc: ôû ñaây danh laø ba uaån thoï töôûng haønh, bôûi vì noù nghieâng mình (namati) veà phía ñoái töôïng. Saéc laø boán ñaïi chuûng vaø caùc sôû taïo saéc do chaáp thuû boán ñaïi chuûng. Söï phaân tích veà chuùng ñöôïc ñeà caäp trong phaàn Uaån, Chöông XIV. Ñaáy laø trình baøy veà danh-saéc caàn ñöôïc hieåu. 188. Söï sanh khôûi vaân vaân: tröø moät höõu tình cö laø voâ töôûng, danh sanh khôûi ôû khaép caùc höõu, sanh, thuù, truù, vaø caùc höõu tình cö coøn laïi. Saéc sanh khôûi ôû hai höõu, 4 sanh, 5 thuù, 4 thöùc truù ñaàu, vaø 5 höõu tình cö ñaàu. 189. Khi danh-saéc sanh khôûi nhö theá, thì trong tröôøng hôïp baøo thai voâ taùnh vaø loaøi sanh töø tröùng, vaøo luùc kieát sanh xuaát hieän hai töông tuïc höõu cô keå nhö saéc phaùp, ñoù laø hai thaäp phaùp saéc caên vaø thaân, cuøng vôùi ba uaån voâ saéc coøn laïi (thoï, töôûng, haønh). Bôûi theá trong tröôøng hôïp naøy keå chi tieát coù 23 phaùp laø 20 saéc phaùp cuï theå vaø naêm uaån voâ saéc, ñöôïc xem laø danh-saéc do duyeân thöùc. Nhöng tröø laäp laïi, baèng caùch boû bôùt 9 phaùp töø moät trong hai töông tuïc höõu cô, thì coøn laïi 14 phaùp (xem Ch. XI, ñ 88). Coäng theâm taùnh thaäp phaùp cho nhöõng chuùng sinh coù nam, nöõ taùnh (tröôùc khi laøm caùi söï boû bôùt nhö treân) thì coù 33. Boû laëp laïi, nghóa laø boû 18 saéc phaùp töø nôi hai töông tuïc höõu cô (moãi beân 9) thì coøn 15. 190. Vaøo luùc kieát sanh cuûa chö thieân Phaïm chuùng, trong loaøi hoùa sanh, coù 4 töông tuïc höõu cô xuaát hieän keå nhö saéc phaùp, ñoù laø caùc thaäp phaùp maét, tai, saéc caên vaø maïng cöûu phaùp, cuøng ba uaån voâ saéc. Bôûi vaäy trong tröôøng hôïp naøy, noùi chi tieát thì coù 42 phaùp, laø 39 saéc phaùp vaø ba uaån voâ saéc. Nhöõng phaùp naøy neân hieåu laø "danh saéc do duyeân thöùc sanh". Nhöng boû laëp laïi, nghóa laø boû 27 phaùp töø nôi ba töông tuïc höõu cô (moãi thöù 9), thì coøn 15 phaùp. 191. Trong duïc giôùi höõu, baûy töông tuïc höõu cô xuaát hieän keå nhö saéc phaùp, vaø ba saéc uaån, vaøo luùc kieát sanh cuûa nhöõng loaïi hoùa sanh coøn laïi, hay thaáp sanh höõu taùnh vaø coù giaùc quan ñaõ tröôûng thaønh. Vaäy trong tröôøng hôïp chuùng sinh naøy, noùi chi tieát thì coù 73 phaùp, laø 70 saéc phaùp vaø ba voâ saéc, nhöng phaùp naøy caàn hieåu laø "danh saéc do haønh laøm duyeân". Nhöng boû laëp laïi, nghóa laø boû 54 ñieån hình saéc phaùp töø nôi saùu töông tuïc höõu cô, thì coøn 19 phaùp. Ñaây laø con soá toái ña. Nhöng toái thieåu thì danh saéc do duyeân thöùc ôû kieát sanh cuûa nhöõng chuùng sanh thieáu moät töông tuïc höõu cô naøy hay khaùc, thì coù theå hieåu vaén taét vaø chi tieát baèng caùch ruùt giaûm tuøy tröôøng hôïp. [Ví duï, ngöôøi muø thieáu maét thaäp phaùp]. Trong Quùa Trình Moät Ñôøi - ÔÛ Taát Caû Choã Coù Kieát Sanh 192. Vôùi loaøi chuùng sanh voâ saéc, thì veà danh saéc chæ coù ba taâm uaån, coøn voâ töôûng chuùng sanh chæ coù moät cöûu phaùp maïng caên ñaïi dieän cho saéc. 193. Trong quaù trình moät ñôøi, ôû taát caû choã coù saéc sanh, bieåu hieän nhoùm 8 saéc phaùp thôøi sanh, ñaàu tieân laø do thôøi tieát xaûy ra cuøng vôùi kieát sanh thöùc vaøo truù thôøi cuûa noù [Chuù thích: nghóa laø do hoûa giôùi trong saéc khôûi leân cuøng vôùi kieát sanh thöùc. Chính vì taâm cô chæ sanh vaøo luùc ñoù, maø coù söï yeáu keùm cuûa saéc caên] . Kieát sanh thöùc khoâng sanh saéc., vì, cuõng nhö moät ngöôøi teù xuoáng hoá khoâng ñôõ ñöôïc keû khaùc, kieát sanh thöùc cuõng khoâng theå sanh ra saéc vì thaân caên coøn yeáu. Nhöng töø höõu phaàn ñaàu tieân sau kieát sanh thöùc trôû ñi, nhoùm 8 (saéc) do taâm sanh xuaát hieän. Vaø, vaøo luùc aâm thanh xuaát hieän, thì coù thanh cöûu phaùp vöøa do thôøi sanh, vöøa do taâm sanh. 194. Nhoùm 8 saéc do thöïc sanh xuaát hieän nôi nhöõng chuùng sanh ôû baøo thai soáng baèng vaät chaát ñoaøn thöïc khi thaân theå chuùng thaám thöùc aên do meï nuoát vaøo, vì kinh noùi: Nhö vaäy, khi ngöôøi meïVaø xuaát hieän nôi caùc loaøi hoùa sanh vöøa khi nuoát ñôøm daõi vaøo. Vaäy, vôùi 26 saéc goàm nhoùm thuaàn 8 phaùp thöïc sanh, vaø nhieàu nhaát hai cöûu phaùp thôøi sanh vaø taâm sanh, vaø vôùi 70 saéc nghieäp sanh ñaõ noùi (191), khôûi leân ba thôøi, trong moãi saùt-na taâm, thì coù 96 saéc phaùp, vôùi ba uaån voâ saéc thaønh 99 [ba thôøi: sanh, truù dieät]. 195. Hoaëc, vì aâm thanh khoâng thöôøng hieän, maø chæ thænh thoaûng, neân tröø aâm thanh goàm hai thôøi (thôøi sanh, taâm sanh) thì coøn 97 phaùp caàn hieåu laø "danh-saéc do duyeân thöùc sanh", ôû taát caû höõu. Duø nhöõng chuùng sanh aáy ñang nguû, chôi hay aên uoáng, caùc phaùp naøy vaãn tieáp tuïc sanh trong chuùng ngaøy vaø ñeâm, do duyeân thöùc. Chuùng ta seõ giaûi thích caùc phaùp naøy coù thöùc laøm duyeân nhö theá naøo. (ñ. 200). 196. Maëc duø saéc nghieäp sanh laø caùi ñaàu tieân tìm ñöôïc ñaát ñöùng trong caùc loaïi höõu, sanh, thuù, truù vaø höõu tình cö, nhöng noù khoâng theå tieáp tuïc neáu khoâng ñöôïc cuûng coá bôûi saéc do taâm sanh, thôøi sanh vaø thöïc sanh. Maø saéc do ba thöù sau naøy sanh cuõng khoâng theå tieáp tuïc neáu khoâng ñöôïc cuõng coá bôûi saéc danh nghieäp sanh. Nhöng khi cuûng coá laãn nhau nhö vaäy, thì chuùng coù theå ñöùng vöõng cho ñeán khi thoï maïng hay phöôùc ñöùc taän. Cuõng nhö nhöõng lau saäy nhôø choáng ñôõ nhau caû boán maët maø ñöùng vöõng duø coù bò gioù thoåi, hay nhö chieác thuyeàn hoûng phao nhöng coù ñieåm töïa, thì duø bò soùng ñaùnh vaãn caàm cöï ñöôïc moät thôøi gian daøi. Treân ñaây laø trình baøy söï sanh khôûi danh saéc trong caùc côõi höõu, sanh, thuù, thöùc truù vaø höõu tình cö. 197. Baèng söï bao goàm: Laïi coù: a/ Danh ñôn thuaàn vôùi thöùc laøm duyeân, ôû quaù trình moät ñôøi soáng vaø ôû kieát sanh, trong voâ saéc giôùi, danh ñôn thuaàn trong moät ñôøi ôû loaïi höõu 5 uaån. b/. Saéc ñôn thuaàn vôùi thöùc laøm duyeân, ôû caû hai tröôøng hôïp, trong loaøi voâ töôûng, vaø trong quaù trình soáng, ôû loaøi höõu 5 uaån. c/. Danh-saéc phoái hôïp do thöùc laøm duyeân, ôû caû kieát sanh laãn ñôøi soáng, trong loaïi höõu 5 uaån. Taát caû danh, saéc vaø danh-saéc noùi treân caàn hieåu laø "danh saéc do duyeân thöùc", bao goàm döôùi muïc danh-saéc theo phöông phaùp phaàn naøo cuõng ñaïi bieåu ñöôïc phaàn coøn laïi ñoàng loaïi vôùi noù. 198. Noùi raèng ôû loaøi voâ töôûng khoâng coù maët thöùc, ñuùng khoâng? - Khoâng sai, vì Thöùc naøy, keå nhö nhaân cuûa danh199. Caùi thöùc laøm nhaân danh-saéc ñöôïc keå hai loaïi, laø coù dò thuïc vaø khoâng. Vaø bôûi vì trong tröôøng hôïp chuùng sinh voâ töôûng, saéc laø do nghieäp sanh, neân coù duyeân laø caùi thöùc taïo-nghieäp, thöùc naøy sanh trong höõu 5 uaån, ñieàu naøy cuõng aùp duïng cho saéc nghieäp sanh, khôûi leân trong quaù trình ñôøi soáng, nôi loaøi höõu tình coù 5 uaån, ôû saùt-na thieän thaâm hay baát cöù taâm naøo khaùc. Treân ñaây trình baøy theo söï " Bao goàm". 200. Baèng caùc hình thöùc duyeân: ÔÛ ñaây, Dò thuïc thöùc laøm duyeân cho danh201. Kieát sanh thöùc hay moät loaïi naøo khaùc cuûa dò thuïc thöùc, laø moät duyeân theo 9 caùch: caâu sanh, hoã töông, thaân y, töông öng, nghieäp dò thuïc, thöïc caên, höõu phi höõu hoaëc ôû kieát sanh, hoaëc trong moät ñôøi, cho caùi taâm phaùp (danh) goïi laø "dò thuïc" (quaû baùo), coù laãn saéc hoaëc khoâng laãn. ÔÛ kieát sanh noù laø moät duyeân coù 9 caùch: cu sanh, hoã töông, thaân y, nghieäp dò thuïc, thöïc duyeân, caên duyeân, baát töông öng, höõu, vaø phi höõu, cho saéc phaùp cuûa nhuïc ñoaøn taâm hay taâm cô. Noù laø moät duyeân theo 8 caùch nhö treân tröø hoã töông, cho saéc phaùp ngoaøi taâm cô. Thöùc taïo-nghieäp (kamma-formation consciousness) laø moät duyeân theo moät caùch maø thoâi, töùc thaân y. Cho saéc cuûa loaøi voâ töôûng, hoaëc cho saéc nghieäp sanh, ôû loaïi höõu 5 uaån, theo Kinh boä. Taát caû thöùc coøn laïi töø Höõu phaàn ñaàu tieân sau kieát sanh trôû ñi, caàn hieåu laø duyeân cho loaïi danh-saéc thích öùng. Muoán neâu roõ vaän haønh chi tieát cuûa noù thì phaûi trích daãn caû boä luaän Patthaøna, neân chuùng ta seõ khoâng ñi vaøo vaán ñeà naøy. 202. ÔÛ ñaây, ngöôøi ta coù theå ñaët caâu hoûi: Nhöng laøm sao bieát danh saéc cuûa kieát sanh coù thöùc laøm duyeân? - Nhôø kinh ñieån, vaø nhôø lyù luaän. Vì caùc kinh nhieàu choã xaùc ñònh thoï, v.v... laáy thöùc laøm duyeân. "Caùc phaùp sanh khôûi song song do thöùc". (Dhs. 1522) Coøn veà luaän lyù: Töø choã saéc thaáy ñöôïcDuø taâm muoán hay khoâng muoán, saéc vaãn sanh theo taâm, nhö nhieàu luùc ta coù theå thaáy. Töø choã thaáy ñöôïc ñoù, coù theå suy ra caùi khoâng thaáy. Bôûi theá, coù theå bieát vì saéc do taâm sanh ñaõ ñöôïc thaáy - taâm laø duyeân cho saéc khoâng ñöôïc thaáy, töùc kieát sanh, nhö Patthaøna noùi: "Cuõng nhö saéc phaùp do taâm sanh, saéc do nghieäp sanh cuõng coù taâm laøm duyeân". (Patthaøna, 172). Treân ñaây laø giaûi thöùc chi tieát meänh ñeà "Thöùc duyeân danh saéc". Saùu Xöù 203. Veà meänh ñeà "Do duyeân danh saéc, coù saùu xöù:204. Khi noùi "danh saéc laøm duyeân cho saùu xöù" thì "danh" laø ba uaån thoï töôûng haønh vaø "saéc" laø caùi goàm trong doøng töông tuïc moät ñôøi, ñöôïc keå laø "boán ñai vaø nhöõng gì coøn laïi", nghóa laø: 4 ñaïi chuûng, 6 noäi xöù vaø maïng caên (vì chuùng laø nhöõng yeáu toá laøm duyeân) luoân luoân nhö vaäy khoâng ñoåi. Nhöng danh naøy, saéc naøy vaø danh-saéc naøy, moãi thöù ñaïi bieåu cho nhöõng caùi coøn laïi, goàm döôùi teân laø "danh-saéc", caàn ñöôïc hieåu laø moät duyeân cho saùu xöù goàm coù ñeä luïc xöù vaø xöù goàm saùu, moãi caùi ñaïi bieåu cho nhöõng caùi coøn laïi döôùi teân laø "saùu xöù". Taïi sao? Vì trong voâ saéc höõu, chæ coù danh keå nhö duyeân cho ñeä laïc xöù maø thoâi, töùc yù xöù, khoâng cho xöù naøo khaùc. Vì Vibhanga noùi: "Do duyeân danh, coù ñeä luïc xöù". (Vbh. 179). 205. ÔÛ ñaây, coù theå noùi: Nhöng laøm sao bieát ñöôïc raèng, danh saéc laø moät duyeân cho saùu xöù? - Vì saùu xöù coù maët khi danh-saéc coù maët. Moät xöù naøo ñoù coù maët khi moät loaïi danh saéc naøo ñoù coù maët - khoâng coù caùch naøo khaùc. Ñieàu naøy seõ ñöôïc giaûi thích döôùi ñaây, trong ñoaïn noùi laøm theá naøo noù laø moät duyeân. Bôûi vaäy, Ngöôøi trí neân tìm hieåu206. Sau ñaây laø yù nghóa. a. Danh Laøm Duyeân ÔÛ voâ saéc kieát sanh,207. Nhö theá naøo? Tröôùc heát, ôû kieát sanh, danh laø moät duyeân theo 7 caùch ít nhaát, ñoù laø "cu sanh, hoã töông, thaân y, töông öng, nghieäp dò thuïc, höõu duyeân, vaø baát ly khöù duyeân, cho ñeä luïc yù xöù. Tuy nhieân, moät vaøi loaïi danh laø duyeân, keå nhö nhaân duyeân (nghóa laø tham, vaân vaân), vaø vaøi loaïi laø thöïc duyeân (nghóa laø xuùc vaø taùc yù). Bôûi theá, noù cuõng laø moät duyeân theo caùc caùch khaùc. Chính do hai caùi sau naøy maø coù toái ña hay toái thieåu. Trong quaù trình moät ñôøi soáng, dò thuïc danh cuõng laø moät duyeân nhö ñaõ noùi. Nhöng loaïi phi dò thuïc laø moät duyeân theo 6 caùch ít nhaát, nhö caùc duyeân ñaõ noùi tröø nghieäp dò thuïc. Moät vaøi laø duyeân keå nhö nhaân duyeân, vaø moät vaøi laø thöïc duyeân. Vaäy, noù cuõng laø moät duyeân theo nhöõng caùch khaùc nöõa. Chính do nhöõng duyeân naøy maø toái ña vaø toái thieåu caàn ñöôïc bieát. 208. Trong loaïi höõu 5 uaån, ôû kieát sanh, theo caùc caùch töông töï. Danh taùc ñoäng nhö duyeân cho ñeä luïc xöù209. Ngoaøi caùc voâ saéc phaùp, caû trong loaïi höõu 5 uaån, dò thuïc danh, töông öng vôùi taâm-cô, laø moät duyeân, toái thieåu theo 7 caùch, cho ñeä luïc yù xöù, nhö ñaõ noùi veà voâ saéc phaùp. Nhöng töông öng boán ñaïi chuûng, noù laø moät duyeân, theo 6 caùch, laø caâu sanh, thaân y, nghieäp dò thuïc, baát töông öng, höõu duyeân vaø baát ly khöù cho 5 xöù kia keå töø nhaõn xöù. Tuy vaäy, coù caùi laø nhaân duyeân, coù caùi laø thöïc duyeân. Chính do nhöõng thöù naøy maø toái ña, toái thieåu caàn ñöôïc hieåu. 210. Dò thuïc duyeân dò thuïc211. Giaûi: Cuõng nhö trong kieát sanh, trong ñôøi soáng cuûa loaøi höõu 5 uaån, dò thuïc danh laø duyeân theo 7 caùch ít nhaát, cho dò thuïc yù xöù thöù saùu. Nhöng phi dò thuïc danh laø moät duyeân theo saùu caùch ít nhaát cho phi dò thuïc yù xöù thöù saùu, nghóa laø 7 caùi treân tröø nghieäp dò thuïc. Toái ña vaø toái thieåu caàn ñöôïc hieåu theo caùch ñaõ noùi. 212. Vaø suoát moät ñôøi, dò thuïc213. Giaûi: Laïi nöõa, trong quaù trình moät ñôøi, dò thuïc danh kia, coù saéc caên vaø tònh saéc maét, v.v... laø moät duyeân cho 5 xöù keå töø nhaõn, theo 4 caùch laø haäu sanh, baát töông öng, höõu duyeân, baát ly khöù. Phi dò thuïc cuõng ñöôïc giaûi thích töông töï. Bôûi theá danh hay taâm ñöôïc phaân thaønh thieän, baát thieän, v.v... caàn hieåu laø duyeân cho chuùng theo 4 caùch. Treân ñaây laø noùi moät mình danh laøm duyeân cho nhöõng xöù naøo, theo caùch naøo, ôû kieát sanh vaø trong ñôøi soáng. 214. b. Saéc Laøm Duyeân Trong voâ saéc höõu215. Veà phaàn saéc, thi saéc cuûa taâm cô laø moät duyeân theo 6 caùch, laø caáu sanh, hoã töông, thaân y, baát töông öng, höõu duyeân, vaø baát ly khöù, trong kieát sanh, cho ñeä luïc yù xöù. Nhöng 4 ñaïi chuûng noùi chung, nghóa laø ôû kieát sanh cuõng nhö ñôøi soáng, laø duyeân theo 4 caùch, töùc cu sanh, thaân y, höõu duyeân vaø baát ly khöù, cho baát cöù caùi naøo trong 5 xöù keå töø nhaõn xöù, khi chuùng sanh khôûi. 216. Maïng vaø thöïc phaåm trong ñôøi217. Nhöng ôû trong kieát sanh vaø trong quaù trình moät ñôøi, saéc maïng caên laø moät duyeân theo 3 caùch, laø höõu duyeân, baát ly khöù vaø caên duyeân, cho naêm xöù. Thöïc toá laø duyeân theo 3 caùch, höõu duyeân, baát ly khöù vaø thöïc duyeân, trong quaù trình moät ñôøi chöù khoâng ôû kieát sanh vaø ñieàu naøy chæ aùp duïng khi cô theå cuûa höõu tình soáng baèng ñoaøn thöïc coù ngaám thöùc aên vaøo. Trong quaù trình ñôøi soáng, khoâng ôû kieát sanh, naêm xöù khôûi töø nhaõn xöù laø duyeân theo 6 caùch, laø thaân y, tieàn sanh, maïng duyeân, baát töông öng duyeân, höõu duyeân vaø baát ly khöù, cho caùi phaàn thuoäc ñeä luïc yù xöù goàm nhaõn nhó tæ thieät vaø thaân thöùc. Nhöng ñôøi soáng, khoâng ôû kieát sanh, saéc chaát thuoäc taâm cô laø moät duyeân, theo 5 caùch laø thaân y, tieàn sanh, baát töông öng, höõu duyeân vaø baát ly khöù, cho phaàn coøn laïi cuûa yù xöù ngoaøi 5 thöùc. Treân ñaây laø noùi saéc laøm duyeân cho nhöõng xöù naøo, vaø caùch naøo, ôû kieát sanh vaø trong ñôøi soáng. 218. c. Danh Saéc Laøm Duyeân Phoái hôïp danh-saéc naøo219. Ví duï, ôû kieát sanh trong höõu 5 uaån, thì danh-saéc, hay 3 uaån vôùi saéc chaát cuûa nhuïc ñoaøn taâm, laø moät duyeân keå nhö caâu sanh, hoã töông, y chæ, nghieäp dò thuïc, töông öng, baát töông öng, höõu duyeân, baát ly khöù, v.v... cho ñeä luïc yù xöù. Ñaây chæ laø ñaàu moái, chi tieát noùi theo treân. Xuùc 220. Veà meänh ñeà "Do duyeân saùu xöù, xuùc sanh":221. Vaén taét, vôùi meänh ñeà "saùu nhaäp duyeân cho xuùc", thì chæ coù 6 loaïi laø nhaõn xuùc, v.v..., cho ñeán yù xuùc. Nhöng noùi chi tieát thì, 5 thieän dò thuïc vaø 5 baát thieän dò thuïc khôûi ñaàu baèng nhaõn xuùc laøm thaønh 10. Coøn laïi töông öng vôùi 22 loaïi theá gian dò thuïc taâm, thaønh 22. Bôûi theá toång coäng coù 32 (töø 34 ñeán 65 trong ñoà bieåu), gioáng nhö thöùc do duyeân haønh ñaõ noùi. 222. Nhöng veà saùu xöù (saùu nhaäp, saùu caên) laøm duyeân cho xuùc, thì coù 32 khía caïnh: Coù nghieäp xem saùu xöù223. Coù ngöôøi nghieäp xem ñaây laø moät trình baøy veà söï sanh khôûi nhöõng gì bò chaáp thuû (töùc caùc uaån nghieäp-sanh) vaø cho raèng caùi naêng-duyeân (xöù hay nhaäp) vaø caùi do duyeân sanh (xuùc) chæ laø nhöõng phaùp bao goàm trong moät töông tuïc ñôøi n. Hoï xem baát cöù phaàn naøo cuõng ñaïi bieåu cho phaàn coøn laïi thuoäc loaïi noù, vì duyeân cho xuùc trong caùc phaùp voâ saéc chæ laø yù xöù maø thoâi, theo Vibhanga: "Do duyeân ñeä luïc xöù, coù xuùc". (Vbh. 179). Coøn choã khaùc thì noùi do duyeân toaøn theå saùu xöù maø coù xuùc. Bôûi theá hoï cho "luïc nhaä" (saùu xöù) coù nghóa naêm xöù maét tai... thaân, coïng vôùi yù xöù töù saùu. Nhöng coù ngöôøi cho raèng chæ coù caùi do duyeân sanh, töùc xuùc, mnôùi chöùa ñöïng trong moät töông tuïc duy nhaát, coøn caùi naêng-duyeân (töùc xöù) ñöôïc chöùa ñöïng trong caùc töông tuïc khaùc (quaù khöù) nöõa. Hoï cho raèng taát caû vaø töøng phaàn cuûa nhöõng xöù aáy ñeàu laø duyeân cho xuùc, vaø hoï goàm luoân caû saùu ngoaïi xöù, bôûi theá, vôùi nhöõng ngöôøi naøy, thì "saùu xöù" coù nghóa laø caû saùu noäi xöù maét tai muõi löôõi thaân yù, vaø saùu ngoaïi xöù saéc thanh höông vò xuùc phaùp. 224. ÔÛ ñaây, coù theå hoûi: Moät loaïi xuùc khoâng sanh töø taát caû xöù, maø taát caû loaïi xuùc cuõng khoâng sanh töø moät xöù. Theá maø meänh ñeà "Do duyeân xöù (goàm saùu), coù xuùc" laïi ñeå ôû soá ít, laø taïi sao? Traû lôøi: Ñuùng theá, song moãi thöù phaùt xuaát töø nhieàu (duyeân): nhö nhaõn xuùc thì do nhaõn xöù, do saéc xöù, do yù xöù keå nhö nhaõn thöùc vaø do phaùp xöù goàm nhöõng phaùp töông öng khaùc [nhö aùnh saùng, khoaûng caùch v.v... ]. Caùc xuùc khaùc cuõng vaäy, bôûi theá Maëc duø noùi ôû soá ítMaëc duø noùi ôû soá ít coù nghóa laø trong meänh ñeà "Do duyeân saùu xöù coù xuùc" danh töø xuùc ñeå ôû soá ít. Theá Naøo Saùu Xöù Laøm Duyeân Cho Xuùc? 226. Nhöng veà nhöõng xöù naøy227. Giaûi thích nhö sau: Tröôùc heát 5 xöù maét tai... thaân laø duyeân theo 6 kieåu: y chæ, tieàn sanh, caên, baát töông öng, höõu, vaø baát ly khöù, cho xuùc goàm 5 loaïi. Keá ñeán dò thuïc yù xöù moät mình noù laøm duyeân theo 9 caùch: caâu sanh, hoã töông, y chæ, dò thuïc, thöïc, caên, töông öng, höõu, baát ly khöù, cho dò thuïc yù xuùc phaân loaïi theo nhieàu caùch. Nhöng tröôøng hôïp ngoaïi xöù thì saéc xöù laø duyeân theo 4 caùch: sôû duyeân, tieàn sanh, höõu, vaø baát ly khöù, cho nhaõn xuùc. Cuõng vaäy thanh xöù, v.v... . laø duyeân cho nhó xuùc, v.v... Nhöng nhöõng thöù naøy laø phaùp xöù keå nhö ñoái töôïng, laø duyeân cuõng theo caùch aáy, coäng theâm caùch sôû duyeân, cho yù xuùc, bôûi theá "ngoaïi xöù laøm duyeân taùnh cho xuùc, tuøy tröôøng hôïp aán ñònh". Ñaáy laø chi tieát meänh ñeà "Do duyeân saùu xöù coù xuùc". Thoï 228. Veà meänh ñeà "Do duyeân xuùc coù thoï":229. Theo söï phaân tích meänh ñeà naøy trong Vibhanga, thì chæ coù saùu loaïi xuùc keå theo caên moân nhö sau: "thoï do nhaõn xuùc sanh, do nhó, tæ, thieät, thaân, yù xuùc sanh" (Vbh. 136). Nhöng khi phaân theo söï töông öng vôùi 89 loaïi taâm thì chuùng goàm 89 thöù. 230. Nhöng töø 89 loaïi thoï231. ÔÛ ñaây, xuùc ôû naêm moân laø moät duyeân theo 8 caùch: caâu sanh, hoã töông, y chæ, dò thuïc, thöïc, töông öng, höõu, vaø baát ly khöù, cho 5 loaïi thoï coù tònh saéc maét, v.v... laøm caên baûn vaät lyù. Nhöng xuùc aáy khôûi töø nhaõn xuùc, laø moät duyeân theo moät caùch laø thaân y duyeân maø thoâi, cho phaàn coøn laïi cuûa dò thuïc thoï ôû saéc giôùi xaûy ra ôû moãi caên moøn keå nhö tieáp thoï, suy ñaït vaø ñoàng sôû duyeân. 232. Xuùc ôû yù moân cuõng duyeân nhö vaäy: xuùc goïi laø cu sanmh yù xuùc laø moät duyeân theo 8 caùch nhö treân, cho dò thuïc thoï ôû duïc giôùi xaûy ra keå nhö ñoàng sôû duyeân ôû yù moân vaø cuõng vaäy cho caùc loaïi dò thuïc thoï ôû ba coõi xaûy ra vôùi kieát sanh, höõu phaàn vaø töû taâm. Nhöng yù xuùc töông öng vôùi yù moân höôùng taâm, laø moät duyeân, keå nhö thaân y duyeân maø thoâi, cho caùc loaïi thoï xaûy ra ôû yù moân nhö ñoàng sôû duyeân taâm ôû duïc giôùi. Ñaáy laø chi tieát meänh ñeà "xuùc duyeân thoï". AÙi 233. Veà meänh ñeà "Do duyeân thoï, aùi sanh", (thoï duyeân aùi), saùu aùi ñoái vôùi saéc phaùp ñöoïc baøn ñeán, vaø moãi thöù naøy khi noù sanh, coù theå xuaát hieän theo moät trong ba caùch. 234. Saùu loaïi aùi ñöôïc neâu trong Vibhanga khi phaân tích meänh ñeà naøy laø saéc aùi, thanh, höông, vò, xuùc, phaùp aùi (Vbh. 136), tuøy theo ñoái töôïng maø ñaët teân, nhö con trai ñöôïc goïi theo cha: "con oâng tröôûng giaû", "con ngöôøi baø la moân". Moãi thöù trong saùu loaïi aùi naøy ñöôïc keå tuøy theo caùch sinh khôûi cuûa ch1nghieäp, goàm ba, laø duïc aùi, höõu aùi, phi höõoõu aùi. 235. Khi saéc aùi sanh khôûi, thích thuù moät ñoái töôïng ñi vaøo söï chuù yù cuûa maét vaø thích thuù theo kieåm tham duïc, thì goïi laø duïc aùi. Nhöng khi cuøng moät khaùt aùi aáy sanh khôûi keøm theo thöôøng kieán, cho raèng ñoái töôïng ñoù laø tröôøng cöûu, baát dieät, thì goïi laø höõu aùi. Khi khaùt aùi aáy sanh khôûi keøm theo ñoaïn kieán, cho raèng vaät a1y seõ tan raõ, hoaïi dieät, thì goïi laø phi höõu aùi, vì khi tham caâu höõu ñoaïn kieán thì goïi laø phi höõu aùi. Cuõng vaäy trong tröôøng hôïp khaùt aùi ñoái vôùi thanh. Nhöõng aùi naøy coïng thaønh 18 thöù, 18 aùi naøy ñoái vôùi töï saéc, daùng daáp cuûa chính mình, cuøng vôùi 18 aùi ñoái vôùi ngoaïi saéc, daùng daáp ngöôøi khaùc, thaønh 36 loaïi; 36 trong quaù khöù, 36 trong vò lai vaø 36 trong hieän taïi laøm thaønh 108 aùi, ruùt laïi chæ coù 6 laø aùi ñoái vôùi saéc, thanh, höông, vò, xuùc, phaùp. Ruùt laïi nöõa thì chæ coù ba, laø duïc aùi, höõu aùi, phi höõu aùi. 236. Do loøng öa muoán caûm giaùc sau khi tìm thaáy khoaùi laïc trong caûm giaùc khôûi leân qua moät ñoái töôïng saéc phaùp, maø ngöôøi ta daønh nhieàu vinh döï cho hoïa só, nhaïc só, ngöôøi laøm nöôùc hoa, ñaàu beáp, thôï deät, ngöôøi naáu röôïu, y só vaân vaân. Cuõng nhö, vì yeâu treû maø ngöôøi ta thöôøng vuù em. Bôûi theá, neân hieåu ba loaïi aùi ñeàu do thoï laøm duyeân. 237. Thoï muoán noùi ôû ñaây laø dò thuïc laïc thoï maø thoâi, vì vaäy noù laø moät duyeân theo moät caùch, cho söïï sanh khôûi cuûa taát caû aùi naøy. Theo moät caùch: ñoù laø duyeân keå nhö thaân y maø thoâi. 238. Hoaëc: Vaø khi ñaõ ñöôïc laïc, laïi khao khaùt theâm,Ñaáy laø giaûi thích coù chi tieát "Do duyeân thoï, aùi sanh". Thuû 239. Veà meänh ñeà "Do duyeân aùi, coù thuû" (aùi duyeân thuû):240. Giaûi thích nhö sau. Tröôùc heát coù boán loaïi thuû laø duïc thuû, kieán thuû, giôùi caám thuû vaø ngaõ luaän thuû. 241. Phaân tích yù nghóa laø nhö sau. Goïi laø duïc thuû vì noù baùm vaøo thuû khoaùi laïc giaùc quan töùc saéc traàn. Laïi nöõa, noù vöøa laø duïc, vöøa laø chaáp thuû (baùm giöõ) neân goïi laø duïc thuû. Thuû (upadaøna) laø söï naém chaéc, upa ñaây nghóa laø chaéc chaén. Cuõng vaäy, noù vöøa laø (taø) kieán vöøa laø chaáp thuû, neân goïi laø kieán thuû. Hoaëc vì noù baùm vaøo taø kieán, vì trong tröôøng hôïp taø kieán cho raèng theá giôùi laø ngaõ, thöôøng, v.v., thì chính loaïi taø kieán sau (thöôøng) baùm vaøo loaïi tröôùc (ngaõ). Cuõng theá, baùm vaøo leã laïc laø giôùi caám thuû. Laïi nöõa, noù vöøa laø leå laïc vöøa laø chaáp thuû, neân goïi laø giôùi caám thuû. Nhöõng giôùi nhö ngöu haïnh (soáng nhö traâu boø) v.v... chính laø nhöõng loaïi chaáp thuû, do vì hieåu sai raèng nhôø vaäy ñöôïc thanh tònh. Cuõng vaäy, vì chuùng nhoài soï baèng caùch aáy, neân goïi laø lyù thuyeát, chuùng baùm víu baèng caùch aáy, neân goïi laø thuû. Chuùng nhoài soï baèng caùi gì? Baùm vaøo caùi gì? - Caùi ngaõ. Söï chaáp thuû lyù thuyeát veà ngaõ, goïi laø ngaõ luaän thuû. Hoaëc qua thuyeát ñoù chuùng baùm vaøo moät töï ngaõ voán chæ laø lyù thuyeát, neân goïi laø ngaõ luaän thuû. Ñaây laø phaân tích yù nghóa. 242. Caùc phaùp keå vaén taét vaø chi tieát thì: vaén taét, duïc thuû ñöôïc goïi laø söï kieân coá cuûa khaùt aùi, vì kinh noùi: "ÔÛ ñaây, gì laø duïc thuû? Söï ham thích khoaùi caûm, söï theøm khaùt ñoái vôùi duïc, thích thuù trong duïc laïc, khaùt aùi ñoái vôùi duïc, nhieät naõo vôùi duïc, say meâ duïc, lao mình vaøo ñoù, goïi laø Duïc thuû (Dhs. 1214). Söï kieân coá cuûa khaùt aùi laø moät teân chæ caùi khaùt aùi ñeán sau ñaõ vöõng chaéc nhôø aûnh höôûng khaùt ai ñi tröôùc taùc ñoäng nhö duyeân thaân y cho noù. Nhöng laïi coù ngöôøi noùi aùi laø khaùt khao moät ñoái töôïng ta chöa ñaït, nhö keû troäm vöôn tay trong boùng toái; coøn thuû laø söï naém giöõ moät ñoái töôïng ñaõ ñaït, nhö keû troäm baét ñöôïc cuûa. Nhöõng phaùp naøy (aùi thuû) ngöôïc laïi thieåu duïc tri tuùc, bôûi theá chuùng laø goác reã cuûa ñau khoå, do tìm kieám vaø giöõ gìn. (D. ii, 58). Ba thuû coøn laïi noùi goïn chæ laø taø kieán. 243. Nhöng noùi chi tieát thì duïc thuû laø tình traïng kieân coá cuûa aùi ñöôïc moâ taû ôû treân, thuoäc 108 loaïi töông öng vôùi saéc, vaân vaân. Kieán thuû laø taø kieán goàm 10 thöù nhö ñöôïc noùi: Gì laø kieán thuû? "Khoâng coù boá thí, teá töï, khoâng coù sa moân baø la moân ñöùc haïnh ñaõ töï chöùng vôùi thaùnh trí vaø tuyeân boá ñôøi naøy ñôøi sau". Quan ñieåm nhö vaäy, kieán chaáp ñaûo loän vaäy goïi laø kieán thuû (Vbh. 375). Giôùi caám thuû laø söï tin theo quan ñieåm cho raèng söï thanh tònh laø do leã laïc, quan ñieåm nhö vaäy, kieán chaáp ñaûo loän nhö vaäy goïi laø giôùi caám thuû (Dhs. 1216). Ngaõ luaän thuû laø 20 kieán chaáp sai laàm veà ngaõ, nhö: "ÔÛ ñaây, gì laø ngaõ luaän thuû? Keû voâ vaên phaøm phu, khoâng tu taäp phaùp caùc baäc chaân nhaân, chaáp ngaõ laø saéc... kieán chaáp ñaûo loän nhö vaäy goïi laø ngaõ luaän thuû." (Dhs. 1217) Ñaáy laø caùc phaùp keå sô löôïc veà chi tieát. 244. Veà thöù töï, thöù töï goàm ba (xem Ch. XIV, ñ. 211) laø thöù töï sanh khôûi, töø boû, vaø giaûng daïy. ÔÛ ñaây, thöù töï sanh khôûi caùc phieàn naõo khoâng noùi theo nghóa ñen, bôûi khoâng coù söï sanh khôûi ñaàu tieân cuûa phieàn naõo trong voøng luaân hoài voâ thuûy. Nhöng theo nghóa töông ñoái thì: Thoâng thöôøng, nôi moät ngöôøi, taø giaûi chaáp thöôøng, ñoaïn khôûi töø giaû thuyeát coù ngaõ. Keá ñeán, khi ngöôøi aáy cho raèng töï ngaõ naøy tröôøng cöõu, thì söï chaáp thuû khôûi leân nôi noù vì muïc ñích thanh luyeän töï ngaõ. Vaø khi noù tin raèng töï ngaõ naøy ñoaïn dieät, töø ñoù baát chaáp ñôøi sau, thì duïc thuû khôûi leân. Bôûi vaäy, ngaõ luaän thuû sanh tröôùc nhaát, keá ñeán laø kieán thuû, vaø giôùi caám thuû hay duïc thuû. Vaäy ñaây laø thöù töï sanh khôûi cuûa chuùng, nôi moät höõu tình. 245. Vaø ôû ñaây, kieán thuû, v.v... ñöôïc töø boû tröôùc, vì chuùng ñöôïc loaïi tröø nhôø döï löu ñaïo. Duïc thuû ñöôïc töø boû sau, vì noù ñöôïc ñoaïn tröø nhôø A-la-haùn ñaïo. Ñaây laø thöù töï töø boû. 246. Duïc thuû tuy vaäy laïi ñöôïc daïy tröôùc heát, vì taàm ñoái töôïng roäng raõi, vaø vì noù roõ reät. Noù coù moät phaïm vi ñoái töôïng raát roäng, vì töông öng vôùi 8 loaïi taâm (22-29). Caùc thuû khaùc coù phaïm vi ñoái tö?ng heïp vì chuùng töông öng vôùi 4 loaïi taâm (22, 23, 26, 27). Vaø thoâng thöôøng, duïc thuû laø roõ reät, vì söï öa thích raøng buoäc cuûa loaïi naøy (xem M. i, 167). Caùc loaïi thuû khaùc khoâng roõ reät nhö vaäy. Moät keû bò aùm bôûi duïc, thì lao vaøo söï phoâ tröông, teá leã ñeå ñaït khoaùi laïc giaùc quan. Kieán thuû keá tieáp duïc thuû vì söï phoâ tröông vaø leã laïc kia laø moät taø kieán nôi vò aáy. Roài kieán thuû naøy laïi chia laøm hai thöù, laø giôùi caám thuû vaø ngaõ luaän thuû, vaø trong hai thöù naøy, giôùi caám thuû ñöôïc daïy tröôùc vì noù thoâ phuø, deã nhaän ra, nhö hình thöùc ngöu haïnh vaø khoå haïnh. Ngaõ luaän thuû ñöôïc daïy sau roát vì noù vi teá. Ñaáy laø thöù töï giaûng daïy. Theá Naøo Laø AÙi Duyeân Thuû 247. Vaø aùi ôû ñaây laø moät duyeân248. Veà boán loaïi thuû ñöôïc daïy nhö theá, thì duïc aùi laø moät duyeân theo moät caùch, keå nhö thaân y, cho loaïi thuû ñaàu tieân, töùc duïc thuû, vì noù khôûi leân töông öng vôùi nhöõng ñoái töôïng maø aí thích thuù. Nhöng noù laø duyeân theo 7 caùch laø caâu sanh, hoã töông, y chæ, töông öng, höõu, baát ly khöù, vaø nhaân duyeân, hoaëc theo 8 caùch, nhö treân theâm thaân y, cho 3 loaïi thuû coøn laïi. Vaø khi noù ñaõ laøm thaân y duyeân thì khoâng bao giôø laø caâu sanh. Ñoù laø giaûi thích chi tieát meänh ñeà "aùi duyeân thuû". Höõu 249. Veà meänh ñeà "Do Duyeân Thuû Coù Höõu":250. ÔÛ ñaây, trôû thaønh goïi laø höõu (bhava). Coù hai thöù laø nghieäp höõu vaø sanh höõu nhö ñöôïc noùi: "Höõu theo hai loái, coù nghieäp höõu, coù taùi sanh höõu" (Vbh. 137). Chính tieán trình nghieäp laø höõu, thì goïi laø nghieäp höõu. Cuõng vaäy, chính tieán trình taùi sanh laø höõu thì goïi laø sanh höõu. Vaø ôû ñaây, taùi sanh laø höõu vì noù hieän höõu, nhöng cuõng nhö caâu: "Söï xuaát sanh cuûa chö Phaät laø haïnh phuùc" vì noù ñem laïi haïnh phuùc, cuõng v?y, nghieäp caàn ñöôïc hieåu laø höõu vì noù ñem laïi höõu hay söï taùi sanh; duøng töø ngöõ thoâng thöôøng chæ haäu quaû cuûa nhaân maø thay cho nhaân. Ñaây laø trình baøy yù nghóa. 251. Veà caûnh giôùi: tröôùc heát, nghieäp höõu noùi vaén taét laø haønh vaø caùc phaùp tham, v.v... töông öng vôùi haønh cuõng ñöôïc xem laø nghieäp. Vibhanga noùi: "Caùi gì laø nghieäp höõu? Phöôùc haønh, phi phöôùc haønh, baát ñoäng haønh, ôû bình dieän höõu haïn hay ñaïi haønh: ñaáy laø nghieäp höõu. Cuõng vaäy, taát caû nghieäp ñöa ñeán taùi sanh ñeàu laø nghieäp höõu. (Vbh. 137). 252. ÔÛ ñaây, phöôùc haønh noùi theo taâm phaùp, laø 13 loaïi haønh, 1-13, phi phöôùc haønh laø 12 loaïi 22-33, vaø baát ñoäng haønh laø boán loaïi 14-17. Töø ngöõ "ôû bình dieän höõu haïn hay ñaïi haønh" coù nghóa söï nhoû nhaët hay lôùn lao cuûa quaû dò thuïc maø caùc haønh naøy ñem laïi. Nhöng töø ngöõ "cuõng vaäy, taát caû nghieäp ñöa ñeán taùi sanh" laø noùi tham, vaân vaân töông öng vôùi haønh. 253. Sanh höõu noùi vaén taét laø caùc uaån do nghieäp sanh, coù 9 loaïi: "ÔÛ ñaây, gì laø sanh höõu? Duïc höõu, saéc höõu, voâ saéc höõu, töôûng höõu, voâ töôûng höõu, phi töôûng phi phi töôûng höõu, höõu moät uaån, höõu boán uaån vaø höõu naêm uaån. Ñaáy goïi laø sanh höõu" (Vhb. 17). 254. Loaïi höõu coù duïc voïng goïi laø "duïc höõu". Töông töï, vôùi saéc vaø voâ saéc höõu. Höõu cuûa nhöõng chuùng sanh coù töôûng, hoaëc ôû ñaáy coù töôûng trong höõu, neân goïi laø "höõu töôûng'. Ngöôïc laïi laø "voâ töôûng". Do söï vaéng maët cuûa töôûng thoâ, nhöng coù töôûng vi teá, thì goïi laø phi töôûng phi phi töôûng. Höõu chæ goàm moät saéc uaån goïi laø höõu moät uaån hay moät chieàu (dimension). Töông töï, vôùi höõu boán uaån vaø naêm uaån. 255. Duïc höõu laø naêm uaån coù ñöôïc do nghieäp chaáp thuû. Saéc höõu cuõng vaäy. Voâ saéc höõu coù boán uaån. Töôûng höõu coù 4 vaø 5. Phi töôûng höõu laø moät uaån taäp thaønh do nghieäp chaáp thuû. Phi töôûng phi phi töôûng coù boán uaån. Höõu moät uaån boán uaån vaø naêm uaån laø caùc uaån aáy ñaõ taäp thaønh do nghieäp chaáp thuû. Ñaáy laø trình baøy veà caûnh giôùi. 256. Veà muïc ñích: Maëc duø phöôùc haønh v.v... ñöôïc ñeà caäp töông töï trong moâ taû veà höõu vaø haønh, nhöng ôû ñaây vaãn laëp laïi vì coù duïng yù. Trong tröôøng hôïp ñaàu noù ñöôïc noùi ñeán vì laø moät duyeân keå nhö nghieäp quaù khöù, cho söï taùi sanh hieän taïi, coøn tröôøng hôïp sau thì noù laø duyeân keå nhö nghieäp hieän taïi cho taùi sanh töông lai. Hoaëc tröôøng hôïp ñaàu, ñoaïn "Gì laø phöôùc haønh? Ñoù laø thieän haønh duïc giôùi" (Vbh. 135), chæ coù yù haønh ñöôïc goïi "haønh", nhöng ôû tröôøng hôïp sau, vôùi caâu "Taát caû nghieäp ñöa ñeán taùi sanh" (Vbh. 137), thì caùc phaùp töông öng vôùi haønh ñeàu ñöôïc bao goàm. Vaø trong tröôøng hôïp ñaàu chæ phaùp naøo laøm duyeân cho taâm môùi goïi laø haønh, coøn ôû ñaây thì caû caùi nghieäp ñöa ñeán voâ töôûng höõu cuóng goàm trong ñoù. Nhöng taïi sao phaûi laém lôøi? 257. Trong meänh ñeà "Voâ minh duyeân haønh", chæ coù caùc thieän vaø baát thieän phaùp ñöôïc keå, goïi laø phöôùc haønh, phi phöôùc haønh, coøn ôû ñaây trong meänh ñeà "Thuû duyeân höõu" thì thieän, baát thieän vaø caû duy taùc cuõng ñöôïc keå, do söï bao quaùt cuûa sanh höõu. Do vaäy maø coù söï laëp laïi ôû ñaây. Ñaáy laø trình baøy veà muïc ñích söï laëp laïi. 258. Veà söï phaân tích, toång hôïp laø phaân tích vaø toång hôïp cuûa höõu do duyeân thuû. Nghieäp ñaõ taïo do duyeân duïc thuû, vaø sinh ra duïc höõu, thì goïi laø nghieäp höõu. Caùc uaån do nghieäp aáy sanh ra goïi laø sanh höõu. Töông töï, vôùi saéc höõu vaø voâ saéc höõu. Bôûi theá coù hai loaïi duïc höõu do duyeân duïc thuû, trong ñoù bao goàm caû töôûng höõu vaø höõu 5 uaån. Vaø coù hai loaïi saéc höõu, trong ñoù goàm caû höõu coù töôûng, voâ töôûng, höõu moät uaån vaø höõu 5 uaån. Vaø coù hai loaïi voâ saéc höõu, trong ñoù goàm caû höõu coù töôûng, phi töôûng phi phi töôûng, vaø höõu b61ngöôøi uaån. Vaäy, keå caû nhöõng gì ñöôïc goàm trong ñoù, thì coù saùu loaïi höõu do duyeân duïc thuû. Töông töï, vôùi ba thuû coøn laïi laøm duyeân. Vaäy, phaân tích thì coù taát caû 24 loaïi höõu do duyeân thuû. 259. Nhöng veà toång hôïp, baèng caùch phoái hôïp nghieäp höõu vaø sanh höõu, thì coù (keå caû nhöõng gì noù bao goàm) moät loaïi duïc höõu do duyeân duïc thuû. Töông töï vôùi saéc höõu, voâ saéc höõu. Vaø töông töï, vôùi ba thuû coøn laïi laøm duyeân. Nhö vaäy coù 12 loaïi höõu do duyeân thuû keå caû nhöõng gì ñöôïc bao goàm. 260. Laïi nöõa, baát cöù nghieäp naøo coù thuû laøm duyeân, maø ñaõ ñaït ñeán duïc höõu, thì ñeàu laø nghieäp höõu. Caùc uaån ñöôïc sanh bôûi noù goïi laø sanh höõu. Töông töï, vôùi saéc vaø voâ saéc höõu. Vaäy, cuøng vôùi nhöõng gì ñöôïc bao goàm, coù hai loaïi duïc höõu, hai loaïi saéc höõu, vaø hai loaïi voâ saéc höõu. Toång hôïp coù saùu loaïi höõu theo caùch naøy. Hoaëc khoâng phaân thaønh nghieäp höõu vaø sanh höõu, thì chæ coù ba loaïi höõu laø duïc, saéc, voâ saéc. Hoaëc khoâng phaân thaønh duïc, saéc, voâ saéc thì chæ coù hai loaïi nghieäp höõu vaø sanh höõu. Vaø neáu khoâng phaân thaønh nghieäp vaø taùi sanh, thì chæ coù moät loaïi höõu maø thoâi. Ñaáy laø trình baøy veà höõu vôùi thuû laøm duyeân, phaân tích vaø toång hôïp. 261. Thuû naøo laøm duyeân cho höõu naøo? Baát cöù loaïi thuû naøo cuõng laø duyeân cho loaïi höõu naøo baát cöù. Vì phaøm phu nhö moät keû ñieân, khoâng caàn suy xeùt phaûi quaáy. Baèng baát cöù loaïi thuû naøo, noù khaùt khao ñaït ñeán baát cöù loaïi höõu naøo, vaø laøm baát cöù loaïi nghieäp naøo. Bôûi theá khi coù ngöôøi naøo baûo khoâng phaûi nhôø giôùi caám thuû maø ñöôïc sanh vaøo saéc giôùi vaø voâ saéc giôùi, thì khoâng ñöôïc chaáp nhaän, maø ñieàu chuùng chaáp nhaän laø moïi thöù (höõu) phaùt sinh töø moïi thöù (thuû). 262. Ví duï moät ngöôøi, theo tin ñoàn hay do taø kieán, nghó raèng duïc thaät laø vieân maõn nôi coõi ngöôøi thuoäc giai caáp saùt ñeá lôïi, v.v... vaø ôû 6 coõi trôøi duïc. Bò laàm laïc vì nghe theo taø thuyeát, töôûng raèng do nghieäp aáy seõ thoûa maõn ñöôïc duïc, neân keû kia vì mong höôûng laïc maø laøm nhöõng aùc haønh veà thaân, v.v... do duï thuû. Vì vieân maõn aùc haønh, noù taùi sanh trong caùc ñoïa xöù. Caùc nghieäp laøm nhaân cho taùi sinh goïi laø nghieäp höõu. Caùc uaån do nghieäp aáy sanh, laø sanh höõu, nhöng töôûng höõu vaø höõu 5 uaån cuõng ñöôïc bao goàm. 263. Nhöng coù ngöôøi khaùc, nhôø nghe ñieäu phaùp maø taêng tröôûng tri kieán, vaø töôûng raèng do nghieäp naøy duïc seõ ñöôïc thoûa maõn, noù laøm caùc thieän haønh veà thaân, v.v... vì duïc thuû. Do vieân maõn thieän haønh veà thaân, noù taùi sanh trong chö thieân hay loaøi n. Caùi nghieäp laøm nhaân cho taùi sanh ôû coõi trôøi laø nghieäp höõu, caùc uaån do nghieäp aáy sanh laø sanh höõu, nhöng töôûng höõu vaø höõu 5 uaån cuõng ñöôïc bao goàm. Vaäy, duïc thuû laø duyeân cho duïc höõu, phaân tích hay toång hôïp. 264. Moät ngöôøi nöõa vì nghe hay ñoaùn raèng duïc caøng vieân maõn hôn ôû saéc giôùi, voâ saéc giôùi, neân vì duïc thuû maø tu nhöõng thieàn chöùng coù saéc, khoâng saéc, vaø nhôø chöùng thieàn, hoï taùi sanh ôû saéc giôùi, Phaïm thieân giôùi. Caùi nghieäp laøm nhaân cho taùi sanh cuûa hoï ôû ñaáy laø nghieäp höõu, caùc uaån do nghieäp aáy sanh laø sanh höõu, nhöng höõu coù töôûng, khoâng töôûng, phi töoûng phi phi töôûng, höõu moät uaån boán uaån vaø naêm uaån, cuõng ñöôïc bao goàm. Nhö vaäy, duïc thuû laø duyeân cho saéc vaø voâ saéc höõu, theo phaân tích vaø toång hôïp. 265. Moät ngöôøi khaùc chaáp thuû ñoaïn kieán, cho raèng töï ngaõ naøy hoaøn toaøn ñoaïn dieät, khi noù ñoaïn dieät ôû caùc thieän thuù duïc giôùi, saéc giôùi hay voâ saéc giôùi. Vaø noù laøm caùc nghieäp ñeå thaønh töïu muïc ñích aáy. Nghieäp noù laøm goïi laø nghieäp höõu. Caùc uaån do nghieäp aáy sanh laø sanh höõu. Nhöng caùc höõu coù töôûng, v.v... . cuõng ñöôïc bao goàm. Vaäy kieán thuû laø duyeân cho caû ba loaïi höõu duïc, saéc, voâ saéc, veà phaân tích vaø toång hôïp. 266. Moät ngöôøi khaùc, do ngaõ luaän thuû nghó raèng, töï ngaõ seõ ñöôïc laïc, thoaùt y nhieät naõo trong caùc taùi sanh thieän thuù duïc giôùi hay trong saéc giôùi, voâ saéc giôùi, vaø laøm caùc nghieäp ñeå ñaït ñeán ñaáy. Nghieäp noù laøm goïi laø nghieäp höõu, caùc uaån do nghieäp sanh laø sanh höõu. Nhöng caùc loaïi höõu coù töôûng, khoâng töôûng, v.v... cuõng ñöôïc bao goàm. Vaäy, ngaõ luaän thuû laø duyeân cho caû ba loaïi höõu, phaân tích vaø toång hôïp. 267. Moät ngöôøi khaùc do giôùi caám thuû, nghó raèng, vieân maõn giôùi caám thuû seõ ñöa ñeán nhöõng thieän thuù duïc giôùi, saéc giôùi, voâ saéc giôùi. Vaø noù laøm caùc nghieäp ñeå ñaït muïc ñích aáy. Nghieäp noù laøm laø nghieäp höõu, caùc uaån do nghieäp aáy sanh laø sanh höõu. Nhöng caùc höõu coù töôûng, khoâng töôûng v.v... . cuõng ñöôïc bao goàm. Vaäy giôùi caám thuû laø duyeân cho caû ba loaïi höõu, phaân tích vaø toång hôïp. Ñaáy laø trình baøy thuû naøo duyeân cho höõu naøo. Theá Naøo Thuû Laøm Duyeân cho Höõu? 268. Nhöng baèng caùch naøo thuû laøm duyeân?269. Thuû naøy maëc duø coù boán loaïi, chæ duyeân theo moät caùch laø thaân y duyeân cho höõu ôû saéc, voâ saéuøc giôùi, nghóa laø cho thieän nghieäp trong nghieäp höõu xaûy ra ôû duïc giôùi vaø cho sanh höõu. Noù laø moät duyeân, keå nhö cu sanh vaân vaân coù nghóa: cu sanh, hoã töông, y chæ, töông öng, höõu duyeân, baát ly khöù, nhaân duyeân - cho baát thieän nghieäp höõu töông öng vôùi boán thuû ôû duïc giôùi höõu. Nhöng noù laø thaân y duyeân maø thoâi, cho caùi gì baát töông öng. Ñaáy laø giaûi thích chi tieát meänh ñeà "Do duyeân thuû, coù höõu". Sanh v.v... 270. Veà meänh ñeà "Do duyeân höõu coù sanh v.v... ", ñònh nghóa veà sanh, v.v... caàn hieåu nhö ñaõ noùi trong phaàn Boán chaân lyù (Ñeá, Ch. XVI, ñ. 32). ÔÛ ñaây chæ coù nghieäp höõu ñöôïc aùm chæ trong danh töø "höõu", vì chính noù, chöù khoâng phaûi sanh höõu laøm duyeân cho sanh. Nhöng noù laø moät duyeân theo hai caùch laø thaân y vaø nghieäp. 271. Ngöôøi ta coù theå ñaët caâu hoûi: Nhöng laøm sao bieát ñöôïc raèng höõu laø duyeân cho sanh? - Do söï sai bieät coù theå quan saùt giöõa tính chaát haï lieät vaø thuø thaéng. Maëc duø hoaøn caûnh ngoaïi giôùi gioáng nhau, nhö cha meï, haït gioáng, maùu huyeát, thöïc phaåm v.v... söï khaùc nhau giöõa haï lieät vaø thuø thaéng cuûa höõu tình coù theå thaáy ñöôïc, ngay caû trong tröôøng hôïp song sinh. Vaø ñieàu aáy khoâng phaûi khoâng nguyeân nhaân. Noù khoâng coù nguyeân nhaân naøo khaùc hôn laø nghieäp höõu, vì khoâng coù lyù do naøo khaùc, trong töông tuïc noäi taïi cuûa caùc höõu tình ñöôïc sinh ra. Vì nghieäp laø nhaân cuûa söï khaùc nhau giöõa haï lieät vaø thuø thaéng cuûa caùc höõu tình neân ñöùc Theá Toân daïy: "Chính nghieäp laø yeáu toá phaân chia höõu tình thaønh thuø thaéng vaø haï lieät". (M. iii, 209). Do vaäy, ta coù theå bieát (nghieäp) höõu laø duyeân cho sanh. 272. Vaø khi khoâng coù sanh thì cuõng khoâng coù giaø cheát vaø caùc thöù saàu bi khoå öu naõo; nhöng khi ñaõ coù sanh thì giaø cheát xuaát hieän, keùo theo caùc thöø saàu bi..., nhöõng thöù naøy hoaëc lieân heä ñeán giaø cheát nôi keû ngu bò saàu khoå vì caùc traïng thaùi ñöôïc goïi laø giaø cheát, hoaëc khoâng lieân heä ñeán giaø cheát, maø vì moät noãi ñau ñôùn naøy hay khaùc. Bôûi theá, sanh naøy laø moät duyeân cho giaø cheát vaø cho caû saàu bi vaân vaân. Nhöng ñoù laø duyeân theo moät caùch, laø thaân y maø thoâi. Ñaáy laø giaûi thích chi tieát meänh ñeà "Do duyeân höõu coù sanh". |
[Trôû Veà]